Тембенаькъан Мусай Мухьаммад.
(16-г1а аьтинг ,20-г1а к1имарс 2015 шу)
Хьунаг1а ваха к1аьнк.
Хьалхара Дакъа.
Сийна сигале яр, морхаш йоацаш. Хьалбоалаш латтача маьлха зlанараш кора гlолла кlаьнк вижа уллача чу хьежар,цун юхьмараш хьесташ . "Хьасомавала, хьажал ма хоза ди да доагlаш" - яхаш санна. Бlаргаш хьа дийлар кlаьнко, кlезига ила а ила, ший дуккха хана денза кхе еш хинна уйла кхоачаш е лаьрх1ар цо тахан. Дlай-хьай а хьажа, саг сомавий, шорттига гlар-тат ца деш,хlамаш тlа а йийха, цlагlара ара ваьлар кlаьнк. Цlагlар бараш бийша бадаш бар кхы а. Баьца тlара тхир дlадьнна дацар,ший когаш тlоада бергбоацаш, иккаш тlа а ийха, беша гlолла волавелар кlаьнк. Наг-наггахьа дlай-хьай хьожаш шийна саг тlехьвоагlе. Тlаккха, карта тlехьа а ваьнна, босе lочувахар из, аьли долча. Цига ший дlадилла , бахтараш доахка, гали хьаэца. Цу чу белабар цо шийна новкъа баа кхачеи, вешта шийна эшаргйола хlамаши. Цу чу доалар, кlаьнка дас лийха хинна урс а, даь сесаго докъа далийта хьалаэлла хинна дулх а(даь сесаго-м шой лоалахой цишкашта сардамаш кlезига даханзар). Дулх лорадаьдац аьнна йийта-м кlаьнка а йийтар. Боккхийча наьха дувцараш хоза хеташ вар кlаьнк, лерг дилле царга ладувг1аш вагlаш хулар из.Царгара хезадар цун дуккха накъадаргдолаш хlамаш. Уж къона болча хана цар чарахьал мишта леладаьд , цар хьунаг1а яха хинна бийсаш, цига цара даар -малар мишта лийхад, шоашца дlадехьа хиннадола хlамаш кхоача делча. Гале-м хьалдиза дар, х1аьта далацар цу чу эггара эшаргдар мара. Доккха са а даьккха, ший гале ги а делла , тlехьара ший цlен бlарг теха, хьу йолча оагlорахь волавелар кlаьнк...
Малх хьалбоалаш латташ бар, ди д1оахлуш доагlар, хозаш олхазараш дар.Амма хьуна юкъе кхы а тlаьда яр. Тоаталга уллув г1олла хьалаволаверар Ахьмад, иштта яр кlаьнка цlи, кхойтта шу кхоачаш вар из укх бетт,хlанз аьтинг бутт бар , дешале кхы аха везаш вацар, цу хlамо чlоагlа са мукъа доаккхар цунна.Кхаь бетта шийна хьехархой бlаргагургбоацаш. Хlара шера дешален ха дlайолаелча, хьехархоша дешархошка оалар уйлаяздорг язде аьле. Ахьмад ший уйлаяздоргах дош хеташ хилацар, фу яздергдар цо, дийнахь сарралца кхы lа ях де хlама хилацар ер вахача юрта. Цул тlехьагlа волавелар из уйлаш е, ший ахканга кхаьчача малаг1а фу дергдар, дешале цун уйлаяздорг эггара дикагlа хургйолаши кхы а шийна из хlама вlала дицлургдоцаши. Боккхийча нахага ладувгlаш, 1аморгаш дешаш хьуна юкъе малаг1а даар хул, малаг1а оакхарий, царех малаг1а дараш дохьаш доахкаш да е кхераме дараш малагlаш да.Хlанза-м кийча вар Ахьмад хьунаг1а ваха,хьона хьашт дале цигачаха ваха а.
Хьуна юкъе хьахозаш дагараца бола херх бар, деташ дагарч, lолегаш гаьнаш. Аз-м цаl ма леладой , акхар фу леладу хьох яхаш уйла еш водашше, цига баьхка наха тlа кхаьчар ер. “Аьъ, Ахьмад, lа фу леладу укхаз?” - хаьттар цхьане.Цхьан юртар нах бар уж. “Са да ва, хьал ,лакхахь сарпалаши гlайбаши доахаш воалаш, из волча водаш ва со , цунна хlамаш ийца” - оапаш бийцар кlаьнко. Дlаваха ховргдий хьона, дlавохлургвий хьо из мел дола гали ги а дела? Ер-м атта дар , дlавохлургва со аьнна, царца lадика а йийца кlаьнк дlахо дlавахар. Тайп тайпара оалхазарий дар декаш ,гаьна ткъовронаш тlа гlолла дlай-хьай удаш терсал яр,кхыдола оакхарий гуш дацар.Баьца комараш ер гуш. Уж яхар цо, тоатолга чу цlена а я ший виззалца йиар, тахан хlама даанза вар из.Тоатолг лаьгlлуш доагlар ер гаьна мел воала, из кхоачадалехь ший шуша хица хьалйизар Ахьмада. Кхы а цхьа шин сахьта гарга никъ баьчула тlехьагlа шера бай байра укхан хьун юкъе боалаш. Цигача салаlа лаьрх1ар Ахьмада. Ший гали lодила бай тlа гlолла волавер из.Зизаех хьалбиза бар бай,зизашта гонахьа гlетташ лелаш нокхар мозий дар, шоашта дургал яккха. Цу юкъе доахкаш кlалхьашта бlарг тlа эттар укхан,шийна уж даьха а даьха гали долча юхавера Ахьмад, тlаккха цу чура тух ара даьккха цу чу отташ диар,маькха еларе-м дика хургдар уйла йора кlаьнка, х1аьта иштта а дац ераш во.
Набаро увзаве волавелар из.Ший ши ког ,ший дlаваха везача оагlорахь хьалберзабаь,тувлалургвоацаш, гале тlа корт а била,кlеззига наб е лаьрх1ар .
Тембенаькъан Мусай Мухьаммад (3-г1а мангал(август) 2015 шу)
Хьунаг1а ваха к1аьнк
Шоллагlа дакъа.
Ахьмада бата тlа гlолла lи тlехдаьлар, бlаргаш дlакъайла уллаш волча кlаьнка цхьа боадо гора юхе хьа тlа ухаш юха дlа ухаш. Укхо бlаргаш хьа ма дийлингахь цогал дар юхе , укхох хьаж йоахаш доалаш, хьа тlа ухаш юха дlагаьна доалаш. Кхеравенна ураийккхар кlаьнк. Дедда дlадахар цогал. Иштта со улле-м оакхарий дlаваа гаьна вац, аьнна хийтар цунна. Ловже ха чаккха йоалаш латтар. Хlанз уйла е езаш вар ер,дlахо дlавахача дикаг1а да е шийна lовижа моттиг лехача. Цlи ювза лаьрх1ар кlанко, цу гlулакха шийца хьаийца ши зlамига кхера бар укханга. Ц|и лотае моттиг лехар укхо, гаьнаштара юхера д|а а ваьнна, х|ана аьлча цу йийзача ц1еран ала цу гаьнаш т|а а баьнна хьу лотае тара лора. Цудухьа цхьа боккха боацаш к|оагилг а баьккха , цу чу йокъаенна ткъовроналгаш чу а ехка ,ши кхера в|ашкахьекха волавелар Ахьмад, итт минот гарга ха йоайира цо, х1аьта г|улакх хиланзар. Т|аккха цхьа г|адж хьа йийца вокха дахчах хьекха волавелар.Анега яьлар ха, х1аьта ц1и-м саганза яр. Таханар бийса из йоацаш яккха езаргья, ц|и йоацаш лаьтт вижа алар кхераме да.Хьунаг|а шортта оакхарий ма дий, царех дулх дуараш а да. Шийна т|а вала гаьна лаха волавелар из. Юкъе |очухалал ткъовронаш д|ай-хьай яг1аш гаьна корайир цунна, цу т|а хьал т|а а ваьнна гонахь муш д|абийхкар Ахьмада, шийна юкъе |очухайча дехь-сехь оаг|орахь |овожаргвоацаш. Т|аккха гали чура шийна даа дулх хьала а даькха ший шуя хьа а йийца , гали гаьна т|а дита |ок|алаваьлар из. Х|анз а кхы баьдъенна яцар. К|езиг баьдъеллалца гонахь б|арг а теха , юха ший гаьна т|а хьал т|а а ваьнна ший кийчъя моттиге |охайра Ахьмад. Гали чура цхарал ара а баьккха шийна лаккхе |от|акхессар цо, ч|иркхаш вуаргвоацаш.
