SuymeklikgeHars2

ЛАЙПАНЛАНЫ БИЛАЛ



СЮЙМЕКЛИКГЕ ХАРС

ЭКИТОМЛУКЪ ЛИРИКА НАЗМУЛА

2
ТОМ

Экинчи томгъа назмула
бу китабладан, дефтерледен сайланнгандыла:

«Дуния намыс эмда Ахрат азаб»;
«Сууаб-гюнах джазылгъан дефтерле»;
«Хакъ бла Халкъ...»;
«Джашау, ёлюм да  - хакъ, джашау, ёлюм да – акъ»;
«Тейри адамы».

АДАМ БЛА ХАУА

Топракъдан, джерден джаратылгъан
Адамма мен.
Кёкден, нюрден джаратылгъан
Хауаса сен.

Мен узалама
Ташха, топракъгъа.
Сен –
Джулдузгъа, чууакъгъа.

Мен тартама
Джерге.
Сен тартаса
Ёрге.

Менде – билекле,
Сенде – къанатла.
Мен – Адамма,
Сен а – Хауа.

Аны ючюн джазама
Сеннге шийирле.
Кёрюнюб кёзюме
Сен бютюн сейирлик.

АНА БЛА БАЛА

Джыгъылгъан сабий этеди,
Джылагъан а – анасы…

Кёз джашы балхам бола,
Тюз сёзю да – алхам бола,
Къутхарады баласын.

КЪЫШ

Кёкледен учуб келиб,
Джашил джерибизге къоннган
Акъ къушха ушайды къыш.

АДАМ БОЛУР ЮЧЮН

Адам болур ючюн
Джюрегинги, юсюнгю, тёгерегинги да
Тохтаусуз тазалаб турургъа керексе,
Таза тутаргъа керексе.
Алайсыз,
Къурумдан толгъан оджакъдан,
Не да балчыкъда тонгуздан
Башхалыгъынг болмай къаллыкъды.
ШАЙЫР

Кёлю-джюреги – Хакъ,
Къанатлары – Джурт бла Халкъ,
Адам улуну тюшюндюре, кёллендире, ёрге тарта,
Джюрекледе иги сезимле къозгъай,
Кёк бла Джерни арасында келечи борчун тындыра,
Бир азан тауш, бир турна таууш эте,
Нюр джарыкъгъа учуб баргъан Къанатлы.

ТАУ ШИЙИРНИ БИЙИМЕ МЕН

Кюнсюзлени кюнюме мен,
Юйсюзлени юйюме мен.
Уллу Аллахха къуллукъ этген,
Тау шийирни бийиме мен.

Нюркъанат таза джанлагъа
Учар-къонар бир джерме мен.
Джакъсыз, умутсуз къалгъаннга да –
Кёллендирген бир джырма мен.

Тамыр Къадау Ташха ийсе да,
Кёкге тартады Терегим.
Хира дорбуннга ушайды
Джумдурукъ тенгли джюрегим.

Кёк бла Джерни арасында,
Хакъ бла Халкъны арасында,
Эки дунияны арасында
Келечиди мени сёзюм.

Ауалдан Ахыргъа дери,
Ташдан джулдузгъа дери,
Ташадан туурагъа дери,
Болгъандан боллукъгъа дери
Барын аулайды кёзюм.

Тилек, зикир да этеме,
Ийнар да, кюу да этеме,
Тюзлюкге тартама орайда,
Терсликге къаршчыма хар къайда.

Хакъ бла Халкъны тюбешдирген,
Аланы бир тилде сёлешдирген,
Аланы бирикдирген-бирлешдирген, -
Аллахны, Адамны аллында да – буду борчум.

Игиликни, Эркинликни,
Джигитликни да юйюме мен.
Хакъ Кертиге къуллукъ этген
Тау шийирни бийиме мен.

Я АЛЛАХ,  САКЪЛА, ДЖАКЪЛА ЭМДА КЪУТХАР
 
«Къыйынлыкъ кесимдеди – аны кёрмезге джокъду амал»,-
дейме мен,- шайыр эмда хаджи Лайпанланы Билал.
Бир кёзюуде – билмегенликден тюл – кесими аманлыгъымдан
Аллах харам этген затланы этгенем халал.

Чагъыргъа – джюзюмдю деб, къахмеге – мёлекди деб,
Джашлыкъда джашаб къалыргъа керекди деб,
Адет-намыс демей, сууаб-гюнах демей,
Терсейгеннге келед палах демей,
Сынджырдан ычхыннган итге ушаб, тебрегенем джашаб.
Джангыз тюлем. Меничала кёбелле халкъда –
Къоркъмагъанла намысдан, Хакъдан.

Бир кёзюуде аязыдым да, сора
Кёрдюм кесими, джаш тёлюню, халкъны:
Бир къауумубуз – шайтанлача,
Бир къауумубуз – хайыуанлача.

Бир къарала да бизге сюрюучю болуб,
Маскелери да бизге юрюучю болуб,
Бары да бизни къууучу болуб.
Сиясетчилери да бизге хыйла эте,
Хыйнычылары да бизге хыйны эте:

«Къатышдырыргъа-къурутургъа керекди
быланы динлерин-тиллерин-тарихлерин,
Думп этерге керекди быланы намысларын, адетлерин,
Алыргъа керекди быланы ангыларын-эслерин,
Къул этер ючюн, манкъурт этер ючюн кеслерин.

Быланы адам, халкъ тюрсюнлерин алыргъа керекди,
Ичкичиликни, къахмеликни джаяргъа керекди,
Быланы мал, хайыуан этерге керекди –
Минерча, джегерча,- не сюйсек да этерча…».

Бу затланы кёрдюм да, титиреб тюшюндюм. Къайытдым
Диниме, тилиме, халкъыма, джуртума.
Болгъанны болгъаныча, тюзюча айтдым.
Ич, тыш шайтандан, кяфырдан – хар бир палахдан,
Я Аллах, сакъла, джакъла эмда къутхар бизни.

ДЖЮЗЕЛЛЕ МЕНИ КЁЛЮМДЕ

Джюзелле мени кёлюмде
Къызла, джулдузла, чабакъла да;
Дууадакъла да.

Чыбыкъла да – кёкенле, терекле болуб,
Чыпчыкъла да – алагъа къонуб,
Джюуюлдейле, сызгъыралла, джырлайла.
Чапракъла да шыбырдайла, къалтырайла.

Булутла да джюзелле кёлюмде –
Агъы, къарасы да.
Ары къарасын да
Кёк да кёрсюн кесин.

Кёкле кёлюме тюшген сагъатда,
Джер къайгъыла кетелле андан.
Джер къайгъылагъа къалмайды орун.

Дуния къайгъысы къаралтхан джанымы
Кече арасында тёнгекден чыгъарыб,
Дууа суу бла джуууб, чайкъаб,
Сора джулдузлу Кёкге ийиб, учуруб,
Узай джеллеге къакъдыртыб, кебдиртиб,
Башына бош этиб, айландырыб,
Эркин хауадан солутуб,
Джер-суу кёргюзтюб,
Танг аласында ызына джыяма.
Къанатлы джанымы къууандырама алай.

Джюзелле мени кёлюмде
Тюрлю-тюрлю оюмла, сагъышла,
Ётелле джазла, джайла, къачла, къышла…
Кёлдегин барын айтхан къыйынды.

ДЖУУУКЪЛАШХАНДЫ АХЫРЗАМАН

Чыракъла джаныб, джукъланыб,
Къызны къымжасын ачалла, джабалла.
Джулдузла да ачыуланыб,
Къарайла джер сахнада тойгъа-оюннга.

О къахме къыз, сени г....нг
Согъулгъан болурму нюр бла отдан?!.

Чыракъла джана, джукълана,
Эки бут аранг джабыла, ачыла –
Учхан табакъгъа ушайды кёкде…
Къозгъагъан джарыкъ да тёгюле, чачыла:

О къахме къыз, сени гокканг
Согъулгъан болурму нюр бла отдан?!

Ибилис терилтеди бизни,
Хауле юйлеге элтеди бизни,
Хауле къызлагъа элтеди бизни
Биз да тыялмай кесибизни.

Харс урабыз кимге, неге?
Харс урабыз кимге, неге?
Къайгъы, къайры тюртесе бизни?
Шайтан, къалай хорладынг бизни?

О къахме къыз, сени гокканг
Толу болурму нектардан, балдан –
Эркишиле, бал чибинлеча,
Айырылыргъа унамай  эселе андан?

Тебсейди къымжа болуб къыз,
Намысны хорлайды нафыс,
Игини хорлайды аман,
Джокъну орнундады иман.

Джарылады Таш, джарылады Терек,
Джарылады кёк, джарылады джюрек:
Минг эр харс уралла бир къахмеге –
Къууаналла, айт, кимге, неге?!

Шашхандан шаша барады адам.
Джууукълашады ахырзаман.
Иманлы адамла – джашил айрымканла.
Аладан къалгъанла –
Кир, балчыкъ, багуш, мырды…

Къахме къыз тебсейди тёрде, сахнада,
Андан тёбен, алаша – къарагъанла.
Аны тюбюнделле – къарагъанла.
Тебсеучю къымжа къыз да башды аладан.

Минг эр бир къахмеге урады баш, харс.
Юйню, мыйыны да кючлегенди чарс.
Шашхандан шаша барады адам.
Джууукълашханды ахырзаман.

ДЖАНГЫ ДЖЫЛ

Келинчикча келеди Джангы джыл –
Акъчебген, акъджаулукъ.
Огъур бла келсин, келтирсин
Тынчлыкъ-рахатлыкъ, саулукъ.

Къайгъыла, джарсыула – бары
Эски джыл бла бирге кетсинле.
Этилген тилекле, алгъышла
Барыбызгъа да джетсинле.

Ауругъанла сау болсунла,
Аманла да иги болсунла.
Иги муратла, умутла
Бири да къалмай, толсунла.

Келинчикча келеди Джангы джыл –
Той-оюн бла тюбейик.
Бир-бирибизге да, бютеу дуниягъа да
Насыб джашау тилейик.

Былайгъа джыйылгъанлагъа да,
Узакъдагъы джууукълагъа да,
Чексиз тюзлеге, акъбаш таулагъа да
Тынчлыкъ-рахатлыкъ тилейик.

Кетгенлеге джандет тилейик,
Насыб ёмюр – саулагъа.
Алгъыш этейик, салам берейик
Ата Джуртубуз таулагъа.

Джангы джырча келеди Джангы джыл –
Эжиу этиле башласын.
Ата джуртубуз, Ана тилибиз –
Алан халкъыбыз джашасын!

Келинчикча келеди Джангы джыл –
Къобуз согъула башласын.
Адет-намыс бла, къууанч-насыб бла
Таулу Юйюбюз джашасын!

МАРИНА ЦВЕТАЕВАГЪА

Сыфатынг, атынг, тукъумунг да – гюл,
Иннетинг, фикиринг да – гюл,
Кюлгениг, кюйгениг да – гюл,
Ёмюрюнг да – учханча джулдуз, ачылгъанча гюл.
Минг ёмюрге тенг кюнюнг да – гюл,
Минг шийирге тенг сёзюнг да – гюл,
Ёлюмге хорлатмагъан джашауунг да – гюл,
Къабырынг да нюр джана, нюр.
Къабырынгы юсю да – гюл,
Сенден дуниягъа къалгъан да – гюл,
Чыммакъ къарда къып-къызыл гюл.

Атынг – Джанкъоз, тукъумунг – Гюл,
Шийир бийчеси, ёлюмсюзсе бил!
Бир кёзюуде джашасакъ, мени бийчем боллугъенг –
Аны да бил.
Сени атынгы джюрютгенни джангылтханым да –
Аны ючюндю, бил.
 
АДАМЛА БЛА ДЖУЛДУЗЛА

1
Ол учхан джулдуз неди? –
Окъ тийген джумарукъ.
Тенгиз неди? –
Кёкню кёз джашы, бир тамчы, джыламукъ.

Къарангы неди? –
Джарыкъны анасы (?!).
Адам а неди? –
Хар затдан бирер зат.

2
Тёгерекни, башханы да
Джарытыр ючюн, джылытыр ючюн,
Иннетинги да
Кёргюзтюр ючюн, англатыр ючюн
Джанаргъа… керексе кесинг.

Кёкде джаннган джулдузла –
Къарангыгъа къаршчы тургъан,
Къарангыда турургъа излемеген,
Къарангыгъа бойсунмагъан,
Джууукъларымдыла мени.

Биз бир-бирибизни англайбыз.
Ала Аламны эмда кеслерин,
Мен да Адамны эмда кесими
Къарангыдан къутхарыргъа излейбиз.

Тауусулгъунчу джанабыз.
Тауусулсакъ,
Джангыдан къарангыгъа кёмюллюкбюз.

Алай а, ары дери,
Бир кесекни болса да,
Къарангыны илгиздик эте,
Джулдузлача, Адамлача,
Джанабыз-джашайбыз.
Ол да – насыб.

ЮЧЮНЧЮ ДУНИЯ

Эки дуния – эки тирмен ташча,
Адам улу да – ун боллукъ мюрзеуча…

Алай а,
Эзилирге, ун болургъа излемегенле,
Бойсунургъа, къул болургъа излемегенле –
Былалла ючюнчю дунияны урлугъу,
Былалла эркин джашауну къорлугъу.

Унамайын
Ун болургъа, таш болургъа да,
Башхалагъа бий болургъа, аш болургъа да,
«Хар адам – ёзден.
Бу оюмгъа «хо» дегенди бизден,
Бу фикир ючюн сермешгенди ёзден» деб,
Джашагъанла –

Былалла ючюнчю дуния.
Тамблагъы кюн быланыкъыды.
Адам атха тыйыншлыла – былалла.

Къалгъанла –
Бий болургъа не къул болургъа излегенле –
Думп боллукъла.

Ючюнчю дуния,
Ючюнчю мингджыллыкъ,
Огъур бла кел.

ШАЙЫР бла ИМАМ

Туугъан эсенг болуб шайыр –
Акъны къарадан,
Игини амандан,
Халалны харамдан,
Сууабны гюнахдан
Айыр.
Назмунг болсун къайыр.

Ол
Къара джинден, шайтандан сакъласын адамны,
Хакъ джолгъа чакъырсын аны.

Шайыр да – имамды.

Хакъ Китаб – Къуранды.
Аны магъанасын
Кеслерини сёзлери бла
Айтыргъа, ангылатыргъа кюрешелле
Шайыр да, имам да.

Ёзге,
Шайыр да, имам да,
Аллахны нюрюн джаяргъа кюрешселе да,
Мёлек тюлле.

Шайырны, афендини да
Айтханларын эт,
Этгенлерин а этме.

Бу зат эсингде турсун.
Алай бла баш боллукъса,
Аллахха джууукълашырыкъса.

КЪАРА ТАШДА АКЪ КЪАЙЫН

Къара ташда акъ къайын,
Сени кёргеним сайын
Бир кёб зат тюшед эсге…

БАРДЫ УМУТ

Джаз бла къыш.
Джаш бла къыз.
Джаз эритеди къышны.
Джаш терилтеди къызны.

Джаз(джаш) къолла – джанкъозла
Дыгъы этелле къышны (къызны) бутун.
Къыш бла джаздан къуралады джай.
Джашау барады алай.

Бираздан таркъаяды къууанч.
Келеди къач –
Джашлыкъны, джашилликни унут.
Алай а, къалады умут:

Джангыдан тирилир табигъат, халкъ.
Къыяма да, Къыямат да – Хакъ.
Ёзге сыйратдан ким ётер, ким ётмез –
Джаннет джашаугъа ким джетер, ким джетмез.

Бусагъатда уа,
Къыямат кюн адамлача,
Сирелелле терекле – чапракъсыз, джалан.
Къыяманы, Къыяматны сакълайды болгъан.

Алай а, барды умут
Джашау бошалмаз деб, ёлюм бла.
Табигъатда турабыз кёрюб
Джашауну-ёлюмню-тирилиуню да.

КЪУУАНЧ НАЗМУ

Джылай, джырлай, къалтырай,
Джанкъылычы, ийнары, джыры бла
Келгенча джаз;
Кюн тийиб, айланнганча джылыу;
Къар эриб, ырхыла баргъанча;
Кюнбетлеге ургъанча гяхиник;
Кёкде Тейри къылычха кесин уруб,
Умур-чумур болгъанча элия;
Дуния бюгюн джаратыла тургъанча;
Биз да бюгюн келгенча дуниягъа;
Кёкле ачылыб, тёгюлгенча нюр;
Нартюх бачхала баш къуса тургъанча;
Балий терекле акъ чагъыб, ышаргъанча;
Къанатлыла джюуюлдеб, сызгъырыб,
Бир-бирин сюрюб, ойнагъанча кёкде;
Бу сейирликге чыдаб болалмай,
Мёлекле да тюшгенча Джерге –
Была бары кёрюндюле кёзюме
Бир ариу къыз ышаргъанында,
Кесин меннге ышаннганында…

Джети къат Кёкде толду джети Ай,
Джети джулдуз джанды Кёкде,
Джети Кюн бирден тийди,
Джети дуния ачылды меннге –
Сени ариулугъунг ачылды меннге.

Мен джашаугъа салама махтау,
Мен Аллахха этеме шукур
Джашау(ум) ючюн, дуния(м) ючюн,
Бизни тюбетгени ючюн,
Насыблы этгени ючюн.

ДЖАНГЫ ДУНИЯНЫ КЪУРАЛЫУУ

Сёзлени бёлюмлеге бёлсенг,
Бёлюмлени да харифлеге чачсанг,
Аланы да магъаналарын ачсанг,
Сора,
Джангыдан, башха тюрлю джыйсанг…

Андан да игиси –
Аланы кеслери сюйгенча чачылыргъа къойсанг,
Кеслери сюйгенча джыйылыргъа къойсанг,
Кеслери сюйгенча учаргъа къойсанг,
Кеслери сюйгенча джашаргъа къойсанг,
Башларына бош этиб, азат  этиб къойсанг,-

Ол заманда къуралады шийир.
Ол болады аламат, сейир.
Ол заманда битеди сёзлеге къанат –
Ачылады таша, тамаша, керамат.

Джайылады нюр.
Кёкден эннген аятла бла
Джюрекден чыкъгъан назмула
Болалла бир.

Джууукълашалла
Джети къат Кёк, джети къат Джер.
Джангы дуния къуралады.
Джангы джашау башланады.

Джаны болгъан бары
Тилленеди, нюрленеди, кёлленеди.
Джаны болмагъаннга да киреди джан.
Атады Танг. Тюрленелле халла:
Эски ызына къайытады суу.
Магъанасын табады сёз.
Магъанасын табады адам.

Хар не да ачыкъ, хар не да – джалан.
Къуйругъун къабады джылан.
Джангыдан джаннетге тюшелле
Адам бла Хауа.

Сёзле да айланалла учуб,
Къаргъалача тюл,
Къарылгъачлача, кёгюрчюнлеча да тюл,
Мёлеклеча.

Дуния да, адам да, сёз да – джангы.
Дуния да, адам да, сёз да – иги.
Кёк – чууакъ, кёл – рахат.
Табигъат – джашил.
Суула – таза…

Сыфырдан башланады хар не.
Джангыдан башланады хар зат.

НЕЧИК КЪЫЙЫНЛЫДЫ АДАМ

Джанкъылыч джурунлача къанатлары,
Чыммакъ акъ тауланы башлары бла
Кём-кёк Кёкню учуб барад къанатлы…
Мен бир джаяу, къарайма Джерден.

Нюр джарыкъ – къанатлы джанны ашы.
Кюн таякъчыкъланы чёбленича къабыб,
Къарылгъачла учалла ары-бери.
Юй Кёкде ишлерге излейле ала.
Мен а – джаяу, къарайма Джерден.

Джерди мени Кёгюм, джулдузум да.
Мен джерде ишлейме юй.
Алай а Кёк тартады кесине,
Джер да унамайды иерге кесинден.

Джерде къызланы, Кёкде джулдузланы
Кёргюзте кёзге, тюшюре эсге,
Бир-биринден айырылыб,
Тёнгегим Джерге, джаным Кёкге
Баралла кетиб.

Джерден къараб кёргенча Кёкню,
Кёкден къараб кёреме Джерни.
Джашил айрымкан, сенден айырылгъан
Къыйынды къалай. Айхай,
Къадаргъа болса уа мадар...

Тау халкъым, тау джуртум, сау къал.
Джангы дуния, джангы джурт, - салам!
Джан, тёнгек да джокъ, джаннет да джокъ –
Нечик къыйынлыды адам.

ТЁНГЕК  бла  ДЖАН

Эркиши атлыды,
Тиширыу – къанатлы.

Не онглу атлы да
Къанатлыны кесин тюл,
Кёлеккесин туталады.

Бир-бир эркиши Къанатлыгъа:
«Къонар джеринг боллукъма»,- дейди.
Бир-бир эркиши да Къанатлыгъа:
«Учар кёгюнг боллукъма»,- дейди.
Бир-бир эркиши уа Къанатлыгъа:
«Учар кёгюнг да, къонар джеринг да боллукъма»,- дейди.

Алай а, къолгъа тюшгенлей,
Бары да Къанатлыны
Юйде-чалдышда тутаргъа излейле.
Ол, ычхыныб-учуб кетмез ючюн а,
Аны къанатларын кеселле.

Артда сейирге къалалла:
«Келген сагъатында кёгюрчюн эди,
Энди не болуб къалгъан эсе да…».

Эркиши тиширыуну,
Ёлюб къалгъынчы къатындан джибермей,
Джесир этиб, къарауаш этиб,
Юй бийче этиб, тутаргъа излейди.

Да алайды:
Эркиши тёнгекди,
Тиширыу а – джан.

Эркиши джерге,
Тиширыу кёкге
Тарталла.
Къадар алай джаратханды аланы.

Алай а, Къанатлыгъа
Кёк да, джер да амалсыз керекле.
Аны ангылаб, эркиши
Кёк да, джер да бола билмесе,
Къанатлы ёледи.

Не да хауле болады:
Сюйгенича къона, уча,
Сюймегенлей къона, уча,
Хаулеге, къахмеге чыгъады аты.

Тиширыу – Къанатлыды.
Аны къанатларын кесиб,
Сакъат этиб, бий болуу, ие болуу –
Бютюн учузлукъду.
Анга учаргъа кёк,
Къонаргъа да джер, уя бола билиудю –
Акъылманлыкъ.

Эр болууну магъанасы да – Олду.
Сюймеклик деген да – Олду.

МЕН КИМГЕ ДЖАЗАМА НАЗМУ?

Мен Аллахха джазама назму.
Мен Аллахха салама махтау.
Мен Аллахха береме соруула.
Мен Аллах бла кенгешеме.
Мен Аллах бла сёлешеме.
Аллахдан сакълайма джууаб.
Джашау-Ёлюу-Тирилиу –
Бары Аллахданды.
Джолубуз Анданды, Ангады.

Мен адамгъа тюл,
Аллахха джазама назму.
Тынгылагъан, ангылагъан да Олду мени.
Тюз джолгъа тюзетген да Олду мени.
Назму джазаргъа юретген да Олду мени.
Аллахды манга Тёре.

Кюн не ючюн джанады?
Бизни ючюнмю, кеси ючюнмю, къадары алай болубму?
Адам назму не ючюн джазады?
Бизни ючюнмю, кеси ючюнмю, къадары алай болубму?

Ючюсю да болур.

Назмусу-джыры болмагъан тил - тил тюлдю.
Назмусу-джыры болмагъан халкъ – халкъ тюлдю.
Джыргъа-назмугъа тынгыламагъан,
Аланы ангыламагъан,
Алагъа сый бере билмеген – толу адам тюлдю.

Шийир басхычны джыр-назму атлауучлары бла
Ёрлеб чыкъгъаннга джети къат Кёкге –
Ачылады Китаб – ачылады джангы дуния,
джангы сезим, джангы билим, джангы джашау…

СЮЙМЕКЛИКНИ ЮСЮНДЕН
 
"Ай лав ю!"- деб, къычырады ингилиз.
"Я люблю тебя!"- деб, шашады орус.
Ол сёзлени айталла ала сюйгенлерине,
Джуртларына, халкъларына, аналарына...

Мен а этеме сейир:
Адам джюрюйме деб, махтанамыды?
Кырдык ёсеме деб, махтанамыды?
Адам джанына, санына 
Сюеме сизни деб, хахайны басамыды?

Къор болайым таулу адетге, намысха.
Таулу адам къатынын махтаб сёлешмез,
Таулу адам сабийин махтаб кюрешмез,
Таулу адам санын ачыб джюрюмез,
Таулу адам ичин тёгюб сёлешмез.

Сюеме деб, керек тюлдю джаншаргьа,
Сюймеклик бла керекди джашаргъа,
Аны ючюн сермеширге, ёлюрге 
Ачей улу Ачемезча, Къара-Муссача, Татаркъанча,
Хасаукачы Умарча, Къайтукъ улу Джатдайча...

Сюймеклик ол базар мал тюлдю
Арагъа салыб махтаргьа,
Ол керекди джюрекни теренинде джашаргьа.

Ансы къара ол гяуурлагьа –
Ички бла кёргюзтелле Аллахха сюймекликлерин ала,
Орамда кёргюзтелле тиширыугъа сюймекликлерин ала.

Халкъда джюрюген адетни, адебни, намысны
"Эски-чирик" деб, ат-бет атаб, къурутуб,
Халкъны да кеслерича хайыуан этерге кюрешиб –
Халкъны сюебиз!- деб, къычырадыла ала.

Ол къанаулагьа, фыргъауунлагьа
Халкъ кесин алдатмаз,
Сыйын-намысын аякъ тюбге атмаз.
Къуран, Шериат, Адет-Намыс –
Анаяса алалла бизгe джангыз.

ЁЛЮМСЮЗЛЮКГЕ ТЫЙЫНШЛЫДЫ

1
Къуруйма деб, къоркъа болур суу,
Кюн да къоркъа болур, суууйма деб.
Тохтайма деб, къоркъа болур заман,
Узай да къоркъа болур джокъ болама деб.

Ёлюмсюзлюкге термиледи адам да,
Ёлюмден къутулмазын билиб турса да;
Биз кёрген затла ёледиле бары.
Ёлмезлик неди, кимди дунияда?
Дуния кеси да ёллюкдю сора.

Ол дуния барды де да, кёлюнгю джапсар,
Суудан тут да – салын къаядан.
Не зат къутхарыр адамны къайгьыдан,
Ёлюм къоркъууундан не зат къутхарыр?!
Джокъмуду бир зат адам басарча кёлюн:
Терс да, эрши да, ауур да кёрюнмезча ёлюм?!

2
Хоу, джаратылгьан ёлмезге кюрешеди,
Джашауда бир магьана, бир къууанч табаргьа кюрешеди –
Не этсин, ёлгюнчю джашаргьа кюрешеди.

Джокъдан джукъ болуб, дунияны кёргени ючюн,
Саны, джаны тохтаусуз инджилиб турмай,
Къуру къайгъы бла, джарсыу бла, бушуу бла къалмай,
Джылыу да, джарыкъ да, насыб да кёргени ючюн
Адам къадаргьа кёб сыпас, кёб шукур этеди.

Алай а, ёлюмню онгсунмайды адам –
Ол да къадарны иши деб, бойсунмайды адам.
Ауруугъа, къартлыкъгъа, ёлюмге къаршчы кюрешеди,
Терслик бла, зорлукъ бла, къайгъы бла аямай кюрешеди,
Кесинде, башхада да
Хайыуанлыкъны, джаныуарлыкъны къурутуб кюрешеди,
Адам болургъа кюрешеди адам.
Ёлюмсюз болургъа кюрешеди адам.

Ёлюмсюзлюкге тыйыншлыды Адам.

АРА ШАХАРНЫ ХАУАСЫ

1
Къаргъала кибик бу къарт къатынла,
Эшик аллында тапчанлагъа олтуруб,
Хар озгьаннга ишекли-ишекли къарайла,
Ауузларын да ассы сёзледен толтуруб.

Къолларында урчукълары джокъ.
Абдезлери, намазлары джокъ.
Сый, намыс, адет да джокъ былада.
Къалай джашаб да турама Москвада?!

2
Берекет, къууат джокъду къартларында да.
Хар такъыйкъадан бир-бири анасын къыздыра,
Терек тюбюнде олтуралла арбазда,
Кюн узуну домино ойнай, карт ойнай...
Ёлюмню сакълагьандан башха ишлери джокъду.
Джюз грамм уртласала – насыблары тутду.
Я Аллах, сен сакъла быллай къартлыкъдан.

3
Джуртда – ийман бла айран.
Мында – ички бла къахмелик.
Анда – шорпа ийис, эт ийис.
Мында – аракъы ийис, ит ийис.

4
Адамындан ити кёбдю шахарны.
Фатарлары да ит ийис этелле,
Адамлары да ит ийис этелле –
Ит ийис, гяуур ийис тёгерекде.

5
Джокъ быланы бирине да айтыуум,
Была да билгенлерича джашайла.
Сен башынга оноу эт,
Халкъынга сагьыш эт,
Ишинги эт, окъуу-билим ал.
Быланы ичинде да
Адамлай къал, муслиманлай къал!

АДАМ БЛА ХАУА

Сени джанынг – нюрденди,
Баргъан джолунг – гюлденди.
Субайлыкъгьа айтмайма,
Хар айтханым – кёлденди.

Гюл ачылад ышарсанг,
Нюр чачылад сёлешсенг.
Шайырны да ангыларенг
Назмусуна илешсенг.

Айтхан сёзюнг – сейирди:
Кёкден тюшген шийирди.
Сен кёрюннген сание –
Эсде къаллыкъ ёмюрдю.

Сенде болгьан халланы
Барын тюлме джазаллыкъ.
адамны Адам этген –
Сен – Ариулукъ, Тазалыкъ.

Биз джашагъан дунияны
Сен болдунг руху-джаны.
Болдунг Кюню, Айы да,
Намысы да, сыйы да.

Джулдуз Кёкде джылтырайды,
Чабакъ кёлде къалтырайды,
Табигъат чагьыб джашнайды,
Сюймеклик чагьы алайды.

Табигьат джашнайд сени бла,
Тилленеди мени бла.
Узайда кетиб барабыз
Къой Джолну эрни бла.

Узайда кетиб барабыз
Джулдуз джабалакъ джауа.
Сабий Джерден къычырады:
Майна Адам бла Хауа.
Кёкден да келед таууш:
Джаша, Адам бла Хауа!

ШАЙЫР БЛА КЪАНАТЛЫ

Къанатлы къаяда ишлейди уя,
Не да – терекде.
Ол кёкде ишлеред уя,
Уясы тохтасаед кёкде.

Кюн таякъланы Минги Таугьа чанчыб,
Не да джылы тенгизге чанчыб,
Ай джарыгьын эшиб алагьа,
Джулдуз терезелени ачыб,
Келигиз дерме къанатлылагьа.

Джазыкъла, ала да кесиме ушайдыла –
Кёкле бла, джулдузла бла джашайдыла.
Чууакъ кёкде учуб баргьан къанатлыла,
Шайыр джюрекгe не джууукъдула ала!

Кёк чексизди, къанатлы уа – бир бурху.
Ёмюрю да – шайырныкъыча – къысха.
Алай а, биз учууну, учунууну билебиз,
Кёкню ангылатыргьа кюрешебиз дуниягьа.

1999 ДЖЫЛ КЪЧР-де САЙЛАУЛА

Кими
Анаяса Махкемени юйесиме деб,
Кими
Баш аскер чынны иесиме деб,
Кими
Шайтан сууну Тейрисиме деб,
Кими да
Элни телисиме деб,

Кюрешелле
Бизге башчы болургъа.
Не этейик,
Шашхан дунияда джашайбыз биз.

ДЖАШЛЫКЪГЪА КЪАЙЫТЫУ

Суу эски ызына къайытханча,
Къайытама,
Биринчи кере айтханча,
Айтама:
Сюеме Сени.

Тиширыуча джатады ёзен,
Къабыргьаларын, бутлача кёлтюрюб.
Анга эрча бауурланады, киреди тау суу:
Джашау – олду, къалгьан – ётюрюк.

Ийман джюрекни Кябагьа бурады,
Сюймеклик а – Санга.
Сени бла бирге къарайма
Атыб келген тангнга.

Джер бизге тёшекди,
Кёк а – джууургъан.
Сюймекликден джарыйды
Атыб келген танг

ДЖАШАУ – ТИШИРЫУДУ

Джашау бизни джегеди,
Бюгеди джерге.
Тиширыу а – тюзетеди,
Къаратады ёрге.

Джашауну ауурлугьун
Дженгеди
Тиширыуну ариулугьу.

О тиширыу, – бийче, ханым! –
Джаным, кёлюм, халым,
Джуртум, Тилим, Халкъым,
Сыйым, адетим, эсим-ангым.

Джашау къаш-баш тюйсе –
Эркишиге,
Ышарса – Тиширыугьа
Ушайды.

Ёлюм – эркишиге джууукъду,
Джашау – тиширыугъа.

Джашау – тиширыудады.
Джашау – тиширыуданды.
Джашау – тиширыу блады.
Джашау – тиширыуду.

Джети къат кёкден къарагъан да
Нюр джарыкъны кёреди: Ол –
От ышыра тургъан Тиширыуду Джерде.

Джашауну ауурлугьун
Унутдурады
Тиширыуну ариулугьу.

ЭРКИШИ БЛА ТИШИРЫУ

Таба баргьан чаба барад,
Сюймекликден къанмайды.
Тиширыуунг къаллай эсе,
Джашауунг да аллайды.
Тиширыуунг къаллай эсе,
Сен кесинг да аллайса.

БЫЛАЙДЫ ТЮЗЮ

Джашил кырдыкга тюшюб сыртынгдан,
Туу санларынг татлы агьара,
Къолларынг, бутларынг бла да мени къучакълаб,
Айтдынг: "Кавказ надо мною!".
"Не отпущу! Останься со мною!".

Пушкинни къабыры къычыра болур,
Бу сёзлени эшитди эсе.
Алай а ол ёлюб къутулду,
Саулада уа джангыз бир киши –
Эркек не тиши 
"Кавказ подо мною" деб, къутулмаз.

Иш миллетде тюл, иннетдеди.
Тюзлюкдеди, Сюймекликдеди.
Кавказ кёкдеди. Эресей тюбдеди.
Аллах джюрекдеди.
Былайды тюзю.

КИМДИ ТЕРС?

Аджирге тургьан байталны кёрдюм,
Анга чынгаргьа кюрешген эшекни да.
Мыдах болдум – саудан ёлдюм,
Джабдым терезелени, эшикни да.

Акъ байталны арты къара эшекге къалды эсе,
Аджир тукъум къуруб къалгьан болурму?!
Акъ байталны кишнетеди сарыкъулакъ эшек –
Бу бир кёзбау, бир къуджур тюш болурму?

Огьай, бу не кёзбау, не тюш тюл кёреем –
Къадыр тууду экисинден дуниягьа.
Къадырны уа джокъ тукъуму, урлугъу –
Андан болмаз акъ байталны туудугъу –
Кеч ангылады джангылгьанын акъ байтал.

Джюреги джарылды къарады да къадыргъа.
Бек чамланды джазыууна, къадаргьа.
Аджирлеге да чамланды аны эшек бла къойгьанлары ючюн.
Кесине да чамланды бет, намыс джойгьаны ючюн.

Эшекге уа не – сюрюуюне кетди.
Байталны къахмелигин баям этди.
Эшекни тенглери джетдиле джоргъалаб,
Тебредиле акъ байталгъа кёзюу-кёзюу чынгаб,
Ол да алагьа кесин бермей, табанлаб.

Алай болса да, бираздан джумшады,
Эшек сюрюуню бийчесине ушады.
Талай джаш байталны да айландырды терсине,
Аланы да тартды, къошду кесине.

Энди къадырла кёбден-кёб бола баралла.
Аджирле уа биягьынлай къара тынгылауну басы6 туралла.
Кимдед терслик: аджирледеми, байталдамы, эшекдеми?
Огъесе, эшитмегeнча, кёрмегенча этибми къояйыкъ биз да?
Къадыр дуниягьа хош болайыкъмы биз да?!

СЮЙМЕКЛИК БОЛГЪАН КЪАДАРДА

Мен ёзденме, байма, бейме.
Джюрекни уа, джарсытыб,
Гюл, Ай дейме,- Тюляй дейме,
Сени атынгы балсытыб.

Сюйген адам – ол атлыды,
Боракълыды, къанатлыды,
Сюйюмлюдю, къууатлыды ,
Билгичлиди, кераматлыды.

Сюймеклик – ол Аллахданды.
Къутхарлыкъды палахдан да,
Харамдан да, гюнахдан да.
Сюймеклик – ол Аллахды.

Сюймекликде джашнайды Кёк.
Сюймекликде кишнейди Джаз.
Сюймекликде джашайды Нюр.
Алайды Сюймеклик деген.

Сюймеклик тили – ариуду,
Сюймеклик кёлю – ариуду.
Санынгы, джанынгы тазалайды,
Сюймеклик деген алайды.

Джаннетге эшик ачылгъанча,
Кёкледен нюр чачылгьанча,
Бир ёлюмсюз макъам согьулгьанча,
Алайды Сюймеклик деген.

Сюймеклик кийиндиреди,
Сюймеклик тешиндиреди,
Кёб затха тюшюндюреди –
Алайды Сюймеклик деген.