Т|аккха уйла ессар укханга, фу деш хургба хьох са ц|аг|арбараш аьнна.
lуйрана даа хlама кийчдаь, цlен-даьга хlама а даийта, кlаьнка волча чу яхар lашат, из сомаваккха, х1аьта цу чу из кораванзар цунна, ер фуд -теш, са хилалехь мичавахар ер, уйла ессар цунга, тlаккха хийтар , ший гlулакха араваха хургва-кх из.
Цхьа ха яьлар, Ахьмад воацаш вар, ший цlен-даьга хаьттар цо, хьона вай кlаьнка бlаргавайнавий. Сона-м вайнавац из. Коа гlолла хьажал.
Даа хlама-м шоладеннад.
Вlалла хlама дергдац,ший ханахь хьавена валаре дlайха долаш дуаргдар.
lайшат коа араяьлар, Ахьмад аьнна кхайкача , сага жоп даланзар, нишк йолча, беша оагlорахь хьалайолаелар из, lочувежавий-теш. Хьагуш е хьахозаш вацар. Сихъенна чуяхар кхалсаг, даьра вай кlаьнк гуш-м вац, цхьа хlама хиннадий хьох цунна? Хlанзолца цу тайпара хlама леладаьдацар цо.
Да-м кхы lа яха сагот волаш вацар. Кlий чу lо а хайна суртагойтаргача хоамашка хьежаш вагlар. Къавеннар, хьо-м кхы сагота волаш мича хет сона.
Ай, ванагlа ва, воl воацаш ва!
Фу де яха lа сога ва кхаласаг ? Дешара чу хийца ма вий, мукъа ма вий , муш хаьда вир санна, цхьанахь дlа ара ваьнна хургва, ший новкъостий болча е кхыча метте. Чу воагlаргва хьона, хlанз сона новкъало ца еш хьай гlулакхаш де гlол.
Ца хоатташи? Хlаъа,аьнна кулг лостадир lийсас.
Кхаласаг lотlаlийнзар. Гlала чухь санна тоха зlилерг яцар, из дар во.
Шорттига ший барзкъаш тlа а дийха т1аьре т1а яьлар из, лоалахошка гlолла го баккха, царга хатта.
Еррига юрта ер чакхяьккха яьлча ха мартега кхаьчаяр. Цхьанахь вацар . Со укхаз лелача юкъа чувена хургвий хьох ер аьнна чуяхар кхаласаг. Х1аьта Ахьмад воацаш вар.
Цlен-да тар кхийтта улаш вар. Из хьасома а ваьккха , дlадийцар цо из цхьанена бlаргвайна воацалг. Дехьа юрта хиннайий хьо? Хинна яц, гlамал ухаш я мотт хьона со?
Пена тlа гlола лелаш а ма вацар из бус юкъе араваьнна дlаваха, аьлар дас.
Воле хьакечле, дехь юрта долха вай. Са даьсар гlоргвац со-м, цкъа аз хlама даалца. Даьсса гали уралатташ дайнадий хьона? Жоп эшаш хаттар дацар цо деннар.
Йолел, пlури кечбел цигач. Хьона даа хlама мара кхы хlама эшаш дац.
Йоле йоле, къамаьл кlезигаг1а деш. Тlаккха гlоргда вай хьа воlа лаха.
Ераш бовлалехь, ераш аьлча а, цlен-да, ди сайренгахьа лестар.Дешале дехь юрта йоалар,тlаккха цигач ший новкъостий болча ваха хила тарлора из,хlаьта хlанзолца цу тайпара хlама леладаьдар цо. Цигач а воацаш вар.Мича ва хьох ер пlажи вигарг?
Ераш шоай юрта кхаьчача, акхар юртахой бар хьунагlара чубоагlаш латташ.
Фуд, малад хаьттачул тlехьагlа.Кlаьнка бlарга вайнавий шоана долхача доагlача гlолла хаьттар lийсас.
-Тахан lуйран хьунагlа хьо волча водаш ва яхаш вар из, цул тlехьагlа тхона кхы ганзар из. Хьакхачанзарий из хьо волча?
-Со волча? Хьунагlа? - цецваьлар да.Со-м хиннавац тахан хьунагlа.Хайна далар тхона из тахан lуйрана дlа вахийта хург мичавар. Хlаьта хьанна дар из даг.
“Хlанз-м хургдар хинна даьннадар”- аьлар дас,”йоле кхалсаг хьо чу гlо, со юха ваха lаьдал болхлошка оарц даьккха хьавоагlа .”
Тхо а доагlа хьоца аьлар юртахоша.
-А, шо дахка эшац, тахан денна болха баь кlаьдденна хургда шо.
-Ай из-м хlама дацар, цу тайпара гlулакх хилча, хlаьта салоlалургдац тхона.
Аз шуга яхар де, цигач нах шортта хургба. Вешта, со юхавеча аз хойтаргда шуга. Уж дlай-хьай къаьстар. Юха а вийрза волавенна дехь юрта юхавахар ер.
Цига дlакхаьчача, цхьа хаьхои кхы а ши болхлои мара саг вацар. Кулгалхо чувахав аьлар, хьайга дар тхога хьадувца. Цо дlадийцачул тlехьагlа ла а дийг1а, хаьхочо аьлар каьхата тlа из лоаца lо а яздай сога хьада, аз кхоана хьаким хьавеча цунга дlалургда.
Хlаьта вайна саг лаха шовзткъеи бархlа сахьат даьнначул тlехьагlа мара доладал бокъо яц тха.
Фу даьд, фу даьд??! Ай цу шин дийнахь-м ший хур хург ма дий цунна.
Сиха зlилерга дlа а теха цхьа хьовзаг1еттарг яйта йиш яц? Малаг1а хьовзаг1еттарг? Фу дувца lа ва маlасаг? Укхаз тlем тlа яхийта а мичай из. lа-м кхойтта шу даьна кlаьнк ма яхий. Шоашта из мо дар тlакхаьча даларе, хьожаргвар со оаша малаг1ча тайпара къамаьл дергдар аьнна , чу волавелар lийса.
Чукхаьчача шоай лоалахой болча дlа а ваха царца барт бира цо топаши леторгаши ийца хьуна юхе гlолла бlарг лакха. Мича хой кхы гаьна ца ваьнна хила мег из. lашати а я безам хилар, амма кхаланаха цlагlа багlа беза аьлар. Тхо юхадоагlаргда.
Ахьмада кlезига мара вижа ала маганзар. Ер цlагlа кlаьдача маьнге тlа вижа уллаш санна дацар.Чоал лазабьккхабар цу гаьно. Амма кхы да хlама дацар, гонахь баьде яр кхераме а. Хозаш бов а яр, гаьна доацаш цхьан хlамо кхераяь хьалагlетта лелаш жут дар. Вешта кхы хозаш хlама дацар. Кхоана-м ювзаргья хьона аз из цlи, дийнахь-сарралца са вала везе а.Иштта уж уйлаш еш юха дlатхьайсар.
lийсаи цунцара новкъостеи кхы гlулакх ца хулаш чу баьхкар. Дийнахьа хьожаргда вай, хlанз токхора юкъера маха лехаш санна да вай леладер.
Шоана Даьла раьза хилва, къинтlера довлаш шо хьувздарах. Вlалла хlама дац. Хьа цхьани бал бац ер, вай массари ба. Из аьнна уж дlай-хьай къаьстар.lайшат lойижаяцар, мар чуварга хьежаш.