Файгьамбаргьа Къуран келгенча,
Алай келеди Сюймеклик.
Джашаугьа магьана бергенча,
Алай джашайды Сюймеклик.

Тауусулса тауусулсун
Кюн да, джыл да, ёмюр да.
Сюймеклик болгьан къадарда,
Джокъду къартлыкъ, ёлюм да.

АКЪ УМУТ ЭМДА КЪАРА БУЛУТ

Къара булут джылайды кёкде –
Асры кёб заты къалгьанды джерде.
Асры кёб затын тас этгенди джерде.

Толмай къалгъан акъ умутлары
Джылаталла къара булутланы.

Толмай къалгъан акъ умут – кёлде.
Къара булут джылайды Кёкде.
Кёкден да къууаналмайды.

Неди чууакълыкъ, мийиклик,
Джокъ эсе насыб, сюймеклик?!
Джай да болгьанды. Ай да толгьанды.
Муратла уа къалгьандыла толмай.

Суу тенгизге къаджыкъмай-талмай
Барыб тургъанды. Джетгeн да этгенди.
Къууанч а джокъду. Не этсин энди?!

Сууну джаны, булут болуб,
Кёкден Къарайды Джерге, джердегилеге да:
Бёрюлеге, кийиклеге да,
Къобанлагьа, орманлагьа да,
Адамгъа, къалгъан табигьатха да.

Бары къайгъыда, дыгаласда
Къазауат этелле, сермешелле,
Джерни, Кёкню да юлешелле –
Джашаргьа кюрешелле,
Ёлмезге кюрешелле,
Ёлюмсюз болургьа кюрешелле.

Бу насыбсызлагьа
Джаны ауруб,
Джылайды Кёк.
Быланы джылауларын
Этеди Кёк.
Болгъанны,боллукъну да
Кёрюб, билиб,
Чууакълай тургьан да къыйынды.

Акъ умуту къалгъан Джерге къараб,
Къара булут ахсынады Кёкде.
Не къыйын эсе да джер джашау,
Киши да сюйюб айырылмайды джерден.

САКЪЛАН БЫЛАЙ

Мадам!
Сени менича сюяллыкъ
Джокъду адам.

Ханым!
Сенсе мени
Джашауум-джаным.

Бийче!
Сенсиз джарыкъ кюнюм да –
Кече.

Тиеди Кюн.
Тиеди Ай.
Тиесе Сен.
Тилейме мен:
Сакълан былай!

ШАХАРЧЫ ШАЙЫРНЫ КЪАДАРЫ

Сабий къычырады.
Шайнек сызгьырады.
Телевизион джаншайды.
Шийир джазылмазгьа ушайды.

Кюн кетеди. Кюн келеди.
Сабий биягъынлай къычырады.
Шайнек сызгьырады.
Телевизион джаншайды.
Шийир джазылмазгьа ушайды.

Кетеди джыл. Келеди джыл.
Сабий къычырады.
Шайнек сызгъырады.
Телевизион джаншайды.
Шайыр ёлгеннге ушайды.

Кетеди ёмюр. Келеди ёмюр.
Сабий къычырады.
Шайнек сызгьырады.
Телевизион джаншайды.
Шайырны къабыры шошду.

Бир иги назму джазар ючюн
Кюсей эди шошлукъну, джангызлыкъны.
Бир энчи тыгъырыкъ излей эди.
Къабырнымы излей болур эди ол?

Алай а анда ол къаллай шийирле
Джазгъанын киши айталмаз.
Мында ёлюмню юсюнден джаза эди,
Анда джашауну юсюнден джаза болур.

Къаламгъа, къамагьа да ушагьан
Белинден эки сыннган сын ташха къараб,
Къыйынлы шайыргьа джаннет тилейме Аллахдан.

КЪАЛАЙ ДА КЁРДЮМ СЕНИ

Джазгъы кюн – джети тюрлю,
Къыз джюреги да – алай.
Бише, тола, къалтырайла
Акъ къойнунгда эки Ай.

Джазгъы чепкенчигингден
Кёрюне турады джай.
Агьарады, чакъырады
Чыммакъ толгьан эки Ай.

Чепкенинги тюбюнден
Къол булгьай, къарайды джай.
Къачны, къышны да унут –
Джазгьа, джайгьа къучакъ джай.

Кюн ба эте бутларынгы,
Айла джунчуй къойнунгда,
Къалай да кёрдюм сени
Джашлыкъ сууну бойнунда.

Былай кёрдюм мен Сени
Джашау сууну бойнунда.

ШАЙЫРГЪА ТАШ САЛА...

1
Джайы – джулдузу, Айы.
Намаз чакъ – къач замаН.
Къышы – ышыкъ.
Джазы – джаназы.

2
ЧАКЪ.
Заман ызына айланса –
КЪАЧ.

ХАР НЕНИ БОЛДЖАЛЫ

Таш да ууалады.
Темир да ашалады.
Боран да шаушалады.
Джюрек да тауусулады.
Хар нени – болджалы.

МЕНИКИ

Киндикден энгишге сезимлени
Мен хайуанлагъа къояма.
Меники – намыс-джюрек-акъыл –
Тазалыкъ-Мийиклик-Чексизлик;
Ёлюмсюзлюк.
Аллахны , Адамны, Табигьатны да
Къууандырырча Сюймеклик.

СЮЙМЕКЛИК ИЛХАМЧА ДЖАШАЙДЫ

Бу тёшек тюлдю,- намазлыкъды,
Сюймекликге къылабыз намаз.
Биринчи фарыз – тазалыкъды,
Ансыз некях да къабыл болмаз.

Джаннга, тёнгекге да тазалыкъ керекди,
Сюймеклик керекди джюрекге.
Санла джерде къошулгьанлыкъгьа,
Джанла къошулалла Кёкде.

Сюйгенле бир болалла Кёкде,
Сюйгенле бир болалла джерде.
Сюйген джюрек толады нюрден –
Учунады, учады ёрге.

Къараджаякъ да Айджаякъ
Болад Сюймеклик кючюнден.
Бир да ажымсыз, Аллах джаратханд
Бизни Сюймеклик ючюннre.

Англаялмай турама къараб:
Сен Кюнмюсе, гюлмюсе?
Билмегенлей барама джашаб,
Сен мёлекмисе, тюлмюсе?

Бир Кёкге чыгьараса мени,
Бир кёлюмю чыгьараса.
Бир бузча тураса бузлаб,
Бир джанландыраса, джанаса.

Сенсиз дуния къум тюзге ушайды,
Сени бла джылтырайды, джашнайды.
Бизни джигит да, шайыр да, Адам да эте,
Сюймеклик илхамча джашайды.

ДЖЕРДЕН УМУТ БЛА КЪАРАЙБЫЗ

Кече джылыды, чууакъды.
Джол да къургьакъды, ачыкъды.
Кёл да игиди, рахатды.
Сен да джулдузланы бирича...

Бу чексиз Кёкге къарасам
Ёлюмсюз дунияланы сеземе.
Сеземе ёллюгюмю,
Тириллигими да сеземе.

Джер, чек къайгьыла недиле
Бу чексиз Кёкню къатында?!
Ич дуниянгы баям эте,
Кёк кюзгюча къарайды.

Кёк чексизди, ёлюмсюздю.
Тейри адамлары – биз да,
Тейри эшиги ачыллыкъча,
Ары умут бла къарайбыз.

ОЛДУ АДАМЛЫКЪ, АКЪЫЛМАНЛЫКЪ ДА

Джылауну тюл, джашауну
Сюйген адамма мен.
Къой чурумну, сылтауну –
Хайда, арбама мин.

Джашау ышаргьаны сайын
Сен да ышара бил.
Къара кюн да бир акъ затны
Таб да, таяна бил.

Ма олду акъылманлыкъ.
Ансы,
Джангур къоркъууун джел этгенча,
Ёлюм къоркъууун этиб турсанг,
Джанауалгьа джетиб турсанг,
Адамла джанларла сенден.

Мен а,
Ёллюгюмю билгеним ючюн,
Артыкъ сюеме джашауну.
Артыкъ сюеме джашаргьа.
Джашаб къалыргьа излейме.

Кече къарангысында Кёкге къараб,
Не да тёгерекге къараб,
Джарыкъ излегeн джолоучуча,
Алай излейме джашауну
Джай да, къыш да, кече-кюн да,
Хар къуру эм хар къайда.

Джашау джилтинин излейме
Адамны кёзюнде, сёзюнде да.
Джашауну сюеме мен,
Джарыкъны сюеме мен,
Джарыкълыкъны сюеме мен.
 
Хар къуру эм хар къайда.
Болма тарыгъыучу, сынсыучу –
Къыйынлыкъ кимгe да келеди.
Ёллюгюн ким да биледи.

Джашаргьа болуш къалгъанлагьа да,
Кесинг да джашаргъа кюреш.
Джашауну сакъларгьа кюреш.
Олду адамлыкъ, акъылманлыкъ да.

Кесинг да джашаргъа кюреш.
Джашаргьа къой къалгъанланы да.
Эшик, терезе ачсанг да,
Ёлюмге тюл, джашаугьа ач.
Олду насыб, олду къууанч.
Эй, адам улу, джашаргъа кюреш.

КЪАЯДАН ЧЫНГАБ БАРА ДА КЪЫЧЫРДЫМ...

Бир кёб айландым 6у къызны ызындан,
Бийнегер кийикгеча, къычырырча болдум.
Джамчыгьа чырмаб, къачырырча болдум.

Кёз туурамдан аны тас этдим сора,
Кесим а сюймеклик тузагьына тюшюб къалдым.
Къаядан чынгаб бара да, къычырдым:
Къайдаса, Апсатыны къызы ариу Фатима?!

КЪЫЗЛАДАН АРИУ ДЖАН ДЖОКЪДУ

Сюеме уллу шахарланы
Орамларында ашыкъмай айланыргьа.
Джайгъы иссиде чомарт ачылгъан
Къыз ариулукъдан да сыйланыргьа.

Джашил биченликча кёрюнеди майдан.
Гюллеча кёрюнелле къызла да.
Джылны чакъларында джаз бла джайдан
Сюйгеним джокъду. Мени джанлы болуб,
Къызланы тешиндирелле ала да.

Айюнге, бу ариулукъгъа сен да бир къара деб,
Джашил биченликдеча барама шахарда,
Къызланы-гюллени къучакъгъа джыярча бола,
Баргьан заманны да тыярча бола.

"Джер къызлагьа къор болсунла хур къызла",
¬Аллахны чамландырмаз ючюн, тобагьа къайытама.
Алай а, джаратылгьан джанланы ичинде
Къызладан ариу джокъду деб, айтама!

СЮЙМЕКЛИГИМ БЛА БУРДУМ КЕСИМЕ

Сюеги менден эки къатха мийик.
Къарамы сакъ – къаяда кийик.
Къатына джууукъ иймез халы барды.
Ансыз дуниям – бычакъ къынча тарды.

Не бла бурайым аны кесиме?
Джигит дерге джигитлигим джокъ.
Игид дерге игилигим джокъ.
Бай дерге байлыгьым джокъ.
Субай дерге субайлыгъым джокъ.
Закий дерге закийлигим джокъ.
Не этгин, бир аламатым джокъ,
Кераматым джокъ.

Анга аз да джукъ айтыргьа
Болурем тартынныкъ, уяллыкъ,
Алай а сордум анга, кесиме да:
Бармыды менича сюяллыкъ?!

Къайдам,- дединг. Джокъду,- дедим.
Алай бла эм ариу къызны
Эм бек сюйген мен болгьаным ючюн
Аллах буюрду манга.

Сюймеклигим бла бурдум ол къызны кесиме.
Бюгюн бир джашны бир ариу бла кёрдюм да,
Не эсе да ол зат тюшдю эсиме.

ДЖЫЛ БАГЪАСЫ БИР КЮН

Суу джагъада джатхан къызлагъа
Кюн да разы болуб тие болур.
Мен да сууукъ тюлме алагъа,
Ариулукъну ким да сюе болур.

Кюн ариуду. Тенгиз да – джылы.
Кюлгенлерине къууанама къызланы.
Кюнча джарытыб, джылытыб турурем
Мадарым болса барын аланы.

Акъ къанатлыла барадыла кёкде
Къанатлы сезимлени туудура кёлюмде.
Агъаралла къатымда мёлекле
Бир башха дуниядан тюшген кибик кёрюне.

Къанатлыла кёзден ташайдыла,
Мёлекле да кетдиле ышара.
Бары, бары къалды эсимде
Джыл багъасы бу джайгъы кюннге къара.

ГОЛЛАНДА ДА ДЖАЗЫЛГЪАН ШИЙИР

Мында къызла
Боюнларын-къоюнларын, киндиклерин-бутларын ачыб,
Тиширыу берекетлерин дуниягъа чачыб,
Алай алдаргъа кюрешелле джашланы,
Алай излейле кеслерине эр.
Мал базаргъа ушайды шахарны ара майданы.
Джангыз эчкилени, ийнеклени, байталланы, къойланы орнуна –
Ары-бери баргъан къызла, тиширыула...
Намыс-уят, бет-адет дегенча затланы
Эски кийимленича аууушдуруб,
Джангы кийимлери, къылыкълары бла уа
Джахил заманланы тюшюрелле эсге.

Джашла да сыргъа салыб, чач ийиб,
Тиширыу маталлы болуб айланалла.
Къартларын къартлыкъ юйлеге бериб,
Кеслерин да ичкиге, хаулеге бериб,
Намысларын нафысларына хорлатыб
Айланнган джаш тёлю, шашхан тёлю.

Ахырзаман тёлюсю.
Ахырзаман дуниясы.
Ахырзаман адамчыкълары.

Кеси кесин эсгериб, тюшюнюб,
Къачан акъыл джыярыкъды экен адам улу?!
Огъесе кёрген къыйынлыкълары   
Азлыкъ этеми болурла анга?!

БАЛ ЧИБИН БЛА ЁГЮЗ

Бал чибиннге ушайды назмучу,
Джазыучу уа – сабан ёгюзге.
(Бал чибинни къыйнайла балы ючюн,
Тартхан ёгюзге да кёбюрек джетеди чыбыкъ).

ДЖАЙГЪЫ КЮН СТАВАНГЕРДЕ
(сурат)

Мында тиширыуланы къой да къой,
Къызланы огъуна, къуйрукълары
Орамгъа сыйынмайды.
Къарын джаулары кёнчек башларындан салыныб,
Аны да дуниягъа ачыб, ёхтемлене,
Алай джюрюйле.

Ставангерде орамда баргъан
Тиширыулагъа къарасам,
Джайгъы ингирде элге джайлыкъдан
Гелеу кырдыкдан тоюб, чайкъала,
Къызгъан джелинлерин кючден кёлтюрюб келген
Семиз ийнекле тюшелле эсиме.

Селеке, бедиш этиб айтмайма муну.
Тёгерекге адам айтыб айталмазча
Бир рахатлыкъ, берекет джайылыб турады.

Кетген дуниядан, буруннгу заманладан,
Буруннгу адамладан къалгъан бир суратха
Къарагъанча болуб турама кесим да.

НАЗМУЧУЛУКЪ НЕДИ?

Мен джазгъанны окъур ючюн
Кёз керек тюлдю;
Мен джазгъанны эшитир ючюн
Къулакъ керек тюлдю;
Не джазгъанымы билир ючюн
Тил билирге керек тюлдю;
Мен джазгъанны ангылар ючюн
Ангы да керек тюлдю;
Мен джазгъаннга ийнаныр ючюн
Не иман, не билим, не илму керек тюлдю;
Джаныуардача джыйы, адамдача сезим да керек тюлдю;
Кераматлы болургъа да керек тюлдю.

Мен джазгъан саулагъа айтылгъан зат тюлдю;
Мен джазгъан ёлгенлеге аталгъан зат да тюлдю;
Мен джазгъан башха дуниялагъа,
Башха тюрлю инсанлагъа,
Башха тюрлю джашаулагъа да джораланмайды.
Мен джазгъан адамгъа, мёлекге, джиннге да тюл,
Аллахха джораланады –
Эм узакъ, эм джууукъ Олду меннге.

Аллахданды, Аллаххады джолубуз.
Олду –
Кёклени , Джерни, заманланы, Аламланы, таша-туру дунияланы,
Алада болгъанны барын
джаратхан, джашатхан, къаушатхан, тирилтген.
Ие, Тёре да – Олду. Анданды умут.

Тилибизни таша магъаналы къанатлы сёзлерин табыб,
Бир-бирине тагъыб, мектуб этиб, ашырама
Ёлюмсюз-ёмюрлюк Аллахха.
Джууаб сакълайма Андан.
Келирми-келмезми, билмейме.
Аллахдан башхала бла мени ишим джокъду.
Ат-бет атасала да, не деселе да,
Ала бла мени ишим джокъду.
Ала тюлдюле мени окъуучуларым.
Ала тюлдюле Тёре манга.

Аллах бла мени арама киши кирмесин –
Не имам, не кърал – бир киши да.
Джазгъанымы мен адамгъа тюл,
Аллаху тагъалагъа джазама. Аны ючюн,
Мени адамла англарламы-англамазламы,
Окъурламы-окъумазламы – манга башхасы джокъду.

Мен назмуларымы
Аллахны аллында тургъанча,
Анга окъугъанча кёреме.
Мени тилими, кесими да джаратхан – Олду.

Халкъымы-Джуртуму-Тилими келечисиме –
Аны да билеме.

Эм алгъа сабийлени беш харифге
Эмда ол харифледен къуралгъан
Аллах деген чексизликге юретирге керекди,
Ызы бла да Аллахны Сёзюне – Къураннга.
Андан сора ана тилде назмулагъа.
Ол заманда сабий муслиман адам болуб ёсерикди,
«Адам не айтыр»,- деб, тюл,
«Аллах не айтыр»,- деб, сагъыш этерикди.

Мен да:
«Адам не айтыр», «кърал не айтыр»,- деб, тюл,
«Аллах не айтыр» деб, джазама джазгъан затларымы.
Мен ангылагъаннга кёре,
Назмучу болуу, назмучулукъ джолу – Олду.

ЮЧ ДУНИЯ

Сюркелген – арыйды;
Джюрюген джарыйды;
Учхан а – насыб.

БИР КИТАБ ДЖАЗАРГЪА ИЗЛЕЙМЕ

1
Норвей къызны къучакъласанг да,
Белине къучакъ джетмейди.
Таулада субай наратчыкъ
Бир да эсимден кетмейди.

2
Мында шахар алай тазады,
Сюркелсенг да – букъу къонмайды.
Богъурдакъданды мында хар не да –
Мени уа отум джанмайды.

3
Тиширыула алай джюрюйле,
Къарын джаулары салыныб.
Хар не да бир къуджур кёрюнеди,
Къалмагъан эсем алыныб.

4
Мында ишсизле алгъан ачханы
Бизде ишлеб да алмайла.
Эки джанын тенглешдирсенг,
Джюрек джарылмай къалмайды.

5
Ичген-эсирген кёрмейме мында,
Ач-джаланнгач да кёрмейме.
Джарлы Эресей эсиме тюшсе –
Мен не этерге билмейме.

6
Джер-суу байлыкъ халкъныкъыды,
Ишлеген къыйынын табады.
Къуу таякъгъа ушаш къачхынчы да
Мында юй-кюн болуб къалады.

7
Кёзюнг къысыкъды, теринг къарады,
Бурнунг къынгырды демейле.
Гыл тюшюребиз деб, полисле
Сени тыймайла, сюрмейле.

8
Мында оноучу тоноучу тюлдю,
Джокъду урлагъан-тырнагъан.
Анда джашау – дыгалас джашау,
Мында зауукъду джашагъан.

9
Джангыз бир джылны ичине
Мен юй, арба да алгъанма.
Халкъым, Джуртум демесем,
Джашаугъа батыб да къалгъанма.

10
Шимал Кавказны таулусу –
Шимал тенгизни балыгъы...
Анда эресейли, мында норвейли,
Къарачайлы уа къачан боллукъма?!

11
Таулу джокъду кесимден сора...
Озгъан джашауумдан-эсимден сора,
Джукъ да джокъду.  Джуртсуз, элсиз –
Болуб турама санграу эм тилсиз.

12
Акъ булутланы къызартса да Кюн,
Къара булутладан къараса да Ай,
Акъ бла, къара бла джазсам да –
Бир сёз чыгъады – Къарачай...

13
Джуртха тартхан ауруу болмаса,
Аман тюш мында да кёрмезем.
Амантиш итле тил этмеселе,
Ата джуртдан да кетмезем.

14
Джюрек джарылмай не этсин,
Ишлеген къаламы ойгъанма:
Ана тилни, Джуртну, тарихни
Къоюлмазлыкълагъа къойгъанма.

15
Халкъны, Джуртну да сатыб кюрешелле
Ол ит мурдарла, гудула.
Къара багъанагъа тагъарыкъма барын –
Келлик тёлюле да окъурла.

16
Бир китаб джазаргъа излейме 
Хар адам кесин кёрюрча.
Бизде джашауну тюзюн, кертисин
Аллах, адам да билирча.

АГЪАЧ КИШИНИ СЕЗИМЛЕРИ

Бугъагъа тургъан ийнекча,
Аджирге тургъан байталча,
Бутларын къалтыратыб,
Ёшюнлерин тургъузуб,
Къойнун, белин ачыб,
Чачын тозуратыб,
Орамда баргъан бу къызны
Ынгычхатыб, къычыртыб,
Ёмюрге джетерча бир бууар эди...

ШИЙИРНИ КЕЛИУЮ-КЁРЮНЮУЮ

Намаз къылгъанча джазама назму.
Джангыз ол керекди кимге:
Аллаххамы, адамгъамы, кесимеми?
Ким ючюн, не ючюн джазама шийир?
Кимни, нени тюрлендираллыкъма сёзюм бла?
Кимге, неге джоралайма аны?

Джерде, Кёкде, тёгерекде кёбдю ариулукъ –
Кёк-кёк Кёк, чыммакъ таула, джашил табигъат,
Чайкъала тургъан тенгиз, шоркъулдаб келген суула,
Къозула, тайла, сабийле, къызла...
Эмда адам къолу къурагъан ариулукъла:
Юйле, шахарла, кемеле, арбала, арабала, билгесаярла,
Дагъыда была кибик кёб зат.

Алай а, джанлы, джансыз ариулукъланы ичинде
Барына да ушагъан, бирине да ушамагъан,
Хар неден да юлюш алгъан,
Таша, туру дунияладан да кюч алгъан,
Къайдан, къачан, къалай, не ючюн келгенин
Киши да билмеген,
Окъугъанны, тынгылагъанны, кёргенни сейирсиндирген,
Ариу сезимлени, таза иннетни къозгъаб джюрекде,
Нюр къанатла битдириб, учургъан-учундургъан,
Хар къуру да игиликге-тазалыкъгъа-мийикликге кёллендирген
Бир тамаша кюч барды: Назму-Шийир –
Ма ол керамат къудуретни аты.

Ол да Кёкча, Джерча, Таулача, Тенгизча бир зат...
Бар затланы бирича бир зат.
Алай а, ол аланы барындан да алады къарыу,
Барыны ариулукъларын джыяды да кесине,
Джангы ариулукъ болуб къошулады алагъа.
Алай келеди, кёрюнеди Шийир дуниягъа..

ЁМЮРЛЮК НАЗМУ

Соруу-сууалча джюрюген назму,
Сыйрат кёпюрча тартылгъан назму,
Дуния, ахыратча кёрюннген назму,
Иман шахадатча айтылгъан назму,
ДУуача джазылгъан назму,
Китабча ачылгъан назму,
Джихад назму, шейит назму,
Хакъ ючюн,
Халкъ ючюн,
Адам ючюн,
Ата джурт ючюн,
Ана тил ючюн
Джашагъан, сермешген, ёлген назму.
Дагъыда тирилген назму,
Аллах къабыл этген
Ёлюмсюз назму,
Ёмюрлюк назму.

ДЖАШАУДА , ШИЙИРДЕ ДА

Исмайылны Минги Тауу
Кязимни Джаралы Джугъутуру
Къайсынны Джаралы Ташы
Билалны Джангыз Тереги

АРИУ КЪЫЗЛА ДЖАЗДЫРГЪАН НАЗМУ

Джер юсюнде ариу къызланы барын
Къучагъыма джыяр къадарым болса,
Барын къучакълаб, ийнакълаб бошагъынчы,
Джашаб турур мадарым да болса –

Андан уллу къууанч, насыб
Дунияда излемез эдим.
Аллахдан да тилемез эдим
Андан башха къууанч, насыб.

ТОСКА

Я умираю от тоски по Родине.
Я умираю от тоски по Родному языку.
Я умираю от тоски по Женщине.
Вот это триединая тоска
Бесконечно, постоянно, гложет, душит, убивает меня,
Но никак не может убить, добить:
В глубине сердца остается ещё
Маленькая надежда на возвращение;
Временами она тоже гаснет от сомнений:
А помнят ли тебя там?
А ждут ли тебя там?

А может, это тоска по ушедшей молодости,
По ушедшей жизни?
Ведь уже нет той Родины,
Того Родного языка и той Женщины.
Нет того Времени и того Пространства
И той материи, которая существовала в них.
Ведь это тоска началась уже там:
И на Родине тосковал по
Родине, Человеку, Народу, Языку, Женщине...

Скорей всего, это была тоска по крыльям,
Которые не выросли и наврядли теперь вырастут;
Это была тоска по несостоявшемуся полету в Небо, в Космос;
Это была тоска Человека,
осознавшего неизбежность своей смерти,
По вечной, бесконечно прекрасной жизни:
Мир так прекрасен – а ты уходишь.
Белые вершины, синее небо,
скалы, реки, леса, зеленая трава, детский смех, песни птиц... –
Всю эту красоту больше не увидищь, не услышишь.

Да, это великая печаль-тоска с которой человек живет и умирает,
С которой он не хочет и не может смириться,
Но и выхода не видит. Это тоска усиливается с годами.
И от этой невыносимой тоски
Каждый спасается по-своему.
Но рано или поздно волны этой тоски
Настигают, накрывают и уносят человека...

АЙ ТОЛГЪАН КЕЧЕ

Ай толгъан кече.
Кёб алгъыш, тилек айтылгъан кече.

Сюймекликден
Нюр джаннган кече,
Кёк-Джер-Кёл джашнагъан кече,
Джулдуз сютю гюллеге тамгъан кече,
Кёк джерни сугъаргъан кече.

Къан джаннган кече,
Джан къаннган кече,
Сан талгъан кече.
Некях кече.

Ай толгъан кече.
Кёб таурух, хапар айтылгъан кече.

Ай толгъан кече.
Керамат сёзле,
Аламат сёзле,
Аманат сёзле,
Ант сёзле
Айтылгъан кече.

ШАЙЫР

Аны сёзю – намаз керекча,
Ол кеси уа – Джангыз Терекча,
Шийирлери – азат тёлюча,
Джюреги уа – Къазакъ Бёрюча.

ШАМИЛ ШЫЙЫХНЫ ТАУЛУЛАГЪА ЧАКЪЫРЫУ СЁЗЮ
неда
ЛЕВ ТОЛСТОЙНУ «ХАДЖИ-МУРАТЫН» ОКЪУЙ...
 
Не эркегинде, не тишисинде,
Не уллусунда, не гитчесинде
Адеб-намыс , бет-уят дегенледен джукъ джокъду.
Аладан хапарлары да джокъду.

Ахрат азаб, дуния намыс дей билмеген,
Джашагъанлары, ашагъанлары да тонгузча,
Онгсузгъа бий, онглугъа къул болургъа кюрешген,
Таякъдан башха бир затдан къоркъмагъан,
Таякъдан башха тилни ангыламагъан
Бу джийиргеншлиле бла боллукъмуду джашаргъа?

Кирден, балчыкъдан айырылыргъа излей эсек,
Адам болургъа, Халкъ болургъа излей эсек,
Былача ит, тонгуз болургъа излемей эсек,
Быладан айырылмай джокъду мадар.

Динибизни, тилибизни къурутуб, джуртубузну кючлеб,
Была кеслерича этерге излейле бизни да.
Тонгузла тонгуз этерге излейле бизни да..

Къаршчы тургъанны къырыб, ёлтюрюб,
Джууаш болгъанны къул-къарауаш этиб,
Башыбызгъа, бойнубузгъа миниб,
Алай джашаб турургъа излейле.

Аллаху акбар дейме, джихад-къазауат дейме,
Башха джол къоймагъанла была бизге.
Не иман бла джашарбыз, не иман бла ёлюрбюз.
Кесин адамгъа, муслиманнга, ёзденнге, эркишиге санагъан
Дин-тил ючюн, Халкъ-Джурт ючюн турайыкъ ёрге.

Аллах-адам ючюн, дуния-ахырат ючюн,
Эки дуниядан да юлюшлю болур ючюн,
Кеси кесибизден кёлюбюз чыкъмаз ючюн,
Аллахны бизден кёлю чыкъмаз ючюн,
Турайыкъ ёрге.
Барыбыз да турайыкъ ёрге.

ФАТИХАМСА МЕНИ

Кёзюмю кёзлеуюнде,
Сёзюмю сёзлеуюнде,
Ёзюмю ёзлеуюнде,
Эсими эслеуюнде,
Эсгериуюмде;

Ызымы ызлауумда,
Кесими излеуюмде,
Кесими кеслеуюмде,
Билгишча эснеуюмде,
Кёрюуюмде –
ОЛ;

Джазымы джазлыгъында,
Джайымы джайлыгъында,
Къачымы къачлыгъында,
Къышымы къышлыгъында,
Кече-кюн, таша-туру –
Хар къуру –
Сагъышымда, алгъышымда,
Дууамда, тилегимде,
Кёгюмде, джеримде,
Кёлюмде-джюрегимде –
ОЛ:
               
Кёлюмю тенгизи,
Кёгюмю джулдузу,
Джанымы джангызы –
Къарачай-Малкъар.

Ата-бабам да, балам да, къалюбалам да,
Саламым да, Аламым да, Заманым да,
Ахырзаманым да –
Малкъар-Къарачай.

Сени бла
Cууум, Ташым, Тауум да – Минги,
Джашауум да – Минги,
Ёлюуюм да – Минги.

Ай  Малкъар-Къарачай –
Дууамса, Фатихамса мени.

ЭРКИШИ БЛА ТИШИРЫУ

Эркиши эслемейди къартайгъанын –
Джашау кючю, ичер сууу таркъайгъанын.
Сезими, сёзю, кёзю да къызладады.
Бата баргъан Кюню да, чыгъа келгенча, къызарады.

Джылы келгенин эслемейди ол.
Табигъатны джоругъуна, къадаргъа
Бойсунургъа излемейди ол.

Джашаудан айырылса да, Тиширыу деген
Ариулукъдан-сейирликден айырылсын къалай?
Болмаса Тиширыу, Сюймеклик –
Джаннет да кёрюнмез къолай.

Эркишини къартайгъаны, ёлгени да –
Джылы келгенинден тюл –
Сюймекликни джокълугъунданды, азлыгъынданды.
Джюреги кюсеген Тиширыуну табмай къалыб,
Сюймекликсиз, кюе, джашагъанынданды.

Джокъду аны къанаты.
Боракъгъа ушамайды аты.
Аны ючюн къарайды тёгерекге.
Джашаууну ахырында учарыкъча Кёкге,
Иегисин излейди ол.
Алай а, тауусулгъанды джол.

ДЖАЗЫУЧУНУ БОРЧУ

Сюрюучю таягъым – кюн таякъды, нюр таякъды,
Сюрюуюм а – харифле, джикле, сёзле, айтымла...
Ала болмагъан джер джокъду дунияда –
Кёкледе, джерде, джюрекледе да ала.
Джайылгъанла къалюбаладан ахырзаманнга дери.

Мени борчум – аланы тас этмей, сакълау.
Борчум – аланы кюн джарыкъдан, нюр джарыкъдан толтуруу.
Сёзню игисин, кертисин сайлаб, сыйлаб,
Нарт сёзле кибик джюрюрча этиу.

Алада игилик, халаллыкъ кёрюнюрча,
Аладан нюр джарыкъ тёгюлюрча,
Сёзню кючю бла адам да тюрленирча –
Игиленирча, нюрленирча –
Мен борчуму бу затда кёреме.
адамны Адам этген иги сёздю – билеме.

ЧЫБЫКЪ, КЪАЗЫКЪ, ТАЯКЪ ЭМДА СЮЙМЕКЛИК

1
Бу сюймекликни ангылаялмай къалдым:
Фатима,- дейме, Фатиха дегенча.
Джашаууму аллымыды, ахырымыды бу?
Биринчи сурамыды, ахыр сурамыды бу?

Аллах буюргъанча джашаб тура билмей,
Джаннетден кеслерин къыстатхан
Адам бла Хауа тюшелле эсге.

Бу сюймекликни кючюнден
Бир-бирде джаннетге, бир-бирде джаханимге
Тюшгенча болама.
Фатима,- деб,- къычырама Джерде.
Фатиха,- деб,- джууаб къайтарады Кёк.
Кёкде этиледи некях.
Ёлюм да энеди Кёкден.

Ангылаялмай турама:
Джашаргъамы, ёлюргеми къутургъанма?

2
Къуу таякъ джашил терекге таяннганды:
Аны бла ёлмезлигине ышаннган кибик,
Алай бла тириллигине ийнанннган кибик.

3
Джашил чыбыкъны чанчхандыла джерге.
Джел бюкмез ючюн, аудурмаз ючюн
Къазыкъгъа байлагъандыла кесин да.

Бираздан чыбыкъ кюч алыр, базыкъ болур.
Къазыкъ а – керексиз болур, джазыкъ болур,
Къуу болур, чирир, дуниядан думп болур.

4
Огъесе, бу бары да тюшюммюдю?
Бир чууакъ, джылы, джарыкъ кюн Кёкде
Бир такъыйкъагъа бир болуб айырылгъан
Эки къушну кёлеккесимиди бу?
Джашлыкъны, джашауну да кетгенин кёлтюрмей,
Адам джюрегини къычырыгъымыды бу?

ТУРНА КЪЫЧЫРЫКЪ
эмда
АЗАН ТАУУШ

Джашил сезимлеге да келеди къач,
Къая ранда гелеуге келгенча:
Турна таууш эте, кетеди къууанч –
Джаныбыз саулай, болабыз ёлгенча.

Кёлде къауданнга салама от:
Къачхы джелге сыбызгъы болургъа сюймейме мен.
Джазгъы табигъатдан, джашил сезимледен
Ариу чакъ, иги кёзюу билмейме мен.

Азан таууш келеди къыбладан.
Ол джети къат кёкден келгенчады эниб.
Атлы, къанатлы да къутулуб шыбладан
Туугъан джуртларына баралла джетиб.

Кёкге, Кюннге созулгъанча терек,
Азан тауушха бурулады джюрек.
Аллахны нюрюдю ёлюмсюзлюк, джашиллик.
Сау къалыгъыз, джаш гюнахла, джахиллик.

Бу къатышхан дунияда азмыд аджашхан, джангылгъан?
Мен кесим да кёб джерде болгъанма терс.
Турна къычырыкъ этген джаныма,
Азан таууш табдырады эс.

БИР УЛЛУ НАСЫБДАН КЪАЛГЪАНМА КЪУРУ

Мен – сюймекликни бийи эм къулу –
Бир уллу насыбдан къалгъанча къуру,
Биягъы бёрюм джюрекде улуду,
Энтда тынгым-тынчлыгъым къуруду.

Суууй, джукълана баргъан сезимлеге
Къанатла битиб къалдыла.
Джети къат кёкде, джюрекде джулдузла,
Нюр тёге, джарыкъ джандыла.

Кём-кёк тенгиз бла чыммакъ таулагъа
Къараб, сейирге къалыб тургъанлай,
Аланы унутдура Сен чыкъдынг аллыма –
Джанкъылыч да башынгда тогъай.

Джаным саулай джаннетге киргенча,
Не да дунияда хур къызны кёргенча,
Алай болдум. Кёк-джер да джашнаб,
Кёл-джюрек да джашнаб,
Бир джангы дуния ачылды меннге,
Сенден нюр чачылды меннге.

Дуниягъа джангыдан туугъанча болдум,
Хар нени биринчи кере кёргенча болдум.
Джашауну джукълатмазлыкъ ариулукъну кёрдюм,
Дунияны къутхарлыкъ ариулукъну кёрдюм.

Энтда тынгым-тынчлыгъым къуруду,
Къазакъ бёрю джюрекде улуду.
Мен – сюймекликни келечиси, бийи эм къулу –
Бир уллу насыбдан къалгъанма къуру.

БАРЫСЫНЫ ДА МАГЪАНАСЫ НЕ?

Бу дунияда мен джетмеген джер къалмады,
Ариулукъгъа мен этмеген джыр къалмады,
Сюймекликге мен урмагъан харс къалмады,
Мен чабмагъан, мен озмагъан чарс къалмады...

Барысыны да магъанасы не?

КИММЕ МЕН?

Тюлме Гъарб поэти,
Тюлме Шаркъ поэти,
Тюлме Халкъ Поэти,
Хакъ Поэтиме мен.

БИЛЕМЕ

Меннге не джетмегенин билеме:
Иман, иеги эмда акъкъанат иги сёз.

Ёмюрюм аланы излейме,
Ёмюрюм аланы тилейме,
Табалмай, къыйналады джюрегим.

Аны ючюн учалмайма кёкге,
Аны ючюн джокъду меннге тынгы-тынчлыкъ,
Аны ючюн мыдахла Ташым, Терегим.