Са тувсаш яр из, цунна Ахьмад коравар.Тембенаькъан Мусай Мухьаммад
Хьунаг1а ваха к1аьнк
(7-г1а мангал, 2015 шу)
кхоалагla дакъа
Оалхазарашца сомаваьлар Ахьмад уж декаш цара наб кхы хьа ца яйташ.
Дукха ха яьккхар дегl лазаш меттаг1а ца воалалуш. Тlаккха ший гале лаьтта lокlалакхессар цо,гонахь бийхка хинна муш хьа а баьста из а lокхессар. Цул тlехьагlа гаьна хорхе йолча моттиге хьа тlа а ваьнна дlай-хьай хьажар из, ший ваха воалча оагlорахь фуд хьажа. Цигач гуш хьу мара яцар. Хlаьта из ма дарий укхан дийзар, хьунагlа ваха аьнна дегауйла йолаш ара ма ваьннаварий ер-м. Сиха lокlала а ийкха, баьца тlара тхираца юхьмараш йилар, вож шушача дола хий доаде йиш йолаш дацар. Иштта а кlеззига дар из. Мича хой новкъа водаш кхы хий ца кхетий а. Ший гали чу дола докъадаь дулх ара а даьккха из даа волавелар из. Дира-м дар из, хий мала дога оттар дира хlама йиача,бакъда цхьа кlезиг са техачул тlехьагlа дlадоалар из. Нагахь санна хий моле, кхы а дукхагlа мала дога оттар. Дира хилар мара цунах во хlама далацар, вешта-м вуза дика вора цо.
Тlаккха ший поартол хьагулъя дlахо никъ хьо лаьрх1ар укхо. Мича хой, сона тlехь боагlаш бий а. Хlанз а укхаз мара кхаьчавац со. х1аьта бакъда нийса ший мичахьа кхаьчав ховш-м вацар из. Кхы а гаьнагlа дlаваха безам бар цунна, хlана аьлча укхаз ер юхаверзе, дешале араваьлча дувца хlама хургдац укхан цкъа-дале, шоззлагlа-дале ший дlадоладаь хlама сага чаккхадаккха деза.
Заьлгlа яцар укханга шийца, амма гlинбухе lов боалача оагlорахь йоалалга ховра Ахьмада. Хlаьта хlанзехь кхы гучабаьннабацар укхан lов.
Тайп -тайпара жlаленускалаш дар гуш. Иштта царех цlи хlана йоаккха аьлча , дувцаш хезадар укхан, жlалеш шоай гlулакх даьча моттиге уж хьа тlа доландаь, из-м шийна а дайнадар укхан. Амма хьунагlа юкъе фу жlалеш лела, бакъдоацачох тара да-кх боккхагlчара дийца хlама. Иштта уйлаш еш водашше ког колдал чу лайзар.Юха сецар Ахьмад, ког хьала баккха ер велча икк колдал чу а юссаш ког ара баьлар, юха ший икк хьа ара яккха вена ког цу колдал чу lеттар ший пазата бlехъеш. Из тlера lояккха езаш хилар. Кулгашца хала икк хьала а увзая юха lотlайийхар кlаьнко. Из яр ушал дlайолалу моттиг. Хlанз фу де деза хьох аьнна хаьттар ше шийга Ахьмада, го баьккха гlорг ма варий укх ушалий доазонаш довзарий, амма юкъ- юкъе гlолла дlаваха кхераме дар, цо lочаувзавой кхы ара вала вlаштаь даргдоацилга ховра цунна. Цу тайпара уйлаш еш ха йоацае лаьрх1ар укхо. шийна юха а ваха цхьа сома гlадж а яьккха. юкъе гlолла хьалволавелар ер. Дlахьажача гуш зlамига гlайренаш яр, шоайла юкъе гаьна моттиг а йоацаш. Халла, лоралуш , ший ког баккхалехь,гlадж хьалха lочуотташ хьалхара гlайре тlа кхаьчар ер. Ушал кlоарга яр. Гечув дале а голингашта кхаччалца lочувахар шийна тlа ювха хlамаш б1ех а еш, цох-м сагот вацар из, сел гlадваха шийна тlехьа вала мегаь.
Гlадвахар хьалха дар укхан,лаьтт долча кхача кхы а гаьна ваха везар. -Хьалхарчох чаккхаваьнаволаш, вокхахь-м кlезиг-дукха аттаг1а хургдар сона ,- шийца къамаьл дувцаш водар кlаьнк.
Тата а хеза ер дlахьежача чкъаьрийдуарг йоалар эрзашта юкъе пхьид а лаьца. Цу тайпара сурт хьалхар гуш дар укхан. Ер-м чкъаьрийдуарг йоацаш , кхы а пхьидарч юарга я мотт сона - аьнна велакъежар кlаьнк. Тlаккха гlайре тlара кхы цхьаькха гlадж а яьккха , шийна аттагlа хургдолаш, дlахо волавелар Ахьмад. Ушал чу хозаш пхьидарчи ункхарши яр, лаккхе гlолла гlетташ лелаш жут дар, Бе безаш никъ а бар. ушал дlакъайла йоаккхаш уллаш lов бар, Ахьмад-м цунца бала болаш вацар хlанз.lочуветталуш , юхаурагlотташ, иккаш lойоалаш юха хала-баленза хьатlаювхаш.Из бала а lайжа араваьлар из цу юкъера. Тlаьда,х1аьта раьза волаш.Хlамаш тlаккха йокъаергья аз, шоаша йокъаела а тарлу ераш. Кхы дукха ца хьежий а, гаьний ткъовронашта юкъе гlолла маьлха зlанараш чаккхаювлар. Укхан хьалашкахьа го боалар, цунах ураг1а волаверар Ахьмад, ер юкъе кхаьчача хозаш хий дар. сихаг1а воалавелар кlаьнк, ер лакхе хьатlаваьлча шин гувна юкъе хьаст боалар. Сиха ший гира гали lодаьккха хий долча вахар из. Ший дог lаббалца хий менна, ший шуша хьалайизар цо. Гаьна доацаш ецхам яр йоалаш. Ахьмада уж яа безам эттар. Е мерза а яцар уж е кlома а яцар. Кlезиг мара яанзар цо.
Дехь гув тlа ваьлча ведолг яр. Укхаз салоlаргда аз аьлар кlаьнко. Шийна тlера хlамаш lо а яха юха хий долча lокlалаваьлар из, уж йитта аьнна. Малх хьежаш йlайха яр арахь, хlаьта уж сиха йокъалургъяр. Ший хlамаш бай тlа lоехкар.
Ахьмад кlаьдвеннавар, амма селхан санна дlа а вижа ха йоае йиш яцар, цlи ювза езаш вар ер. Дlа- дехь хьа-дехь а ваьнна жlолам лехар Ахьмада.
Сарралца ваьлар, х1аьта цlи хьалъйийзар.
Тахан-м йlаьйхача йоаккхаргъя хьона аз хьо бийса - яхаш велаш вагlар ер.
Колумбо яхачо lамрик хьайийлача хана хинна хургдацар , Цlи сегача Ахьмадага хинна хьал.Х1аьта из цо хьаелар бакъ доацилга ховш вар ер.
Амма из-м сиха дlадаьлар цун. Тlайоагlаш латташ lаьржа морхаш бlаргаяйча.
Бусса-са хиллалца lоцаюжаш яьгlаяр lашат. lийсас цхьа шин сахьта наб йир.
lуйрана лоалахой наlарга баьхкар. Хьарачо шоашкара новкъостал долаш да хьона йоахар.Галеш, кхача хlама герз а леторгаш. Масса хул хьунагlа бийса яккха езаш аьнна.
lашат т1ехьара яланзар ше дlайиггалца. lашат а йолаш бархl саг вар ераш .
Цхьан сахьата гарга никъ бир акхар цхьана. Тlаккха, са а лаьlа. Барт бир акхар тоабаш е, шишша сагах. lийсаи lашати шоаша цхьан цlагlара хиларах цхьана баха лаьрх1ар. Барт бира, акхарех сага кlаьнк коравоагlе топ г1аттий тасса,ховргдолаш. Из барт а баь дlай-хьай къаьстар ераш.