КЮНЛЕ, АЙЛА ДА...

Эки кёзюнг – эки Кюн,
Эки ёшюнюнг – эки Ай...
Мен сени кёрдюм алай,
Мен сени сюйдюм алай.

Сюймеклик кетди – сордум:
Кюн, Ай ариулукъ къайда?

Къарагъанча тузакъдан,
Къарадыла узакъдан
Тутулгъан Кюнле, Айла...

Кетдиле къайры, къалай
Ол насыб кюнле, айла?

КЕРТИ НАЗМУЛА

Джангы назмула, джанлы назмула, эркин назмула.

Бойсунууну, къулланыуну билмеген,
Къулну, бийни арбасына минмеген,
Къулну, бийни арбазына кирмеген,
Аланы халилерине, сыфатларына кёчмеген
Ёзден назмула.

Зулмуну, ётюрюкню кёрюб болмагъан,
Итлени, амантишлени кёрюб болмагъан,
Имансыз джорукъну, къралны кёрюб болмагъан,
Харамны, гюнахны кёрюб болмагъан,
Къуран аятлагъа ушаш Керти назмула.

Зорлукъ этмеген, зорлукъ да этдирмеген,
Джер-джюген-ауузлукъ-кишен билмеген, бичилмеген,
Бир Аллахдан башхагъа къуллукъ этмеген,
Малаикге ушаш,
Учуб джюрюген Кёк-Джер джанла – Боракъ назмула,
Хакъ-Халкъ деген келечи, ёкюл джанла – акъ назмула.

НАЗМУ ДЖАНЫМДЫ МЕНИ

Анда къалай джашай эсем.
Мында да джашайма алай.
Джуртну Тереги, Ташы эсем,
Къарачай поэзияны Къара-Шауайы эсем,-
Къалай унутур мени Къарачай?

Халкъым-джуртум-тилим дегенлей,
Къайытырма деб умут этгенлей,
Узакъ сюргюнде джашадым, ёлдюм.
Туугъан джуртума, элиме
Къуш тюгюча, бир назмум тюшер.

Да алайды –
Къадар тёнгекни айыралады джуртдан,
Джюрекни уа – огъай.
Назмучу кеси къайыталмаса да артха,
Назмусу къайытады джуртха.

Назмум. Олду энди
Хакъ-халкъ ючюн, эркинлик-тюзлюк ючюн,
Душманла, амантишле бла да этерик къазауат.
Мен ёллюк джан – шейит болдум, кетдим.
Аскер сафда назмум къалады – анга джокъ ёлюм.

Ол къалады сизни бла.
Мен да къалама сизни бла:
Назму – джанымды мени.

АНАСЫНА КЪАРАБ КЪЫЗЫН АЛ

Бу ариулукъгъа къара,- дедим,- гёбелеккени кёрюб.
Ёмюрлени теренинден ауаз келди:

- Сен аны къайдан, неден чыкъгъанына къара.
Адетдеча, джети атасына дери тинт.
Къызын, анасына къараб, ал.

40 ДЖЫЛЫМДА ТИЛЕК

Мен джазарча назму,
Бергенсе фахму.
Игиликге джаратырча аны,
Бергенсе ангы.

40 джылымда ачылгъанды
Манга керамат.
Аллах-Адам ючюн, Халкъ-Джурт ючюн
Этеме къазауат.

Муратха джетмей ёлюрге къоркъама:
Джюрек тюлдю темир.
Файгъамбаргъа бергенинг чакълы
Манга да бер ёмюр.

Ол ёмюрню излемейме
Джашар ючюн аламат.
40 джылымдан сора,
Хар нени ангылагъанымдан сора,
23 джыл джашау излейме
Этер ючюн къазауат.

Ким бламы?  Эй уллу Аллах!
Сени джауларынг бла –
Ибилис бла, шайтан бла,
Къара кючлени бары бла –
Адамны имансыз этерге кюрешгенле бла,
Аны хайуан, джаныуар этерге кюрешгенле бла...

Эй уллу Аллах!
Файгъамбарлыкъ бергенсе Мухаммадха
40 джылында.
Ол дининги джаяр ючюн
23 джыл бергенсе.

23 джыл тилейме мен да
Сеннге къуллукъ этер ючюн.
Ол ёмюр манга джетерикди
Муратха джетер ючюн.

ДУУАЛА

Сеннге,
Кёз тиймесин, сёз джетмесин деб,
Адамдан, джинден заран джетмесин деб,
Дууа орнуна джазама бу назмуну.

Сен аны окъу –
Къоба туруб да, джата туруб да.
Дууа этиб, бойнунга такъ,
Азбар этиб, джюрегингде тут.

Эрине эсенг а алай этерге,
Меннге кел да къал.
Мен кесим окъуй турурма аны сеннге,
Ол заманда ол артыкъ да хайырлы болур.

Алай а, эм керекли, эм иги дууа – кесингсе сен:
Мени джаныма джарагъан дууа,
Кёзюмю къаратхан, кёлюмю кёлтюрген дууа.

Сенсе мени Аллах джазгъан дууам.
Тагъыл бойнума, джашын къойнумда –
Кишиге да кёргюзтмейим сени.
Ол заманда кёз, сёз да джетмез.
Сен мени сакълаб, мен сени сакълаб,
Джашайыкъ алай.

СЕНДЕН АЛГЪА ЁЛЕЙИМ

Тогъуз ай керекди сабий тууар ючюн.
Уллула окъурча китаб джазар ючюн,
Кёбюрек заман керек болур.

Сабий ёсюб, халкъына джарар ючюн
Акъыл-балыкъ болургъа керекди.
Дагъыда кёб зат керекди –
Ангы-эс, фахму-билим, саулукъ-кюч дегенча.

Алай а эм алгъа ол
«Аллах-Адам», «Халкъ-Джурт» дей, билирге керекди.
Назмучу да алайды.

Назмучуну сезимине-сёзюне бешик джыры:
«Белляу-белляу бёлейим,
Шийир болуб кёрейим,
Халкъгъа джараб кёрейим.
Сенден алгъа ёлейим».

ДУУАДАКЪ – АКЪ ДУУА

1
Дууадакъны кёрсем,
Акъ сёзюмю-назмуму дууа этиб,
Аны ол чыммакъ, сыйдам, узун, ёхтем бойнуна
Тагъарым келеди

2
Къара сууну, Къара кёлню, Къара тенгизни,
Къара ташны, Къара джерни юсюнде
Акъ дууача кёрюнеди дууадакъ кеси да.

Табигъатны къара кюнден сакълагъан акъ дууады дууадакъ.
Дунияны къара кючледен сакълагъан акъ дууады дууадакъ.
Джерни-Кёкню акъ дууасы – дууадакъ.
Джашауну акъ дууасы – дууадакъ.

Дууадакъ – акъ дууа.

ЭРКИШИ БЛА ТИШИРЫУ

Эркиши «тиширыуну джатдым» деб турады,
Артда ангылайды джатылгъан кеси болгъанын.
Дунияда суусабдан джана тургъан эркеклени барын,
Къайтараллыкъды, къандыраллыкъды бир тиширыу къую.
Аны табигъаты алайды –
Тиширыуну хорлаялгъан эркиши чыкъмагъанды алкъын.
Алай а,
Тиширыудан къандым, тойдум деген эркиши да
Болмагъанды, чыкъмагъанды дунияда.

ЭКИ КЪАРАМ

1
Тиширыуду эркишини ёлтюрген...

Къайгъы, джарсыу, бушуу да келтирген,
Аны джюрегин джаргъан,
Замансыз къартлыкъ, ауруу, аджал да келтирген,
Тауладан мийик кёлюн тенгизледен алаша этген,
Учхан Борагъын джегилген ат, бир къотур алаша этген –
Тиширыуду.

Чабханы – къуш учханча,
Кишнегени – кёк джашнагъанча,
Джаз аны сыртында джюрюгенча,
Ол джазны алыб джюрюгенча,
Не джазны къачырыб келгенча,
Джерге, кёкге сыйынмай джюрюген –
Аллай къушкъанат эмилик аджирни
Джерлеб, джюгенлеб, кишенлеб, аркъанлаб къойгъан –
Тиширыуду.

Тиширыуду эркишини бичген.

2
Тиширыуду эркишини кёлтюрген,
Анга насыб, къууанч, зауукълукъ да келтирген,
Мийиклеге учундургъан, учургъан да аны.
Тиширыуду эркишини къанаты.

Тиширыу саулукъда эрге джокъду ёлюм.
Сюймеклик тюрлендиреди адамны кёлюн –
Этеди Адам, этеди тулпар.
Тиширыуду эркишини къанаты.

Уллу Аллахдан сора,
Эркишини джазыуун джазгъан Тиширыуду.
Эки кере джаратылады эркиши:
Биринчи кере Аллах джаратады аны,
Экинчи кере – Тиширыу.

Эркишини тиширыудады джаны.
Саулугъунда да тиширыудады джаны,
Ёлсе да тиширыуда къалады джаны.
Тиширыудады эркишини джаны.

Тиширыуду эркишини джаны.
Тиширыуду эркишини къанаты.
Тиширыу эркишиге Кюндю, Айды.
Нарт Ёрюзмекни да баш этген Сатанайды.
Къарт Ёрюзмекни да джаш этген Сатанайды.

Тиширыу болса да эркишиге джан эм къанат,
Аллах Тиширыуну Эркишиге этгенди аманат.
Эркиши Тиширыу ючюн,
Тиширыу Эркиши ючюн
Этелле къазауат.
Джашау аны ючюн кёрюнеди
Сейир, аламат.

ДЖАЗЫУЧУ

1
Не уллу, не кёб магъана барды бу сёзде,
Кёк-Джер магъана барды бу сёзде –
Джаз да, Джазыу да; джаз (буйрукъ), джазыу да.

Джазыучу – джазыу – джаз...
Джаз – джазыу – джазыучу...

Не уллу джууаблылыкъ барды бу сёзде.
Бизге Аллахдан келген борч, буйрукъ:
Джаз. Джазыу. Джазыучу.

Иманы-билими-фахмусу болгъаннга
Файгъамбаргъача келеди ауаз:
Окъу! Джаз!
Окъуйма-айтама-джазама адамны-халкъны тарихин, джашауун.
Окъуйма-айтама-джазама адамны-халкъны
къайгъысын-джарсыуун.
Окъуйма-айтама-джазама адамны-халкъны кёлюн, джазыуун.

Джаз. Джазыу. Джазыучу.

2
Кёргюзтеме халкъны тарихин, джашауун.
Айтама халкъны къайгъысын, джарсыуун.
Джазама халкъны кёлюн, джазыуун.
Терс джолдан, ёлюм джолдан тыяргъа кюрешеме аны.
Керти джолгъа, къутулуу джолгъа бурургъа кюрешеме аны.

Меннге борч салгъанды, буюргъанды Хакъ
адамны Адам этерге, сюрюуню да – Халкъ.
– Къалай? Не этиб? Не бла?
– Сёз бла. Сёз – джазыуду.

Сёз бла тюрленникди адамны ангысы-эси –
Гюнахдан, харамдан Адам тыярыкъды кесин.

Сёзню кючюне алай ийнанмагъан адам
Джазыучу болаллыкъ тюлдю.
Иги зат джазаллыкъ тюлдю.

Китабымы, джашаууму да ахырында
Биягъы оюмгъа къайытама –
Хакъ Кертини айтама:

Аллахданды Иги сёз.
Иги сёз – Аллахды.

«КЪУЙРУКЪЛУ ДЖУЛДУЗЛА»
неда
«СЮЙМЕКЛИКГЕ ХАРС»

Къуйругъу дженгнгенден Кёкде тохтаялмаймы,
Огъесе, мени кёрюб, чыдаялмаймы – билмейме,
Не эсе да, бир къуйрукълу джулдуз
Келе эди мени таба учуб...

Сермеб аны къуйругъундан тутдум,
Кёкдебизми, джердебизми – унутдум.

«Джансакъ, кюйсек да болайыкъ бирге,
Учсакъ, тюшсек да  болайыкъ бирге,
Ётсек да тёрге, кирсек да кёрге –
Болайыкъ бирге.
Ёлсек, къалсакъ да болайыкъ бирге»,-

Менми айтдым муну базыб, ышаныб?
Къымжа джулдузму сёлешди къызарыб?
Къаным, джаным да къызыб, къозгъалыб,
Тюрленди халым.

Башы джукъа, къуйругъу къалын –
Къарауаш бутлу, джулдуз кёзлю ханым,
Джана, джандыра тюшдю къолума,
От тюл, ёртен тюшдю къойнума.

Тюлкю къуйругъу бла от салгъанча тюл,
Болгъанны алдырыб къайгъыны чарсына,
Къуйрукълу джулдуз къуйругъу бла
От салыб къойду бютеу чархыма.

Ёмюрде да келмез эди эсиме
Къуйрукълу джулдуз оджагъымдан тюшер деб,
Нюр джабыуун бизни отоуда тешер деб,
Кёк джабыуун джер отоуда тешер деб.

Тюз айталла: джетген къыз джерли эшекни танымаз,
Къуйрукълу джулдуз да кёкню, джерни айырмаз.
Ким биледи, ол нек атханын башын джерге?
Эригибми къарангы кёкде джангызлыкъдан?
Излегенми болур Джерни джери – Минги Таугъа олтурургъа,
Джаннган санын алай бла сууутургъа?

Огъесе, меними кёрдю Кёкден къараб?
Тура болурмед кёбден бери мени мараб?
Тура болурмед, кюе-джана, мени сакълаб?
«Сакълагъаным буду»,- дей да, башын джерге ата,
Джангылгъанын англай да, ызына къайыта,
Тургъан эсе да, ким биледи...

Алай эсе да, не эсе да, ол Кёк къызны –
Къуйрукълу джулдузну – кемсиз сюйдюм.
Аны бла бир болдум, бирге джандым, кюйдюм.

Къарачай къойну къуйругъундан да татлы кёреем
Учхан джулдузну, къуйрукълу джулдузну къуйругъу.
Толтура Сюймеклик Тейрисини буйругъун,
Учхан джулдузну кесиме тос да, ханым да этдим.
Анга атаб, джыр да, назму да этдим.

Сордула:
«Джаны саулай джаннетге кирген киши билемисе?» деб.
«Кесимден сора билмейме»,- деб, джууаб этдим.

АЧЫКЪДЫ КЁЛЮМ

Кёлюмде джюзелле
Дууадакъла, бабушла, къазла да;
Кюнле, Айла, джулдузла, къызла да;
Кёкле да, джер да, кемеле, къайыкъла да;
Тенгиз чыпчыкъла, къушла, балыкъла да.

Джюзелле чабакъла – халалы, харамы да;
Джюзелле булутла – агъы, къарасы да;
Акъ тау, Къара къая да тюшелле кёлге,
Акъ суу, къара суу да къошулалла кёлге.

Кёлюмде – джел терекден юзген чапракъла да;
Къарангыны джарытхан джарыкъла, чыракъла да;
Мийикле, тёбенле да; джууукъла, узакъла да;
Чегетле, кёкенле да; наратла, бусакъла да.

Тюш-тюн да, таша-туру да – кёлде;
Сууаб-гюнах, джаннет-джаханим да кёлде;
Джюрекделле-кёлделле дуния да, ахрат да:
Нюрлю сезим да, иннет да, мурат да;
Тюрлю сезим да, иннет да, мурат да.

Къалтырайла кёлде джулдузла, къызла да.
Сакълайла мени амандан ала да.
Ала болгъан кёлге киралмайды ёлюм.
Тенгизге, Кёкге да ушайды кёлюм.
Кёкча, Джерча джашнайды кёлюм.

Сюймек кёлден – кёрюб болмауну кюрешеме къыстаб.
Эркин кёлден – къул сезимлени кюрешеме къыстаб.
Халал кёлден – харам чабакъланы кюрешеме къыстаб.
Бёрю кёлден – амантиш итлени кюрешеме къыстаб.
Акъ кёлден – къара иннетни кюрешеме къыстаб.
Тейри кёлден – имансызлыкъны кюрешеме къыстаб.

Алаша, учуз сезимледен арытылама.
Начасдан, харамдан, гюнахдан къутулама.
Кюн да батады мени кёлюме,
Танг да атады мени кёлюмден.

Игиликге, Сюймекликге къуру да ачыкъды кёлюм.
Джанкъылычладан,
джанкъозладан,
джулдузладан, къызладан толуду кёлюм.
Игиликден, Халаллыкъдан, Сюймекликден, Ариулукъдан
толуду кёлюм.

Кёлюмде къара иннетге, къара кючлеге джокъду орун.
Нартладан –
Къадау Ташдан, Джангыз Терекден башланнган джолум –
Тейриден башланнган джолум
Аллахха келтиргенди. Ол джолда барама энди.
Игиликге, Ариулукъгъа, Сюймекликге ачыкъды кёлюм.

CЮЙМЕКЛИК ТИЛИ

Сюймеклик –
Алахха, Адамгъа да джууабды.
Мени бла этгенинг –
Гюнах тюлдю, сууабды.
Мени бла гюнахынг да – сууабды.

Джангылычларынг да – джанкъылычлача,
Джангылычларынг да – ангы-лычлача,
Джангылычларынг да – джангы-лычлача,
Бир таша дуниягъа атлауучлача –
Хар ненг да, хар неда:
...джан, ангы – бары да джангы.

Санга къарасам –
Бир джангы тилде, сан-джан тилде сёлеширим келеди,
Джангы сёзледен джангы тил къурарым келеди,
Бир джангы тил, сюймеклик тил –
Аллах кеси да этерча сейир.

Бир джангы тил, джаз тил –
Къыз-джаш тил.
Ол – Кёк-Джер тил – джюрек тил.
Ол – къан-джан тил – сюймек тил.

Биз билген тилле бла ол тил –
джаяу бла Атлы.
Ол тилни хар сёзю –
Орайда, къанатлы.

Ол тилни – хар тизгини, сёзю, харифи да нюр джана...
Ол тилде сёлешалыкъла джангыз
Керти сюймекликлери болгъан джер джанла.

Ол джангы тилни –
Адам бла Хауа джаннетде сёлешген эски тилни –
Излейме къагъытха тюшюрюрге,
Джазма тил этерге,
Дуния тил этерге.
Ол джаннет тил дуния малдан баш болур,
Адам улу да ызына айланыб джаш болур.
Ол тилни кючю бла, Сёзню кючю бла
Джаннет анга биягъынлай бош болур.

АКЪ БЛА КЪАРА

Къара суу Къара тенгизге,
Акъ суу да Акъ тенгизге
Бара болурла.
Акъ къуш Акъ тауда,
Къара къуш да Къара тауда
Джашай болурла.
Акъ сёз Акъ дефтерден,
Къара сёз Къара дефтерден
Уча болурла.

Акъ акъны, къара къараны
Излей болурла. Алай а,
Къара акъны къара этерге,
Акъ да къараны акъ этерге,
Излей болурла.

Алай эсе да, алай тюл эсе да,
Акъ, къара да джашайла дунияда.

КЕРТИ АДАМЛАБЫЗ, ПОЭТЛЕБИЗ, ШЕЙИТЛЕБИЗ СОРА

Тау сёзню – ёзден сёзню – иги сёзню хорлар кюч джокъду.
«Джаралы джугъутургъа», «Минги Таугъа», «Джаралы Ташха», «Джуртда Джангыз Терекге» тыйыншлы боллукъ ёч джокъду.

Кязим хаджиден Билал хаджиге дери,
Джырчы Сымайылдан назмучу Къайсыннга дери,
«Тейри адамы ангылар» деб, базыб,
Кёк-Джер китабын кюрешгенбиз джазыб.

Алай а,
Халкъдан уллу, андан фахмулу
Джокъду джырчы, назмучу, джазыучу.

Дуниягъа нарт таурухланы, джырланы берген,
Нарт сёзлени, джомакъланы берген,
Тарих джырланы, сюймеклик ийнарланы берген,
«Хасаука», «Умар» деген аманатланы берген,
Ол аламатланы, кераматланы берген
Халкъыбызгъа джаныбыз къурман.

Бизге эм уллу махтау эм сый –
Нарт халкъыбызгъа тыйыншлы болалсакъ,
Аны джазыуун джазалмасакъ да,
Джарсыуун, къайгъысын, къоркъууун, муратын джазалсакъ,
Халкъны Хакъгъа джууукъ эталсакъ,
Бизге аталгъан «Халкъ Поэти», «Хакъ Поэти» атлагъа
Тыйыншлы болалсакъ, тыйыншлылай да къалалсакъ,
Кертисин, тюзюн, игисин заманында, къоркъмай айталсакъ,
Халкъыбызны келечиси, ёкюлю болалсакъ,
Хакъ ючюн, Халкъ ючюн кюреше, сермеше
джашасакъ, ёлалсакъ –
Керти адамлабыз, поэтлебиз, шейитлебиз сора.
Керти насыбыланы бирлерибиз сора.

СЮЙМЕКЛИК ОТУНДА КЮЕМЕ МЕН

Башлары джукъа, бутлары къалын –
Къуйрукълу джулдузланы сюеме мен.
Кёкню, джерни, кёлню да джарытхан
Сюймеклик отунда кюеме мен.

Учхан джулдуз, ауурлугъу дженгиб,
Болджалы джетиб, тюшгенинде джерге,
Кёкде джаратылгъан туугъанды андан –
Ичерге сют излеб, къарагъанды ёрге.

Бир Ана бёрю Минги Таудан эниб,
Эмчек Ана болгъанды анга.
Айныгъанды ол бёрю эмчеклени эмиб,
Ол нарт башы болгъанды артда.

Башлары джукъа, бутлары къалын –
Къуйрукълу джулдузланы сюеме мен.
Кёкню, джерни, кёлню да джарытхан
Сюймеклик отунда кюеме мен.

МЕДЖИСУУ НАЗМУЛА

Кече сайын –
Ала кишнеб, кёкде учханлары сайын –
Къуйрукълу джулдузланы къуругъум бла тутама,
Кесими джерде болгъанымы да унутама.

Кёргенлей,
Учхан джулдузну къымыжа къуйругъун, от къуйругъун,
Тынгысыз-тынчлыкъсыз болады нарт къуругъум.
Бирси джол джангылгъанымы, джаннганымы, кюйгеними да унутама –
Кече сайын къуйрукълу джулдузланы тутама.

Аладыла дуния да, ахырат да.
Аладыла джаханим да, джаннет да.
Джулдузла болмасала –
Адамла да болмаз эдиле...

Къуйрукъсуз джулдузла бла къурукъсуз эркишиле
ангыламазла мени –
Не тюрлю къыйынлыкъ да аладан чыгъады дуниягъа:

Аладыла дунияны къара этерге кюрешген,
Бичерге кюрешген, къаратон этерге кюрешген –
Кеслерича этерге кюрешген;
Бютеу дуниягъа паранджа кийдирирге кюрешген,
Къара кийдирирге кюрешген.

Мен а – учхан, джаннган, джалан, къуйрукълу джулдузлагъа
Салама махтау, джазама назму.
Аланы аркъан бла, къурукъ бла да тутама.
Хаджи болгъанымы да унутама.

СЕН КЕТДИНГ – НАЗМУМ КЪАЛДЫ

Орам джанында терекле,
Бутакъларын да буруудан созуб,
Алгъа да, бек да чагъыучанелле –
Эртден-ингир алайтын
Ётюучен эдинг Сен:
Джаз алача – сейир, тамаша.

Джаз,
Джанкъылыч бурхулача, гёбелеккелеча, къарылгъачлача,
Терек чакъгъанла, юсюнге къуюла, шыбырдаелле:
«Джазгъа, джайгъа ушагъан къойнунга,
Джаз, джай джашыннган къойнунга,
Джаз, джай джашагъан къойнунга
Къой бизни да».

Кюз,
Алмала, эрикле, джюзюмле, балийле,
Джетиб, бишиб, салынаелле энгишге:
«Кюнтаякъ бармакъларынг бла юз бизни,
Ол татлы эринлеринг бла къаб бизни»,-
Дегенча.

Къач,
Чапракъла сени кёргенлей, агъаелле,
Юсюнге къонаелле,
Аякъ тюбюнге джатаелле,
Ызынгдан учаелле –
Бары да бир джырны айтаелле:
Нечик ариуса Сен.

Буруу тыймай эди аланы –
Терек бутакъланы, чапракъланы.
Бары да сени кёрюрге, сеннге тиерге
Излейелле, термилеелле.
Бютеу табигъат табына эди санга.
Бийчеча кёреелле сени.
Сатанай бийчеча кёреелле сени.

Мен да излейем сени бийче этерге,
Алай а, элге тюл,
Кёкге-джерге тюл,
Дуниягъа, аламгъа тюл, –

Мен излейем сени бийче этерге
Кесиме,
Юйюме,
Сёзюме.

Тынгыламадынг-ангыламадынг-унамадынг –
Темиркъазакъ джулдуз джанады Кёкде,
Къазакъ бёрю улуйду Джерде,
Джангыз Терек сиреледи Джуртда.

Ичинден кюйюб, къаралыб,
Сыннган кёлюн суу толкъуннга сылата,
Джаннган джюрегин суу бла сууута,
«Сабыр тюбю сары алтын»,- дей,
Къадау Таш да турады тынгылаб.

Экибизге да,
Насыблары тутмагъанланы барына да,
Джаралы сюймекликге,
Бир къанатлы сюймекликге
Бу назму сёзюм –
Балхам – алхам – эскертме.

ДУНИЯНЫ КЪУТХАРЛЫКЪДЫ СЁЗ

1
Хар адам – бирер Заман,
Хар адам – бирер Алам.
Адамны джазыуун джазарча
Къайда аллай кюч, къалам?!
Кюрешебиз, дагъыда,
Джазыб хапар, назму да.

2
Бу акъ къагъытда
(къагъыт болур ючюн кесилген терекни –
ол джашил Терекни – орнун тутарча)
Не джазар адам?
Терек къурманлыкъ халал болурча,
Не джазар адам?

3
Окъугъан тюшюнюрча, кёлленирча, къууанырча,
Джансыз табигъат да тилленирча, джанланырча.
адам Адамланырча, халкъ Халкъланырча,
къанатсыз да Къанатланырча,
Аллах джаратхан джанла бары бизге сукъланырча,
Аллах джаратхан джуртла бары бизге сукъланырча,
Мёлекле да джерде джашаргъа излерча,
Джандетдегиле да уллу Аллахдан
«Бизни Джерге къайтар»,- деб, тилерча,
Не джазсын, не этсин, къалай этсин Адам?! 

4
Джазылыр-айтылыр керекли, Китаб керекли
Тюлдю дуния.
Джерге Таурат, Инджил, Къуран келгенден сора да,
Тюрленмейди дуния.

Аллах буюргъанча –
Игини-аманны, тюзню-терсни, кертини-ётюрюкню,
Сууабны-гюнахны, халалны-харамны айырыб,
Джашамайды адам.
Аллах буюргъанча джашамайды адам.
Къыйынлыкъ аны ючюн джетеди анга.

Аллахны Сёзюне къулакъ салмагъанла
Мени сёзюмеми тынгыларыкъла?
Алай а,
Керти сёзню, Иги сёзню, Халал сёзню айтхан
Бизлеге борчду да – айтама.

5
Тама-тама турса,
Суу да тешеди ташны.
Ким биледи, айтыла турса,
Сёз да тюшер джюрекге.

Акъ бла къараны арасында
Баргъан сагъатда къазауат,
Джашау-ёлюм базманда
Чайкъала тургъанда адам,

Ким биледи, кимни сёзю
Къутхарыр, сакълар дунияны?
Кимни сёзюне Аллах «амин» дер –
Бир киши да билмейди аны.

ШАЙЫР БЛА ШИЙИР

Шайырны къаны, джаны да – назму.
Джашауу, джазыуу да – назму.

Джюрекни туз-дамыды назму,
Поэтни джюзданыды* назму.
*Джюздан (тюркче,- кимлигинге шагъатлыкъ къагъыт)

ТАНГ АЛАСЫНДА

1. КЁРЕМЕ КЕСИМИ...

Бир имбашынгдан бир имбашынга
башынг бла тогъай тартылыб джанкъылыч,
Кюн тюбюнде джангурчукъ себелей,
Акъ чакъгъан терек бачханы ичинде
Кёреме хар къуру да сени:
Не эсе да – чебгенинг акъ, джаулугъунг къара...

Сени таба тутханма джол.
Джамчым къара болса да, башлыгъым акъды:
Сау-эсен тюбербиз деб, этеме умут,
Алай а кёзюмден кетмейди ол къара джаулугъунг...

2. ТАНГ АЛА СЫНДА

Джулдузла джукъланалла танг аласында.
Танг ала – сында. Ай бла джулдуз да.

3. КЁРЕМЕ КЕСИМИ ТАНГ АЛАСЫНДА.

Кёреме кесими танг ала сында.
Кереме эсими анг аласына.

КЪАНАТЛЫ

Кём-кёк Кёкден
Джап-джашил Джерге
Бир акъ къанатлы
Учуб тющдю.

Шоркъулдаб баргъан къара сучукъдан,
Таза суучукъдан суу да ичди.
Эки джанына сескекли къарай,
Бираз солуду.

Суу алыргъа келген къызчыкъны
Ариулугъуна эси кетиб,
Эки башлы бир къартджыгъагъа
Аш болургъа да аз къалды.
Сора, илгениб, къанатланды да,
Къоркъуулу джерден
Кёк-кёк Кёкге
Учуб, ташайыб кетди къанатлы.

Алай а, аны эсинде къалдыла:
Кёкге асры джууукъдан агъаргъан Минги Тау,
Джер къайгъыла къаралтхан Къадау Таш,
Умут кёгертген Джангыз Терек,
Джырлай, джылай, кетиб баргъан Къобан суу
эмда
Бир башха дуниядан бу дуниягъа суу алыргъа келген,
Суу агъачы да бойнунда джанкъылышча кёрюннген,
Кийикге, мёлекге да ушагъан,
Толгъан Айгъа, тийген Кюннге да ушагъан
Ёлюмсюз ариулукъ – джулдузкёз къызчыкъ.

Ким биледи, ала ючюн болса да,
Къанатлы артха къайытыргъа да болур.
Биягъы джерге –
Ариу джерге, мыдах джерге, къоркъуулу джерге –
Къонаргъа да болур.

ДЖАРЫЛМАЙЫН КЪАЛАЙ КЪАЛСЫН ДЖЮРЕГИМ

Кесимден, сенден да чыкъгъанды кёлюм –
Сен къара къуллагъа болгъанса келин.
Эринг – кюлде аунагъан эшек,
Сен ол къара эшекге болгъанса тёшек.

Ма ол джийиргеншлиге болгъанса къатын,
Балчыкъгъа булгъаннганды атынг, сыфатынг.
Кирге, балчыкъгъа нек тюшдю мёлек? –
Аны ангылаялмай джарылады джюрек.

Бузулгъанды ара:
Акъ къанатларынг болгъанла къара.
Джангылгъан, алданнган болурму джюрек? –
Сен къачан да болмазенг мёлек.

Бизде, поэтледе, къалмайды къылыкъ:
Бизге бичен да кёрюнеди кырдык.
Учузну да джулдуз этиб сёлешебиз,
Къахмени да мёлек этиб кюрешебиз.

Мен да тюлме шыйых, файгъамбар,
Алай а менде ёзден ёзек бар:
Биреуню къатыны къыз кёрюнмез –
Акъылым энди санга бёлюнмез.

Биреуге къул, бий да болмам,
Аладан туугъанла бла бир юй да болмам.
Сени джюрегинг – къурт ургъан алма,
Алай болмаса алагъа къатышмазенг...

Къара къаргъа акъ джаулукъ къысханча,
Ол акъ джаулугъунг а неди башынгда?
Сен къара киерге керек эдинг бюгюн –
Къара къулгъа чыкъгъанса эрге,
Амантиш чанкагъа чыкъгъанса эрге.

Халкъын, джуртун сатхан амантиш да,
Азат болургъа унамагъан къул да,
Алагъа тос, къатын болгъан сен да –
Барынг да манга бир итни...тюгюсюз.

Дуния мал ючюн сатдыла ала
Халкъларын, джуртларын, эркинликлерин.
Дуния мал ючюн сатдынг сен да
Кесинги, сюйгенинги, сюймеклигинги.

Амантиш чанка да, алтынтиш къул да
Акъ-къара юйде тегене, сынджыр ючюн талашалла.
Сени кибик джелбаш къызла да алагъа,
Эшеклеге байтал къошулгъанча, джарашалла.

Кесим джангызлай къалдым энтда мен,
Къазакъ бёрюлей улуйду джюрегим:
Шийир дунияны, сейир дунияны сыйламай,
Эркин дунияны, мийик дунияны сайламай,
Дуния малны сайлагъанды сюйгеним,
Отуз кюмюшге сатылгъанды сюйгеним –
Джарылмайын къалай къалсын джюрегим.

ДЖАЗГЪЫ ОЮУЛА, ОЮМЛА

1
Къууанч бла бушуу
Шекер бла туз
Суу бла тал
Таш бла джулдуз

2
Шыбыла  къурукъдан
Къычыра къаргъала,
Ёре турукъда
Джылай чыпчыкъла

3
Джыланны ууундан
Этелле дарман.
Адамны уууна (ууундан)
Бармыды дарман?

4
Джанкъылычха къонуб
Кёгюрчюн бла къарылгъач,
Бири мурулдай, бири джюуюлдей,
Кюрешелле джырлаб –
Тауусулмазлыкъча къууанч,
Келмезликча къач.

ИНКЪЫЙЛАБ ДЖЫРЧЫСЫ

Шыбыла чыбыкъда джырлайды къанатлы

КЪАРА СУУ

Суу агъачынг да джанкъылычха ушайды.
Толу челеклерингде,
Къара суудан, сууукъ суудан, дарман суудан толу челеклерингде
Мени джюрегиме ушаш,
Кюе, джана тургъан Кюн,
Кёкден тюшюб, джууунады, чайкъалады.

Кёкден, Кюнден, суудан толу эки челегинги
Джанкъылычха тагъыб, имбашынга атыб,
Тёкмей, чайпамай алыб келесе.

Джана тургъан джюрегиме себеб излей,
Кёкге, Кюннге – Сеннге
Джууукъ болургъа излей,
Тохтатыб,
Челегингден суу ичеме.

Кесиме, Сеннге айта эсем да,
Айтама: насыблы бол.
Эшитеме: халал болсун.
Халал болсун.

Сууунг манга халал болурму?
Кесинг да мени бла насыблы болурмуса?

Къарайма Сеннге –
Кёлюм-джюрегим
Кюннге, Кёкге джууукъ бола, тенг бола.
Мен къазыб чыгъаргъан къара суудан
(Поэтни къара сууу дейдиле энди анга,
Билалны къара сууу дейдиле энди анга)
Суу алыб барады сюйгеним.

СЮЕМЕ СЕНИ

Къалай узакъса, къалай джууукъса,
Къалай иссисе, къалай сууукъса,
Къалай багъалыса, къалай учузса,
Къалай джарыкъса, къалай мутхузса.

Къышымса, джайымса,
Джулдузумса, Айымса,
Къууанчымса, джарсыуумса –
Джазыуумса.

Шийириме –
Илхамса, балхамса, алхамса,
Кесиме уа – «Фатиха» болгъанса,
Аурууум, дарманым да Сенсе,
Джашатхан, ёлтюрген да Сенсе,
Тирилтген да Сенсе.

Джан-сан суусабымса мени,
Къыямат кюн джууабымса мени.

Бир Джерча тартаса мени кесинге,
(Сенден айырылыр къарыуум джокъ);
Бир Кёкча тартаса мени кесинге
(учунсам, учсам да джеталмайма Сеннге).

Бир бу дунияча, бир ол дунияча
Кёрюнесе меннге.
Сеннге къайда, къачан, къалай тюберигими
Билмей турама.

Сууабсыз сууабымса мени,
Гюнахсыз гюнахымса мени,
Аллахсыз Аллахымса мени –
Сюеме Сени.

ДЖАШАУ бла ДЖЮРЕК

1
Джюреги кимни да – алгъа – джулдузчады,
Айланады кёкледе учуб.
Артда джашау тюеди – ол кюеди,
Сора,
Къаралыб, къатыб, джарылыб, сыныб,
Таш болуб тюшеди Джерге.

2
Джюрек:
Кёк-Джер-Джулдуз-Таш.

БИЛИРГЕ ИЗЛЕЙМЕ

1
Мен араб тилни билирге излейме
Къуран ол тилде болгъаны ючюн,
Файгъамбарыбыз да ол тилде сёлешгени ючюн.

2
Мен тюрк тилни билирге излейме
Ол мени ана тилим болгъаны ючюн.

3
Мен ингилиз тилни билирге излейме
Ол дуния тил болгъаны ючюн.

4
Орус тилни да билирге керекди –
Кърал тилди ол.
Кърал бизге джетдирген къыйынлыкълада
Гюнахы джокъду аны.

СЮЙМЕКЛИК «КЪУЛХУ» ТЮШГЕНДИ БИЗГЕ

Кечеле да джарыкъла мында,
Бийчеле джарытхан кечеле.
Биз алай чыгъыучанбыз тангнга –
Сюймеклик гюнахла кечиле.

Джулдузла, чабакъла да кёлде,
Кийикле, мийикле да кёлде,
Мен да хазырма ары,
Джангыз, сен ышар да: «кел»,- де.