Сарралца лийначул тlехьагlа кораванзар Ахьмад. Кlаьдъеннай со аьлар lашато.
Даь хlама-м хургдацар, хьо хьай цlоган тlехка тlа яьгlа яларе. Фу кхоачашде енай хьо?
Хlанз хьо лелаергья аз е се лелавергва е кlаьнк лохаргва? Хьа алал.
Ай, цlагlа са хьувзаргдар са. Хьо мичав ца ховш кхы а кlаьнк дагавоалаш.
Йиш ярий са шаккхе а воацаш lе?
Морхаш кхоалаш латт сигале. lаьржа морхаш.Дог1а доагlаргда вайна. Цlи ювза эшаш яц, хlаьта а догlо дlайоаергья из. Йоле цхьан гаьна кlала моттиг ю вай воашта.
Хьалхара тlадамаш lотlадоладелар. Ахьмад а ший поартол йица сомагlа йола гаьнаш тlа кlала ваьлар, гаьна тlоа бар сегаш, хозаш дlи дар. Догlо , укхан иштта а йоккха йоаца цlи дlайоайир. Тахан а шийлача бийса яккха езар укхан. Шийла мара ецаре-м хlама дацар цу ден тlа тlаьда а. Иштта-м цамагар лаца а гаьна дацар. Хобвенна ший гали марх1а а дела lовижар Ахьмад.
Тембенаькъан Мусай Мухьаммад
Хьунаг1а ваха к1аьнк.(9-г1а мангал 2015)
диълагla дакъа
т1акъа чура санна доагlар догlа. lаьржача морхаш сигале кхаларца гонахь мелдола дахар баьде даьдар. Ший гали юхег1а хьатlатоlадаь цхьан йоккхача нажа кlала lохайра Ахьмад. Шийна гаьна доацаш цхьа хlама тlехъяннача санна хийтар укхан, х1аьта гуш хlама дацар. Сегача тlоано сийрда йоахар буни. Техача тlоано ведолга юкъе лаьтта хинна гаьна вlашаг1а яьккхар. Хlана дар из иштта хацар укхан , амма цхьаь латтача гаьнашта каст-каста детталора из. Ший дас дувцаш хезадар укхан. Ший керда доаладаь нускалаца ваха хиннав мара доахана тlехьа, цигач догlа доладеннад, дlи детташ, ший нускал гаьна кlала а дита ер доахан долча дlавахав. Техача тlоано нускал доацаш витар из.
Из бахьан долаш цхаь латтача гаьна кlала ца lе хьожар Ахьмад.
Тlарш мо тlоадаваьвар из. Хlанз-м кхы лечкъа везаш вац са-м. Ший хургдар хинна даьннад.
Со-м дlахо дlагlоргвар. Баьди я-кх, мичахь вухьаргва со гlа бакх а.
Хьалха-м, дагадоагlа сона ,сои новкъости тхоайле къамаьл дувцаш. Юртара маlасага ший маьшен хьуна юкъе, кашмаш долча lооттайича,тlаккха дlа а ваха из хьаийцачунна аз дlалургья шоана оаларе, сои сои кхера ца луш гlоргвар дувцар акхар шоайле.
Хlанз-м ховра укхан ший из мо дола хlама де мегаь хургдоацилга, вешта ер машен хахка ховш хиннаваларе а. Акхар хьегамаш дар уж.
lийсаи lашати а тlоадабаьбар. Амма ераш-м lаьмабар. цу тайпара халонех хало хеташ а бацар.Ший хана тур текхадаь нах бар.
-Тахан, хlаьта цхьанахь дохалургдац вай,укхаз бийса йоаккхаргъя вай , аьлар lийсас.lийсайна ховра дукха ягlача гаьнаш тlа тlоа ца кхеталга, цуна кхы а ховра гаьна лаккха хила йиш йоацилга, гаьна лакхалега хьежжа хила езар гаьнашта юкъе йола моттиг.Кхоана малх хьажарах сатувса аз. Йокъ-м лургьяц хьунагlа иштта сиха, хlаьта а догlа ца доагlача хана аттаг1а хургда вайна.
Фу де вахав хьох из? Фу даьдар вай цунна? халхийтадар цунна цхьа хlама - яхаш ше шийга хаттараш телаш ягlар lашат.
Къаяннар, фу дувцаш ягlа хьо цигача? Сона коравайта lа из , халахетар-м аз дергда хьона цунна. Цун дегlа тlаоттаргдола таlазар яхий lа. Ца хайча дикагlа да хьона. Хlанз тхьовса хьажа веза.
Цу бийсана цхьаккха царех тхьовсаваланзар.
Юртахой шоай барта баьча тайпара,баьдйийрзача чубахар. Догlа кlала-м хlаьта а бахар уж.
Кхоана юха гlоргда вай аьлар цар, догlа соце нагахь санна. Вешта-м цигача лаца хlама яц.
Оакхараш дlа ца вуий, моцало вувргва из цигача. Хьунагl-м со мо кхы вац яхача маlасага а хала хул.
Акхарна моттар дацар, Ахьмад-м зlамига вале а хlамаех кхеташ, кlала вусаргвоацаш кlаьнк вар. Са хиллалца иштта хобвенна ваьгlар Ахьмад. Догlа сецадар, морхаш михо дlаехьаяр. Гучабаьннача малхо буни сомаяьккхар. Селхана кагьяча гаьнага хьажа вахар ер, из йоалар ведолга нийса юкъе.Ер водаш латташ хьалшка гlолла пхьагал едар укхан когах хьокхалуш, ер цецваьнна цунна тlехь хожашше кхы цхьаькха хlама тlехъялар. Из дар цхьогал цунна тlехьадеда додаш. Хьун юкъе дlакъайладаьлар уж. Ший сенга хьажа вахав а вицвеннавар Ахьмад.Тlаккха дагадеха, ший гаьнага хьажа,дlаховолавер из.
Тlаювха хlамаш тlаьда яр, хlанз уж lояха лела ха яц сога, дlахо ваха веза.
Корта бар лазаш, йоагlаш наб яр.lокlала ваьнна ший юхьмараш йилар цо. Цу чура хий а менна, галий чу шийна кора даь хlама диа, новкъаваьлар. Даа хlама кlезиглуш латтар, хlаьта кхы мел дуккха lе лаьрхlа ва ер цу хьунаг1а хацар укхан.Хlанз а кхы хlама мича хиннад укхаз са го безам болчарех, е сакъердаме новкъосташка дувца мегаргдолаш.
Ший ушал чуваха хинналга тоъацар укхан,кlезига хетар.
Уйла еш вар Ахьмад шийна селхан бийсан бlаргадайнача хlамах, сел кхеравенна шийна из хийтар е бокъонца цхьа оакхар дар цигача.
Гаьнашта юкъе къайлаваьлар ер. Кхы а кlоаргагlа ер хьунагlа ваьлча хьона кхорий гаьна кlала бора ча йоалар цхьа хlама лехаш. Цо зийра кlаьнк. Хьатlа ера из Ахьмад волча тlехьашкара когашта ураэтта цун бlарахьежар. Амма Ахьмад меттаг1аваланзар, цун ховра ер воде из цунна тlехьа йодаргйолга, кхы а ховра укхан окхарашта бlаргаш чу хьежа йиш йоацилга, хlана аьлча, шоашца лата воалаш санна хеталора царна.
Кlеззиг укхан бlарахьежаш лаьтта дlаяхар ча. Хьайна са дезе гош хьоабе аьнна ведар Ахьмад lоловзача лараш тlа юкъе ши пхьоаг1ат хилал моттиг а юташ.
Дага доагlар укхан шоай юртара йоккхача саго дувцаш, шийна хьунагlа яхача хана хиннар. Цунна а тlа кхаьча хиннаяр ча. Амма , Багlез дувцар, ше цунга аьлар яхаш “Хьай цlога ма яйъа ча, со сай цlагlа я.”
Цхьа бакъда Ахьмада-м ший цlи а йицъеннаяр.