Сюймекликге бармыды базман,
Сюймекликге бармыды чек?
Ёлчелерге бар эсенг базгъан,
Ма джюрегим – сууабын, гюнахын да чек.

Бу кече кёрюннгенди бизге
Эки Кюн къошулгъанча бирге,
Эки Кёк къошулгъанча бирге,
Эки тау суу къошулгъанча бирге,
Эки дуния къошулгъанча бирге.

Бюгече
Дефтерлерибиз аууушуннганды бизни,
Къадерибиз джазылгъанды бизни,
Бир джангы дуния башланнганды бизге.

Бу  акъ кече, къызчыкъ, джюрегими бакъ –
Сизден келген джарыкъ – джумшакъ эмда сакъ.
Бу къадер кече эригенле ташла да.
Сен да, бар къоркъууунгу-къайгъынгы ташла да,

Эри, табигъатха бойсун, къошул.
Бол терекге, кийикге, мёлекге да хоншу.
Бал суудан толгъанды къошун.
Сюймеклик «къулху» тюшгенди бизге.

Джаннет бачхада Адам бла Хауача,
Бюгече алайбыз. Кюн бла Айбыз.
Алда уа – джылау, алда уа – сынау...
Бюгюн а – джашайбыз.
 
ЭМЕН БЛА ТАЛ

1
Сууну эки джанында
Эмен бла Тал терек.
Бир-бирине къарайла
Эмен бла Тал терек.

Араларында – къобан.
Ала андан ёталмай,
Бир-бирине джеталмай
Тургъанлы ненча заман.

Чекни башха джанындан
Бир къыз къараед манга.
Мен да къараем анга.
Арабыз а – кърал чек.

Къадаргъа джокъду мадар:
Мен келтирдим башханы.
Ол да кетди башхагъа.
Къалгъан – сюймеклик джара.

Бизни къурутхан джорукъ
Къуругъанды кеси да.
Андан сора не керек?
Алай къайда Тал терек?
Эмен терек да къайда?

Джюрек тартды да артха,
Къайытыб келдим. Не табдым:
Къуругъан сууну ызын,
Аны эки джанында
Эмен дюккюч, тал дюккюч.

Сора арлакъда кёрдюм
Аладан бир гёзенек,
Аууб тургъан гёзенек,
Къатыб тургъан гёзенек.

Эмен къазыкъ, тал чыбыкъ,
Эмен къазыкъ, тал чыбыкъ,
Зауаллыла бир-бирин
Къучакълаб къатхандыла.
Ма джазыу.

Эмен терек, Тал терек,
Эки кесилген терек,
Эки джарылгъан джюрек,
Къуругъан сууну ызы,
Эмен къазыкъ, тал чыбыкъ,
Аууб тургъан гёзенек...

Эй бу дуния, керти да,
Сынау болуред бизге.

2
Къадарны чексиз кючлю къолу
Бизни бир-бирибизге алай байлагъанды,
Эмен къазыкъгъа тал чыбыкъны
Ууадых этиб бургъан кибик.

Джашау джокъду, айырылыр мадар да джокъду.
Къадаргъа къайырылыр къарыу да джокъду.
Барабыз къуруй, къата.
Мен – эмен къазыкъ, сен – тал чыбыкъ.

3
Джазыу башха джуртха, башха джерге
Мени къазыкъ этиб ургъанлыгъына,
Алайгъа да тамыр ийиб,
Джетеклениб тебрегенме.

Ким биледи,
Джашаб, айныб кетер эсем да.
Сизлеге болушлукъ этер эсем да
Ким биледи.

4
Тирилиу алдады,
Керти джашау андады.
Анга ийнанама.
Анга хазырланама.

КЁРЕМЕ СЕННГЕ КЪАРАСАМ

Чууакъ джулдузлу кечени да,
Атыб келген джарыкъ тангны да,
Эки джарыкъ Кюнню да,
Эки толгъан Айны да,
Гюнахсыз кёкню, гюнахлы джерни да,
Гюнахсыз мёлекни, гюнахлы Хауаны да,
Джаннетни, джаханимни, къыйынлы Адамны да
Кёреме Сеннге къарасам.

НАЗМУЧУ ИССАНЫ ДЖАНГЫДАН ЭСГЕРЕ

«Кёб кишиге къатын болгъан,
Барысындан къызлай къалгъан»,
Къахмеге, мёлекге да ушагъан,
Эки саниеси, такъыйкъасы бир-бирине ушамагъан,
Ёзю, тюрсюню да тюрлене тургъан,
Биз ёмюрде къанмазлыкъ-тоймазлыкъ
Бир сейир-тамаша къызды джашау.

«Джанымдан, джашаудан да тойдум»,
«Ёлюм бла джашау: бири – оу да, бири – шау» –
Къыйынлыкъ, палах туудургъан сёзле...
Адам кесини джашаууна-джазыууна
Разы болмазгъа да болур. Ёзге,

Багъалы, баш да не болур джашаудан?
Ёлюмсюзлюкге термиледи адам,
Насыб-къууанч-зауукъ джашаугъа термиледи адам.
Аны ючюн кюрешеди, сермешеди адам,
Аны ючюн джанын да этеди харам.

Джашау а кетеди, сууча кетеди –
Зыгъыры-ташы къалалла сенде.
Юй бийченг болуб къалыргъа унамай,
Тос къатынынгча кетеди джашау.

Кёзге кёрюнмей, къалай кетгени билинмей,
Бир шыйых къатынча кетеди джашау.
Кераматындан санга бир джугъу къалса,
Ол да насыб, ол да къууанч.

Не кюрешсенг да кетеди джашау.
Не ариу бла, не хыйла бла, не кюч бла тыялмайса аны.
Бек къадалсанг – къызыл чурукъларын,
Къара чепкенин, акъ джаулугъун -
Барын да къоюб, кетеди джашау.

Бутларын ат этиб,
Къолларын къамчи этиб.
Чачларын джамчы этиб,
Кёзлери джазгъы элиялача джана,
Къутура, джашнай, кетеди джашау.
Ызындан къычыра, тилинг тутула,
Къаласа къараб. Ол а кетеди.

Кёб кишиге къатын болгъан,
Барысындан къызлай къалгъан,
Барын да юсюнден атхан,
Ой эмилик байтал – джашау.

АРИУЛУКЪ КЁБ КЕРЕ КЪУТХАРДЫ МЕНИ

Къара кючле, кир кючле хорлаб,
Зулму, терслик, ётюрюк, джалгъан дау
Джарыкъ кюнюбюзню къарангы этгенде,
Джууукъдан-узакъдан да кёлюм чыгъыб,
Адамла хайуанча, джаныуарча кёрюннгенде,
Ала кёзюме джийиргеншли, эрши кёрюннгенде,

Мен ариу къызлагъа къараучу болдум.
Ала къайгъымы чачыучу болдула,
Кёзюмю ачыучу болдула,
Ариулукъ кёб кере къутхарды мени.

Джашауну ауурлугъу юсюмден басханда,
Джаныма-джюрегиме себеб излей,
Мен Минги Таугъа къараучу болдум,
Андан саркъгъан суулагъа тынглаучу болдум,
Джангыз Терекни англаучу болдум,
Къадау Ташха таяныучу болдум.
 
Джуртуму ариулугъу-тазалыгъы-мийиклиги
Кёлюмю басды, сабырлыкъ берди.
Джуртумдан ёмюрде чыкъмады кёлюм,
Джуртум кёб кере къутхарды мени.

Дуния кёзюнге эрши кёрюнсе,
Таугъа, суугъа, чегетге къара,
Тазалыкъгъа, ариулукъгъа къара –
Ариулукъ къутхаргъанды мингни,
Ариулукъ къутхарады мени,
Ариулукъ къутхарлыкъды сени да.

ЧЫКЪ

Кюнню джукълатханма. Джандыргъанма Айны.
Сени ючюн этгенме алай – ангылайса аны.

Кече. Джулдузла. Кырдык.
Джюрегими сюймеклик, аякъларымы чыкъ
Кюйдюреди. Бери чыкъ.
Не тюнюмден, не тюшюмден чыкъ,
Кёкден тюш, джерден чыкъ –
Къайдан да чыкъ, бери чыкъ.

Мен къалгъынчы саудан кюйюб,
Не бир башханы сюйюб,
Бери чыкъ.
Мен, кече, джулдузла, кырдык –
Барыбыз да сакълайбыз сени.

Чыракъны джукълат, джюрекни джандыр.
Сюймекликден мени, кесинги да къандыр.

МАНГА УА – СЕН

Кёкге – джулдуз эмда мёлек,
Таугъа – кийик эмда терек,
Суугъа – балыкъ, кёзге – джарыкъ,
Манга уа – Сен.

КЪЫСХА СЫФАТ-МАГЪАНА

Къар. Ай.
Бёрю улуу. Шкок таууш.
Ма – Къарачай.

БИР КЪАНАТЛЫ БАР ЭДИ

1
Бир къанатлы бар эди...
Бир къанаты бар эди.
Ол кёкге къарай эди,
Къанатын къагъа эди.

Учалмайед, этсе да,
Тюрлю-тюрлю мадарла.
Аны экинчи къанатын
Кесгенелле мурдарла.

Бир кёк бетли болаед,
Бир джер бетли болаед.
Тюрленнгенлей тураед
Джангыз къанаты аны.

Къанатсыз джанла аны
Кесгенелле къанатын.
Къуруталмаелле джангыз
Къанатлы деген атын.

Адам улуну уялталмай,
Адамлыгъыбызны уяталмай,
Бетибизни тырнай эди,
Джангыз къанатын къагъа эди,
Алай эте джашай эди,
Джер юсюнде джашай эди,
Арабызда джашай эди,
Ичибизде джашай эди,
Джюрегибизни ашай эди
Джангыз къанатлы къанатлы,
Бир къанатлы къанатлы.

2
Бир къанатлы бар эди...
Бир къанаты акъ эди,
Экинчиси уа – къара.
Бир кёзю къара эди,
Экинчи кёзю – ала.

Бир кёзю джылай эди,
Башхасы джырлай эди,
Бири Кёкге, бири Джерге,
Тансыкълаб, къараелле.

Джазгъы кюн – джети тюрлю.
Джанкъылыч – джети тюрлю.
Бу уа – акъ бла къара.
Къанатлары – акъ, къара.
Кёзлери – къара, ала.

Эки дунияны кёре,
Джашай, ёле, тириле,
Уча эди къанатлы.
Учалмай эди къанатлы.

3
Бир къанатлы джашай эди...
Джети къанаты бар эди.
Джети къанатын да джайса,
Джанкъылычха ушай эди.

Джети кёзю бар эди –
Джетиси джети тюрлю.
Джети къат Джерни, Кёкню
Кёре эди къанатлы.

...Энди къайда къанатлы?
Андан къалгъан – джети тюк.
...Джанкъылыч умур болуб,
Джашил джерге къуюлду.

Къайда энди къанатлы?
Къайда энди къанатла?
Къайда джашау, тирилиу?
Ай не кючлюдю ёлюм!

4
Ол джети тюкню алыб,
Джан къылыч-къама этиб,
Джанкъылыч къалам этиб,
Бир учхан къалам этиб,
Къанатлы къалам этиб,
Кераматлы къалам этиб,

Джети къат Джерни, Кёкню,
Джети къатлы джюрекни,
Джети къатлы тарихни,
Джети къатлы джазыуну,
Джети къатлы джашауну,
Ёлюуню, тирилиуню –
Барын да кёргюзталлыкъ,
Барысын да джазаллыкъ,
Табигъатны джакълаяллыкъ,
Дунияны сакълаяллыкъ,
Адамны къутхараллыкъ

Бир ДЖАЗыучу чыкъмазмы?
Бир ДЖАЗЫУчу чыкъмазмы?
Бир ДЖАЗЫУЧУ чыкъмазмы?
Чыкъмазмы?

5
Къая эрнинде чал терек,
Чынгылдан салыннган терек
Джулдузладан тутмазмы?
Умутланыб чакъмазмы?
Ёлюмню хорлаялмазмы?

Джаралы Ташха таяныб,
Джангыз Терекге къысылыб,
Минги Таудан кюч алыб,
Джаралы Джугъутур ёмюрге
Къутулмазмы джанлыдан?
Ол тас болгъан къанатла
Чыкъмазламы джангыдан?

ДЖЕР КЪЫЗЛА

Кёкден тюшген мёлеклеча кёрюне,
Къара тенгизде джуууналла акъ къызла.
Таудан тюшген кийиклеча кёрюне
Акъ тенгизде джуууналла къара къызла.

Къара кюн да акъ гюллеча кёрюне,
Къайгъыбызны ёлтюрелле джер къызла.
Къара кюн да бизге акъ къанат бола,
Кёлюбюзню кёлтюрелле джер къызла.

Хур къызгъа ауушдурмам джер къызны,
Бу дунияны ауушдурмам джаннетге.
Ёмюрлюк джашау – сюймеклик бла, къууанч бла –
Мен тилейме уллу Аллахдан миллетге.

КЕЧ БОЛГЪАНДЫ, КЕЧ

Кеч болгъанды къайытыргъа да,
«Кеч» деб, айтыргъа да.

Кеч болгъанды къайытыргъа да,
Айтыргъа да кеч.

Къайытыргъа да, айтыргъа да
Кеч болгъанды. Кеч.

ДЖАРКЪАЛА

Къол джазмала кюймей эселе бир къарайым...
Аланы тамызыкъ орнуна салама отха –
Кюймей къалгъанын алырма (алырсыз) артха.

Джаркъала джанарча тёшейме аланы.
Ой бу джаркъала,
Бир джарылыргъа, бир джанаргъа унамай,
Халкъны не къыйнау этелле ала.

Юйюнгю джылытмагъан, кёлюнгю къууандырмагъан,
Джылыу, джарыкъ бермеген
Ёзексиз, агъачсыз, чий отунла.

Ол къара къышлада, къыйын джыллада
Асыл агъачла кюйгендиле бары.
«Аман артха къалыр» дегенлей,
Чий джаркъала бла къауралагъа таяннганед халкъ.

Тамызыкъ болгъан къол джазмаларым
Терк къабыныб, къызарыб, джаныб,
Джаркъаланы уа джандыралмай,
Кюйюб бошалдыла.

Джаркъала уа тютюнлей туралла,
Солугъанны джётел этдире,
Къарагъанны кёзюн джылата...

Тартыб-тартыб чыгъарама аланы отдан.
Къарасам – ала уа джаркъала тюл –
Бизни джазыучуланы – совет джазыучуланы – китаблары...

Дуния бла бир къол джазма кюйюб кетди,
Ол китабла уа туралла
Совет-коммунист ётюрюкню сыфаты-бетича,
Социалист реализмни сыфаты-бетича.

«Китаб-газет окъугъанны къойгъанды халкъ,
Басма сёзге сууугъанды халкъ»,- дейбиз дагъыда.

Огъай,
Юйюне-кёлюне джылыу-джарыкъ берлик китабланы-газетлени
Окъурукъду халкъ.
Аллай дерс китабланы сабийле да окъурукъла.

Ётюрюкден, алдауукъдан безгенди халкъ.
Келген джолун, баргъан джолун, барлыкъ джолун
Кёрюрге излейди халкъ.

Отда ёзексиз, агъачсыз, чий джаркъалача,
Табхада китаблагъа къарай,
Бу оюмла келдиле башыма.

ОТ,  ЧЫРАКЪ,  ДЖЮРЕК

Кёзлеринг – ала, чачынг – къара,
Санларынг а – акъ.
Узалыб санга джетерге излегенча,
Джанады чыракъ,
Къалтырайды чыракъ.

Бир да ажымсыз –
Сени кёрюб турургъа излегенден джанады ол,
Ансы эртде огъуна джукъланныкъ болуред.
Энди уа, джарыкъдан-джарыкъ джанады ол.

Сен камин дейсе, мен отджагъа дейме, –
Джанады от.
Тили бла сени джаларгъа излегенча,
Къалтырай, джанады ол.

Тепсиде шампан,
Тепсиде айран,
Тепсиде боза –
Кёз къыса, къайнайла ала.

Туруну-ташаны да кёреди Аллах:
Ичгенибиз – харам, этгенибиз – гюнах.
Огъай, ичгенибиз – халал, этгенибиз – сууаб.
Сюймеклигибиз – Аллахха, Адамгъа да джууаб.

Джанады джюрек, джанады от, джанады чыракъ.
Кёзлеринг – ала, чачынг – къара, санларынг а – акъ.
Ой не джылыды, джарыкъды бюгече юйню ичи.
Артыкъды, керек тюлдю бизге ички:
Бир-бирибизден эсиргенбиз биз,
Бир-бирибизге эшилгенбиз биз.

Кече узуну джанады ёчюлмей юч чыракъ.
Кёзлеринг – ала, чачынг – къара, санларынг а – акъ.

КЁКДЕ-КЁЛДЕ

Акъ булутла, къара булутла
Тургъанча кёкде,

Къууанч-бушуу да, къайгъы-умут да
Джашайла кёлде.

РЕКА. КАМЕНЬ. ДЕРЕВО.
(бред или поток сознания)

1
О эти душевные и телесные травмы!
Лечь бы как зверь на лечебные травы,
И лежать так в глуши, зализывая раны.

2
Не видеть никого; не думать ни о чём.
Горы, ущелье, сосны, река;
Синее небо, белые вершины, зеленая трава.

3
Крик ночной птицы (клик ночи);
Вой (песнь-танец) одинокого волка;
Бей одинокого волка (бойся одинокого волка);
Бой одинокого волка.

4
Лежишь на берегу как один из камней;
Стоишь на склоне как один из деревьев.
Мысли уходят. Душа уплывает.
С берега всё видно.

Деревенеешь, каменеешь на берегу.
Что не деревенеет, не каменеет –
Твоя душа, твоя жизнь – уходят.
Всё это видишь.

Вода уходит. Остается камень.
Душа прощается с телом.
Долгие проводы – лишние слезы.
Но:
«Не совершай насилия над другими,
И не допускай насилия над собой».

5
Какая разница: молния, топор или пила?
Дерево не почувствует – оно мертво.
Река течёт, уходит.
Камни на берегу. Камни везде.
Много камней.

САБЫРЛЫКЪ БЕРГЕН НЕДИ БИЗГЕ?

1
Нафыс намысдан баш болгъан дунияда,
Гуду, мурдар, къахме – къайда джийиргеншли –
баш болгъан дунияда,
Зулму-зорлукъ джашнагъан дунияда,
терслик Тюзлюкню, ётюрюк Кертини ашагъан дунияда,
Къайгъы джюрекден бошагъан дунияда,
Хар не да ёлюм бла бошалгъан дунияда,
Сабырлыкъ берген неди бизге?

Сабырлыкъ берген а неди бизге:
ётюрюк-терслик Кертини-Тюзлюкню унутдуралмайды,
Чексиз къарангы да Кюнню, джулдузланы джутуб къоялмайды.
Ёлюм болгъанлыкъгъа джашау тауусулмайды.
адамла арасында бардыла Адамла.
китабла арасында бардыла Китабла.
Тюз-терс, Керти-ётюрюк, Иги-аман
Не болгъанларын биледи адам.

Алай эсе, чачылмаз дуния,
Алай эсе, къурумаз джашау.
Адам кесин хорлатмаз шайтаннга.
Олду кюч берген бизге джашаргъа.

2
Джаннетге, джаханимге да ушагъан дунияда,
Файгъамбарла, фыргъауунла да джашагъан дунияда
Джашайса сен да.
Сюйсенг – джан да джулдузлагъа къошул,
Сюйсен – джукълан да къарангыгъа къошул.
Сайлау кесингдеди.

БЁРЮ ДЖУЛДУЗ

Ата джуртдан болсам да эрек –
Андадыла Джан бла Джюрек,
Андадыла Таш бла Терек.

Анда къалгъанла Терек бла Таш.
Орнундан чыкъгъан ит – бёрюлеге аш.
Къазакъ бёрю да – ит джыйыннга аш.

Тыш джерни сайлагъанма джуртда тузакъдан.
Бёрю улуу чыгъады энди узакъдан.
Аны эшителле джууукъла, узакъла –
Бёрю кеси уа кёрюнмейди энди.

Саумуду, шаумуду – джокъду билген;
Джангыз, улууу келеди ётюб тенгизден-теркден.
Ёлген джулдузну джарыгъы келгенча кёкден,
Бёрю улуу келеди алай.

Бёрю джулдузну улууу-джарыгъы
Энтда кёб заманны келгенлей турур –
Кёб амантишни тынчлыгъын бузгъанлай турур;
«Хакъ, Халкъ» дегеннге уа – ол къанат болур.

Бёрю джулдузну улууу-джарыгъы
Халкъны сагъайтхан бир ышанды, белгиди.
Дунияда джашагъан, ёлген да игиди,
Джангыз, джарыкъ тёге бошалса ёмюрюнг –
Джерде чыракъча не джулдузча Кёкде
(къоркъуу да, умут да джашайла кёлде).

Мен – Къазакъ Бёрю – Джер джуртдан да болсам эрек,
Джети къат Кёк боллукъду ахыр джурт манга – (ийнанама анга).
Игиликге-Тюзлюкге-Кертиге къанат бола,
Джашарыкъма «Бёрю джулдуз» ат бла – (анга да ийнанама).

Алай а джокъду тынчлыкъ Джерде не Кёкде.
Кёк да, Джер да джашнайла кёлде.
Къоркъуу да, Умут да джашайла кёлде.
Улуу да, джарыкъ да чыгъалла кёлден (джерден);
Улуу да, джарыкъ да энелле кёлден (кёкден).

Джерде итле, Кёкде джелимаузла
Бёрю джулдузгъа бермейдиле тынгы-тынчлыкъ.
Алай а, къара кючле хорлаяллыкъ тюлле аны,
Къарангы джуталлыкъ тюлдю аны –
Анга джокъду, башхалагъача, къартлыкъ-ёлюм:
Улугъан джарыкъ – Бёрю джулдузну БЕТИ-АУАЗЫ
(воющий свет – Волчьей звезды лицо-голос; лик-глас; облик-суть; форма-содержание; образ-подобие; совесть-проповедь;).
Анга джокъду ёлюм.

ОЗГЪАН ДЖАНГУРГЪА  БАРМЫДЫ ДЖАМЧЫ ?

Джюрекни ашайды къайгъы.
Озгъан джангургъа джокъду джамчы.
Юсден кетсе да, эсден кетмей,
Ёлтюреди бизни къыйынлыкъ.

Зулмудан-зорлукъдан къутулгъанла да,
Башдан аякъ сакъатдыла бары:
Ким саулугъун, ким джаулугъун, ким да бёркюн
Тас этиб, къалгъандыла сау. 

Ёлмез ючюн, къыйынлыкъ кёрмез ючюн,
Юйдегилерин сакълар ючюн,
Халкълыкъларын, джуртларын, динлерин да
ауушдургъанла болгъанла;
Тукъумларын, атларын, ата-баба атларын да тюрлендириб,
Ала гяуур болуб, алай сау къалгъанла.

Джанлары сау ёлгенле ала.
Харам тынгылауну ийиб турсала да,
Ёле-тириле, ёле-тириле, джанауалда джашайла ала.
Адамча джашаялмай-ёлалмай къыйынлашалла ала.

Ана тилде сёлешалмай сабийлери бла,
Байламлы болалмай ахлулары бла,
Иманларын, бетлерин, халкъларын, джуртларын да ташлаб,
«Джаныбызны къутхардыкъ» деб, туралла ала.
Джанларын тюл, тёнгеклерин къутхаргъанла ала.
Ёлгенлеге сукъланырча болгъанла ала.
Джазыкъсынама аланы сабийлерин.

Алай а, кишиге болмайма Тёре.
Къутулуу джолну хар ким кесича ангылагъанды.
Бютеу халкъгъа, хар бир адамгъа да,
Ол кёзюу – бек уллу сынау болгъанды.

Алай а, дуния, джашау – ёресине сынауду:
Халкъбызмы, Адамбызмы – хар кюнде сыналабыз.
Бир-бирле хайуаннга, джаныуаргъа бурулалла;
Бир-бирле уа –
ёлюмню аллында да сакълайла бетлерин-намысларын:
Къутхаралла халкълыкъларын, адамлыкъларын,
Къоруулайла динлерин-тиллерин-халкъларын-джуртларын.

Алай а, кишиге болмайма тёре.
Къыйынлыкъдан сакъласын Аллах.
Тутуула, къазауатла, сюргюнле –
Азмыды халкъ кёрген палах?!

Джюрекде уа джашайды къоркъуу.
Озгъан джангургъа джокъду джамчы.
Юсден кетсе да, эсден кетмейин,
Къыйынлыкъ ёлтюреди бизни.

Сорууум кесиме эмда халкъыма:
Озгъан джангургъа бармыды джамчы?
Джангур артха къайытыргъа да болур –
Келлик джангургъа уа хазырмыд джамчы?
Бармыды джамчы?

ДЖАЗГЪЫ ДЖАБАЛАКЪ бла КЪАЧХЫ ШЫЛПЫ

Тюбедиле
Джазгъы джабалакъ бла къачхы шылпы.

Турна таууш тюшдю джанкъозну джюрегине.
Боз булут чырмалды джанкъылычны белине.
Къара булутну агъартды джазгъы элия.
Къачхы кёкню кёкрегин кюйдюре ойнады джазгъы элия.

Джазгъы элия от салды къачхы къауданнга.
Къачхы шылпы, сакъ, сууукъ болса да, джукълаталмады аны.
Алай а къачхы ёртен джазгъы гяхиникни джандыралмады.

Джылай, айырылдыла
Джазгъы джабалакъ бла къачхы шылпы.

БИЗНИ ХОРЛАР КЮЧ ДЖОКЪДУ

Кесими алай джуудум,
Ёлюкню джуугъан кибик.
Сора болдум дуниягъа
Джангыдан туугъан кибик.

Огъесе, ёлюб бошаб,
Джангыданмы тирилдим?
Хей, бу кёзбау дунияны,
Айт, несине терилдим?

Огъесе, бу мен кёрген
Башха дуния болурму?
Ким къатышдырды мени –
Къара джинми, обурму?

Джерде къалгъан санмамы,
Кёкге учхан джанмамы?
Экиленнген, бёлюннген
Мен саумамы, шаумамы?

Кимме мен?
Джаннетинден-джуртундан
Сюрюлген адаммы, халкъмы?
Джаннетине-джуртуна
Къайытхан адаммы, халкъмы?

Бу джангы Ай бла джулдуз
Сын ташдамыд, кёкдемид?
Бу кёрюнюу не затды –
Тышындамыд, кёлдемид?

Бу кёз аллымда тургъан
Тенгизмиди, таумуду?
Чегетни кесгендиле –
Джангыз Терек саумуду?

Бычагъымы билерге
Къадау Ташны кёрмейме.
Джарылгъанлыкъгъа джюрек,
Дерт кёбдю да – ёлмейме.

Топрагъым къаты тартса,
Мени тыяр чек джокъду.
Бирбиз Къалам-Таш-Терек,
Бизни хорлар кюч джокъду.

МИНГ ДЖЫЛДАН ТЮБЕШИРБИЗ

Кёб тюрлю халгъа киреме мен,
Не хеким, не кесим англамазча.
Гебен къалатырча болама бирде,
Бирде уа – чёбден атламазча.

Кёкге термиле джашайма джерде –
Къанатсыз англамаз кёлюмю.
Кёкде джулдузгъа бир джетгинчи,
Сюймейме келирин ёлюмню.

Имандан чыкъгъан тёреси болса да,
Адам тюлдю хайуан, джаныуар.
Аллах аны Адам этиб джаратханды,
Ол кесин этиб кюрешсе да хайуан, джаныуар.

Кёкге термиле джашайма джерде –
Мёлеклеге ёлгюнчю тюберге излейме.
Аланы акъ къанатларын сыларгъа излейме,
Джерде къызланы ийнакълагъан кибик.

Былай ётерикди джашауум,
Тохтамагъанлай чамым, джаншауум.
Бир Кёкча, бир джерча джашнай,
Билеме, ёллюкме джашлай.

Сау къал, турна тауушлу къачым,
Бёрю улуулу къышым да сау къал.

Мен джаз туугъан, джаз ала ёллюкме,
Алай а, минг джылдан къайытыб келликме
Джер дунияны бир кёрюр ючюн,
Халкъымы, джуртуму бир кёрюр ючюн.

Аллах айтса, ол кюн да бу тилде сёлеширбиз,
Аллах айтса, ол кюн да бу джуртда кёрюшюрбюз.
Минг джарсыудан, къайгъыдан да ётюб,
Минг джылдан сау-эсен тюбеширбиз.

КЯЗИМ БЛА СЫМАЙЫЛ

Беш тау элде Кязим хаджи,
Къарачайда – Сымайыл.
Эки шыйых айтхан Сёз –
Халкъыбызгъа хамайыл.

Ала къойгъан джыр, назму –
Тин, тил хазнасы халкъны.
«Берилген эсе фахму,
Айырт къарадан акъны.

Ётюрюк бла Кертини
Эки айырсын сёзюнг».
Аны аманат этгенле
Сымайыл бла Кязим.

«Адам эсенг, шайыр эсенг –
Иги сёз болсун сёзюнг».
Аны аманат этгенле
Сымайыл бла Кязим.

«Айырылма халкъынгдан –
Халкъ бла бир болсун ёзюнг.
Тюзлюкге къуллукъ этсин
Иннетинг-ишинг-сёзюнг».

Ала кеслери алай
Джашадыла дунияда.
Сёзлери, ишлери да
Бизге юлгю болдула.

Эки тёппеси Минги Тауну –
Кязим бла Сымайыл.
Эки шыйых айтхан сёз –
Джаныбызда хамайыл.

КЁКГЕ, ДЖЕРГЕ ДА БОЛГЪАНМА ДЖУУУКЪ

БИРДИ  ДЖУУАБ

1
Джангылычынг – джангкъылычым.
Боллукъмуду аны тюзетирге,
Тюзетирге да керекмиди аны?

Джангкъылычха ушайды джангылычынг...

Джылайды кёк, джылайды джюрек –
Къатышханла кёк да, джер да, кюн да, булут да;
Умут да...

Джангкъылычны
Бир къыйыры Кёкде,
Бир къыйыры Джерде.
Бир къыйыры Сенде,
Бир къыйыры Менде.
Арасы уа кёрюнмейди булутдан –
Белинден эки юзюлгенча джангкъылыч,
Эки джарылгъан джюрекча джангкъылыч.

Кюн аманда тас боллукъду ол,
Кюн аязыса да тас боллукъду ол.

Кёк джерге къараб, джауумсурай, джашнай,
Джер Кёкге къараб, кырдыклана, джашнай,
Джангкъылыч а экисинде да умутча джашай...

Кёкден джергеми, джерден Кёкгеми –
Къайдан къайры, къайсыдан къайсыгъа тартылгъанды ол?
Кёкдеми, джердеми, джюрекледеми джаратылгъанды ол?

Кюнден, джангурдан, сезимден, сёзден
Джаратылгъан болур ол, эшда.
...джангкъылыч кямарынгы, джулдуз тюйменги да теш да,
Мёлек къыз, гюнахлы Джерге эн да бир кел.
Келиучюнгча, энтда бир кел.
Бир ышар, бир кюл, кюлюучюнгча,
Насыб, къууанч бер, бериучюнгча.

Джангылычынг – джангкъылычым...

2
Джангылмагъан кюнлерибиз – мутхуз.
Бизге не дей болур кёкде Ай бла джулдуз?
Джандетден къысталгъан Адам бла Хауаны
Туудукълары – унутдурдукъ аланы.

Аллах-Адам не дейле бизге?
Ат-бет атаб сюймеклигибизге
Джерден къыстасала – барлыкъбыз къайры?

Джангылычынг – джангкъылычым.
Гюнахынг – сууаб.
Аллахха, адамгъа да, къуру да, къайда да
Бирди  джууаб: Сюймеклик.
Сюймекликди джууаб. 

ДЖЕТИ

Джети къызны сюе эдим мен –
Барындан да къалдым къуру.
Кюндюз да джулдузланы кёрейим деб,
Кеси кесиме къаздым уру.

Джулдузланы кёрдюм, алай а,
Ол терен урудан чыгъалмай къалдым,
Бирине да джеталмай къалдым.
Андан бери ненча толду Ай да.

Джюрегими джети къатында – джети къатын
Къызлача кёрюнелле энтда.
Къызарча кёрюнеме энтда –
Дууа орнуна джюрютеме хар бирини атын.

Хар бирери бирер тюрлю ариу,
Биргелей а – джети тюрлю джанкъылыч.
Кюйюб-бишиб, джюрегимден тутама,
Джылымы да, халымы да унутама.

Джети къат джюрегимде джети къатын.
Дууача айтама хар бирини атын.
Джети джулдуз, чакъыра, ышаралла Кёкден.
Бири да базмайды ётерге уа чекден.
Кёз къысханлыкъгъа «сюебиз» деб,
Къоркъалла «кюербиз» деб.

Джети кесек бола джюрегим,
Джети сюйгениме джети джыр этеме.
Аны бла кетеме.
Сизге къалалла Таш бла Терегим.
Сизге КЪАЛАлла Таш бла Терегим.
Сизге халалла бютеу шийирлерим.
Джашауум, сюймеклигим да къалалла сизге, халалла сизге.

КЯМАР бла ТЮЙМЕ

...Назмуму дууа этиб, тагъайым бойнунга
(аны сылтауу бла узалайым къойнунга)...

Базмадым – дууа назму джазмадым,
Джазыууму, джазыуубузну джазмадым,
Кёлюнгю, кёлюмю джазмадым.

Умутлу къараенг меннге:
«Сеннге ёмюрде да къаш-баш тюймем».
Нечик тартаелле кеслерине
Алтын кямарынг бла тюйменг.

Ай бла Джулдуз, Халкъ бла Джурт,
Кямар бла Тюйме –
Сизни ючюн урушха хазырла
Къылыч бла Кюбе.

Алай а, джокъ эди къанлы.
Къылыч къынында къалды.
Эсимде къалдыла кямарынг бла тюйменг...
Сени сюйгенча башханы сюймем.

Кёб суу саркъды андан бери.
Энди мен – Къазакъ Бёрю,
Энди мен – Джангыз Терек...
Тот болду уруш керек.

Ёзге, джюрек, джарылса да,
Къалад джашлай, къалад джашлай.
Турад джашнай, турад джашнай,
Арада джол джабылса да.

Сау бир ёмюр кетгенден сора,
Ёлюм таууш этгенден сора,
Сюймеклигими айтыргъа баздым,
«Къылыч бла Кямар» деб, китаб да джаздым.

Дууа назмула да джаздым
Дууадакъ бойнунга тагъарыкъча,
Толгъан Айлагъа узаллыкъча.

Намыс – нафысха тюрме.
Ёзге къачалмайма кеси кесимден,
Бирда кетмейле мени эсимден
Ол кямар бла тюйме.

КЕЧЕ АРАДА ДЖАЗЫЛГЪАН НАЗМУ

Кече арада гитарадан чыкъгъан макъам, учхан макъам –
Къанатлары кёк чартлата, кёк джашната,
Къарангыны, ангыны да джыра баргъан
Акъ къанатлы, Ай къанатлы...

...Къурч къылладан чыкъгъан джаны гитараны
(Къыл тамагъындан чыкъгъан джаны гитараны)
Кюкюретеди, джашнатады, джарытады, джылатады кече араны.
 
Юзюлелле бирем-бирем къурч къылла.
Къайдадыла ол берч къолла, къурч санла?!
Кёк чартлайды, Кёк джашнайды джюрекде,
Чапыракъла учадыла Терекден.

Юзюлелле джюрек къылла, юзюлелле,
Къыл къобузну къылларыча, къылларыча.
Къайдады ол Ёлюмсюзлюк, Ёмюрлюк,
Бизле Анга табынырча, къулланырча?!

Чапыракълача учадыла сёзле,
Къурч къыллача юзюлелле джюрек къылла.
Джурт таба буруладыла кёзле –
Джабыкъдыла ары элтир насыб джолла.

Санлагъа ары барыргъа джокъ эсе мадар,
Джаным чыкъсын да учсун ары, учсун ары...
Къыл къобузну къылларыча юзюлелле джюрек къылла –
Ачылалла, ачылалла джабыкъ джолла.

ХАР НЕ БАШЛАНАДЫ ДЖАНГЫДАН

Китабла тюшедиле табхадан,
Сёзле, къанатланыб, учадыла аладан,
Харифле айырыладыла сёзледен,
Сора, хар не башланады джангыдан.

Китабла бурулалла тереклеге,
Сёзле бурулалла бутакълагъа,
Харифле бурулалла чапракълагъа,
Хар не башланады джангыдан.

Сёз кетеди Иесине Кёкге,
Алай а дагъыда энеди Джерге.
Бир Сёзню кючю бла къуралады минг сёз.
Джаннга джан болалады Сёз.
Хар не башланады аллындан.

Терекден юзюлелле чапракъла.
Къуу болуб къаталла бутакъла.
Ёре турукъ болуб сюеледи Терек.
Бушуудан толады тёгерек.
Хар не башланады джангыдан.

АДЖАЛ ДЖЕТИБ ТЮЛ

Гюл сезимли джюрекле болалла кюл –
Бир от, бир буз кюйдюре аланы.
Адамла ёлелле аджал джетиб тюл,
Сюймеклик джетмегенден ёлелле ала.