Новкъа водаш цхьа бекъилг а баьккха , ший даь урсаца из ира бе хайра ер. Мича хой цу тайпара кхы а хlама хуле а. Тахан сиха кlаьдвелар Ахьмад, бийсан наб ца яьлга хила дезаш дар из. Цlаьхха корта кхеста lовежар из. Юха бlаргаш хьаладийлача ший цlагlа маьнге тlа уллаш санна хийтар цунна. Юха дlакъовладелар бlаргаш. Метта вера Ахьмад лаьтта уллаш вар ер. Малх хьежаш болаш са лоlаргда аз-м , лаьрхlар цо.
Гаьна кlала дlавижар из. Тlакхоачар тlакхоачаргва-кх, амма аз са ца лоlе со дlавохалургвац.
-Мича долхаш да вай? нийса мукъа бий вай беш бола никъ? - хаьттар lашата
-Мича долхаш да-м ховра сона, ер моттигаш йовзаш я сона. Нийса долхе-м хац сона вай. Из-м укх оагlарахь вена вий хац сона. Вена вале нагахь санна хlанз вай тlакхоачаргйола ушал чу ваха хила тарлу из.
-Ма дувцал хьайн из мо дола къамаьл иккхар lашатагара, елха яла йоалаш.
-Йоле го баьккха гlоргда вай. Ушал чу долхе кхы ара ца довла а тарлу вай.
Тембенаькъан Мусай Мухьаммад
Хьунаг1а ваха к1аьнк.
Пхелагlа дакъа
11-г1а мангал 2015 шу
Ушалах го баьккхар lашатои lийсаси, кхы зlамига яцар из.
-Нагахь санна из ушал юкъе гlолла ваха вале фу де дергда вай? - хаьттар lашата.
-Вахавале цу оагlарахь хьожаргда вай. Цкъахьалха укх оагlорахь гlоргда вай. Юхадоагlаргда вай.
-Сел гаьна ваьнна хила йиш йолаш вац из. Оакхарий цун тlакхаьчадале фу дергда цо? - йоахар lашата.
-Тlаккха вайна цун тlехкаш гургья. Бегаш бу аз бегаш,- аьлар lийсас цун дlабlара хьажа, хьона миссал сай воl ца везаш мичав со. Цхьа бакъ да нихь увза-м дезаргда цунна, цу тайпара хlамаш леладе кхы цунна дагадохаргдоацаш.
-Гlадж-м йоагlар цунна, елаелар lашат, хlаьта а хатта деза цунга , фу бахьан дар цун цlагlара иштта хlама ца оалаш , е вода со воагlа со доацаш, дlавахар.
-Воккхахиналга хьахайташ хургва из. Цигача цхьанахь тувлавенна, велхаш лелаш хургва хьона, воккха хиннар.
Хlанз аьтта оагlорахь долха вай. Цигача гаьна доацаш хьаст боала, хьогавеннав со.Укх моттигашка-м дуккха хиннавар со. Цу юхе цхьа ведолга а йоалл , цу тlа са лоlаргда вай.
Хьаста тlа кхаьчар ераш, шоай дог lаббалца хий менна, ведолга тlа баьлар. Юкъе йоала га бlаргьяйра акхарна, селхан тlоа кхийта кагья хинна.
-Дlахьажал хьал, аьлар lашата, лаьттанга пlелг а хьокхаш, тов еций из? Цхьа саг-м хиннав хьона укхаз , вай вар вий хьох из?
lийса товна тlавахар lогора а хайна пlелгашца ловза йир цо из.
-Дуккха ха яц ер укхаз йийза хинна. Амма вайчунна-м могаргда аьнна хетац сона цу тайпара хlама.
Ахьмад аьнна кхайкар ераш. Жоп луш сага вацар.
Ахьмад цхьа йоарч хилал никъ баь водаш латташ вар цу хьуна мел йола колдаш иййеш. Шийна ха а ца ховш цхьан къорешке кхаьчар ер. Листа хьу яр из. Халла мара гаьнашта юкъе чаккхвоалалацар. Арахь ди дале а ,цу юкъе дола хlама лертlа гуш дацар, маьлха зlанараш наг-нагахь мара чаккхайоалитацар гаьнаш.
Ахьмад цхьан хlамо соцавергвоацаш санна хеталора. Тlа дувха барзкъа дохадаьдар, амма леладе мегаргдолаш дар. Декаш оалхазараш мара дацар. Гаьна тlа дlа тlа тайжа lоэттар Ахьмад кхы дlаваха са доацаш.Форта тlа гlолла тlаьда хlама йодаш латтар, кхеравенна ший латтийсар ер.
-Бlехал ма хилабалар хьо, бlехал ма хила балар хьо!!!
Из-м бар. Укхан бат йолча хьатекха , мотт арабоахаш боалаш бар. Са ца даха хьежар Ахьмад, дlагlоргбацар хьох иштта со лаьттача, кхы из дlацабодаш тlакхийта форта тlара лаьца лостабаь дlабахийтара цо из, ше цецца воалаш ший даьчох.
Укх юкъера сихаг1а аравала веза аьнна,дlаволавелар Ахьмад. Водаш латташ ког кlоагача ийккха кагбечара ваьлар ер, Дала къахетамца хоада мара банзар. Цlий lодоладелар. Шийна тlера коч lояьккха дlабийхкар цо ког, х1аьта цlий саца лаьрхlа дацар.
Тlаккха юха хьа а яьста чов йолчал лаккахlа дlайийхкар. Кlеззиг цlий дlалаьгlдаллалца lохайра из, х1ана аьлча меттаг1а ер вувле цlий чlоагlах lодара мара кхы пайда хургбацар.
Юха а цхьа хlама юхе гlолла тlехьйолаш санна хийтар укхан.
Теба дагlаш акхациск дар, укхангахьа хьожаш дацар из, е ер зийна вацар цо е укханца бала болаш дар из. Кlеззиг ер лакхахьа хьажача зlамига лийг доалар дажаш.
Ший дагlачара кхоссаденна форта тlа кхийтар акхациск, лийг меттадала кхоаданзар. Детталора из, амма мукъадалитанзар из. Ший фос йийца къайладаьлар акхациск.
Цецваьнна царна бlарахьежаш вагlар кlаьнк. Тlаккха шуш хьайица цхьа ши къург бир цо.
Цlий лаьгlденнадар. Никъ дlахо дlахьо аьнна ер хьалгlатта велча юхе гlолла lовдарг текхаш бодаш бар. Ер еррига хьу акхарех йиза я мотт сона. Укхаз-м lовижа а кхераме да, гаьна тlа воале е лаьтта вагlе , бlехалаш, lовдаргаш, акхацискаш. Ваха веза, ваха веза. Боарам боаца хьу,кхоачалуш латт даа хlама.тоъаргда мотташ хиннавар ер, юхе а дацар, цу ден тlа хоадабаь ког, деха барзкъаш. Цхьан оагlарахь кхераме дар из, амма вокха оагlорахь дилча сакъердаме хеталора цунна из.
Къорешке юкъера араваьлар ер. Дlахо аттаг1а дар ваха,кlаьдвалар децаре.
Когаш ший дий хацар укхан. Ший лаьттача lовежар Ахьмад, юха а хийтар укхан ший маьнге тlа уллаш санна. Валар-кх со укхаз улаш.
Ер хьакхийтача баьдъеннаяр Дlахо дlавохалургвацар, баьде йолаш, ший гали чура юхе дисса хинна даар дlадиар.Хий кхоачалуш латтар.
Юха а доладелар догlа. Со дешале вагlача ханахь-м дагlацар ер догlа, Хlанз-м чlоагlа доладелар ер, со укх хьунагlа веча.
Гаьна кlала lохайра.Пхи минот ялале тхьайса дlавахар.
Юха а догlа доагlа, хlанз баьде я,са лоlа вай - аьлар lийсас.
Цунца раьза хилар lашат а.
-Укхаз йисте хургва из, кхоана са хилале арадовргда вай. Хlанз са лаlа. Уж lобийшар.
Юртахой бар lобувшанза. Юхег1а вахача лоалахочо дlа а ваха кхийча латтача хьайбашта кем билар, хий а оттадир. Мецал лерг ма дий ераш.
Тlаккха юртахоша барт бир, кхоана юха а гlоргда вай lаьдала тlа , хlанз-м даьнна хургда уж шовзткъе бархl сахьат. Цар хlама ца дой вай воаш гlоргда царна тlехь. Шоай поартол гул а яь, пхьор диа lобийшар ераш.
Тембенаькъан Мусай Мухьаммад
Хьунаг1а ваха к1аьнк
(13-г1а мангал 2015 шу)
ялхлагlа дакъа
Юха а бусса-са хилалца догlа денадар. Ер аьтинг бутт - догlан бутт ба мотт сона йоахар цхьан юртахочо.lуйрана ворхl сахьат даьнна ха яр из. Ара баьнна латташ Ахьмадий новкъостий а бар. Царна юкъе, цун дикаг1а вола доттагl а. Башира ховра из мича вахав,мича вахав аьлча а, из хьунаг1а вахалга, фу бахьан долаш вахав а.
Ваха валар со цунца, сай доттагl цхьаь ца вуташ, уйланга ваха латтар из. Кхы а дага дехадар цунна боккхаг1ачарга из дlа ала. Амма из цо дlаоале,укханга хоаттаргдар, хьалха хьа х1ана аьннадацар lа аьнна. Ер бехке вергвар, цудухьа йист хиланзар из.
Юртахой дехь юрта баьлар lаьдала долча. Г1улакхче балх вацар. Ийса сахьат даьлча хьакхоачаргва из аьлар болхлоша. Из-м бlарча ши сахьат ма дий. Цун болх ма тlехьа болалуш ба - раьза бацар нах.
Иштта ба-кх уж г1улакхчеш - аьлар болхлоша.
Хlаьта дика болх-м ба из кхы воккхагlа г1улакхче воацаш. Мегаьд, сабар дергда оах.
-Амма кlаьнк фу де дезаш ва, хьуна юкъе лелаш вола? Цо дергдий сабар? Тамаш хет тхона-м.
Зlилерга тохал цунга. Техар зlилерг, цагlа вац аьлар, балха вода аьнна араваьннав из.
Ийса сахьат далале хьакхаьчар Мухарбик, из вар из,г1улакхче ва яхар.
Салам денна, моаршал хаьтта баьнначул тlехьагlа хаьттар Мухарбика, фу бахьан долаш ераш баьхкаб аьнна.
-Хlанза а хаций хьона? Ва маlасаг. Кхо ди даьннад кlаьнк воацаш вола. Нах тlехьа бахийта безар цунна. Хьовзагlеттарг яц ма яхий оаш, жlалеши нахи мукъа бий шуга?
Оаш тхона нах ца лой тхо тхоаш гlоргда-кх цига!
Болаш ба нах, аьлар Мухарбика, болхочунга дlа а вийрза, волел цигача бола нах хьагулбел, сиха!
Болхло дlавахар, пхи минот яьнна яцар итт саг шийца воалавеш юхавера ер.
-Кхы саг веций цигача - хаьттар Мухарбика. Вац , кхы дукхаг1а вай маца хиннад?
Мегаргда хlаьта. Оаш фу дейи, укх нахаца дlа а гlой, шоашца жlалеш а йийце.
-Дий вайга жlалеш?
Шиъ да, цаl -м царех къаденнад, кхы хlаман пайдан дац.
-Из укхаз дита тlаккха. Къонагlа дар хьа йийце. Из еррига хьу тахка шоай безам бале. Амма из кlаьнк воацаш юха ма делаш.
-Цигача шуна беттал совгlа ха яккха езарг яле а.
Кхийттарий массаварга?
Кхийттар аьлар цхьан багех лувча санна.
-Доле тlаккха сиха, ха ца йоаеш, шоай хlамаш гула а яй.
-Укхаз мала хургва тlаккха ? - хаьттар цхьан болхлочо, тхо дерригаш дlадолхе.
-Ер болх сога бита оаш, укхаз кхы lа ях хlама хилац. Шоай кlаьнк лаха гlо шо, из ба шуна болх.
Тlаккха юртахойи болхлойи цхьана хьу йолчахь болабелар. Жlале а йийца.
Амма из-м дlатlахьежача кхы пайдан долчох тара дацар. Бакъда кхы де хlама дацар.
Цу хана Ахьмад вар къорешкер ара ваьнна водаш латташ. Мец-м веннавар ер, х1аьта гонахь хlама дацар даа мегаргдолаш, цхьа lов беце. Из буаргболаш дlа тlа воалаш латтар Ахьмад.
Цхьа кlеззиг гаьна ваьлча гаьнаш тlа доахкаш кlоажамаш дар, уж дар жlаленускалаш, даа йиш йолаш дар уж, тlехьнахьара тайп-тайпара бос болаш хулар уж,ший доахкача моттигага хьежжа сийна беса тlара тайша боса тlа кхачалца ,къаденнараш сийрда бора хулар,амма чухьнахьа пхьагала дулх санна кlай, чам болаш а, цу ден тlа пайдаме a, геттара дика хулар уж цlий кlеззига долаш лазар кхийтача наха, кхы а дуккха пайдаме хlамаш дар царга.Вешта жlаленускалий санна бацар цара чам, Чинкой «му эр» оалар царех из яхалг дар «гаьний лергаш».
Сиха тlаведар ер царна, тlехьнахьара урсаца цlенна а даь , юкъегlолла ахадаькхар.Ма мерза а хетаделар цунна уж.
Иштта мерзалора , хьалха гоама хинна хlамаш а,уж доацаш висача.
Уж даа хlамаш дlакхувсачарна тlаоттийла из мец ха, цар кхоам бергболаш,уйла йора Ахьмада.
Кеча дича -м вlала мах хургбацар акхар, х1аьта иштта а мегаргдолаш да ераш аьнна ший гале чу кхайсар цо кхы а.Цул тlехьагlа хий а менна дlахо вахар.Колдаш гулаеш,наг-нагахьа баьца тlа а воалаш. Мlадехь хьалвизза , биркъе волаш, амма ший леладечох раьза волаш. Кхы фу дергдар укхо ше шийх раьза ца хилча кхы бараш-м хlаьта а хург мича бар.
Колдаш дlа яьлар, царна когамет кхерий доладелар, тlехьнахьа баьцахи lовнахи диза.Доккхий дар уж, иштта зlамига дараш а дар цигача.
Кхерий хьу я моттар из. Из-м яцар.
Пхьера ха яр. Юха а догlа доладелар.Дlи къувкъацар. Наб йоагlар. Кхерашта ший гали lодила цу тlа корт lотlабила дlавижар.Лакхера шоайле вlашкалатташ бар уж ши кхера,кlала чу вала моттиг а юсаш, цу кlала улар ер,из бахьан долаш догlа хьатlакхачацар укхан.
Наб кхетацар.Дагар де эттар ер. Эзарне тlа кхаьчар,наб-м кхеташ яцар. Иштта мерзе хана тlа ваьлар ер, амма мерза наб хьая лаьрхlа яцар. Кхы а иллар берзий ха яр,lувг1аш бертий яр, кхы а кlоаргагlа кхерашта юкъе ваьлар Ахьмад. Ший урс хьалдаькха. Берташца лата кийча вар ер.
Халла-баланза тхьайсар.
Догlа соцаш дацар. Хьунаг1а баьдеи шийлеи а яр. Бертий яр мецъенна лелаш. Юхе йолаш санна хеталора.
Юртахой lаьдала болхлошца салоlаш бар. Хувца а луш.
Иштта а lийсайи lашати а бар.
Тембенаькъан Мусай Мухьаммад.
(16-г1а мангал 2015 шу)
Хьунагlа ваха кlаьнк.
ворхlлагla дакъа
Хьалха водаш Ахьмад вар, цунна тlехьа боагlаш даи даь-сесаги бар,
царна тlехьа боагlаш юртахойи lаьдала болхлойи бар.