ДЖЕРДЕН КЁКГЕ, КЁКДЕН ДА ДЖЕРГЕ КЪАРАЙ

Саныма, джаныма да келгенди къач.
Сезимлеге, сёзлеге да келгенди къач.
Энди барды къууанч
Джангыз кёзлеге.

Ала
Джашаудан, ариулукъдан тоймайла,
Къызлагъа, джулдузлагъа къарагъанларын къоймайла;
Алагъа сыйынады эл, джурт, дуния,
Кёк, Джер, джанкъылыч, элия...

Ала джашайдыла алкъын.
Алада джашнайды кёк.
Аладан къарайды джюрек.

Ич-тыш дунияла кёрюннген
Эки кюзгю – эки кёз.
Алада – дуния эмда ахырат.
Алада – рахатлыкъ эмда къазауат.

Эки кёз – эки Кюн,
Джана да, кюе да тургъан.
Эки кёз – эки кюзгю,
Эки дуния да кёрюнюб тургъан.

Алада
Ахыр кёрюнюу да – биринчи кёрюнюу:
Джулдузу бла Ай.
Ахыр сёзюм да – биринчи Сёзюм:
Аллах, Къарачай.

ТУРАСА КЁЛДЕ

«Ол сейир джюрегинге, шийир джюрегинге
Мени бир къыс –
Къыркъ джаным да джанынга къурман»,-
Деди бир къыз.

Алай а меннге белги бермеди Кёк –
Къыз умут этгенча болмаз эди менде джюрек.
Ол таза джаннга тыйыншлыгъа санамадым кесими...

Энди неге талатама да эсими,
Къыйналама, сокъуранама неге?
Гюнахны да нек кюрейме башхалагъа,
Мени джазыууму джазгъан кибик ала?!

Къызны къачырыргъа ол кюн джетмеди таукеллигим.
Тюзюн айтыргъа бюгюн да джетмейди таукеллигим.
Кертиси бла да, ол къызгъа тыйыншлы болмазем мен.
Алай а, кесине тыйыншлыгъа тюбедими ол?
Огъесе, менден да къолайсызгъамы джолукъгъанды ол?

Да алайды джашау.
Биреу кесин, башханы да этеди насыбсыз.
Къыркъ джанын да манга къурман этерик къыз,
Къайдаса? Къалайса? Не эте джашайса?

Сен тюшген сайын эсиме,
Кёлюм чыгъады кеси кесимден.
Джулдуз а алгъынча джанады Кёкде.
Сен да аныча тураса кёлде.

АДЖАЛ

Турна тауушу джюрекни,
Титиретеди Джерни эм Кёкню.

Къарылгъачха да келеди къач.
Къушха да къатылады къыш.
Бу дунияда къайры да къач –
Джокъду къутулуу.

Не джашлай къоратады сени,
Не къартлыкъгъа дери къояды джашаргъа.
Бир кюн, бир джыл, бир ёмюр берсе да –
Тынчлыкъ а бермейди.

Эртде-кеч болса да, джетеди –
Джокъду къутулуу андан...
Барды къутулуу андан –
Орнунгу джашаугъа къой.

Акъылынгы-эсинги, билиминги-кючюнгю
Ёлюмге тюл, джашаугъа бер.
Джашауну сакъла, джакъла, айныт –
Олду къутулуу ёлюмден.

ТАШАДАГЪЫ КЕРТИ

Эркишини да Тиширыуду джаны.

ДЖЕРНИ КЪУЧАКЪЛАЙ, КЪАРАЙМА КЁКГЕ

Кёк тенгизни Ай къайыгъы
Чыммакъ тауну тюз башында
Мени сакълай тохтагъанды.
Къыз – тылпыуун, суу – тауушун
Тыйгъандыла.
Санларымы къыйгъандыла.

Айырылыугъа чыдар къарыу,
Тау башына чыгъар къарыу,
Ай къайыкъгъа минер онг да
Аллах берсин.
Андан къараб Джерни кёрюб,
Андан къараб элни кёрюб,
Къууаныргъа насыб болсун.

Джерде къаллыкъ къалсын Джерде,
Кетерик да кетсин Кёкге.

Кёк тенгизни Ай къайыгъы
Минги Тауну тюз башында
Мени сакълай тохтагъанды...

АКЪ МАРАЛ

1
Файгъамбар къызыны аты – атынг;
Апсаты къызыны аты – атынг;
Мёлекге, кийикге да ушатхан – халинг, сыфатынг...
Бийнёгерча ызынгдан къараб къалдым.

Файгъамбарны азанчысыны аты – атым;
Къум тюзде суу тамчы – атым...
Хакъ шайыры, Халкъ шайыры болса да атым,
Боракъ не Гемуда тюл тюбюмде атым –
Ызынгдан джеталмай къалдым.

Кёкде Айгъа, Джерде къызгъа ушай эди марал;
Кёкде джулдузгъа, Джерде джанкъозгъа ушай эди марал.
Кёб айландым Аны ызындан – ызлай, марай.
Кёб айландым Сёзню ызындан – ызлай, марай,
Бегигинчи къая раннга, къайгъы раннга.

Ахыр мийикликден къараб, кёрдюм дунияны:
Кёзбаулугъуна, хаухлугъуна да сейирсиндим аны;
Меннге къол булгъагъанын да эследим аны.
Къая рандан секирди тёнгегим-саным,
Назму ранда къалды джюрегим-джаным.

Къаядан кетиб бара, ол бир дуния да ачылды меннге:
Аны джашиллигине, кесими джахиллигиме сейир этдим.
Билмей къалдым, не эди бу дуния, не эди джашау?
Бары да джалгъан, бары да кёзбау?

Огъай, джалгъан, кёзбау затлагъа этмедим къуллукъ.
Адам улуна дарман излей ёрледим мийикге,
Тюбедим дунияны къутхарлыкъ кийикге,
Алай а туталмадым аны.

Сюймеклик ёрлетди мени къаягъа,
Сюймеклик чынгатды мени къаядан.
Кетди энгишге тёнгегим-саным,
Къалды мийикде джюрегим-джаным.

Кетди акъ марал – сюйгеним-джаным.
Назму ранда къалды джюрегим-джаным.
Чакъыра сени, къычырады ол шийирледен,
Къычырады кёкледен, мийикледен.

Сюймеклик таууш азан таууш бла бирге
Энеди джерге, дагъыда кёлтюрюледи ёрге.
Минги Таудан акъ марал къарайды –
Джюрекде биягъы сезимлени къозгъайды.

Ызына айлана да къарай,
Акъ марал кетген эди алай.
Энтда, къайытыб, акъ таудан къарайды.
Анга агъаралла, ышаралла къар, Ай да.

Акъ марал Акъ таудан къарайды.
Мен да къарайма анга джерден, кёкден.

Ол Акъ тауда Акъ маралны кёрсе,
Ёлген да тирилиб, секириб къобар эди,
Сюймекликден дуу джаннган джюрегин
Къолуна алыб чабар эди...

Билмейме къалай бошаллыгъын шийирими ахыры,
Кёреме къалай бошаллыгъын кесими ахырым:
Кетеди къара къаядан, къая рандан тёнгегим-саным,
Къалады акъ къаяда акъ марал бла джюрегим-джаным.

2
Эгерледен, бийнёгерледен да сау къалгъан,
Бёрюледен, кюрт юзюлгенден да сау къалгъан
Акъ марал Акъ таудан къарайды.

Агъаралла, ышаралла Анга къар, Ай да;
Къууаналла Анга Малкъар, Къарачай да.
Ышаналла акъ марал акъ таудан кетмез деб,
Анга илинмек аджал, тюз ёлюм да джетмез деб.

3
Кёзлериме ийнанмай къарайма:
Акъ таудан Акъ марал къарайды.
Джашлыгъымда мен къачыргъан акъ марал,
Мен джеталмай, туталмай къалгъан акъ марал.

4
Къара къайгъы къара къаядан уруб атханында да,
Акъ таудан къараб тургъан Акъ маралны кёрдюм.
Сора рахат болду кёлюм.
Акъ тауда Акъ марал сау болуб,
Джокъду ёлюм. Манга джокъду ёлюм.
Бизлеге джокъду ёлюм.

ДЖЮРЕК-ДЖЮРЮК

Къараб кёкде джулдузгъа, джерде джанкъозгъа,
Джангызгъа барады джюрек.
Къазакъ бёрюча улуй, бешли аджирча кишней,
Джазгъы кёкча джашнай,
Кече къарангысына ташаяды джюрюк.

АРИУЛУГЪУНГА ТЕНГДИ СЮЙМЕКЛИГИМ

Тюртюлдюм бир къызгъа –
Къарангы Кёкде джангы джаннган джулдузгъа,
Къар тюбюнден джангы чыкъгъан джанкъозгъа
Ушай эди ол.

Дуния бюгюн къурала тургъанча,
Джаным ол къызгъа кириб къалгъанча,
Кёрюндю алай.

Заман тохтаб, шын туруб, кишнеб, учханча джангыдан,
Аламла джоппу джыйылыб, чачылгъанча джангыдан,
Джюрек джоппу джыйылыб, сезимле, сёзле болуб чачылды –
Меннге бир джангы дуния ачылды.

Тенгизге бурула, чайкъалды, къатланды кёл.
Айыб, бедиш этерик эсе да эл,
«Бу къыз ючюн джаша, бу къыз ючюн ёл»,-
Дедим кеси кесиме.
 
Алай а,
Бир атлам да эталмай,
Бир сёз да айталмай,
Сын болуб, тилим тутулуб къалдым.

Къалгъан затым болса да кем,
Сюймеклигим – Ариулугъунга тенг.
Сени насыблы эталсам, Мен
Насыблы боллукъма кесим да,
Ёлюмсюз боллукъду сёзюм да.

Тюбедим бир къызгъа –
Кёкде джулдузгъа, джерде джанкъозгъа
Джюрегим бла тийгенча болдум.

ОЛ  АЛЛАЙДЫ

Меннге ол къыз –
Кёкде джулдуз, джерде джанкъоз.
Ол – аллайды.

Джетсем да джеталмайма,
Тутсам да туталмайма,
Кёз тоймайды, кёл къанмайды:–
Ол – аллайды.
Саннга – дарман, джаннга – дары,
Ол – аллайды.

ЧЫНГЫЛНЫ БАШЫНДА ДЖАНКЪЫЛЫЧ

Кечеми да кюндюз эте,
Джулдуз кибик тураса кёлюмде.
Тилек эте, сагъыш эте, къайгъы эте,
Гошаях бийчеча къарайса элимден.

Джылай-джылай, сен джаргъан Къара таш
Эсиме тюшеди, бир къара таш кёргенлей.
Джандым, кюйдюм – энди мен кёсеу баш,
Узакъдады джашилленнген-кёгерген.
 
Арабызда Шимал тенгиз, буз тенгиз.
Джулдуз къычырымла бла тергеледи арабыз.
Биз – джаннетсиз къалгъан Адам бла Хауабыз,
Джангыдан тюшербизми ары биз?

Хыйныдан-халмешден къутулур мадар излей,
Мен ётгенме тенгизледен-теркледен.
Джюрексинеме дарман-дары табылмай –
Бир таууш келеди мийикледен-кёкледен.

Чынгыл башында джанкъылычха ушайды ол,
Тюнгюлюу бла умут арасында джашнайды ол,
Гошаях бийчени ауазына, тилегине, джырына да ушайды ол.
Джарылгъан джюрегимде джашайды ол.

МУРАТЫМ

Назмугъа, китабха да ат алай атайма,
Сабийге атагъанча ат.

Кёз кёргеннге, кёрмегеннге да,
Джюрек сезгеннге, сезмегеннге да,
Дунияда болгъаннга, болмагъаннга да,
Болгъаннга, боллукъгъа да,
Кетгеннге, келликге да,
Джангыдан атайма ат, береме сыфат.
Ачылады керамат:
Дуния джангыдан ачылады манга,
Дуниягъа джангыдан тууама кесим да.

Табигъатха тынгылайма, ангылайма:
Ташаны этеме туру.
Ёлюмге къазама уру.
Джашаугъа узатама къол,
Джашаугъа ачама джол.

Алай а,
Джерге, Кёкге да, Ташха, Терекге да
Керекмиди биз атагъан ат?
Керекмиди биз берген сыфат?

Хар джан кеси биледи кесини керти атын, керти сыфатын.
Аны ючюн излейбиз Аллахны да джюзюнчю атын.

Хар джанны иннетин, тилин, атын, сыфатын
Сезиудю, билиудю, билдириудю
Мени да муратым.

АДАМ БЛА ТАБИГЪАТ
 
1. ДЖАШАУГЪА КЪАЙТАРГЪАНСА МЕНИ

Адамладан арысам,
Таянама Ташха, Терекге.
Суугъа, таугъа, чегетге къарасам,
Рахатлыкъ келеди джюрекге.

Къайгъы-палах солуу бермей, къуууб,
Тюзледен таулагъа ёрлетгенди мени.
Тургъанлай, адамдан, джашаудан да суууб,
Мийикден къараб кёргенме Сени.

Кюн-суу секиртмени тюбюнде
Джуууна тура эдинг Сен.
Кюлюб сууну чачханынг сайын,
Джанкъылычла къура эдинг Сен.

Суудан тутуб къаядан
Энгишге салынырым келди.
Къутхарыр ючюнмю мени къайгъыдан
Кёрюннген болур эдинг Сен?!

Алманы къабхан Хауаны кёрюб,
Адам да менича тюрленнген (нюрленнген!) болуред:
«Керти джандет меннге Сенсе»,- деб,
Хауаны артыкъ да сюйген болуред.

Къазыкълыкъда бюгюлмейди чыбыкъ,
Алай а, сюймей, не этейим Сени?
Кёзкёрмезден мёлекча чыгъыб,
Джашаугъа къайтаргъанса мени.

Дуния, джашау болгъан къадарда,
Ол кюн-суу секиртмени тюбюндеча,
Сезим-сёз секиртмеми ичинде
Нюр чача, кюле, ойнай,
Сансыз-санаусуз джылланы
Сакъланныкъса халкъны эсинде.

Игилик, Тюзлюк хорларындан тюнгюлюб,
Адамгъа, джашаугъа, къадаргъа да
Дау айта тургъанлай ичимден,
Бир да ажымсыз, мени ассылыкъдан
Къутхарыр ючюн кёрюннгенсе Сен.

Таубагъа къайтаргъанса мени,
Джашаугъа къайтаргъанса мени,
Шийирге къайтаргъанса мени,
Тынгысыз сабырлыкъ бергенсе –
Сюймезге боллукъмуду Сени?

Кераматча ачылгъанса меннге,
Кёкден, кёлден да кетгенди булут.
Джюрекге къайытыб, бегигенле
Иман, Сюймеклик эмда Умут.

Аланы Сени юсюнг бла
Бергенди, билдиргенди Кёк.
Игилик-Тюзлюк ючюн сермешир ючюн
Джангыдан тирилгенди джюрек.

Замансызлай кюйгенме, къартайгъанма,
Алай а сюймезге боллукъмуду Сени?
Чыкъгъан джанымы ызына къайтаргъанса,
Джашаугъа къайтаргъанса мени.
 
2.ТАБИГЪАТХА КЪАРАСАМ

адамладан арысам,
таянама Ташха, Терекге.
Суугъа, таугъа, чегетге къарасам,
Джерге, Кёкге къарасам,
Бир тюрлю сезимле келелле джюрекге.

Бир Аллах джаратханды бизни –
Джанлы, джансыз, таша, туру табигъатны барын.
Джокъдан джукъ бола, джукъдан джокъ бола,
Джашайбыз-ёлебиз-тирилебиз.

Табигъатды бизни биринчи юйюбюз.
Сабий тилибиз, тинибиз, динибиз да – Олду.
Джангылай, джашлай, джашиллей тургъан
Бизни эски джуртубуз, биринчи джуртубуз – табигъатды,
Ахыр юйюбюз, ахыр джуртубуз да – Олду.

Аны ючюн болурму бир-бирде
Адамладан, халкъдан эсе,
Ата джурт кесине бегирек тартханы?!

Таш, Терек, Суу, Къая, Тау,
Кийикле, къанатлыла,
Кёк, Джер, Ай, джулдуз – бары да
Эм узакъ, эм джууукъ джууукъларыбыз тюлмюлле бизни?

Бёрю улуу, турна таууш да
Бизни сакълаб тургъан эски джуртну
Келечилерича эшитилмеймилле?

Сен – Терек, мен – Адам, ол – къанатлы...
Къанатлы учады, адам джюрюйдю,
Сен а, Терек, бир джерден тебмей, ёсесе.
Сени тилинги эшитген, ангылагъан да джокъду.
Алай а, барыбыздан да онглуса сен –
Сен бизге солургъа хауа бересе.

Адам джашатмайды терекни,
Терек джашатады адамны.
Билген, ангылагъан аны
Кесин табигъатдан баш кёрюрмю?

Бир кюч джаратханды бизни.
Терек да, адам да, къанатлы да
Табигъатны балаларыбыз.
Бир-бирибизден не онглу, не акъыллы тюлбюз.
Хар ким кесича онглу, акъыллы.
Алай а, бары да хайырлылла адамдан.
Адамдан заранлы джан джокъду табигъатда.

Адамладан арысам,
Таянама Ташха, Терекге.
Суугъа, таугъа, чегетге къарасам,
Джерге, Кёкге къарасам,
Бир тюрлю сезимле келелле джюрекге.

3. ТАБИГЪАТ

Сёз бла айтылмазлыкъ, айтылынмазлыкъ зат –
Табигъат деген олду.
Сёзню, тилни кючю джетмеген чекде
Башланады ол.

Ол кючлюдю бизден.
Ол кючлюдю сёзден.
Ол тюрлендиреди бизни.
Ол тюрлендиреди сёзню.

Аны джоругъуна сыйынмай,
Аны кеслерини джорукъларына бойсундурургъа излегенле –
Артда сокъуранмай къалмагъанла.

Табигъатха
Не бий, не къул болургъа излеме.
Анга тынгыларгъа, аны ангыларгъа кюреш.
Андан чыкъгъанбыз, анга къайытырыкъбыз.
Ол бир кесекге бошлагъанды бизни.
Не мурат бла? Ким биледи.

Алай а, ол
Бизни тышыбыздан, ичибизден да къараб турады.
Андан къутулургъа джокъду мадар.
Къутулуб да барлыкъса къайры?
Ансыз джукъ джокъду.

Ёзге, табигъатны кесине бойсундурургъа,
Андан баш болургъа излейди адам.

Табигъат кесини баласына сейирсиниб къарайды,
Джазыкъсыннган да этеди аны.
Биз билмегенни биледи ол.
Анга тынгыларгъа, аны ангыларгъа кюрешейик.

ЮЧГЮЛ ДУА

Я Раббий,
Акъ дунияны сакъ къызы Ра... бла
Боллукъмуду экен джазыуум мени?
Огъесе,
Файгъамбарны къызына,
Апсатыны къызына да ушагъан
Фа... бламы байларыкъса мени?

Назмула бла салсам да таш,
Сорууума табмадым джууаб.

Мен а, экисин да алыб,
Бирин онг джаныма,
Бирин да сол джаныма салыб,
Джашаргъа излей эдим алай.

Экиси – эки имбашымда эки мёлегим,
Экиси – экиге бёлюннген джюрегим,
Экиси – мен бирча сюйген эки сюйгеним.
Экиси – эки къанатым,
Кёклеге учхан санатым,
Къууаныр, ачыр сагъатым.

Бирини да джанына тиймез ючюн,
Бирини да гюнахына кирмез ючюн,
Экисинден да къалдым къуру.

Ючюбюз – ючгюл бир дуа,
Поэзияны бойнунда турлукъ,
Поэзияны сакълаб турлукъ.
Хоу,
Тау поэзияны къуш бойнунда
Ючюбюз – ючгюл бир дуа.

Джашауда уа – этеме сагъыш,
Экинге да этеме сагъыш,
Экинге да этеме алгъыш:
Джазыгъыз-джайыгъыз насыблы болсун, узакъ болсун,
Сизге ёмюрде да келмесин къыш.

Джуртда къалгъан къанатларым,
Бюгюн сизни тюшюреме эсге.
Мёлеклени айта атларын,
Гюнахлы кесими санайма терсге.

Аллах, адам да тюл, джорукъ, шайтан да тюл,
Адам кеси кесин этеди джарлы.
Тюзелирча тюлдю джангылыч.
Джазыуум – эки юзюлген джангкъылыч
Башында чынгылны, джарны.

Алай а, сиз барсыз – мен саума.
Дунияда сизден ариу джокъду бир джан,
Джандет джуртубузгъа сизден тыйыншлы джокъду бир джан,
Сюймекликге, насыбха  сизден тыйыншлы джокъду бир джан.
Джашауну, поэзияны да джаны, бети, сыйы да – сиз.

Сиз джашагъан дунияды меннге керти дуния.
Сиз джашагъан дунияды – сейир, аламат.
Сизни Аллахха этеме аманат.

Мындан, джалгъан дуниядан, сизни таба къараб,
Кёб затха тюшюнеме, сокъуранама, ойланама.
Сизни юсюгюзден этеме сагъыш.
Къадарыбызгъа этеме сагъыш.
Ставангер, 12. 04. 2005

ДЖАЗГЪЫ КЮН

1
Джаш джырчыгъа
Джашил ырджыда
Акъ чакъгъан балий –
Мюйюшде сюелген
Келинчикча кёрюнеди
Ау джаулугъу бла башында.

2
Арабызда чекде, ырджыда
Джазгъы сезимледен Акъ чакъгъан Терек.

Эки джанында бачхала,
Сюрюлюб, тырнау салыныб,
Баразала тартылыб,
Урлукъ атарча болгъанла.

Кёкде къанатлыла
Бир-бирин сюрюб ойнагъандан, тебсегенден талсала,
Ырджыда акъ чакъгъан Терекге къонуб,
Ийнар айтышыргъа кёчелле.
Сызгъыралла, джюуюлдейле, джырлайла. Ала бла бирге
Терек кеси да джырлагъанча кёрюнеди.

Джылы, джарыкъ, огъурлу джангур ётгенден сора,
Мылы джер, Кюннге тынгылаб, тютюнлейди.
Излейди ол тирилирге, тилленирге, джашаргъа, джашнаргъа да.

Къарайма
Джашил ырджыда Акъ чакъгъан Терекге.
Урлукъ сакълаб тургъан къара сабаннга да
Къарайма. Сен да къарайса алагъа.

Сабан, бачха къайгъыдан башха,
Бир къайгъыбыз, сагъышыбыз джокъду.   
Алаймыды?

СЁЗЮН ТАС ЭТГЕН ШАЙЫР

Заманында тюшюрмей къагъытха,
Бир сёзню, бир тизгинни тас этдим.
Малын тас этген
Аллай бир къыйнала болмаз.

Джюрекден, Кёкден келген тизгин эди ол.
Сансыз этдим да ансыз къалдым.
Къыйналдым:
Андан башланныгъед назму,
Огъесе, бир джангы дуния, джашауму башланныгъед андан?

Сёзюн тас этген шайыр,
Чапракъсыз къалгъан терекге тюл,
Терексиз къалгъан чапракъгъа ушайды.

АКЪ ДЖУРТНУ АКЪ КЪЫЗЛАРЫНА АКЪ НАЗМУ

Шимал тенгиз кёлтюрюлюб ёрге,
Буз, къар болуб джауады джерге.

Бу Эл, бу джурт – джер этегиди, къыйырды.
Былайы – джашауу, адети, тили да –
Меннге бютюн зорду, къыйынды.

Алай а,
Бу тенгиз къушла да, викинг къызла да
Кёзюме кёрюнелле ариу;
Сёзюме да берелле къарыу.

Маяковский тюшеди эсиме:
«Къара терили бир къарт болсам да мен, –
Дагъыда, къаджыкъмай, талмай, –
Орус тилге юренир эдим мен,
Ол тилде сёлешгени ючюн Ленин».

Огъай, Маяковский джолдаш, огъай.
Мен бир тышкъраллы тилге юренник болсам,
Ол тилде джюуюлдеген ариу къызла бла
Сёлешир ючюн, юренникме джангыз.

Акъ джуртну акъ шинли къызлары,
Чам этсем да, къонакъгъа чакъырсам да, кюрешмейле къызарыб.
Чалдырыб сёлешгениме тынгылайла ышарыб.
Хахай этгенле тенгиз къушлалла къуру:

- «Тау къушну халисин билебиз биз.
Сакъ болугъуз, алдатырсыз кесигизни,
Назмуларына да бёлмегиз эсигизни –
Сакъланыгъыз аны аууна тюшгенден...».

- «Садакъачыла, шантажыгъызны къоюгъуз.
Ауузугъузну таш бла, аш бла да джабарым келмейди.
Этмегиз да быллай бир къалабалыкъ,
Тенгизге барыгъыз: андады сизни ашыгъыз – чабакъ-балыкъ».

Викинг къызларын алыб баргъан тау къушха,
Тенгиз къушла зарланалла, чамланалла,
Джулуу алгъанлай а – шох болалла, рахатланалла:
Тёгерек – шош, джол да ачыкъ болады.

Тилине, джоругъуна, адетине юренеме
Бу халкъны кёлюн-джюрегин ангылар ючюн,
Сюймеклигими, разылыгъымы да айтыр ючюн.

Тенгиз толкъунла шын-шын туруб келелле –
Сезимлериме, сёзлериме да ушайла ала.
Узакъда таула да агъарыб сюелелле –
Джуртха къайытырымы сакълайла ала.

Мен а – сюймеклик эсими алыб,
Викинг джуртха ургъанма къазыкъ,
Викинг къызны къачыргъанма базыб.
«Акъыллыдан тели зауукъ» деб,
Джангыдан башлагъанма джашаб.

Бир да ажымсыз, джазыуум сюрюб,
Джангы дуниягъа терезе, эшик ачар ючюн,
Нарт джюрегими да викинг къызгъа ачар ючюн,
Келген болурем, эшда, мен бери.

ДЖАЗГЪЫ КЮН ДЖАЗЫЛГЪАН НАЗМУ

Кюнбетни кёгергенин кёргенди кёзюм.
Гяхиник уруб тебрегенди джерге.
Санатлы, къанатлы, джанатлы да сёзюм
(Сан атлы, къан атлы, джан атлы сёзюм)
Кёлтюрюлгенди джашнай тургъан Кёкге.

Эслери кёкге кетиб, малла да
Эриниб узалалла биченнге.
Кийик заманларын эсге тюшюрюб тансыкълай, ала да
Базладан, арбазладан турадыла ёкюре.

Къышхы джукъусундан уяныб табигъат,
Силкинеди, тириледи.
Джаз келеди, Кёк, Джер да джашнай.
Ким биледи, ёлгенле да бир кюн алай,
Джан кириб, силкиниб турлукъ эселе да ёрге.

Мал ёкюрген, къой мангырагъан, ат кишнеген,
Ит чабхан, адам тауушла чыгъалла ёзенден.
Джазгъы хауады бу къалабалыкъны этген –
Джаз кючлюдю, къууатлыды, берекетлиди бизден.

Гяхиник уруб келген кюнбетге къараб,
Джашаугъа къайытдым. Унутдум ахратны.
Алай а бу кёзюуню тургъанча мараб,
Кёрдюм кюнбетге чыгъыб баргъан джамагъатны.

Ёлюкню кёлтюрюб, джазны ичи бла,
Джан кирген джерни, гяхиникни юсю бла
Къабырла таба бараелле адамла,
Бу джазгъы кюннге келишмейелле ала.

Не этейик – аякълашыб туралла къууанч бла бушуу.
Не этейик, джашау, ёлюм да – хакъ.
Гяхиникни юсю бла, джазны ичи бла
Джаназыгъа ашыгъады халкъ.

Къадаргъа ассы болмай, кёлюмю басама:
Джанны берген, алгъан да – Аллахды.

Бу адам элинде, джуртунда ёлдю,
Бютеу эл барады ашыра аны. Ол а – насыб.
Къара кюнню акълыгъыды ол.

Кёзюме кёрюнелле сюргюнде, тутмакъда, тузакъда
Ахлуларындан, джуртларындан да узакъда
Джаназысыз, кебинсиз къалгъан ёлюкле.
Бюгюн да къайдагъылары белгисиз ёлюкле.

Бюгюн халкъы кёлтюрюб баргъан
Гюнахы къурурукъгъа сукъланнган да этдим:
Ким биледи джазыу къайры атар мени –
Къайда, къалай тюберме ахырыма?

Къадардан тилейме:
Адам адамына, халкъына, джуртуна,
Тюзлюкге, эркинликге,
Джашаргъа не да ёлюрге
Термилирча берме къыйынлыкъ.

Къадардан тилейме:
Сау – ёлгеннге, ёлген – саугъа
Сукъланырча берме къыйынлыкъ.
Джашау, ёлюм да акъ
Кёрюнюрча бер насыб бизге.

Джазгъы кюн кёлюмю да джазды,
Бу назмуму да джазды.
Джангыз мен аны – сагъышымы дуниягъа, ахратха –
Тюшюрдюм къагъытха.

СЮЙМЕКЛИК КЁМЕУЮЛ

1
Тёгерек бура келиб,
Ичине, тереннге тартады бизни:
Шериат, уят да тыялмай,
Сюймеклик кёмеуюл джутады бизни.

Сюймеклик кёмеуюл джутса да бизни,
Къарагъаннга – небиз да ачыкъ:
Таша сезимле да болалла туру –
Сёзден, кёзден да къутулмазбыз къачыб.

Сюймеклик кёмеуюл – сейир кёмеуюл,
Кюн, нюр толкъунлу джарыкъды ол.
Саныбызны, джаныбызны да
Ёрге, мийикге чыгъарады ол.

Учундурады, учурады бизни,
Къанатсыз джанладан айырады.
Джерде тургъанлай Кёкдебиз биз –
Джууукълашабыз джулдузгъа, Айгъа да.

Сюймеклик кёмеуюл къуралады
Табигъатны эм ариу сезимлеринден.
Аны сёз бла айтхан, ангылатхан да къыйынды,
Музыка, сурат да кёлеккелерилле аны.

Кёк кёмеуюлде, сюймеклик кёмеуюлде
Джангыдан тууады дуниягъа адам.
Мен да сюймеклик кёмеуюлге кёмюле барама,
Чыгъаргъа, къутулургъа да излемей андан:
Дунияда Олду керти зат, къалгъан бары – джалгъан.

2
Сюймеклик кёмеуюлге тюшгенек бирге,
Учханек ёрге, чыкъгъанек тёрге.
Алай а мийиклик джарашмады сеннге,
Унутдунг – ким, не бергенин къанатланы бизге.

Сюймекликге уллу кёллю болдунг, ассы болдунг,
Аны ючюн Кёксюз, къанатсыз да къалдынг.
Тыялмадым сени –
Ибилисча, атылдынг, джыгъылдынг, тюшдюнг джерге.
Зардан, ачыудан къара кюйюб, къаргъыш айта, къарадынг ёрге...

Кёк кёмеуюлде джангыз кесим къалдым.
Сюймекликге тюз, керти болгъанлай къалдым.
Къанатсыз джанлагъа джазыкъсыныб къарадым,
Алагъа да къанат битер кюн келир деб, ийнандым.

Джюрек таза болса, сюймекликден толса,
Излеб турса учаргъа мадар,
Эртде-кеч болса да, анга
Къанатла береди къадар.

Алай а, къанатларына, учхан Кёгюне
Тыйыншлы болмай, тёнгересе андан,
Экинчи къанатла битмезле анга –
Ол, джер тырнай, кетер дуниядан.

3
Кёб кюрешдим къутхарыргъа сени:
Мен сени тартыб ёрге,
Сен а мени тартыб джерге –
Кёб заманны барды къазауат.

Сеннге къанат битеринден тюнгюлдюм.
Эки сайлау берилди меннге да:
Не – мийик кёкде джангыз кесим къалыргъа,
Не – къанатсыз болуб сеннге къошулургъа.

Джашауунда бир кере
Кимге да битеди къанат.
Алай а, кёбюбюз артда
Къанатсыз къалырча ишле этебиз.

Бек аз насыблы къалалады кёкде,
Мен да аладан болалыр эсем а...
Къанатсызлыкъны, къанатсызланы да сыйламай, сайламай,
Джангыз къала эсем да, къанатларым бла къалама.

Сеннге уа – Сюймекликге ассы болгъаннга,
Кёксюз, къанатсыз къалгъаннга,
Бу къанат тюгюмю иеме Кёкден.

Ол сюймеклигимден хапар айтыр сеннге,
Кёб затны да тюшюрюр эсинге,
Кёб затха да кёзюнгю ачар,
Кёкге къаратханлай турур сени.

Ким биледи, къачан болса да,
Кёкде, Джерде болса да,
Къадар энтда тюбетир бизни.

ЭНЧИ ДЖАЗЫУУН АДАМ ДЖАЗАДЫ КЕСИ

«Учакъгъа миннгенме. Къатымда орун бошду –
Бир мёлек къыз хоншу болур деб, этеме умут.
Алайгъа уа келиб, бир гебен олтурады –
Тёгерегин малла ашагъан бир хойнух гебен.

Гырмыгы джокъ, чачы-башы тозураб,
Кетген ёмюрден къалгъан бир гебен.
Гебен десем да – барыб тохтагъан алмасты.
Кёзлерими къысама – халымы билдирмез ючюн.

Бир бёчке дух къуйгъан болур юсюне,
Солургъа хауа джокъду къатында.
Тиширыула бла мени насыбым тутмайд –
Джерде, кёкде да, тышында, юйде да»,-

Деб, хапар айта эди танышым.
Эслеб къарадым аны кесине, тиширыуларына да.
«Ушамагъан джукъмайды» деб,
Джашны джанына тийдим.
Алай а кертиге керти демей, не этгин?!

Гебенни заманында къоратмай, сыртда къоюб,
Маллагъа ашатхан эсек – кимдеди айыб?
Сен анга «гебен» дей, ол да сеннге «хамхот» дей,
Бир-биринги эркелете барасыз джашай.

«Ушамагъан джукъмайды». Бир-биригизге
Тыйыншлы болмасагъыз – тюбеген да этмезегиз.
Ким бла джашарын, къалай джашарын адам сайлайды кеси.
Энчи джазыуун адам джазады кеси –
Хайуан болмай, Адам эсе ол.

ДЖАЗЫУ

Толгъан Айгъа, тийген Кюннге
Ушаенг сен.
Акъ къаяда къызыл гюлча,
Джашаенг сен.

Кюн тутулду, Ай тутулду –
Къайдаса сен?
Акъ къарда къан тамчыла...
Къайдама мен?

Аямалла экибизни
Не Джер, не Кёк.
Акъ къаяда къызыл гюлге
Учду джюрек.

Къанат таууш, шкок таууш –
Къан ыз къарда.
Джашау-ёлюм – къыйын аууш,
Джанджурт къайда?

Бек узакъдан, бек мийикден
Къарайма мен.
Джашил Джерни, Акъ къаяны,
Акъ къаяда къызыл гюлню
Излейме мен.

Тынгы-тынчлыкъ бермейдиле
От бла джалын.
Кёк бла Джерни арасында
Тынгы-тынчлыкъ табалмайын,
Тас этгенин табалмайын
Учад джаным.

ТИШИРЫУ БЛА КЕРТМЕ ТЕРЕК

Берекети кийимине сыйынмагъан
Бир Тиширыугъа тюртюлдюм орамда.
Эки ёшюню – эки бишген кертме...

Бачхада зырма битген кертме терек,
Эсиме тюшдю.

Зырма битген кертме терекни кёргеним сайын,
Энди ол Тиширыу кёрюнеди кёзюме.
Эки къолумда эки бишген кертме...
Не къысхады джашлыгъы, насыбы, ёмюрю да адамны.

ДЖАШИЛ ДЖАЗ САКЪЛАЙДЫ АЛДА

1
Чыммакъ къарда сокъмакъ сала барама,
Мен барама джашил джазны аллына.
Къыз кёрюрге баргъан кибик барама,
Таб кесим да сейирсине халыма.

Истемейме къыйынлыгъын джолуму,
Джюрегим да – урад, барад джангызгъа.
Бара-бара, бир кюнбетде тюртюлдюм
Тахсачыгъа-келечиге – джанкъозгъа.

«Ай зауаллы, башлагъанса юшюрге»,-
Джюрегиме къысдым аны, ийнакълаб.
Къайгъыргъаным эритди да джанкъозну,
Кёлюн айтды къулагъыма шыбырдаб:

«Сюймекликни джокълугъу не азлыгъы –
Барыбызны да ол тюлмюдю ёлтюрген?!
Къара къышны, акъ къарны да ичи бла
Сюймекликди джашил джазгъа ётдюрген.

Насыблары тутмагъанла да бар –
Кюрт тюбюнде джаталла санлары.
Алай а, аланы да джанлары
Джашил джазгъа, джашил нюрге тутубла джол.
(Ёлюмсюз джанланы ёмюрлюк джоллары – арыды).

Сюймекликни джокълугъу не азлыгъы –
Барыбызны да ол тюлмюдю ёлтюрген?!
Къыяма къыш, халек аууш да тыялмай,
Сюймекликди джашил джазны келтирген».

2
Джулдузгъача къарадым мен джанкъозгъа,
Ол джарытды, танытды джолуму къышдан джазгъа.
Джаш къызгъача къарадым мен джанкъозгъа –
О биринчи! Сабий сюймеклигим мени!
 