Диълагlа ди дар.Ахьмад эттавар,бlаргаш чукхийтадар, гlелвеннавар.
Низ бацар лертlа гlа баккха.Хlаьта а саца безам бацар.Кхы фу дергдар цо сецача а?
Укхаз lейи? lергвар,цхьа горинг мукъа латташ яларе, цу чу бийсаш йоахаш, дийнахьа арахь сайна даар лехаш леларг ма варий.
Когаш хьалшкахьа тувсалуш йодаш пхьид зийра укхо, из хьалаца воалар из, амма тlаккха ца лаьцача дикагlа да аьнна хийтар укхан. Пигаш доале а хац, сона уж эшаш дац.Минот дlаяханзар дохьаш доалаш йола пхьид лаца. Цунна хацар цу пхьиди дохьаш итт саг вела дий. Цlока тlа хьокхаделча кхоачам болаш дар уж дохьаш.
Валар соца Башир,аьннадар аз цунга, ва тиганзар.Хlанз-м дехке ваьнна хургва хьона из, уйла йора Ахьмада,из мо дола хlама хьалхара хулаш дацар. Цхьанахь долхе вай е цхьа хlама дой аьлча юхаозалора из, тlаккха дехке воалар.Цхьана тхо даларе цхьакха дош хетаргдар сона ер хьу чакхъялалца ваха а.Ший гали чура кlоажамаш хьаарадаьха диар цо.Тlаккха ший шуша чура хий мелар . Из Селхан доагlача догlан кlала шуш лоаттая гулдаь дар. Иштта-м хlама хьадергдолаш ва ер, наха вутаре. Цхьан гаьна тlара вокха гаьна тlа гlетта йодаш цестарг яр.Цестарг я - гlетташ йола терсал. Оалхазар санна-м гlеттацар из, хlаьта а шовзткъе итта гlа хилал моттиг гlетта йохалора из.Иштта сакъердаме хlамаш хулар хьунагlа, хайча дика дар.
Кога-м бийрзабар укхан, чов дlакъовлаеннаяр.Деррига хlама ший гартаца додаш дар укхаз, ший фо дар. Юртар чула хозагlа дар.Гаьна тlа а ваьнна, эггар хьалха санна
ткъовронаштlа гонахь муш бийхка, х1аьта хlанз-м гали юкъе lодилар цо,шин когда юкъе кlаьдах хургйолаш.Делкъа ха мара еций а, наб йоагlар.
Амма цу хана юрта ший самукъане хlамаш дар. Истий бар гулабенна аьлдиташ дувцаш багlаш, чуийна.Хlара яр цхьац дош оалаш,йист ца хулаш йисанзар цаlа.
Даьр из кlаьнк вита-м витанзар цу даь-сесаго дlавахалца.Иштта пlелгаш lувташ, са даккха е lочудола ца вуташ.Мискинг, оалар юкъе гlолла.
Ше хlанз цхьа дика кхаласаг я ала яха хургья ер хьунагlа ший мараца. Саг воаца саг, ший сесага доал де ца могаш.Ховра а ца ховра а, дар а доацара а дувцаш,шоай пlури а буаш, берста батlа боалаш бар.Цар дувцаш дола аьлдиташ бlарг гуш даларе, нах унзар бовргбар. Кхы фу дергдар цар цу юрта,балха-така а бацар lуйрана доахан дlалоахкаш,дlалоахкаш аьлча а,шоай цlагlара арадоахар т1аьре тlа.Сайрана уж чу доаладе ухар. Вож йола ха - йоахарий ха яр.
Хlанз, ший мара вигар ца тоъаш , вай моарой юкъебехьаб хьона.Шелача хlанз лелаш хургба хьона, баьдеча хьуна юкъе.Кlеззиг ехка йий хьогl вай царна хlамаш чу.
Царна раьза воацаш юстера а ваьнна латташ Башир вар.
Кхы царга ладувг1а низ боацаш, араваьлар из,хlама аьлча дlакхоаларг ма варий.
Акхар моарой дийна бар, хlама хиннадацар царна а е lаьдала болхлошта а. Кхы сихо йоацаш шоай паргlатта гlа боаккхаш болхаш бар, хабар тотташ.Малагlча оагlорахь баха беза уйла еш а бацар.Бlарг дlахьежача никъ бора. Оакхарий деттадаланзар акхарна новкъа. Х1ана аьлча оакхарий наьха оазаш хезача шоаша дlадолхар. Наггахь мара хилацар оакхарий наха тlадетталуш, уж тедаш е буаш.. Вешта боагlаш нах хезача дlадолхар уж.
-Довлел хlанз хlама кхоалар вай,водаш латтача хана сиха мецлу саг.
-Воле цхьа ши саг дlа а вахе дахч даккхал вайна, декъа дос, ала дезаш мичад шо уж мишта хила деза.
-Ала дезаш-м дацар тхо, амма цхьацдолча хана дагар ма доалий из, белабелар уж.
-Догlа дена долаш хала-м хургда декъа дахча лаха.
Ах сахьат гарга ха яьккхар дахча да бахачар.
Тувлабеннаб хьогl ераш, йоахар юхебисачар.Ха сайренга йодаш ма латтий, кастта догlа доагlаргда, тlаккха цlи ювза йиш йоацаш дусаргда вай.
Ва вой аьнна кхайкар акхарна юкъера цаl.Укхаз да укхаз да тхо яхаш, раьза болаш боагlаш бар.
Шуна са сево даьккхад иштта мукъа? Ма чlоагlа раьза да шо.
-Дахча даккха даха, из лехаш доахкаш.
-Хьуна юкъе дахча леха дези сона-м хайнадацар.
-Ай дlахо ладувг1а.
-Деррига дегlа лерг хинна хьежаш да-кх тхо.
-Комараш корайира тхона.Тайп-тайпара, Ецхамаш,чlинжаргlаш,гlаьрингаш,lаьржа кхазараш.
-Дlадовла дlадолвла, вай даха мегаргдолаш да, ер мо вахар юрта а мича хиннадар укхаз яхаш белаш бар.
Тахан укхаз моттиг кийча ергья вай аьлар хьалхаваьначо, моттиг кийча е еза.Сигале морхаш гульеннай.
Цlи дlайовргйоцаш фу дергдар теш. Гаьна дlакlала йоаккхий вай из? Дlехьа - сехьа lежамаш лаьтта чу а теха цу тlа гlолла хlама йилача, догlа чу ухаргдоацаш.
Дlавал , аьлар цхьане,из-м бlарча болх ма бий хlанз.
Даьр хьай шелача бийса яккха безам беций , бе безарг-м ба хьа из болх, са вош, жоп делар воккхо.
Цу хlама ка йоалаш сага веза укхаз.Укхаз ва барайтта саг хилал, берригаш а даа хlама мара ка йоалаш а бац. Белабелар берригаш а.Хlаьта из-м велхал х1ама дар.
Сахьатал совгlа ха яьккхар, цхьа хlама хила мегаш дар, хьагучох. Е гаьнашта цlи яккха а е цlи дlаяйна а.
Юххера а баьлар ераш. гlулакх хилар.Цlи-м догlан кlалхара яьккхаяр акхар,хlанз шоашта фу дергда ховре.
Догlа доладелар.Гаьнашта кlала lохайшар ераш..Наг-наггахьа дахч кхала тосаш.Догlа чlоагlа дацар из бахьан долаш дика чаккха далацар из гаьна ткъовронашта юкъе гlолла.
Баьдъеллалца къамаьл дувцаш баьгlар ераш. Тхьовра сиха болаш хинна юртахой,кlаьнка лаха сихо е хьожаш бацар.
Цlи-м lийсаси lашатойи а ийзаяр. Б1оахьбала кхоабир ераш, догlа далехь.
Сел зlамига волашехь иштта гаьна-м ваьнна хургвац.Бийсана никъ бой хьогl цо?
Е юхавийрзавий хой хьона из, кхыча оагlарахь гlоллачу ваха вий-те?
Тlаккха вай цlагlа доацаш цецваьнна хург ма вий из.
Дуккха хаттараш дар, амма жопаш доацаш дар.