Къар тюбюнден чыкъгъанча джанкъоз,
Мийик кёкде джаннганча джулдуз,
Къая ранда чакъгъанча балий,
О биринчи сезимлерим мени!
Джанкъылыч эшмели къайытмаз джазым мени!

...Чыммакъ къарда, сокъмакъ сала, барама.
Кетген джазымы ызынданмы барама?
Келлик джазны аллынамы къарайма?
Умут джулдуз, бошунамы джанаса?

...Узая, ташая, кетиб барама.
Сюймекликни джокълугъу не азлыгъы
Ёлтюреди бизни.
Джанны гырджын тюлдю азыгъы
(«Къуру гырджын бла джашамайды адам») –
Ой ол таша магъанасы Сёзню,
Чексиз магъанасы Сёзню,
Сууча, алыб барады мени.

Меннге къараб айтылгъанчады ол Сёз.
Джюрек, аны магъанасын сез, сюз – англа.
Сора – сабыр бол, тёз:
Джашил джаз сакълайды алда.

АНГЫЛАЙ БАШЛАГЪАНМА

Алгъын джюрекге сыйынмай эди Сёз,
Энди Сёзге сыйынмайды джюрек.
Сезе, ангылай башлагъанма энди
Нек тынгылагъанларын Таш бла Терек.

СЮЙМЕКЛИК-ИЛХАМ-ШИЙИР

Сюймекликни кючюнден
Дуния – джангы эм сейир.
Сюймекликсиз илхам джокъ,
Илхамсыз а – джокъ шийир.

МЕН АЙТДЫМ НАЗМУЛАГЪА

Къул сезимден, магъанадан,
«Ритм», «рифма» бугъоуладан,
Ол джахилликден, меджисуудан –
Азат этгенча къулланы –
Тау шийирни азат этдим.

Къул назмула джазгъан къулла,
Азат болургъа излемейин,
Эркин Сёзню да истемейин,
Кеслери да, сёзлери да –
Хакъ Кертиге, Тюзлюкге тюл –
Имансыз къралгъа, ит джорукъгъа,
Къара кючлеге, залимлеге,
Зорлукъгъа, зулмугъа, ётюрюкге
Баш урургъа кюрешдиле.

Мен айтдым назмулагъа:
Къул болмагъыз сиз къуллагъа,
Къулну да этигиз ёзден –
Хар не да башланад Сёзден.

Мен айтдым назмулагъа:
Къул болмагъыз сиз къуллагъа.
Эркин болугъуз кесигиз да.
Халкъны да этигиз эркин,
Джуртну да этигиз эркин.

Акъ сёзден, назму сёзден,
Иги сёзден, керти сёзден,
Ёзден сёзден, эркин сёзден
Башланады Эркинлик да,
Хар не тюрлю Игилик да.

Джаным да кёче алагъа,
Мен айтдым назмулагъа:
Болушур ючюн адамгъа,
Къуллукъ этигиз Аллахха.

Ол заманда
Эшитирикди сизни адам,
Эшитирикди сизни Аллах,
Тилек да боллукъду къабыл.
Дуния да болуб сейир,
Айтырыкъды:
«Аллахны нюрюнденди Адам,
Аллахны Сёзюнденди шийир».

КЕРАМАТ

Балчыкъ кёлде да кёреме Кёкню.
Мен – Адамма, Шайырма, Хаджиме.

СЮЙМЕКЛИКНИ ЮСЮНДЕН

- Ол мёлек къызны эки къахме буту
Эки дуниядан да сыйлыды меннге.
- Нелени сандырайса, тохта,
Хыйнымы этилгенди сеннге?

Тышына кетгенли унутханса
Таулу адетни, намысны, сыйны.
Дууангы къойгъанса Шаркъда,
Гъарбда уа сеннге этгенле хыйны.

- Огъай, дуам бойнумдады мени,
Этилмегенди хыйны да меннге. 
Асры сюйгенден Кёк бла Джерни
Кёлюм, Тауубузча, болгъанды Минги.

Алай а, ол къызны кёрсем,
Меннге ол заманда джанады джулдуз.
Ансыз а, ансыз –
Кёк, Джер да, джюрек да болалла джансыз.

Сюймекликди меннге межгит эм храм.
Анга джукъ айтхан гюнах эм харам.
Олду меннге Кёк да, Джер да, джандет да.
Ансыз джокъду джашау да, адам да, поэт да.

Ол мёлек къызны эки къахме бутун
Эки дуниягъа да ауушдурмайма мен.
Джырчысыма мен ариулукъну,
Сюймекликни къанатыма мен.

ДЖАШАУГЪА ОРАЙДА

Чабыб баргъан атны юсюнде
Мен барама джангызгъа.
Меннге татлы ышаралла
Джулдузла бла джанкъозла.

Джулдузгъа эм джанкъозгъа
Ушагъан ма бир къызгъа,
Джаным кирген бир къызгъа
Джазыуум тартыб бютюн,
Учама джертин, кёктюн.

Атым – тарпан, эмилик,
Бош ат тюлдю – Боракъды.
Учундургъан – сюймеклик,
Джюрегиме – къанатды.

Сеннге баргъан джолуму
Кёлеккеси – кёкде Къой Джол.
Сеннге этген джырымы
Этгендиле джерде той джыр.

Мёлекле Аллахха махтау
Салгъан кибик – ма алай,
Мен сеннге махтау салдым,
Болмасанг да джулдуз, Ай.

Джер къуруму, джалыны
Къаралтханед джанымы...
Сен а аны тазалаб,
Аллах джаратхан Кюнде
Болгъаны кибик этдинг.

Кёзден, кёлден кетди чарс.
Сюймекликге ура харс,
Джюрек бара джангызгъа,
Тюбедим мен джулдузгъа.

Джанкъоз, джулдуз эмда къыз
Сыйындыла джюрекге.
Джерде тургъанлай, Кёкге 
Учхан насыблыма мен.

Сен да, мен да – насыблы,
Сан да, джан да – насыблы,
Къууанч – чексиз, ёлчесиз...
Не айтасыз анга сиз?

Келирге да болурла
Бизге да къайгъы, джарсыу –
Алайды джашау, джазыу.
Алай а, джаннга асыу –
Бюгюннгю къууанч-насыб.
Аладан толгъан кёл, джюрек
Къалмазла суууб, азыб.

Сюймекликден толу джюрек
Сынаулагъа да чыдар.
Къара джолну тауусуб,
Акъ таулагъа да чыгъар.

Бош сёзлени къояйым –
Тенг болайым джулдузгъа,
Тенг болайым джанкъозгъа.

Кюеме, джукъланама демей,
Къоркъмай джанады джулдуз.
Джаз алдар, сууукъ юшютюр демей,
Къар тюбюнден чыгъады джанкъоз.

Къарангы чексизди демей,
Джаныуум бошунады демей,
Джулдуз джанады, джанады.
Джаз бегисе чыгъарма демей,
Ол заманда чагъарма демей,
Джанкъоз да къар тюбюнден чыгъыб,
Кёллендиреди кёлсюзлени,
Къууандырады бизлени.

Джулдузгъа да, джанкозгъа да,
Алагъа ушагъан къызгъа да
Тыйыншлы этген мени –
Сюймеклигимди мени.

Ташдан Агъачха дери,
Джанкъоздан джулдузгъа дери,
Джаздан джазгъа дери,
Къыздан къызгъа дери,
Сюймекликден сюймекликге дери,
Джашаудан джашаугъа дери
Къууанчым-насыбым мени,
Джашауум мени.

Сюйгенлеге – харс!
Сюймекликге – махтау!!
Джашаугъа – орайда!!!

АЙ ТУТУЛГЪАН КЕЧЕ

Сен кетдинг кетгенча джан,
Къалдым къалгъанча тёнгек.
Себеб табайым къайдан?
От тюшген орман – джюрек.

Алгъын кёлюм-джюрегим
Чексиз кёкге тенг эди.
Анда эм джарыкъ джаннган
Чолпан джулдуз сен эдинг...

Сени орнунгу тутарча
Аллай джулдуз джокъ энди.
Бюгюннгю халы джюрекни –
Джулдузсуз заманы Кёкню.

Кёкге – джулдуз, меннге – сен,
Джараша эдик алай.
Кёрюнмейди энди джукъ –
Къайда джулдуз, къайда Ай?

Къарангы беред салам:
Джюрек чачыллыкъ болур –
Алай ачыллыкъ болур
Бир джангы дуния, Алам.

АЙ ДЖАРЫГЪЫНДА ТАЙ КИШНЕГЕН ТАУУШ

Кишней, чабыб къарамдан ташайгъан,
Таймы эди, огъесе, джазмы эди?
Огъесе, сабийлигимми эди?

Ол къалгъанды анда – сюргюнде, узакъда –
Къайыталмазлыкъла бла бирге.
Ай джарыгъында тай кишнеген таууш
Кече, кюн да къулагъыма келгенлей турады.

Бюгюн да меннге
Европа бла Азияны арасында аууш,
Тау бла тюзню арасында аууш,
Тюз бла терсни арасында аууш,
Кёк бла Джерни арасында аууш,
Эки дунияны арасында аууш –
Ай джарыгъында тай кишнеген таууш.

КЯМАР

1
Сени белинги буугъунчу,
Не эди ол? Джукъ да. Бош алай –
Бир темир, къанджал, тогъай.
Сени белинги буугъандан сора,
Болгъанды ол алтын. Табханды атын.
Табханды насыбын.
Алтын кямаргъа бурулгъанды ол.
Насыблы, сени белинги буугъанды ол.

2
Сеннге атаб ишлегенем ол кямарны.
Сеннге саугъагъа бергенем аны.
Алай а болмады джазыу –
Юй ишлеген балта эшикде къалды.

КЁЛДЕГИ
Л.Ф.

Сен къайтаргъан джылланы тансыкълай,
Сен ийген джырлагъа тынглай,
Джюрегинге тынглагъанча болама,
Сёз бла айтылмазлыкъны англагъанча болама.
Джыгъылгъанча, учханча да болама
Джыллагъа-джоллагъа-джазыулагъа къарай,
Джылыма, джолума, джазыуума къарай.

Джангы Айны толгъанын, тутулгъанын да
Кёргенча болама.
Ёлгенча, тирилгенча да болама
Сен джазгъан джазыулагъа-дууалагъа къарай.

Кёзюме кёрюнеди:
Мен тургъанча джуртумда-элимде.
Бир къызчыкъ да, кямары бла белинде,
Мени таба келгенча атлаб.

Кюн да Кёкден сейирсиниб къарай
Джерде болгъан ол сейирликге...
Мен ол кюнню унутурма къалай –
Ачыкъ эди джол...сюймекликге.
(Сюймекликге джол къуру да ачыкъды!)
 
Тюбегенча джаз бла джай,
Биз ол кюн тюбегенек алай,
Ёзге джетмеди таукеллик.
Кёлю къалгъан сюймеклик –
Турна тауушха бурулду Кёкде.
Джюрекде уа, джюрекде
Не болгъанын айтмай къояйым.

Сен ийген джырлагъа да тынглай,
Джазгъанларынгы окъуйма къайтарыб:
Ала меннге, башхасы джокъ, намаз керекча.
Сен кесинг а меннге – Джуртда Джангыз Терекча.
Джюрегим а мени – джарылгъан таш, джаралы таш,
Алай а – Къадау Таш.

Сен ийген джырлагъа тынглай,
Сен джазгъан сёзлени окъуй,
Терезеден  къарайма:
Кесин джагъагъа уруб,
Къайры эсе да барыргъа излегенча,
Таулагъа ёрлерге излегенча,
Кёкге къошулургъа излегенча,
Чайкъалады тенгиз.
Кёкден а –
Къачхы шылпы бла бирге
Турна таууш энеди Джерге.

Тенгизни ол бир джанында уа –
Кёк бла Джер къошулгъан мийик чекде,
Чыммакъ акъ тауну башында,
Джашил джазны дуниягъа кёрюнюуюча,
Меннге къол булгъай, бир къызчыкъ сюеледи.
Мёлекге ушаш бир къызчыкъ сюеледи
Кямары бла белинде.

Арабызда уа чайкъалады тенгиз...

Узакъдама джуртумдан-элимден.
Джууукълугъум, узакълыгъым да – чексиз.
Сюймеклигим, кюймеклигим да – кемсиз.
Мен кесими къойгъанма Сенсиз.

Алай а,
Кюннге, джылгъа да къарамай,
Джаз ала джашайды, джашнайды кёлюмде.
Ол къызчыкъ джашайды кёлюмде
Алтын кямары бла белинде.
 
ЁМЮРЛЮК СЁЗ

Сёзле меникилле,
Кёзле – сеники.

Сёзле сеникилле,
Кёзле – меники.

Сёзюм къарайды кёзюнге.
Кёзюм къарайды сёзюнге.

Тюбешелле кёзле бла сёзле.
Арабыз – узакъды.
Джууукълукъ, узакълыкъ да
Къычырымла бла тюл, заман бла да тюл,
Сёз бла тергеледи.

Сёздю ёлче хар небизге да –
Адамлыгъыбызгъа, сюймеклигибизге да.

Бир Сёз бла ачылады
Джети къат Кёк да,
Джети къат джюрек да.

Ол Сёзде –
Джети къат Кёк да,
Джети къат джюрек да.

Ол Сёзню табхан да,
Айтхан да,
Анга кертилей къалгъан да –
Сюймеклиги болгъан адамды,
Кераматы болгъан адамды,
Шыйыхлыгъы болгъан адамды,
Шайырлгъы болгъан адамды.

Алагъа ачылады ол Сёз.
Ол Сёзню ачалла ала.

Джети къат Кёк бла
Джети къат джюрекни
Джарытхан бир джарыкъды ол,
Байлагъан бир насыбды ол.
Анга тыйыншлы болгъандан
Уллу насыб да болмаз дунияда.

АРАДАН БИР ЁМЮР КЕТГЕНДЕН СОРА

Назмум – дууады. Дерсе: «Амин».
...Кёзюме кёрюнеди Арабия –
Атынг болгъаны ючюнмю Рабият,
Атангы аты да – Буниамин?

Кёкденми энеди ауаз,
Джюрекденми чыгъады таууш:
«Джангызлыкъ джолунгу тауус –
Ёмюрлюк тюлдюле не ёмюр, не джаз,
Джазыуунгу кечикдирме, джаз».

Джети къат Кёкден башхасын унамазлыкъгъача,
Мен  Сеннге джазама Назму.
Бу акъ къагъытха да, намазлыкъгъача,
Къабланама – Кёкдендиле алхам бла назму,
Кёкдендиле илхам бла джазыу.

Джазыула джазылалла Кёкде,
Биз а джашайбыз – Джерде.
Мадар этгеннге этиледи къадар,
Аятчады атынг да кёлде.

Дууачады атынг да меннге –
Халкъыма-джуртума байлагъанды мени.
Джюрекге насыбды, къууанчды –
Сайлагъан, сыйлагъан да сени.

...Кетдиле джылла, бере-бере дерс.
Джашлыкъгъа къайытама, тёзелмей.
Сени аллынгда болгъаным ючюн терс,
Джюрекни аллында болгъаным ючюн терс –
Джашауум да барады тюзелмей.

Ёзге сени джашауунг-джазыуунг
Кесинг къууанырча болгъан эсе,
Меннге да къууанчды ол,
Къууанч бла джаша, насыблы бол.

Алай а,
Акъ чакъгъан тереклени кёргеним сайын,
Акъ халатлы дохтур къызчыкъланы кёргеним сайын,
Джюрек чынгаргъа излейди кёкрекден,
Джан чыгъаргъа излейди тёнгекден.

Ма алай эте джашайма мен –
Кюе, сокъурана –
Кеси кесинден бошагъан бир адам,
Кеси кесин насыбсыз этген бир адам.
Сезимлеге уа къатылмайды заман.
Ай медет, артха къайытмайды заман.

Арадан бир ёмюр кетгенден сора,
Кечиксем да, береме салам.
Алай эте турлукъ болурма,
Тауусулгъунчу не сыннгынчы къалам.

Кёкде, Джерде да джокъду гюнах –
Джазыуун кеси джазады Адам,
Джашауун кеси къурайды Адам.
Джангылгъанын а ангылайды артда –
Тюшгенден сора атдан.

Рабият, сени атынг эмда сыфатынг –
Джюрекге джара эмда дарман.
Насыблы бол, къууан джашаудан,
Джерде, джюрекде, назмуда да джаша.

НАСЫБДАН КЪАЛДЫМ КЪУРУ

Чексиз узакъ эди насыб,
Чексиз джууукъ эди насыб –
Кёкча тура эди басыб,
Джерча тура эди тартыб.

Джерге алашад дедим,
Кёкге мийикди дедим,
Сылтаула къаза уру,
Насыбдан къалдым къуру.

АРИУЛУКЪГЪА СЮЙМЕКЛИК

Къарт джёбелейди, къойнунда – къалачы.
Къыз сакълайды, бойнунда – къачы.
Не ючюн тюбешдиле ала?
Не тилде сёлешдиле ала?

Къарт, ёлсе да, ёлдюм демезча болду.
Къыз да джарлылыкъдан ёлмезча болду.
Шайыр а – ышармазча, кюлмезча болду.
Назмусу да – шыбыла ургъан терекча болду.

Излегенин табады хар ким.
Сайлагъан джолунда барады хар ким.
Алай а, ариулукъну сатылыб кёрсем –
Къыйналама, терс болгъанча кесим.

Излейме аны балчыкъдан чыгъарыргъа,
Бир таза сууда джууундурургъа,
Сора – кёлтюрюрге ёрге,
Ол джулдуз орнун алырча Кёкде.

Ариулугъун къутхармаса дуния,
Ариулукъ къалай къутхарыр дунияны?
Къалай тюшген эсе да балчыкъгъа ариулукъ,
Къутхарыргъа борчлума аны.

Алайсыз, къыйналгъанлай турлукъду джаным.
Алайсыз, учаллыкъ тюлдю джырым.
Ариулукъ бла Сюймеклик – эки къанатым.
Ала мени чыгъарыр ючюн Кёкге,
Сакъларгъа керекме аланы гюнахдан-харамдан-кирден.

Мен – аланы, ала да – мени,
Сакълай, сыйлай, кёлтюре бир-бирибизни,
Чыгъабыз ёрге, мийикге, Кёкге,
Андан къарайбыз Джердегилеге, Джерге.

Не барды керти Сюймекликге, Ариулукъгъа джетген?
Алалла бизни учундургъан – къанатлы этген,
Джюрекни тазалагъан, нюрлю этген,
Бизни Аллахха джууукълашдыргъан, Адам этген.

Мен – Адамма, Шайырма.
Ариулукъну къутхарыуду борчум.
Джыгъылгъанны тургъуза ёрге,
Къарата, тарта, чыгъара Кёкге,
адамны Адам этиудю борчум.

Мен шайыр адамма.
«Джюрегинде сюймеклиги болгъан» – атым мени,
«Джюрегинде иманы болгъан» – атым мени,
Ариулукъну кёрюу, сакълау, къутхарыу – антым мени.
Алай ёсдюргенди, юретгенди
Ана тил бла Ата джуртда Халкъым мени.

ЮЧЮНЧЮ ДУНИЯ

Джер тартады мени кесине,
Кёк тартады мени кесине...
Аланы экисин да хорлагъан кюч барды –
Сен тюшесе мени эсиме.

Джерден, Кёкден да бек тартаса сен –
Мени бютеулей тартаса сен:
Санымы, джанымы да тартаса сен –
Кёкден, Джерден да кючлюсе сен.

Джерге керек – мени тёнгегимди,
Кёкге керек – мени джанымды.
Джер тартады кесине санымы,
Кёк тартады кесине джанымы:
Бири санымы, бири да джанымы
Алыргъа деб, сакълайла ахырымы.

Сен а, бермейсе мени алагъа,
Джан, тёнгек деб, юлешмейсе экиге.
Джанымы, санымы да тартаса кесинге,
Джанымы, санымы да джыяса кесинге –
Экиге юлешиниуден сакълайса мени,
Ёлюмден, ёлюмсюзлюкден да къутхараса мени.

Кераматча ачыласа меннге.
Мен кёчеме сеннге.
Сенсе кюн, кече да меннге.
Сенсе туру, таша джашау да меннге.
Тирилтген, джангыртхан да сенсе мени..

Мен кёчеме сеннге
Дуниягъа джангыдан тууар ючюн,
Джангыдан джашар ючюн...
Кёкде, Джерде да болмагъан,
Дунияда, ахыратда да болмагъан
Бир сейир джанса сен...

Сен – Кёк, Джер да болмагъан,
Дуния, ахырат да болмагъан,
Ючюнчю дунияса меннге.
Бир башха дунияса меннге.

Мен киреме, кёчеме сеннге.
Джангы джашау къуралады алай.
Джазыу джазылады алай.
Сёз джаратылады алай.
Адам джаратылады алай.
Мен, Сен эмда Ол –
Ючгюл дуния къуралады алай.

ЁМЮР СЮЙМЕКЛИК

Сюеме Сени:
Джандетден, джаханимден да,
Ёлюмден, ёлюмсюзлюкден да
Къутхаргъанса мени.

ДЖАЗ КЕЛЕДИ ДУНИЯГЪА ДЖАНГЫДАН

Къар джыламукъ джууады кюнбетни бетин.
Къыш дуниядан кетеди ахсына, джюрексине, джылай.
Тырнакълайды, кетмез дыгалас этеди –
Алай а, къалмагъанды алгъын залимлиги энди.

Къарындан-бузундан, джелинден-боранындан –
Ахыр кюн бири да болмай къатында,
Ахыр кюн биринден да болмай болушлукъ,
Огъурсуз, къутсуз, къыяма къыш
Айырылады бизден, джан-джанын ашай, чамлана.

Айырыла да, артха айланыб къайырыла, барады.
Кетеди – заман кючлю болду андан да.
Дунияны къырдым деб тургъан фыргъауун къышдан
Чыпчыкъла огъуна къалгъандыла сау.

Энди ол бурху – алай а, къанатлы – джанла,
Джюуюлдеб, сызгъырыб, къанат къагъыб, джырлаб,
Бютюн ачыу этелле ёле тургъан къышха:
Чыпчыкъла огъуна кючлюлле андан.

Къыяма къышдан да кючлюдю заман.
Болса иман, чыдам, тёзюм, сабырлыкъ –
Боллукъду не аман къышны да хорларгъа:
Анга тюшюндюреди бизни табигъат.

Шорбат чыпчыкъла огъуна сау чыгъыб джазгъа,
Джюуюлдейле. Ала огъуна кёллендирелле мени.
Ёлюмден къарыусуз тюлдю джашау деб,
Джырлайла бурху джанла – чыпчыкъла.

Назмум эжиудю ол къанатлы джыргъа.
«Ёлюмден къарыусуз тюлдю джашау».
Джашай, ёле, тириле да билген
Табигъатха салама махтау.

Джаз келеди дуниягъа джангыдан.
Не игиди тирилген, джангыргъан.
Къышны къайытырын да билеме артха.
Тюшерими да биле, минеме атха.

Ёмюрлюк зат джокъду дунияда.
Джашау, ёлюм да тюлле ёмюрлюк.
Билеме: ёлюмсюз болмайды джашау.
Алай а, ёлюм бла бошалмайды джашау.

Ачылады, кераматча, кёрюнюу:
Джашау, ёлюу эмда тирилиу.
Ёмюрлюк – ол таша, туру да – тюрлениу:
Джашау, ёлюу эмда тирилиу.

Кёргенме, кёреме ёлюмню,
Алай а, басама кёлюмю:
Джаратыла, джашай, ёле, тириле
Тургъанын эслейме табигъатны.

Не игиди тирилген, джангыргъан.
Джаз келеди дуниягъа джангыдан.

ТУУГЪАН КЮНЮМДЕ
Л.Ф.

Келдиле китабла,
Келгенча огъур чакъ.
Барды окъур зат –
Къууандым алагъа.

Китабла бла бирге
Джазгъанынг да келди:
Ёлдюм, тирилдим –
Нек тюлбюз бирге?

Джанкъозла да чыгъа,
Терекле да чагъа,
Джангыдан келгенча
Болдум дуниягъа.

«Насыбын кесген
Кеси кесини...» -
Бекден бек чыгъады
Ауазы эсими.

Джашайма кюе,
Терслей кесими,
Дууа орнуна
Тута сёзюнгю.

Къарайла къагъытдан
Сёзле-джюзюмле.
Туралла къайнай
Кёлде сезимле.

Умутджал атха
Минерча болдум.
Сен тургъан джуртха
Кетерча болдум.

Алай, арада
Чекле, чекистле...
Джол джокъду артха –
Къарадым Кёкге.

Сёзлеринг а –
Къучакълайла мени:
«Аккыллы болма,
Сакълайбыз сени.

Халкъгъа, джуртха да
Сен керексе, керек...»
Сюйгенден, кюйгенден
Джарылады джюрек.

Экиге бёлюнюрге
Джюрегим базмай,
Джазыуубузну
Къойгъанма джазмай.

Мадар излегенча
Къарайма Кёкге:
Джазыула джазылалла
Джерде тюл, Кёкде.

Ол тюздю, алай а,
Кёк айтады меннге:
«Сен этсенгед мадар,
Мен этерем къадар».

Кесине джетгенни
Этмесе хар ким,
Болушмаз анга
Хеким, не Хаким.

Кёкден келген Сёз,
Сенден келген Сёз
Кюйдюрелле мени.
Тёз, джюрек, тёз.

АКЪ КЪАНАТЛЫ

Не кёб заманымы ийдим бошуна.
Чыгъаргъа боллугъем кёб тауну башына...
Энди бирине да ёрлеялмам, чыгъалмам –
Кюч да, заман да къалмагъандыла энди.

Къанатлы учуб ётдю башым бла.
Насыблы – къанатлары сау.
Учар Кёгю бар, къонар Джери бар,
Нёгери да болур сакълаб тургъан.

Ол да – кесича бир къанатлы.
Къанатлы къанатсыз бла джашамаз.
Къанатлыны нёгери да къанатлы болур.
Некях да Кёкде этилгенди алагъа.

Уясына, баласына, нёгерине
Ашыгъа болур эди къанатлы.
Къанат тауушунда, къычырыгъында да
Бар эди бир къоркъуу, къайгъы, умут да.

Чууакъ Кёкде учуб кетиб баргъан
Къанатлы джанны ызындан къарадым.
Огъесе, тёнгегимден айырылгъан
Кесими джаным болурму эди ол?

Къанатлы джан къанатсыз тёнгекден
Айырылады эртде-кеч болса да.
Кёкден келген ол къанат таууш, къычырыкъ,
Ким биледи, мёлекники эсе да.

Мёлек эсе да, джаным эсе да, бир тюз къанатлы эсе да,
Билмейме, ол учуб баргъан Кёкде.
Алай а, аны къанат тауушу, къычырыгъы
Не бек къатыладыла джюрекге.
Нек къатыладыла джюрекге?

Акъ къанатлыны къанат тауушу, къычырыгъы
Джюрегиме-кёлюме тюшюб,
Сезимлениб, сёзлениб, тиллениб,
Акъ сёз болуб къайытады ызына,
Акъ сёз болуб чачылады дуниягъа.

Огъесе, ол учуб баргъан къанатлы
Мен тюбемей къалгъан сюймеклигим болурму?
Джерде толмай къалгъан умутум болурму?
Акъ иннетим, акъ сёзюм, акъ назмум болурму
Чууакъ Кёкде учуб баргъан къанатлы?

КЁЗЮУЛЕДЕН КЪУРАЛАДЫ ДЖАШАУ
 
Кюн тийген кёзюу бла хайырлан,
Джабхынчы булут.
Кюн тийгенлей турлукъду деб,
Этме умут.

Къыз разы эсе, разы эт аны да.
Хар нени – кёзюую.
Дунияда бир затха да
Къалмасын къарагъанлай кёзюнг.

Дунияда юлюшюнгю толу алалсанг,
Артха къарай, кетмезсе ахратха да.
«Не этеме миниб атха да,
Тюшерик эсем» десенг – къан джауду.
«Не этеме джашаб, ёллюк эсем» десенг –
Саудан ёлдюнг, тюб болдунг.

Керекди – джаншаргъа тюл, джашаргъа.
Кюн таякъны тийириб чыкъгъа,
Аны бла джазаргъа керекди назму да.
Табигъатды джан салгъан джюрекге да, Сёзге да.

Къадер кечеча, кераматча,
Табигъат алай ачылгъан кёзюуде,
Айтырынгы айтыб, этеринги этиб къоймасанг –
Артда кеч боллукъду,
Тилегинг да боллукъ тюлдю къабыл.

Кёзюуледен къуралады джашау,
Саниеледен къуралгъанча заман,
Харифледен къуралгъанча Сёз.
Хар нени да иги джанын кёре бил,
Хар неден да къууана, зауукълана бил –
Олду джашау.

ДЖАЗНЫ АЛЛЫНА КЪАРАЙ

«Джетеди,- деб,- джашил джаз»,
Сюйюмчюлюк айтхан аяз,
Не бек къууандырды мени:
Болдум кёргенча сени.

Алай а,
Джазгъы кюн – джети тюрлю,
Къыз джюреги да – алай.
Билдирейим мен сеннге
Сюймеклигими кеъалай?

Ышанмайын джазыугъа,
Джюрек толад къайгъыдан.
Салыннганча болама
Суудан тутуб къаядан.

Дагъыда, умут мени
Къоймайды тюнгюлюрге.
Сени бир къучакъласам,
Таб, разыма ёлюрге.

Таша излемлерими сеннге
Джетдирир джазгъы аяз.
Сени ийнакълаб, къучакълаб,
Халымдан айтыр хапар.

Хар бир къызгъа да мёлекди деб,
Табынмайма алгъынча.
Сёзле да табылмайла,
Тагъылмайла алгъынча.

Бир джулдуз сёз, аламат сёз,
Кёкден тюшген кёгамат сёз,
Кёлде бишген кёламат сёз,
Джюрек ачар керамат сёз,
Къууанч берлик саламат сёз
Излейме да, табалмайма.
Алайсыз а, джюрекдегин
Айтыргъа базалмайма.

«Джаз келеди»,- дейди джанкъоз.
«Джаз келеди»,- дейди аяз.
Ийнаныб да къалалмайын,
Къышхы тонуму да тешмегенлей,
Джабалакъ къар да джауа-джауа,
Джазны аллына атлайма мен.

Джазгъы хауагъа алданама.
Къызны аллына атланама,
Джазыуну аллына атланама.

Къар да джерге тюшер тюшмез,
Джюрек да сени кёрюр кёрмез,
Эрийдиле. Келеди къыз, келеди джаз.
«Назмунгу, кёлюнгю, джазыуунгу да джаз»,-
Дейди меннге бир таша кюч, тамаша кюч.

Келеди джаз. Келеди къыз. Келеди Сёз.
Джазны-къызны-джазыуну аллына барама мен.

ШОШЛУКЪ

Не рахатды бюгюн кюн –
Джауум да джокъ, джел да джокъ.
Сёз да бузмасын шошлукъну:
Тынгыла да тур, айтма джукъ.

Акъ тюшле кёре, таула да
Агъаралла узакъда.
Толкъунла да тенгизде
Баш кёлтюрмей джукълайла.

Тенгиз къушла да бюгюн
Этмей сыйыт-къычырыкъ –
Кёллери иги болур –
Учадыла тауушсуз.

Туралла тынгылаб таула,
Турады тынгылаб тенгиз.
Джюрегими ургъанын,
Джюрегинги тебгенин
Эшитеме мен джангыз.

Узакъ эсе да арабыз,
Сенсе эм джууукъ меннге.
Акъсакъалча ышара,
Къарайды Кёкден Минги.

Бюгюн бютеу дуния да
Шошду, рахатды алай –
Джангыз, джюрекни тебиую,
Джангыз джюрекни тебиую,
Адам джюрекни тебиую
Эшитилинеди Аламда.

Тенгизни башы бла
Таулагъа къарайма мен.
Сагъышым кёб болса да,
Джукъ айтмай тынгылайма мен.

АКЪ КЪАЯДАН ЧЫНГАБ КЕЛГЕН КЪАРА СУУ

Акъ кёлде джуууналла къара къызла,
Къара кёлде джуууналла акъ къызла.
Акъ къызланы сюеди Къара кёл,
Акъ кёл а, къара къызланы сюеди.

Ушамагъан джукъмайды дейле,
Ушамагъан  да джугъады дейме.
Акъ къаядан къуюлады къара суу,
Акъ санларынга тёгюледи къара чачынг...

Чач секиртменг суу секиртмени тюшюреди эсге:
Джангкъылычла къурай,
Акъ къаядан секириб келген къара суу,
Джюрекни къозгъай,
Акъ санларынга толкъунланыб тёгюлген къара чачынг...

Сезимлеринг – Акъ къаядан чынгагъан Къара суу.
Сезимлерим – Къара къаядан чынгагъан Акъ суу.

Къошулдукъ, къошулгъанча Акъ суу бла Къара суу.
Къошулдукъ, къошулгъанча Акъ тенгиз бла Къара тенгиз.
Къошулдукъ, къошулалмай да къалдыкъ.

Къара къаядан акъ булутха чынгадым.
Санга джетген а, къолунга тюшген а –
Джангыз бу сюймеклик сёзюм болду.

Эй, Акъ къаядан чынгаб келген къара суу,
Сенден тутуб мен салындым къаядан.
Акъсан, къарачач, татлыауаз – Сенден
Тансыгъымы алалмагъанлай, кетеме дуниядан.

Бек мийикде, джети къат Кёкде туугъан суу,
Акъ Къаядан чынгаб келген къара суу,
Джюрегими, тёнгегими да джуугъан суу,
Дуниямы акъ этген къара суу,
Къандырмагъанлай, сусабымы кесген къара суу.

Ол бир дуниядан келген акъ мёлек – къара суу,
Дуния джашауну сейир этген къара суу,
Сёзюмю да акъ этген къара суу,
Кёлюмю да джарыкъ этген къара суу.

Ол дунияда да сезгенлей, кёргенлей, эшитгенлей
турлукъма Сени –
Акъ къаядан чынгаб келген къара суу,
Кёзюмю, сёзюмю, джюрегими да сугъаргъан
Сынау дунияны акъ джарыгъы – къара суу.

Нюр джарыкъча, джангкъылычла къуршалаб,
Акъ къаядан  чынгаб келген къара суу,
Сенден таза, сенден татлы не болур?
Бирлени сен толтурдунг суулукъларын,
Мени уа кёлюмю-джюрегими толтурдунг.

Акъ къаядан чынгаб келген къара суу!
Разылла сеннге Таш да, Терек да,
Разылла сеннге джан да, тёнгек да.
Джашауубузну алгъан ким эсе да,
Джашауну берген а Сенсе бизге.

Акъ къаядан чынгаб келген къара суу,
Сенсе меннге джандет суу, зем-зем суу.
Мен сендеме, Сен мендесе,
Акъ къаядан чынгаб келген къара суу.

СЮЙМЕКЛИК ТИЙГЕН ДЖЮРЕК

Къанатлыла, джырлаб, уяталла мени
Танг аласында.
Къанатлы джырла тууалла
Танг аласында.

Къаламымы
Тийириб гюл бачхада чыкъгъа,
Джазама назмуму-саламымы
Бир къызчыкъгъа.

Узакъда-джууукъда джашагъан,
Кёкде-Джерде-Джюрекде джашагъан,
Джулдузгъа, джанкъозгъа да ушагъан,
Джазгъа, джайгъа, къачха, къышха да ушагъан,
«Джашауум, джаным, джазыуум» деб, айтырым келген,
Аллай бир къызчыкъгъа эте сагъыш,
Ачама кёлюмю-джюрегими.

Къанатлыла, джырлаб, уяталла джюрегими
Танг аласында.
Къанатлы сезимле, сёзле, умутла
Тууалла танг аласында.

Кёкде, Джерде болмагъан бир къызчыкъны,
Эсде-кёлде тургъан бир къызчыкъны,
Джюрегим джаратхан бир къызчыкъны
Табыб, къуаннганча болама.

Джарыйды танг. Джарыйды кёл.
Къозгъалады тёгерек.
Кюн тийген джюрек
(Сюймеклик тийген джюрек!)
Джарытады дунияны.

КЪУУАНЧ КЮНДЕ ДЖАРСЫУУМ

1
Хекимликге окъуй тургъан къызла,
Акъ кийимлери бла тёгюлгенча арбазгъа,
Кюле-ышара тургъанча сабийле –
Не ариу чакъгъандыла балийле.

Не ариу чакъгъандыла балийле –
Сюелгенча акъ джаулукълу келинле,
Этиле тургъанча къууанч той, алгъыш,
Унутулгъанча халкъны къыргъан къач бла къыш.

Ай не ариуду бу джаз ала табигъат,
Ачылгъанча таша къудурет, керамат,
Тюзетилгенча хар бир терслик, джангылыч,
Кёкден Джуртха тартылыбды джангкъылыч,
Кёкден джюрекге, джюрекден джюрекге
тартылыбды джангкъылыч.

Бизни унутуб, атыб къоймады Хакъ:
Джандет джуртуна къайыталды халкъ –
Кёгюбюз чууакъ, джерибиз джашил, тауубуз акъ.
Буду Аллах берген КЁК-АКЪ-ДЖАШИЛ бетли байракъ.

Инша Аллах, иймезбиз энди аны къолдан,
Таймазбыз Аллах буюргъан джолдан.
Кёк джашнай, джер джашнай, келгенди май:
Къайытханды Ата джуртуна Къарачай.

2
Айтылалла Хакъ сёзле, халкъ сёзле, нарт сёзле:
«Адам туугъан джерине...» дейдиле,
«Тюзню малы тюзде къалмаз» дейдиле,
«Ата джуртсуз халкъ Халкъ болмаз» дейдиле,
«Хакъсыз – халкъ Халкъ болмаз» дейдиле,
«Къобанны ташын джалаб, сууун ичиб турсакъ да...» дейдиле.

Кёб заман кетди ол майдан бери.
Къарайма Архыздан Доммайгъа дери:
Миллет байрагъыбыз къайдады?- кёрмейме,
Миллет орайдабыз къайдады?- эшитмейме.

Башха байракъла чайкъалалла башлада,
Джуртубузну кючлейдиле башхала,
Амантишле болгъандыла башчыла,
Халкъны, Джуртну тонагъан, тонатхан, сатхан да – ала.
Джукъ айтмай, джукъ этмей, манкъуртла болуб тургъан да – биз.

Айтылмайды, не эсе да, Хакъ Сёз.
Айтылмайды, не эсе да, Акъ сёз.
Къайда Хакъ, къайда Халкъ, Байракъ да къайда?
Бу затлагъа сагъыш этеме хар къуру эм хар къайда.
Джуртунда да халкъ хакъсыз, джуртсуз, тилсиз къалыр деб,
Кимни эсине келлик эди 1957-чи джыл, майда.
      
СЫН-СУРАТЫБЫЗ

Сеннге
Джулдузча учхан эди джюрек,
Алай а, узакъ эди, къыйын эди джол:
Аямадыла аны не Джер, не Кёк –
Кюйюб, бир къара ташха бурулду ол.

Ай медет,
Джулдуз джюрегим Сеннге таш болуб джетди...
Сюймекликни Къадау Ташынача таянаса анга,
Кябаны къара ташынча, сылайса, ба этесе аны –
Ол да анча сайын къанатлана, джулдузлана...

Джулдузча учхан эди джюрек.
Сеннге джетгинчи кюйдю, таш болду.
Келе, къучакълай турдунг да аны, тас болдунг...
Ташны джарылгъанындан ёсюб чыкъды терек.

Бу джашил нарат ушайды Сеннге –
Таш джюрегимде джашайса мени.
Нарат – Сенсе, Таш а – Джюрек.
Сын-суратыбыз – Таш бла Терек.

ДЖАРЫТХАН КЁЛНЮ-ДЖЮРЕКНИ

Сюймекликден толу эки кёз ючюн,
«Сюеме сени» деген эки сёз ючюн,
Джанын берирге да боллукъду адам.

Бар эдиле аллай кёзле,
Айтылгъан эдиле аллай сёзле...
Ала къайдалла, мен къайдама энди?

Кёзледе сёзле, сёзледе кёзле
Нек джокъдула энди?
Кёзлю сёзле, сёзлю кёзле
Нек джокъдула энди?

Эки джулдуз кёз, эки джулдуз сёз,
Олсагъатда сизден тёгюлген нюр
Энтда джарытханлай турады кёлню-джюрекни.

КЪЫЗЧЫКЪ, СЮЕМЕ СЕНИ

Минги Тауну этегинде
Мен тутханма этегингден:
Аман эсем – кес да къач.
Адам эсем – джюрегинги
Тартынма да меннге ач.

Бу акъ Тауну, мийик Тауну,
Минги Тауну къатында,
Сезим – бурху, джалгъан, учуз
Къалай болур? Тюз ангыла.

Минги Тауну туурасында,
Адам улуну туурасында,
Аллында джети къат Кёкню
Айтама: Сюеме Сени.

Тёбенледен келген шыйыхла бла
Кёкледен эннген мёлекле,
Ышарадыла, ышанадыла,
Къууанадыла бизге.

Башыбызда Кёк – чууакъ,
Таулада къар – чыммакъ акъ,
Ёзенле – джашил, джашил...
Къызчыкъ, сюеме сени.

Хакъ байракъ – Кёк-Акъ-Джашил,
Халкъ байракъ – Кёк-Акъ-Джашил,
Джуртубуз – Кёк-Акъ-Джашил...
Къызчыкъ, сюеме сени.

Фикир, зикир, орайда
Минги Тауда – былайда
Келедиле кеслери.
Къызчыкъ, сюеме сени.

Кёкден эннгенча суура,
Таудан энелле суула,
Кёлде тууады назму:
Къызчыкъ, сюеме сени.

Айтма джукъ, берме джууаб.
Биз – Гюнах бла Сууаб.
Мен – Гюнах, Сен а – Сууаб...
Къызчыкъ, сюеме сени.

КЮЗ АЛА ТЮБЕДИМ ДЖАЗГЪА

Сюймеклигим барды Сеннге,
Дуния Сенсиз тарды меннге.
Айхай, джазыу зарды меннге.
Ай медет, не этейим?!

Болгъанлыкъгъа атым шайыр,
Сёзлеримден джокъду хайыр.
Арабызны кесинг айыр –
Тынгылама башхалагъа.

Кёб айландым Сени табмай.
Къамама бычакъ такъмай,
Джюрюдюм тауда, тюзде.
Джаз, джай кетиб, джетдим кюзге.

Джаз, джай кетиб, джетдим кюзге.
Умутум а – тас болмады,
Джюрегим чырт талмады –
Излегенлей турду Сени.

Кюзюмде тюбедим джазгъа.
Не айтайым энди къызгъа?
Кёбдю мени айтыр затым,
Берир затым а андан да кёб.

Сюймеклигим барды Сеннге.
Сенсиз дуния – тарды меннге.
Сюймеклигим Сеннге – чексиз,
Сюймеклигим Сеннге – кемсиз...
Энди Сенсиз
Джашау, ёлюм да бирди меннге.

КЮНДЖЮРЕК АДАМЛАГЪА

Сени тарыгъыуларынг, къыйынлыкъларынг
Керекдиле кимге?
Джылыууна, джарыгъына къууаннганлыкъгъа,
Ким джарсыйды Кюннге?

Аны джаннганын, кюйгенин
Эсге алгъан кимди?
Алай а,
Кюн Кюндю да Кюндю.

Кесини къыйналгъанын кишиге да билдирмей,
Джанады, кюеди ичинден.
Тыш дуниягъа уа береди джылыу, джарыкъ.

Халкъы, Джурту ючюн кюрешген, сермешген
Керти адамлагъа къарасам,
Кюн тюшеди эсиме.

Бузджюрек, ташджюрек адамлагъа да джарсый,
Кюнджюрек адамлагъа салама махтау.
Халкъларына, джуртларына джылыу, джарыкъ тёге,
Ичлеринден а джана, кюе
Джашайдыла ала, ёледиле ала.

Махтау кюнджюрек адамлагъа.

ЭКИ СЁЗ

Сёз ючюн,
Меннге сюймеклик бла къарагъан эки кёз ючюн
Джанымы берирге да боллукъма.
Алай а,
Кёрмегенлей аллай кёзлени,
Ашыра барама джайланы, кюзлени.

Сезген а этеме,
Къараб тургъан, сакълаб тургъан
Эки кёзню.
Эшитгенча болама
Кёкге, джерге, джюрекге да нюр тёкген
«Сюеме» деген Сёзню.

Эки дуниямы да джарытхан
Эки кёз.
Кёкню, джерни, джюрекни да джашнатхан
Эки сёз:
Сюеме Сени.

Мен айтхан
Эмда
Меннге айтылгъан
Эки сёз:
Сюеме Сени.

Сюймекликден башланады джашау.
Ансыз къарангыды джашау.
Ансыз джашау – джашау да тюлдю.
Ала меннге экиси да бирле.

ШАЙЫРНЫ КЪАДАРЫ

Кёк шыбырдайды меннге назмуну:
Ол сёзлени бусагъатда джазыб къоймасам,
Ала кёллери къалыб, кетерикле кери.
Артда, не кюрешсем да, аланы табыб, къайтараллыкъ тюлме.

Бир тиширыуну да чакъыргъан ауазын эшитеме:
Бусагъатда анга эс бёлмесем,
Артда аны да табаллыкъ тюлме.

Назму да, тиширыу да ушайла бир-бирине.
Ала келген сагъатда, алагъа толусу бла берилмесенг,
Артда аланы табаллыкъ тюлсе.

...Экиси да бирден чакъыралла мени.
Не назмуну, не тиширыуну –
Экисинден бирин керекме сайларгъа.
Джашаууму къурман этерге керекме аладан бирине.

Не назму, не тиширыу.
Не тиширыу, не назму.
Тиширыусуз назму джокъду.
Тиширыу бла да джокъду назму.

Экисин да сыйла,
Алай а, бирин сайла –
Не тиширыуну, не назмуну.
Эки бийчени бирча кёллерине джетерге
Мадар джокъду, къадар джокъду.

Шайырны къыйынлыгъы ма андады.
Къайсын сайласа да,
Тенг боллукъла къууанчы бла бушууу.

Шайырны шайырлыгъы алай сыналады.
Насыбсыз насыблы джанлалла шайырла.

Назму бла тиширыу бир-бирине не бек ушасала да,
Аланы бир юйде тутаргъа мадар джокъду.
Эгечле болсала да, кюндешлелле ала.

Ма аллай къыйын сынауну, сайлауну
Бергенди шайыргъа Аллах.
Назму бла тиширыу. Шайыргъа
Аладан бири – юй бийче,
Бири да тос къатын боладыла.

Башха мадар табмай,
Ала бла алай джашайды Шайыр.
Алай а, шайыр да, тиширыу да ёмюрлюк тюлдюле.
Джангыз ёлюмсюз Сёз – назму –
Сакълайды дунияда шайырны, тиширыуну да.

Дуния джаратылгъанлы, не тюрленсе да,
Ол ючгюл тюрленмей келеди.
Шайыр. Назму. Тиширыу.
Ючюсю да бир-биринден къууаналла,
Бир-биринден къыйналалла,
Бир-бирсиз а болмайла.

Шайырны джулдузгъа да учургъан,
Отха да тюшюрген
Къанатларылла назму бла тиширыу.

Ала джайылсала – учады, Кёкге чыгъады шайыр.
Ала джыйылсала – джыгъылады, Джерге тюшеди шайыр.
Ала джайылсала – джашайды поэт.
Ала джыйылсала – ёледи поэт.
Ала бла джашайды поэт.
Ала бла ёледи поэт.
Ала ючюн джашайды поэт.
Ала ючюн ёледи поэт.

Ма былайды къадары Шайырны.

КЪЫЗ БЛА ДЖАШ

Къыз бла джаш –
Кёз бла къаш,
Боюн бла баш,
Терек бла Таш.

Джаш бла къыз –
Ай бла джулдуз,
Сёз бла макъам,
Къама бла къын.

Сюймеклик джулдузу,
Кёкде, кёлде да джан,
Кёзде, сёзде да джан.
Джаш бла къыз –
Тёнгек бла джан.

БУ ДУНИЯГЪА СЮЙМЕКЛИК

Сен къызны кёресе нюр къанатларын –
Аны мёлекге этесе тенг.
Мен а, мен –
Кёреме аны гюнахлы-сууаблы санларын –
Исси Кюнлени, толгъан Айланы кёреме мен.

Сен кёресе нюр джулдузланы,
Хур къызланы кёресе сен.
Мен а кёреме суу, тенгиз джагъаланы,
Къымыжа къызланы кёреме мен.
Алагъа салам береме мен.

Ахрат дейсе, ол дуния дейсе,
Кёзюнг бу дуниягъа турса да къарай...
...Аугъа тюшген чабакълача,
Къыз бутла къалтыраелле къалай.
Аны унутургъа боллукъду къалай!
Бу дунияны джандетге да ауушдурмам, огъай.

Адет-намыс, сууаб-гюнах деб,
Сен бошуна болма ёре –
Хар ким сюйгенича джашайды,
Барыбызгъа да Аллахды тёре.

Бачхада кёгет терекге къара:
Анга къарагъан – тиреу-дагъан болгъан – болмай,
(Ол келечиси болса да Джер бла Кёкню)
Зырма битгенден, кёгети асры кёбден,
Сыналла бутакълары терекни.

Сюймеклиги асры кёбден
Алай сыннганды-джарылгъанды мени да  кёлюм-джюрегим.
Дагъыда, ёлсем да ёллюкме алай,
Хаух дуниягъа бурулгъанлай кёзлерим. 

ИЙНАР АЙТА ТУРГЪАН КЪЫЗЧЫКЪГЪА

Ийнар айта турады къызчыкъ.
Чырпыла ичинден къара суучукъну тауушуча,
Чыгъады ауазчыкъ. Джайны келечиси аязчыкъ да,
Гюллени сылай, тёгерек бурулады,
Сора шум болады акъ чакъгъан терек бачхагъа кириб.

Ийнар айта турады къызчыкъ
Акъ башлыкъны, къара джамчыны юсюнден.
Умут, къоркъуу да кетмей эсинден
Ийнар айта турады къызчыкъ.

Сёз да, макъам да, ауаз да
Къошула, бириге, джанкъылычлана,
Джашнаталла Джерни, Кёкню, джюрекни да.

Ийнар айта турады къызчыкъ.
Аны сермеб къачырыб кетгеннге...
Бек сюеме мен ийнарланы,
Ийнар айтхан къызланы да.

Алай а, къызчыкъ таралады башхагъа –
Къалтырайды аны ауазы...
Джазыуума тюлме разы –
Джангыз бир къыз таралмагъанды меннге алай.
 
Огъесе, мен эшитмейми къалгъанма
Меннге джораланнган сёзню, ийнарны?
Ийнар айта тургъан къызчыкъ –
Сенсе бети, берекети, сюйюмю да дунияны.

Къалюбалада айтылгъан ийнар
Ахырзаман адамына да береди кюч.
Ийнар айта тургъан къызчыкъгъа
Нек тюбедим мен былай кеч?!

Кеч да болмаз, ким биледи,-
Алда эсе уа насыбым мени?
Алдай эсе уа насыбым мени –
Джазыугъа не этейим?

Бурун бир таулу къызча,
Ийнар айта турады къызчыкъ.
Аллах аны муратын берсин.
Кёлюм мыдах болса да азчыкъ,
Ол ийнаргъа тынгылайма мен.
Ангылайма мен:
Ол ийнар айтылады меннге,
Ол къызчыкъ таралады меннге.

СОКЪУРАНЫУ
(сюймеклик ауаз)

Джюрегим кюеди-бишеди –
Бир къыз эсиме тюшеди:
Сезимле джашнайла Кёкча,
Джюрек тебренеди Джерча,
Къан да булкъанча урады –
Хар не эсимде турады...

Джашаууму джазы эди...
Ол къыз келирге разы эди,
Мен а – болалмадым таукел.
Энди неге сынсыйды кёл?

Башханы да этдим насыбсыз,
Насыбсыз этдим кесими да.
Джанымы, ангымы, эсими да
Сорууларындан къутулгъун къалай?

Джангыз Терекча шууулдайды джюрек,
Къара ташча да тынгылайды джюрек,
Къазакъ бёрюча да улуйду джюрек.

Басылмай, сууумай джюрегим, ангым,
Быллай бир неге къыйналады джаным?
Джазыуубузну кёрмедим джазыб,
Айырылырек, тутмаса насыб.

Алмай сокъураннгандан эсе, алыб сокъурансам,
Этмей сокъураннгандан эсе, этиб сокъурансам,
Кюйген тынчыракъ боллукъ эди джулдуз джюрекге.
Энди уа не? Ушагъандан барама ушай
Къазакъ бёрюге, къара ташха, джангыз терекге.
Алай эсе къадар, неди да мадар
Бу джарлы джюрекге, джаралы джюрекге?

Джылла сууутур орнуна, баралла къыздыра:
Ангым, эсим, джаным да – отда.
Бу дунияда болмай эсе, ахратда
Бизге джангыдан джашаргъа болмазмы экен?

Артыкъ ийнаныу, ышаныу джокъду анга да.
Берилмегени аманды адамгъа  ёмюрлюк.
Эки дунияны, эки заманны, эки тиширыуну араларында
Сюймеклик къачха турама керилиб.

Ангы, эс чюйле бла
Къаты чюйленибме джазгъы къачха мен.
Бу назму – джараларымдан акъгъан къанды,
Ол хакъды, анга ийнан сен.

Кёк да, Джер да хазырла берирге меннге тынчлыкъ-рахатлыкъ –
Кёк – джанымы алыб, джер да – тёнгегими алыб.
Алай а, мен, къанымы, джанымы да
Сени ючюн, Сюймеклик ючюн хазырем этерге къурман.

Хазыр эсем – нек этмедим да?
Нек къыйын болду джюрек къууанчха къуралыу?
Озгъан джауумну джамчы бла сюргенден не хайыр?
Меннге къалгъаны – кюйюу, сокъураныу.

Кёк бла Джер арасында мийик сюймеклик къачдан
Дуниягъа къараб, сюйгенлеге береме ауаз.
Тюбемей сокъураннгандан эсе, тюбеб сокъураныгъыз,
Этмей сокъураннгандан эсе, этиб сокъураныгъыз –
Артда кюймезсиз менича.
 
НЕДИ АСЫУ КЁЛГЕ-ДЖЮРЕКГЕ?

Тенгиз чайкъалады, къатланады,
Не бек кёлтюрюлсе да джеталмайды Кёкге.
Ёлюмсюз джагъагъа джеталмай, чыгъалмай,
Джашау толкъунла да туралла чачыла, ёле.

Джюрек учунады, къанатланады –
Анга уа орун бармыды Кёкде?
Ёлюмсюзлюк болмагъан Джерде
Неди асыу кёлге-джюрекге?

АДАМ БЛА ХАУАНЫ ЮСЮНДЕН

Адамны джандетден къыстатхан да тиширыуду.
Алай а анга джукъ айтыр къарыу джокъду –
Къынгыр иегимден джаратылгъанды ол.

Аны игилигине, аманлыгъына да,
Сууабына, гюнахына да
Джууаблы менме – эркиши.
Тюз айталла:
«Кесинг къаллай эсенг,  тиширыуунг да аллайды»,
«Ушамагъан – джукъмайды»,
«Алма терегинден узакъ кетмейди».

Адам тиширыудан джаратылгъанды деселе да,
Адамдан джаратылгъанды тиширыу.
Ма аны ючюн,
Тиширыу ючюн джууаблы – эркишиди.

ЭКИ КЪАТ АДАМДЫ ШАЙЫР

Сёз дунияды – керти дуния шайыргъа.
Ол Сёзденди, Сёздеди, Сёзгеди.
Сёз – анга ауалды, ахырды эмда Тёреди.
Сёздю аны Тейриси.

Адамны къалгъанладан эм уллу башхалыгъы –
Сёзюдю.
адамны Адам этген – Сёздю.

Тюз Сёзге, Иги Сёзге, Ариу Сёзге къуллукъ этген,
Анга джашауун берген, джанын берген – шайырды.
Ол себебден – эки къат Адамды шайыр.

ДЖЮРЕГИМ

Мийикден, кийикча, эниб,
Суу иче турады Ай.
Джагъада джылай тургъан а –
Тал терекмиди, джюрекмиди?

Терек чапракъла, кёз джашлача,
Агъалла суугъа, сууда Айгъа да.
Озуб баргъан заман, кетиб баргъан джашау
Мыдах этелле бизлени къайда да.

Бизни да алыб, кетиб барады суу.
Даулаша баралла джюрек бла баш.
Кетебиз – къайда ёмюрлюк, ёлюмсюзлюк?
Джагъадан къарайла Терек бла Таш,
Сын-суратыбызча къалалла Терек бла Таш.

Таш къаралады, кёгереди Терек.
Ташха, Терекге да ушайды джюрек.
Ёлюм къатдыра, умут джумшата,
Ёле, тириле, джашайды джюрек.

...Алай а, джетеди ахырзаман. Къурутады
Айны, джюрекни да,Ташны, Терекни да.
Джокъду кеме, кеме тохтар тау да.
Чачылады дуния, къуруйду джашау да...

Кетиб баргъан суугъа къараб джагъадан,
Тауушсуз сыйыт-къычырыкъ этеди тал терек.
Къаншаубийни къайытмазлыгъын сезиб,
Джылай-джылай Къара ташны да джара,
Алай кюйген, къыйналгъан болур Гошаях бийче да.

Бир-бирде – кетиб баргъан суугъа,
Бир-бирде – тохтаб тургъан суугъа,
Бир-бирде – къуругъан сууну ызына
Ушайды къайытмаздан кетиб баргъан джашау.

Джаным джагъада Таш, Терек болуб,
Суу алыб баргъан тёнгегиме къарайды.
Сюймекликден, кюймекликден да толу Джерге къараб,
Гошаях бийче Кёкледе джылайды.

Джыламугъу джетеди Джерге
Джангур болуб не да къар-буз болуб.
Къыйынды къарагъан Джерге
Кёкледен – Ай, джулдуз болуб.

Сатанай бийче бла Гошаях бийчени къарамлары
Джулдуз джарыгъы болуб къуюлалла Джерге.
Аланы – Аналаны – джыламукълары
(Нарт тиширыуланы кёз джашлары!)
Джууалла, тазалайла, сакълайла, джашнаталла Джерни.
Джумшаталла Ташны, чакъдыралла Терекни.

...Тынгы-тынчлыкъ табмай джюрекге,
Къарайма Джерге, къарайма Кёкге.
Джулдуз джарыгъы джарытады джюрегими,
Джазгъы, къачхы джауумла джууалла джюрегими.

Гошаях бийчени джылауу джаргъан Къара ташды джюрегим,
Джауну аллына буруу болгъан Къадау Ташды джюрегим,
Кёкден эннген, дуния билген Кяба ташды джюрегим.

Кетиб баргъан суугъа къараб,
Джылай тургъан тал терекди джюрегим.
Халкъны джарсыуун, къайгъысын кесине алгъан
Джуртда Джангыз Терекди джюрегим.

Къууанчдан, бушуудан да, умутдан, къоркъуудан да толу дунияда
ташды, терекди, Ташды, Терекди джюрегим.
Къара Ташды, Джашил Терекди джюрегим.

СЕЙИРДИ ДУНИЯ, СЕЙИРДИ ДЖАШАУ

Бу къара джолну ахырында акъ джол башланныкъды.
Билеме да аны, барама ёрлеб.
Къарасам ёрге –
Бутлары къара, ёшюнлери акъ,
Кёзлери уа кём-кёк –
Аллай бир къызны кёргенча болама.

Къабланама, бауурланама джолгъа.
Джолуму бутлары – къара, ёшюнлери – акъ,
Кёзлери уа – кём-кёк.

Къара бутланы сылай, акъ ёшюнлеге узалама –
Минги Таугъа узалама:
Къара джолладан ётюб,
Акъ Минги Таугъа барама джетиб.

Джолуму бутлары – къара,
Ёшюнлери – акъ,
Кёзлери уа – кём-кёк.

Къара джер да – ариу,
Акъ Минги Тау да – ариу,
Кёк-кёк Кёк да – ариу.

Тиширыугъа ушайды дуния:
Къучакълайма аны,
Ийнакълайма аны.
Къара джерге, акъ таугъа, чууакъ кёкге да – салам.
Алагъа къошулама, алада эрийме...
Ачы, татлы болса да, къыйын, тынч болса да –
Сейирди дуния, сейирди джашау.

Къарабут акъёшюн кёккёз дуния,
Бурмабут чиллекъоюн сейирсиннгенкёз дуния.
Джербут тауёшюн кёккёз дуния,
Кётачыкъ джабыкъбет гюнахлы тиши дуния,
Джаланбут ачыкъёшюн тозурагъанчач сейир дуния
Джазбут джайёшюн акъбоюн кёккёз дуния,
Кюнбут айёшюн джулдузкёз дуния,
Къарауашбут, ёзденджюрек, бийчекёз дуния,
Ачыкъ, джабыкъ, алаша-мийик дуния,
Джашнаб, къалтыраб, титиреб башларгъа хазыр дуния,
Мен ёлеме сюйгенден сени,
Сен да берме, ийме башхагъа мени.

Джандетсе сен, Хауаса сен,
гюнахлы-сууаблы эм ариу тиширыуса сен.
Джандет терекме мен –
терилирге, алданыргъа, къабаргъа излесенг –
Халал, татлы кёгетлерим кёбдюле мени.
Биринчи сезимим, сёзюм, ёмюрлюк сюймеклигим сенсе мени.

ОКЪУУ бла ДЖАЗЫУ

Окъуу.
О. Къуу. Уу.
О. Къуу.
Окъ. Уу.
Окъуу.

Адамдан, адамладан боллукъду шашаргъа,
Сёзден, сёзледен боллукъду шашаргъа –
Ала мени къоймайла джашаргъа.
Алада табама минг тюрлю магъана.

Адамны тышын, ичин да тинтсем (аны кёлюн-джюрегин титсем),
Сёзню да кесек-кесек этсем,
Къоркъарым огъуна келеди –
Алада таша магъанала кёрюнелле.
Къоркъа-къоркъа окъуйма аланы –
Кёбдю шашхан окъугъанлада.
Окъугъандан эсе, джазгъан иги болур.

Джазыу. Джаз. Джазыучу.
Джазыууму джазама джаз (джазады джаз).
Кёлюмю джазама къач (джазады къач).
Джазгъан игиди окъугъандан.

Джазыу джаз, джазыучу.
Адамны джазыуун джаз,
Халкъны джазыуун джаз,
Дунияны джазыуун джаз,
Окъугъан къоркъмазча джаз,
Таша магъана чыкъмазча джаз,
Дууа джазгъанча джаз,
Джазыудан къарарча джаз –
Алай джаз.

Джаз: джазыу – кесеклеге бёлюнмезча,
Андан (аладан) ёлюм кёрюнмезча,
Джазыуун окъуса адам,
Эс ташламазча, шашмазча, ёлмезча.

Окъуучуну кёлю джазылырча, кёлтюрюлюрча
Джазыуланы алай джаз, джазыучу.
 
БЫЛАЙДА

Къалай джашагъын былайда.
Эркишилеринде Адам джокъду,
Тиширыуларында Хауа джокъду,
Намыс джокъду – насыб джокъду,
Солургъа хауа джокъду.
Адамындан кёбдю ити –
Къалай джашагъын былайда.

БИР КЮН АРБАТДА

Бир кюн Арбатда,
Эркекле тюшюб арбадан-атдан,
Сейирге къарай элле: орамда
Мёлекге ушаш бир къыз бара эди.

Эркишиле тёрт джанындан
Кёз, сёз джетдире элле,
Джити-джити къарай элле –
Не кёрюрге излей элле ала?

Сезе эди къыз ол къарамланы.
Безди сора къыз ол къарамладан.
Ачыуланды да,
Сыдырыб алды юсюнден бютеу кийимин,
Ачды дуниягъа бютеу сюйюмюн –
Къып-къымжа болду. «Къарагъыз»,- деди,
Кюлдю сын болгъан эркишилеге къараб.

«Ушамайды не эсиргеннге, не шашханнга...» -
Эркишиле билмейле не айтыргъа, не этерге анга,
Къойдула кёз къысханны, къарагъанны.
Къымжа къыз барады орамны.

Таша – туру болса,
Мийик – алаша болса,
Къалмаса тахса –
Керек болмайды илхам, керамат.
Тиширыула ангылайла аны.

Алай а, ачыуланган къыз,
Къып-къымжа болуб,
Къолунда да бир алмасы бла
Барады кетиб.

Не сакълай  болур аны алда –
Джандетми, джаханимми?
Санларын да чайкъай, дунияны да чайкъай,
Къымжа къыз барады кетиб.

КЪАЙНАКЪ

Джанады от. Джаналла чыракъла.
Кюн джарыкъдан тоймагъанла – ачыракъла,
Кеслерин аталла да джарыкъгъа,
Кюелле отда.

Джарыкъгъа да джарамайды къысылыргъа джууукъ.
Къарангыча къоркъуулуду джарыкъ да.
Джууукъда башха тюрлюдю ариулукъ да.

Узакъда ёлюм да кёрюнмейди эрши.
Алай а, джууукъда
Кёб зат башха тюрлю кёрюнеди.

Джанады Кюн. Джанады от. Джаналла чыракъла.
Джанады джюрек.
Кёкден джюрекге, джюрекден да тёгерекге
Джайылады джарыкъ.

Джашауну джаратхан, джарытхан джарыкъны къайнагъы
Узакъдады, бек узакъда, чексиз узакъда;
Джууукъдады, бек джууукъда, чексиз джууукъда.
Бек аз насыблы-кераматлы сезеди аны.

Джанады Кюн. Джанады от. Джаналла чыракъла.
Ичибизде джанады джаныбыз.
Джан – неди? 
Джарыкъны къайнагъынданды джан.

Ма аны себебли,
Къайнакъдан узакъ,
Къайнакъдан джууукъ
Джукъ джокъду бизге.

Къайнакъны келечилерибиз биз.

АУУШДУРЛУКЪ ТЮЛМЕ ДЖАНДЕТГЕ

Хар къызда
Кёлюм джаратхан бирер зат кёрдюм.
Аны ючюнмю – билмейме –
Къызланы барын да сюйдюм.

Хар джуртда
Кёлюм джаратхан бирер зат кёрдюм.
Аны ючюнмю – билмейме –
Саулай Джерни сюйдюм.

Джети къат Кёкню, Джерни, джюрекни да
Ариу къатын кёрюрге кюрешдим.
Аны къорургъа, сакъларгъа кюрешдим.
Джашауну, Адамны сакъларгъа кюрешдим.

Кёкде джулдузла, Джерде къызла
Кёкде, Джерде, джюрекде джашайла ала.
Аладан ариу не болур дунияда,
Мукъладисча тарталла кеслерине ала.

Къарангыны, сууукъну да чача,
Джылы джарыкъ тартады кесине.
Кёкледен эннген азан тауушха тынгылай,
Джандет джашау кёрюнеди кёзюме.

Алай а, сайлау берилсе поэтге,
Айтырым: мен бу къыйынлы, гюнахлы дунияны,
Ачы, татлы, сейир дунияны
Ауушдурлукъ тюлме джандетге.

Аны – кесим – бурургъа кюреше джандетге,
Сюе, кюе, кюреше, сермеше,
Къууана, къыйнала, ёле, тириле
Джашаб турурум келеди дунияда.
 
СЕН МЕНИ ДЖЮРЕГИМЕ ТЫНГЛАГЪАНЕНГ
С. Р. Б.

Сен мени джюрегиме тынглагъаненг,
Сен мени джюрегими англагъаненг,
Назмуму-кёлюмю англагъаненг –
Да нек болмады да джазыу?

Сен да разы, Кёк да разы,
Ангы да разы, джюрек да разы,
Сора нек болмады джазыу?
Аны уа, шайыр, кесинге сор.

Мен джазгъанча назму, сен джазгъанча дарман,
Джазыуну да алай джазаргъа болуред керек.
Озуб кетген джаздача, джайдача,
Энди ёмюрде алай урурму джюрек?

Кюремейим гюнахны Кёкге –
Адам джазыуун джазады кеси.
Джангыз, тынгы-тынчлыкъ бермей джюрекге,
Быллай бир джылны нек къыйнайды эсим?

Акъ чакъгъан терекле къала джагъада,
Акъ кийген къызла къарай джагъадан,
Айырыла, узая барама аладан –
Къайыгъымы алыб барады суу.

Заман къобаны алыб барады мени,
Тохтаргъа, сабыр болургъа да бермей мадар.
Джазмай къойгъан джазыуум, тыялмай мени,
Ызымдан къарайды джагъадан.

Чыммакъ акъ чакъгъан терекни къатында
Чыммакъ акъ чакъгъан бир къыз,
Гошаях бийчеге ушаш бир къыз,
Джыламугъу къара ташны джара,
Ызымдан къараб, къол булгъай турады...

Ол – джазылмай къалгъан джазыуум мени,
Кетмезлик къайгъым, джарсыуум мени.

Неди Кёкге бизни джарсыуубуз?
Бошуна чамландырмайыкъ Кёкню.
Джазмай къойгъан джазыуубуз –
Олду кюйдюрген, ёлтюрген да бизни.

ТАУКЕЛ БОЛ

Сен тюшгенсе джюрегиме,
Назмума да киргенсе сен.
Энди юйюме кириринг
Къалгъанды джангыз.

СЕНИ ТЮШЮРЕМЕ ЭСГЕ

Тынгы-тынчлыкъ бермей джюрекге,
Тартады ёрге, къаратады Кёкге,
Бир тюрлю сезимлени уятады-къозгъайды менде
Учуб кетген къанатлыны тюгю.

Кетгенни къалай къайтаргъын артха?
Кесимме атхан джюрекни отха,
Дагъыда къоймайды мени умутсуз, Кёксюз
Учуб кетген къанатлыны тюгю.

Къанатлы сезимни туудурады ол,
Къанатлы сёзюмю джаздырады ол,
Кёкде бир джарыкъ джулдузну джандырады ол,
Алай а, аны джарыгъында – кёл артыкъ да – мыдах.

Кёк бла Джерни турады байлаб,
Тюненем бла бюгюнюмю турады байлаб,
Къаратады Кёкге, тартады ёрге
Учуб кетген къанатлыны тюгю.

Джюрекни излейди учундурургъа,
Кеси да излейди учаргъа,
Излейди юзюлген заманны, насыбны байларгъа,
Болмазлыкъны излейди болдурургъа
Учуб кетген къанатлыны тюгю.

Учуб кетген къанатлыны тюшюре эсге,
Андан къалгъан тюкню турама сылай.
Джауады джангур, огъесе, Кёкде – узакъда, мийикде –
Учуб кетген къанатлы бери къараб, тура болурму джылай?

Аны тюгюн ийгенлей къолдан,
Ол да – къоркъама – кетер деб учуб.
Къоркъсам да иеме, ол а – кетмейди менден,
Къарайды меннге къалтырай, джунчуб.

Эсге тюшюрюуле – отну мыдыхыча.
Джангызлыкъ – шайыр джюрекни джюгю.
Не къанатлыны бери, ызына, къайтарлыкъды,
Не мени ары, къанатлыны ызындан учурлукъду –
Экисинден бирин этдирмей къоярыкъ тюлдю
Учуб кетген къанатлыны тюгю.

ТЮШЮРЕМЕ ЭСГЕ

Алма терегинден узакъ кетмейди,
Джуртуна ушайды адам да.
Ой бу шимал джуртну къызлары –
Шимал тенгизни бузлары.

Не бек къараса да кёзюнг –
Аланы эритгинчи
Буз болургъа боллукъса кесинг.

Шимал кёкню джулдузлары да
Шимал тенгизни бузлары бла
Шимал джуртну къызларын
Тюшюрелле эсге.

МЁЛЕК КЪЫЗЛА, КЪАЙДАСЫЗ?

Дунияда айлана,
Учуз къызлагъа да джолукъдум,
Багъалы къызлагъа да джолукъдум.
Сорукъдум. Сордум:
Мёлек къызла, къайдасыз?

«Кёкдебиз,- деб, эшитдим джууаб,-
Гюнахлы дунияда мёлеклеге орун джокъ».
Айтмайын джукъ
Джуртум таба къарадым.

ЮЙЮМ

Мен ишлеген юйню ара багъанасы –
Кюн таякъ.
Акъ къанджал бла тюл, Ай джарыкъ бла
Джабханма аны башын.

Оджакъ орнуна – нюрджакъ.
Юйюмю нюрджагъындан къарайла-тюшелле
Къызла, джулдузла эмда мёлекле.

Джангыз бир джол барды юйюме –
Къой Джол. Ол джол бла келгенлеге
Ачыкъды юйюм.

КЪЫСХА ОЮМЛА

1
Эркишини джолу –
Джуртданды-Тиширыуданды,
Джуртхады-Тиширыугъады.

2
Эркишини тиширыугъа атхан огъу-урлугъу
Кёкден Джерге учхан къуйрукълу джулдузлагъа ушайды.

3
Эки кёзюм эки Кюннге бурулады
Сенде толгъан эки Айны кёрсем.

ДЖАНГЫЛЫЧ

«Къалын орман чегетни ичинде джашыныб тургъан,
Ёмюрде кишини таягъы къой, бармагъы да тиймеген,
Мылы, джылы, мийик, кийик дорбунда кече къалдым» деб,
Къууаннгандан сир туруб, бир къарышха ёсген эди.

Эртден бла къарагъанында уа,
Дорбунну къабыргъаларында джазыуладан, тамгъаладан
Мухур басар бош джери джокъ эди.

Бармакъдан да гитче болуб,
Аллына муккурчукъ болуб, мугурчукъ болуб,
Баш энгишге къарагъанлай,
Дорбундан чыгъыб келе эди.
 
КЁК АХЫР КЕРЕ БЕРЕДИ ШАНС

Эсиме тюшеди ол къыз.
...Кёкден тюшгенед джулдуз.
Мен къалгъанымда уа джунчуб,
Ол... кетгенед учуб.

Къайдаса Сен – толгъан Айым?
Эсиме тюшгенинг сайын,
Булутха киреди Кюн.
Бу дунияда насыблыды ким?

Оджагъымдан тюшгенед джулдуз.
Мени уа – таукеллигим джетмей,
Къойгъанем аны юйлю этмей.
(Джарлыны ашы аллына келсе бурну къанар).

Андан бери кетди ненча джыл.
Джулдузла джаналла Кёкде,
Алай а – меннге тюл – башхалагъа.
(Сокъурланнган сокъуранады артда).

Эсиме тюшеди ол къыз.
...Кёкден тюшеди джулдуз,
Сора меннге этиб айыб,
Кетеди узайыб, ташайыб.

Хар кече сайын болады алай.
...Тутулады Кюн, тутулады Ай...
Учхан джулдузлагъа къарай,
Джюрегими Къадау Таш этиб,
Джангыз Терекча сюелеме Джерде.
Къазакъ бёрю уа улуйду ичимде –
Ол къыз кетерге унамайды эсимден.

Къач ала – эскере джазны –
Кёлюмю-джюрегими джаздым.

Айтдым кесиме: не сууу, не къыз –
Джууаб сакълаб турады ол къыз.
Айтдым кесиме: не ёл, не тирил;
Не бузла, не отха берил-кёмюл;
Не къачха, не джазгъа керил.

Ахыр кере ышарады къадар,
Джазыу ахыр кере береди мадар.
Ахыр кере шанс береди Кёк.

Не кёлюм чыгъарыкъды кесимден –
Не ол къызны къайтарлыкъма кесиме.
Ансыз джашагъан ёмюрюмю къайтара,
Кече, кюн да къысарыкъма кесиме.

АДАМЛА, ТОХТАТМАГЪЫЗ ДЖЫРНЫ

Джырлай, тепсей тургъанлагъа къарай,
Джылла кетелле джылай.
Не сёз, не макъам, не сурат
Тыялмайла заманны.
Кетеди заманы адамны.

Ташхамы, Терекгеми – неге таянсын адам?
Джергеми, Кёкгеми – къайры къарасын адам?
Неге табынса да, неге таянса да, къайры къараса да –
Адам кёлю болалмайды рахат.

Адам базыб таянырча дунияда джокъду бир зат.
Кимге, неге таяныргъа билмейди дуния кеси да.
Чексиз тенгизде бир бурху кемеди дуния кеси да.
Ма ол кемеде чайкъалады адам улу, адам.

Кемени, кемедегиле бла бирге
Джутарыкъды тенгиз, эртде-кеч болса да.
Аны сезеди да, биледи да адам,
Кюрешеди кемесин, кесин да къутхарыргъа.

Джарыкълыкъ, той-оюн, къууанч –
Адамны ёлюмге къаршчы сауутларындан бириди.
Ёлюмге къаршчы – джашауду джангыз,
Аны ючюн сюелле адамла джырны, тойну, къууанчны.

Алай а, тебсей, джырлай тургъанлагъа къарай,
Кёк турады джылай:
Ол биледи тамбласын Джерни.
Адамла, тохтатмагъыз джырны.

МАХТАУ СЕННГЕ, АННА-МАРИЯ

Бир къралдан бир къралгъа
Бир къыз салыб келген эди
Мени ючюн.
Хазыр эдим берирге
Джанымы да
Аны ючюн.

Айтхан эди:
– Гюнахларынгы барын кечейим,
Дининге да, тилинге да кёчейим,
Джуртунга-юйюнге да кёчейим,
Джюрегинге-кёлюнге да кёчейим.

Айтхан эдим:
– Сен Аллахмы болгъанса гюнахларымы кечерге мени?
Нек излейсе динингден чыгъыб диниме кёчерге мени?
Аллахынг берген имандан, динден
Мени ючюнмю чыгъаргъа излейсе сен?

Адам ючюн Аллахын ташларгъа боламыды?
Аллай адамгъа ийнаныргъа боламыды?
Аллай адамгъа ышаныргъа боламыды?

– Диними ауущдурургъа да разыма сени ючюн,
Джуртуму ауушдурургъа да хазырма сени ючюн.
Сени бла некях бла, некяхсыз джашаргъа да разыма.
Сен а ненги къурман эталлыкъса мени ючюн?

– Адетлеге къаршчы бараллыкъма сени ючюн,
Джууукъ-тенг айтханнга тынгыламазма сени ючюн,
Алай а, динимден, тилимден, джуртумдан
Айырылалмазма сени ючюн.

– «Динингден, тилингден, джуртунгдан да айырылма мени ючюн,
Халкъынгдан да айырылма, адетни-тёрени да бузма мени ючюн,
Ата-ана, эгеч-къарнаш айтхандан да чыкъма мени ючюн.
Аз да джанынгы къыйнама мени ючюн.

Барымы-джогъуму билмесин киши,
Сени бла болгъанымы билмесин киши –
Былай джашагъаныбызча джашайыкъ да турайыкъ.
Адет чекледен, кърал чекледен да ёте,
Бара-келе, джашагъаныбызча джашайыкъ да турайыкъ.

Кюнле, айла, джылла да ётерле,
Сабийлерибиз мени джуртумда тууарла, ёсерле.
Аланы да алыб, келе турурма къонакъгъа.
Не да – сен келе турурса къонакъгъа...»

Кетдиле кюнле, айла, джылла.
Кетдиле мен разы этмезге бек къоркъгъан ата-ана.
Тыш къралда ёсюб джетдиле сабийле.
Алай а, бир-бирибизни ангыламайбыз биз –
Билмейбиз къайсы тилде сёлеширге.

Ёзге, кеч тюбешиу – ол да – къууанч.
Ата бла сабийлени арасында тылмач –
Сабийлени анасы – Анна-Мария.
Ave Anna-Maria!

Ючюнчю мингджыллыкъда къошулдукъ бирге.
Ючюнчю къралда къошулдукъ бирге. Ёмюрге.
Чекледен, адетледен да кючлюдю Сюймеклик.
Дин, тил, халкъ, джурт тыйгъычдыла, алай а,
Тыяллыкъ тюлдюле Аны.

Сюймеклик тюрлендиреди бизни –
Эртде-кеч болса да юйлендиреди бизни.
Джангыдан туугъанчабыз дуниягъа.
Аны ючюн махтау санга, Анна-Мария.

РА... , ФА...
 
Джазсам да назму, къылсам да намаз,
Эки мёлек кёз аллымда:
Бири – дохтур, бири уа – устаз,
Ала бла сёлешеме кеси аллыма.

Къылама намаз, береме салам –
Кёреме аланы:
Бири онг имбашымда,
Бири сол имбашымда.

Айтама атларын,
Сылайма къанатларын –
«Алиф, лам, мим» дегенча –
Ра... , Фа...

Сууабымы, гюнахымы да билелле ала,
Тюзюмю, терсими да кёрелле ала,
Хар къуру да биргемелле ала –
Ра... , Фа...

Джашауум, назмум да къалсын алагъа,
Хар не игилик да болсун алагъа,
Къууанчдан, насыбдан айырылмасынла ала –
Ра... , Фа...

Сюймекликден кюйген джюрегим,
Эки мёлек къызны бирча сюйген джюрегим,
Эскере дунияны, ахыратны,
Айтады джангыз эки атны:
Ра... , Фа...

Бир да кетмейсиз эсимден
Джазсам да назму, къылсам да намаз.
Биригизни джанына тиймез ючюн,
Экигизден да къалгъанма къуру.

Дагъыда – Кюн, Ай джарыгъы сизсиз меннге.
Алай а – учсам, учунсам да джеталмайма сизге.
Эки имбашымда эки мёлегим –
Не эте джашайсыз РА...бла  ФА...

ТЮШЮНЮУ

Бир джуртдан бир джуртха учуб келиб,
Юйюмю шорбатында уя ишлерге изледи бир къанатлы.
Мен аны сууутдум, илгиздик этдим.
Артда кесими джазыуум да болгъанында алай,
Ол къанатлы тюшдю эсиме...

ТАНГ

Танг аласында чыпчыкъла уяталла мени.
Мен аланы тиллерин ангылайма,
Къулагъыма азан къычыргъанларын ангылайма:
«Харам джукъудан сыйлы намаз – иги,
Харам джукъудан халал ишле – ашхы».

Къанатлы танг кёлтюрюледи ёрге,
Мени да аякъ юсюне сюейди – тартады Кёкге,
Танг къанатлысына ушатады джюрегими.
Акъ сёз, къанатлы сёз учады джюрегимден.

Къанатлы сёзле къанатлыла бла бирге
Кёкде айланалла, джерге да энелле,
Джюреклени уяталла:
«Харам джукъудан сыйлы намаз – иги,
Харам джукъудан халал ишле – хайырлы, ашхы». 

БЮГЮН НАСЫБЛЫМА МЕН

Тёнгегими къыздыра Кюннге,
Сойланама къумда. Толкъунла,
Шыпан къойлача, джетиб, мени ийисгеб,
«Бизден тюлдю» деб, юркюб,
Ызларына тёнгерейле.

Дагъыда бираздан, батырыракъ болуб,
Джангыдан башлайла оюнларын.
Мен а, ала къайгъылы тюлме –
Башха толкъунладады мени эсим.

Къымжа къызладан толуду джагъа.
Джандетдечамы кёрелле ала кеслерин?
Джюрегимде отну джагъа,
Джаталла, ача-къыса кёзлерин.

Мени джюрегимде уа от
Бурула барады шынкъартха.
Шынкъарт бла къалса уа –
Бютеу саныма тюшгенди ёртен.

Тенгиз къобуб, юсюме къуюлса да,
Ол ёртенни джукълаталлыкъ болмаз.
Хар къызда – эки джарыкъ Кюн,
Тёрт да толгъан Ай хар бир къызда.

Не сагъыш этелле экен бу къымыжа къызла?
Не болур эслеринде?
Джюрегим Кюн болуб джатады юслерине,
Тенгиз болуб къучакълайды аланы.

Мен бу ариу къызлагъа къараб,
Унутама бютеу къайгъымы, джарсыууму.
Кюн да, тенгиз да, мен да
Къызланы юлешалмай кюрешебиз.

Ийнакълайбыз, къучакълайбыз аланы.
Кюн таякъгъа, суу толкъуннга, джаш кёзге, акъ сёзге да
Къыз санлада табылады орун.
   
Айтама кесиме: берилген насыбны ала бил.
Илхам келди эсе – джаза кир.
Кюн тийди эсе – кечикме, хайырлан.
Тенгиз джылынды эсе – джюз да, зауукълан.
Джашай эсенг – джашаудан къууана бил.
Башха заман, башха кюн боллукъ тюлдю – бил.
Артда сокъуранмазча, кюймезча бол.

Узун-къысха, тынч-къыйын эсе да джол,
Аны сейир этген, магъаналы этген – сюймекликди джангыз.
Джарыталла: Кёкню – джулдуз, джюрекни уа – къыз.
Аласыз – дуния къарангы.
Энтда бир кере тюшюндюм анга,
Къарадым да джагъада къызлагъа.

Кюн таякъ бла, суу тамчы бла бирге
Кёзюм, сёзюм да тюшдюле къызланы юслерине,
Бираздан кесим да къабландым аланы юслерине.

Къыздан сейир джокъду Джерде бир джан.
Аты – Айджаякъ, Акътамакъ, Нюрджан...
Къолунда уа – джандет терекден Хауа юзген алма,
Андан да юлюш этерге хазырды манга.

Шууулдайды тенгиз, къыздырады Кюн
(Джауаргъа ушайды, джауарыкъ болур)
Алай а, бусагъатчыкъда насыблыма мен.
Бюгюн насыблыма мен.

ЭЛИБ – ЭЛ – СЕН

Насыбым мени:
Элиб – Эл – Сен.
Юч дагъаны кёлню
(Ючден дагъан таймаз).

Болсам да узакъда,
Турсам да тузакъда
Кёк-Джер болгъан меннге,
Кёк-Джер дагъан меннге,
Кёк-Джер джазгъан меннге –
Элиб – Эл – Сен.

Сёзге, Элге, Сеннге –
Ючюгюзге – Сизге
Кертиме, тюзме Мен.
Хакъгъа, Халкъгъа, Сеннге
Кертиме, тюзме Мен.

Бир дунияны башхасындан
Кёрмезме тёбен.
Кёз джарыгъым, кёл джарыгъым да –
Элиб – Эл – Сен.

Сизни кючюгюзденди
Джаным сау-эсен.
Мени ёлюмсюзлюгюм –
Элиб – Эл – Сен.

Сизге салдым махтау,
Сизге этдим къуллукъ.
Къайда болсам да мен –
Кёк-Джер адамы – Мен,
Тейри адамы – Мен
Сизни къайгъылы болдум,
Сизни бла болдум,
Сизге керти болдум.
(Сёзге керти болдум,
Элге керти болдум,
Сеннге керти болдум).
Алай бла –
Адам, Шайыр болдум.

СЕНИ БЛА эмда СЕНСИЗ

Чабакъ джарашханча суугъа,
Кийик джарашханча таугъа,
Джулдуз джарашханча Кёкге,
Сен джарашаенг меннге.

Башхагъа кетгенингде уа,
Къуругъан суугъа,
Оюлгъан къаягъа,
Джулдузсуз Кёкге
Ушаб къалдым.

КЪЫШХЫ КЕЧЕ ДЖАЗЫЛГЪАН НАЗМУ

1
Болалмадым Сеннге не Кёк, не Джер.
Болалмадым Сеннге не тос, не эр.
Излемесем – бир иш.
Излемесенг – бир иш.
Экибиз да излей тургъанлай,
Болмады джазыу.

Не джашил джаз, не алтын къач
Болалмадым Сеннге.
Болургъа уа боллукъ эдим…

Сеннге джаз болалмагъаныма
Джай узуну сокъурандым, кюйдюм.
Сокъурандым, кюйдюм эсе,
Къач а нек болалмадым?

Эркишилик, таукеллик деген
Къуруб къалгъан болурму менде?
Огъесе, бир башха чырмауму бар эди?
Не болду мени Сенден тыйгъан?

Джангыз, Сеннге тыйыншлы,
Сени сюйюмюнге, сюймеклигинге тыйыншлы
Джашау къураялмам деген къоркъуу
Тыйгъанды мени. Тюзю алайды.

Къышхы боран улуйду эшикде.
Къазакъ бёрю улуйду джюрекде.
Кюнюм – къысха,  кечем а – узун.
Кёкден къараб, джылайды джулдузум.
Джашау тауусулгъанды.
Талай назму джазарым къалгъанды энди.

2
Къыш  артыкъ да багъалатабыз Кюнню.
Сейирсиндирейим керти сёз бла кимни?
Эсге тюшюреме Сени.
Артдамыды, алдамыды джашау?

3
Джаза эсем – саума сора алкъын.
Айтама кесиме:
Не да болсун – джанынг саудан ёлме.
Ёлгюнчю джаша. Джаша.
Ёлюм чакъырмасанг да келликди.

Тарыгъыб, тыхсыб, сыныб, мыдах болуб,
Анга – Ёлюмге – белги берме.
Джарыкъ бол. Таукел бол. Джаша.
Не да болсун – джанынг  саудан ёлме.

4
Кетген заманнга сойдурма кесинги.
Аллах буюргъан болгъанды – къыйналма.
Джазынгы, джайынгы джылауун эте,
Къачынгы, къышынгы да бош ийме, оздурма.

Джюрегинг къалгъынчы тохтаб,
Джашаугъа илеш, джашаргъа кюреш.
Джашаугъа къуллукъ эт.
Кюйген джюрекге олду дарман.

Тас этген затынга къыйнала,
Бар затынгдан да къалма къуру.
Къыйын эсе да джол,
Таукел бол, джарыкъ бол.
Сабыр бол.

САУ КЪАЛ
«Джол джанында олтурдум,
Кюпегими толтурдум.
Бир кишини къызы ючюн
Онбеш киши ёлтюрдюм».
Халкъ джырдан

Сени амалтын турама
Бютеу дуниягъа джау болуб.
Алай а, джаным сау болуб,
Сени
Бир кишиге берлик тюлме.

Сеннге оноу этерге,
Билеме, джокъду эркинлигим.
Алай а, джокъду экилигим:
Сени
Бераллыкъ тюлме бир кишиге.

Огъай, джазыула джазылмайла Кёкде.
Джазыула джазылалла Джерде.
Джангыз, биз джазгъаннга
Кёк салады не салмайды къол.
Ёзге, кёбюсюне, Ол,
Мадар этсек – этеди къадар.

Сеннге къарагъан – джауумду мени.
Сен къарагъан да – джауумду мени.
Мен саулукъда
Сени тилерге не джигит да базмаз.
Базгъан да –
Къанына боялмай къалмаз.

Билеме, джашаргъа, ёлюрге да керекди
Тюзлюк-Эркинлик-Хакъ ючюн,
Джурт ючюн, Адам ючюн, Халкъ ючюн.
Мен а, бюгюн
Ёлюрге, ёлтюрюрге да хазырма
Бир къыз ючюн – Сени ючюн.

Сен джюрегими ургъанына тынгыласанг,
Сюймеклигими чексиз болгъанын ангыласанг,
Меннге келирге разы болсанг, таукел болсанг –
Къутхарлыкъса кёб джанны ёлюмден.

Сени къолунгдады кёб адамны джашауу, ёлюмю.
Сени къолунгдады мени джазыуум да.
Чыгъады ауаз:
«Сюйгенлеге харс!». «Сюймекликге харс!».

Харс къалакъла – къын бла бычакъ.
Дауурбаз – къалкъан.
Мен бла Сен. Сен бла Мен.
Бошду къалгъан.

Джюрек кёкюрекни дюнгюрдете,
Сюймекликге урады харс.
Джангыз Сени къайгъынгы этеме –
Къалгъан къайгъыла болгъандыла тас.

Алай а, Сен мени ангыламай эсенг,
Джюрегиме тынгыламай эсенг,
Мен айтханны унамай эсенг –
Не этерге керекме мен?!

Дуниямы бургъаннга ахратха
Сюймеклигиме шагъатха
Бу назмуму къояма.

Бир терс ишле этмез ючюн –
Гюнахсызланы ачытмаз ючюн,
Сени да зор бла къачырмаз ючюн –
Кетеме узакъгъа тышына:
Олду мадарым башыма,
Джюрек джарама олду дарман.

Ким биледи, тыш джуртлада
Сени унутдурлукъ бир къызгъа
Къалыр эсем а джолугъуб…

Сау къал. Насыблы бол.

ТЮБЕШИУ

Джаз.
Чыммакъ акъ чакъгъан терекни къатында
Чыммакъ акъ кийген бир къыз –
Эсимдесе мени.

Къач.
Сюеледи терек джалан.
Чапрагъы, кёгети джокъ,
Кесине тартхан берекети джокъ.

Джаз, джай, кюз да кетгенди.
Энди, къоркъама кёреме деб сени.
Къоркъама – чыгъар деб, кёлюм.
Къоркъама – чыгъар деб, кёлюнг.

Сюелеме кесим джангыз
Къуу къатхан терекни къатында.
Чепкени – къара, джаулугъу – акъ
Бир Тиширыу келеди бизни таба.

Джамчым – къара, башлыгъым – акъ,
Аллына атлайма ол Тиширыуну.

Къара джол Акъ къаягъа тирелген джерде,
Къара суу Акъ къаядан эннген джерде,
Акъ тюшле бла къара тюнюн джумшата,
Джалан терек, къазакъ терек сирелген джерде,

Акъ джаулугъунг къара джамчымы къучакълай,
Акъ башлыгъым къара чебгенинги ийнакълай,
Джаз артха къайытханча бола,
Сюелебиз, бир сёз да айталмай.

Керекмиди сёз джашау кетгенден сора?
Огъесе, джангыдан башланырмы джашау?
Огъесе, ахыр кереми тюбейбиз биз?

Акъ, къара кюнлерибизге шагъатча,
Джаулугъунг – акъ, чебгенинг – къара,
Башлыгъым – акъ, джамчым – къара…

Биз – ёллюк джанла –
Тансыгъыбызны алалмай, турабыз къараб
Бир-бирибизге, кетген кюнлерибизге да.
Келлик кюнюнбюзню сын-суратыча,
Сюеледи джалан терек да къатыбызда.

НЕ ЭТЕЙИК

Джери кёбден къыйналгъан да бар, Орусча,
Адамы кёбден къыйналгъан да бар, Къытайча,
Адамы аздан къыйналгъан да бар, Ногъайча,
Бирлиги джокъдан къыйналгъан да бар, Къарачайча…

ДЖАНГКЪЫЛЫЧ

Кёк чартлайды, джангур да джауады,
Кюн да турады тийиб.
Джангкъылыч а, аланы бирине да ушамай,
Дуниягъа къарайды сюйюнюб, сюйюб.

Аны бир къыйыры тенгиздеди – кёреме,
Башха къыйыры тауладады – сеземе.
Шыбыла уа аны белинден эки юзеди…
Хей, джанкъозча джазгъа алданнган джангкъылыч!
Дуниягъа къызча алданнган джангкъылыч!

Тюкен витринада тиширыу бутча
Кёрюнеди джангкъылыч кесек энди.
Ол сакъат ариулукъгъа къарайма –
Толмагъан умутха ушайды ол энди.
Учхан джулдузну джерге тюшген кесегине –
Джаралы сюймекликге ушайды ол энди.

Къаллай заманы бар эди аны:
Къой чыпчыкъ къойну юсюндеча,
Къууанч бла насыб аны сыртында
Тебсей эдиле – арасында Кёк бла Джерни.

Тебсей эдиле сёзден, кёзден да къоркъмай,
Тебсей эдиле элиягъа, къара булутха да къарамай,
Тебсей эдиле къайгъыгъа, къоркъуугъа да эс бурмай,
Боллукъгъа да сагъыш этмей тебсей эдиле.

Кёре эдиле джангыз бир-бирин.
Къучакълай эдиле тохтаусуз бир-бирин.
Джулдузла джанаелле кёзлеринде,
Джети тюрлю бола эди джангкъылыч тюблеринде.

Джашаб къалыргъа ашыгъаелле,
Джашлыкъ ёмюрю къысхады – ангылаелле,
Тебсеелле, бир-бирин сюеелле…

Энди насыб, къууанч да джокъ,
Джангкъылыч да джокъ.

Алай а, не къыйын заманда да
Сюймекликге, джигитликге да ачыкъды джол.
Кюн аманнга къарамайды джангкъылыч да –
Чыгъады, бир такъыйкъадан тас боллукъ эсе да ол.

Джангкъылычны юсюнде джети кере тюбешгенек биз да.
Джети тюрлю болгъан эди къууаннгандан джангкъылыч да.
Алай а, бир-бирибизге сууугъан кёзюуде,
Бир-бирибизден айырылгъан кёзюуде
Джангкъылыч кёпюр белинден эки юзюлген эди…
Алай бла эки джагъагъа тюшген эдик биз,
Экинчи тюбемезча, Кёкге ёрлемезча болгъан эдик биз.

Энтда къараучанбыз джангкъылычха:
Сен – тау этегинден, мен – тенгиз длжагъасындан.
Кетген заманнга къарагъанча къарайбыз,
Башха дуниягъа къарагъанча къарайбыз.
Ангылайбыз:
Бир-бирибизден сууумасакъ, айырылмасакъ,
Джангкъылыч да белинден эки юзюллюк болмаз эди,
Юзюлсе да, биз бирге къаллыкъ болур эдик.

Къарайма джангкъылычха
Ичимден ахсыныб, кюйюб.
Джангкъылыч а къарайды меннге
Кёл бере, сюйюнюб, сюйюб.

Элли джылда джангырады Эл.
Элли джылда джангырады Эр.
Джангкъылыч да бошуна кёрюне болмазмы?
Джашау алкъын бошалгъан болмазмы?
Керти джашау башланнган болмазмы?
Экинчи тылпыуча, экинчи джашау башланныкъ болурму?
Башха джашау, джангы джашау башланныкъ болурму?

ДЖАШАУДУ НАСЫБ

1
Табигъаты хорлагъан адам бла,
Табигъатын хорлагъан адамдан –
Экисинден насыбсыз болурму?

2
Табигъат къачан боллукъду насыблы?
- Адамдан къутулса.

3
Къарайма джердегилеге, Кёкдегилеге,
Тынгылайма саулагъа, кёрдегилеге.
Насыблыма деген джокъду алада да.
Билмейме кетерге, къалыргъа да.
Джангыз, къаягъа тамыр ийиб,
Джашиллигин, ёхтемлигин тас этмей,
(Адамлыгъын, кишилигин тас этмей),
Таш башында да джашаргъа кюрешген
Наратха-нартха къарасам –
Кёлсюз болгъан кёзюуюме уялама,
Кеси кесиме этеме айыб.

4
Къыйынлыкъ джюрекни тебресе джара,
Къысыр къаяда наратха къара:
Джазыу къаягъа турса да кериб,
Ол, зулмугъа, ёлюмге бой бермей,
Кюрешеди тамыр ийиб, кёгериб.

Насыб неди деб, сорсанг базыб,
Ол айтыр: Джашауду насыб.
Джашау этиудю насыб!

Ётюрюкге-терсликге-зулмугъа-ёлюмге

Къуллукъ этмей, къул болмай,
Джашаугъа къуллукъ эте,
Джаны болгъанны барын ёлюмден къутхара,
Джаны болгъанны барына солургъа хауа бере,
Ма алай джашауду насыб.

НАСЫБЛЫМА

Кёкню кюн таякъ къаламын
Гюлледе чыкъгъа тийириб,
Сени юсюнгден назмула джазама.
Ол назмулада джашайдыла
Кёк да, Кюн да, гюл да, чыкъ да –
Сен джашайса ол назмулада.

Шайырны шийир къаласында джашайса Сен.
Сенден насыблы болурму дунияда?
Менден насыблы болурму дунияда –
Мени кёлюмде, сёзюмде, юйюмде джашайса Сен.
Мени бла джашайса Сен.

ДЖАНА, КЮЕ, ДЖУКЪЛАНАДЫ ДЖУЛДУЗ

Джаз-джай ала артдама этмей сагъыш,
Джашадым, келмезликча къач не къыш.
Ангым бла тюл, джюрегим бла джашадым.
«Дуния намыс, ахрат азаб» да демей,
Билгенимча, сюйгенимча джашадым.

Сокъур болмасам, сокъуранныкъ да болмазем,
Кёкеннге да терекди деб турмазем,
Къахмеге да мёлекди деб, айтмазем.
Алай а, сокъураныргъа да болмаз керек –
Ангы эталмагъанны этгенди джюрек:
Кёкенни да бургъанды Терекге,
Къахмени да бургъанды мёлекге.

Кёкеннге «субай терек» дегеним сайын,
Къахмеге да «мёлек» дегеним сайын,
Нечик къууанаелле ала,
Мийигирек, субайыракъ, ариууракъ да бола.

Джазыууму джазгъаным себебли кесим,
Болгъан эсе да, джангылгъаным, терсим,
Къатышханым болгъан эсе да харамгъа, гюнахха –
Джууаб берлик кесимме Аллахха.

Джокъду сокъураныу, кюйюу да джукъгъа:
Хайырым да тийгенди узакъгъа, джууукъгъа,
Аманлыгъым а джетгенди кесиме джангыз.
Джана, кюе джукъланады джулдуз.

ГОШАЯХ БИЙЧЕНИ КЪАЙЫТЫУУ
Къагъыйланы Назифагъа
 
Кеси дуниядан кетсе да
Къабыл болгъунчу дууасы,
Бюгюн да турады къая башында
Гошаях бийчени къаласы.

«Къаншаубийге тюбетмей,
Аллах, ёлтюрме мени».
Къабыл болмады тилеги,
Ёлюм къоратды бийчени.

Кеси дуниядан кетсе да,
Тауусулуб кюнлери –
Къалгъанды халкъны эсинде
Сейир джырлары, кюулери.

Къул, къарауаш кибикле бюгюн
Зардан ёле, сёлешелле:
Гошаях бизники тюлдю деб,
Бизде бий, бийче болмагъанды деб,
Халкъны да кеслерича,
Сыйсыз этерге кюрешелле.

Къаласын кёре Гошаях бийчени,
Къызыл-Къалада ёсгенме.
Ёлген бийчеге юрюрге кюрешген
Талай итни да кесгенме.

Къарауашла уа бардыралла
Къазауатларын бийче бла.
Бийче болалмазлыкъ къарауашла
Бийче бла  кюрешмей не этсинле.

Гошаях бийчени сатаргъа кюрешген
Къулла бла къарауашла,
Бюгюн кърал, заман да башха
Болгъанын эслемейле. 
Ала – къул кърал чачылгъанын,
Джол Кертиге ачылгъанын
Кёрюрге излемейле.

Гошаях бийче къарайды бизге,
Къалаларындан, джырларындан.
Ол джангыдан къайытады бизге.
Мен да бу назмуну джазама андан.

АРИУЛУКЪГЪА СЮЙМЕКЛИК

Кёкде джулдузланы, Джерде къызланы
Джанымдан да сюйгенме.
Алай а, джууукълашыб алагъа,
Кёб кере кюйгенме.

«Джулдуз узакъда иги,
Къыз – джууукъда иги»»-
Дегеним да болгъанды.
Алай а,
Ариулукъгъа сюймеклигим мени
Ёлюмден кёб кере къутхаргъанды.

Болджалым джетиб, кетерге тюшсе,
Кёкде джулдузланы, Джерде къызланы
Тансыкълай ёлюрме.
Артха къайытыргъа мадар болса уа –
Джангыз ала ючюн къайытыб келирме.

Кёкде, Джерде да Ариулукъгъа
Салама махтау.
Дунияда Ариулукъ болгъаны ючюн,
Ариулукъгъа Сюймеклик болгъаны ючюн
Былай татлыды, багъалыды джашау.

КЪАЙДАСА СЕН?

Джюрегимде бир кёб иги сёз, ариу сёз барды,
Аланы кимге айтайым ансы,
Алагъа тыйыншлыны къайдан табайым ансы?

Огъесе,
Ала къачхы гюлле болурламы,
Мен джазгъы кюнню излегенликге?

Къачхы шылпы бла джазгъы джабалакъ
Тюберге уа джокъмуду мадар?

Заманында айтылмагъан сёз
Джюрекни джарады артда.

Кёкледе этиледи некях.
Анга хазыр болмай юйленнген,
Кесине, башхагъа да келтиреди палах.

Некяхсыз къуралгъан юйдегиле
Чачыллыкъла сынауладан ётмей.

Джердегиле этселе мадар,
Кёкдеги этеди къадар.

Сюймекликсиз къуралгъан юйдегиге,
Афенди некях этдиргенликге,
Кёкдеги демейди «амин».

Джюрегимде бир кёб иги сёз, ариу сёз барды,
Аланы кимге айтайым ансы,
Алагъа тыйыншлыны къайдан табайым ансы,
Экибизге Кёк этерча некях.

ТЕЛЕФОН УШАКЪ

Хай!*
Тенгиз джагъасындама. Къарайма тенгизге.
Тенгизде джууунады Ай.
Чабакъла джюзелле тёгерегинде.
Сен былай тюшгенлей эсиме,
Телефон этдинг. Сау бол.
Сейир тюлмюдю ол?
Анда да тийибмиди Ай?
Кертими айтаса? Игиди къалай.
Бир джуртда джашамасакъ да,
Бир Айгъа къарайбыз экибиз да.
Бюгече рахатды тенгиз да.
Джангызма. Джансызма. Джангыз,
Ауазынгы эшитсем – тирилеме.
Джуртха да, сеннге да – термилеме.
(Боллукъса дерге:
Къарыусузлукъ джарашмайды эрге).
Тюзсе, айтсанг да алай.
Чайкъалады тенгизде Ай.
Мыдахды тюрсюню, джарыгъы да аны.
Андан болурму мыдахлыгъым мени?
Ауазынг а сени – джарыкъды бютюн.
Ауазынг – тийгенчады Кюн.
Анга къууанама.
Сёлеше тур. Сакъла. Аллыма къара.
Сенсиз Акъ тенгиз да кёрюнеди къара.
Кёкде, кёлде да Ай бла джулдузгъа къара.
Хайда, сау къал. Эсен кёрюшейик.
Ха де бра.**

*Най (норвежча) – салам
**На де бра – сау къал; эсен бол

ХАЛКЪНЫ САКЪЛАГЪАН

Тёнгеги – Джурту эсе,
Халкъны джаны – тилиди.
Экисин да сакълагъан
Ийманыды, диниди.

АКЪ ДУУАДАКЪ КЪАРА КЁЛДЕ

1
Акъ дууадакъ къара кёлде.
Акълыгъы, джангызлыгъы аны.
Къаллай бир кюрешди эсе да,
Акъ дууадакъ акъ эталмады къара кёлню.
Алай а,
Акъ дууадакъны къара эталмады къара кёл да.

2
Къара кёкде акъ булутча акъ дууадакъ къара кёлде.
Къарангы кёкде джулдузча къара кёлде акъ дууадакъ.

3
Ма ол акъ дууадакъгъа джууукълашханды энди къара ёлюм.

4
Къара кёлге да джууукълашханды къара ёлюм.

5
Ёле тургъан акъ дууадакъ къара кёлде.

6
Акъ дууадакъ ёле тургъан къара кёлде.

7
Ёле тургъан акъ дууадакъ ёле тургъан къара кёлде.

8
Къара кёлде акъ дууадакъ ёлгенлей,
Кёлню джарытхан акъ дууадакъ ёлгенлей,
Танылмазча къараллыкъды къара кёл.
Къара дуниягъа къошуллукъду къара кёл.
Джансыз боллукъду, ёллюкдю къара кёл.

9
Эшта, къара кёлню джарытыр ючюн,
Къачан эсе да, Кёкледен учуб келиб,
Тюшген болур эди къара кёлге акъ дууадакъ.
Акъ мёлекча кёрюннген акъ дууадакъ.

Алай а, толтуралмай Кёк салгъан борчун,
Акъ эталмай, джарыталмай къара кёлню,
Уялгъандан, башын да къанат тюбюне джашырыб,
Ёле турады акъ дууадакъ къара кёлде.

10
Къара кёлде да акъ дууадакъны излейме.
Къара кюн да акъ дууадакъны излейме.

11
Къайгъылы дунияда акъ умутча эди
Акъ дууадакъ къара кёлде.

12
Энди ма ол акъ дууадакъ ёледи.
Акъ дууадакъсыз къара кёл да ёледи.
Дуниягъа къара кюн келеди.
Ахырзаман келеди дуниягъа.

13
Дууадакъсыз къалады кёл.
Акъ умутсуз къаралады кёл.
Умутсуз къалады Эл.

14
Ау джаулукъну тюбюнде келинча эди  акъ дууадакъ.
Энди
Кебиннге чырмалгъанча кёрюнеди къара кёлде (къара кёрде).

15
Ауалдан ахыргъа дери
Кюрешди, чыдады, джашады
Акъ дууадакъ къара кёлде.
 
16
Бу акъ назмум
Акъ дууадакъгъа ушайды къара кёлде.

ЮЧГЮЛ ДУУА

Юсюмю алай джуудум,
Ёлюкню джуугъан кибик.
Сора, болдум дуниягъа
Джангыдан туугъан кибик.

Не аламатды бу?
Англамайма кёлюмю:
Джазалмайма бир назму
Сагъынмайын ёлюмню.

Кимни (нени) сагъынсанг
(Сагъыннган босагъада),
Джууукъ этесе аны.

Аман аууз ачма деб,
Аман къууум этме деб,
Аман джора этме деб,
Айта болурла андан.

Иги билсек да аны,
Мурат толмай барады.
Аджалы уа адамны
Имбашында турады.

Къайдан, къачан эм къалай
Джетер ёлюм – билмейбиз.
Анала этген дууа
Сакълайды да – ёлмейбиз.

Алай а, ёлюмсюзлюк
Берилмегенди бизге.
Ёзге мен ийнанама
Джаным къалыр деб Сёзде.

Сёзю, тили сау болуб,
Халкъгъа да джокъду ёлюм.
Ана тилни сакъларгъа
Джарар эсе уа сёзюм.

Мен билеме бир хакъны:
Дини, тили эм джурту –
Бу ючгюл дууад халкъны
Сакълаб тургъан хар къуру.

Бу ючгюл дууаны бирлигид
Джолубузну акъ этген.
Бизге ангы, эс бериб,
Бизни бир джерге джыйыб,
Адам этген, халкъ этген.

Дууасын тас этген халкъ
Дуниядан болады талкъ.

Дууаны бергенди Хакъ,
Эмда буюргъанды Хакъ
Сакъла деб дууангы.
Сакъламагъан а аны –

Халкъына къазад уру,
Кесине къазад уру.
Дуниядан, ахыратдан да
Къалады юлюшсюз, къуру.

Насыбсыз халкъым мени,
Неди къутхарлыкъ сени?
Башынга этсенг мадар,
Аллах да этер къадар.

ДЖУЛДУЗУМ

Кёкде джулдуз – Кёкнюкюдю,
Джерде джулдуз – меники.
Алай а, келген насыбны
Сууутдум, болуб экили.

Къарайма тёгерекге.
Не хайыр къарагъандан?
Не этерге керекди
Джулдузсуз къалгъан адам?

Бир адамгъа – бир джулдуз.
Джулдузун тас этсе адам,
Джангы джулдуз джокъ анга.
Алайды буйругъу Кёкню.

Да алай эсе къадар,
Неге къыйналама мен?
Джазыу болса, бир джукъгъа
Кетмез эди джулдузум.

Алай а, джигит адам
Кеси джазад джазыуун.
Джазмай къойгъан джазыуумду
Былай къыйнагъан мени.

Кертиди, адамны джигити
Кеси джазгъаны джазыуун.
Меннге не айта болур,
Къайда эсе да, джулдузум?