Хаттараш деш lашат ягlаш яр, тар кхийта уллаш lийса вар.
Укхан бе дац наб е моттиг хилчахь. Доккха са а даьккха гаьна букъ теха дlайижар lашат а.
Ахьмад ший вагlача гаьна тlа вагlаш вар меттах ца воалаш. Доагlаш догlа долашехь.Тlоадаваь, меттаца догlан тlадамаш лувцаш.Догlан тlадамаш къамарг иккха кхайкаве волавелар ер.lотlадитар цо из гlулакх. Хьаж-юкъе кулг дилача вlайха вар ер.Дегlа-м шийла хетталора.Кхайкаве волавелар.
Юха хьежача баь бlаьха никъ бар,хьалшкахь бе безаш кхы а мел ба хацар. Дехь сехь а иштта дар. Фу де бира аз сайна ер бала.
Амма хlанз-м тlехьа дар велха. Маlа веций хьо? Чакхдаккха дlадоладаьр.
Фаьлг дагабехабар укхан, бераш дунен го баккха арабайна хиннабар воккхавар хьалха а волаш. Дика никъ баьчула тlехьагlа ераш дlабувша боахкача хана, воккхагlчо ший ши ког шоай дlахо никъ бе безача оагlарахь дlаберзабир, шоашта ховргдолаш мича баха беза. Х1аьта из тхьайсачула тlехьагlа зlамагlчара юхаверзавир из, шоай цlагlа оагlарахьа.
Шоллагlча lуйрана ераш дlахо никъ хьо болабелар. Акхарна йовза моттигаш гуча ювла йолаелча йоахар воккхахчо деррига дунен го баьккхар вай.
Из санна ер тхьовра юхаверзаве саг хиннаваларе…Велакъежар.
Тембенаькъан Мусай Мухьаммад
(15-г1а мангал 2015)
Хьунагlа ваха кlаьнк
Бархlлагla дакъа
Пхелагlа ди дlадоладелар.Малх хьалбаьлар.Ахьмад меттагlа воалаш вацар.
Ши бlарг бийла бар.Хий дацар мала,селхан вицвелар из хий эца.
Тlаккха кlезиг меттагlа ваьлар, кхы а кlезига. Хала урагlеттар. Лазаро лаьцавар ер.
Хала-баланза лакхе гаьна тlа ваьлар из. Малх хьежача шийна в1охале аьнна. Дика ха яьккхар цигача.Юха lокlалаваьнна комараш хургьяцар хьох аьнна лаха волавелар ер.
Хlара буц кlалтlара йоахаш.Сел чlоагlа хьогвенна буца тlара тхир мотт хьекхаш мела волавелар Ахьмад.Моттаца гlулакх хиланзар, тlаккха кулгашца гуладир тхир,цхьа кулг баьцашта кlала оттадеш, вокха чунца цу тlера хий lохьокхаш.
Деррига даьчула тlехьагlа укхо менна хий кхаь къургага кхачал хила мегар.
Биъкогар этта баьцашта кlала хьежар ер,хьа ара йовла комараш мичахь лечкъай шо яхаш.
-Цаl, шиъ, кхоъ со воагlаш ва шо лаха.Лаьцарий!? Укхаз яц, кхычахьа хьожаргва со.
Мичадахар хьох кlоажамаш? Деррига хlама цхьан дийнахьа дlадоалаш мича хул!
Е хул?
Дехьа хьежача нал боалар ший муцlараца лаьтта оахкаш, фу лехаш бар хацар.
Урса т1а кулг диллар укхо,из лаца аьнна,тlаккха из уйла lотlайитар, цо-м ший муцlараца тедаг ма вий, са-м кхы а ваха безам ба.Кхы бола никъ хержар Ахьмада.
Гаьна тlа йоахкаш гизгаш яр, мазаш деш,декаш оалхазараш дар.
Юххера а цхьан гаьна тlа кхаьчача lов боалар,из баа дага эттар укхан.Цхьан маlасаго дувцаш хезадар укхан, шоай набахтера байда боагlаш, хьуна юкъе гlолла, кхы даа хlама доацаш ераш бисача хана,шин кlира lов биабар цар.Дийна-м бар,пехкий хьувкхера кхийтта хиннадале а.Хlанз-м дикагlа бар уж.
Баа волавелар ер, кхы де хlама дацар, юкъера чоапилгаш , нувхаш дlа а йоахаш.Тlаккха lеттадир. Буц яр-кх, мишта йиай хьох цар из.Гуш жlаленускалаш а дацар.
Юххера а баьцакомараш тlа кхаьчар ер. Баьцакомараш lуйрана е сайрана гулайича дика хулар, вешта малх хьежача хана сиха мlаьд лора уж.
Чlоагlа гlадвахар Ахьмад, баьцакомараш дуккха-м яцар, хlаьта а, укхаз уж яле юхе гlолла кхы хила таралора. Биъкогара текхаш водаш вар ер, хачи голаш кхоачадеш.
Гали чура шуши муши хьа а йица, гали дитар,из текхаде низ болаш вацар из.
Хьуна къорешке кхаьчар lийсайи lашати, гаьнаш юх-юххе латтар чакхавала хала долаш, го баккха беннабар ераш, х1аьта lашата цхьа хlама зийра, юхе ер дlа тlа еха леторг хьаласегача кlада дар ткъовронаш тlа доалаш.
-Ер-м вай чунна барзкъах тара да.
-Укхаз юкъе гlолла вахав из. Вай а иштта гlоргда хlаьта.Со дlа хьалха валийтал аьлар lийсас. Леторг йоацаш баьде яр цигача, ди дале а.
-Дика-м чакхвоалавеннав ер укх юкъе гlолла,йоахар lашата.
-Маймал ма дий из-м мичахь гlолла чакхдаргдолаш, жоп делар lийсас.Хьайна могача тайпара хьожаргъя-кх хьо дlагlо, тlакхоачаш латташ санна хет сона вай цун.
-Хьа дего фу йоах къаеннар?
-Из йоах-кх са дего а.Гош хьоабе тlаккха, ший оатхалаш юташ вахав мотт сона ер цу новкъа.
-Ха безам бар са уж вай lаьдала болхлой арабайнабий хьох? - хаьттар lийсас, хьона фу хет цох? Со цига вахача хана-м иштта сиха доладала йиш яц тха яхаш цхьа гlурт бувцаш бар уж.
Уж-м эшаш бацар вайна,хlанз-м вай воаша лохаш латтар ер.Вай доахана фу хиннад хьох? - хаьттар lашата.
-Сагот ма де,вай лоалахошка дитад аз царцара гlулакх.Хала хург мичад царна шоай чарга хьожача хана.
Царна цох хало хинна хlама хуле,со декхарал вусаргвац.
Вешта-м уж бар шоай кlаьнк лаха боагlаргба яхаш.Аз эшац аьннадар. Ховргда-кх.
Хьай хlамаш йохацае хьажалахь, из оалашехь дlатосавенна ший барзкъа доатlадир lийсас.Сардам баккха венавар, йист хиланзар,иштта дикагlа дар.
Хала-баланза цу моттигера ара байлар ераш.
Хlанз сихаг1а дохалургда вай.Гlинбухе вайна аьтта оагlарахь, вай баьри мичахь ваха хургва хьох,эппаз даларе урагlатоссарг ма дарий.
-Хьай бегашца къордаваьв-кх хьо.
-Бур бур яхаш ма йий массахана ва кхаласаг.Вай нийса хьалдолха, кхы а нах новкъа хургбацар вайна дlай-хьай даха хlара вар цхьацца оагlув а йийца.
-Сахьатага хьажал.фу ха яьннай вайна?
Къаьнара, киса леладеш сахьат дар из.
-Шиъ дала доал.
-Хlаьта хlама кхала ха я. Сискал кхы йисайий цигача? -Шортта йисай, вайна тоъаргйолаш я.
-Хьа ара яккха lа тlаккха. Са лоlа вай укхаз.
Цу хана кхыча оагlарахь болхаш бар акхарна тlехь боагlаш хиннараш.
Хlанз-м сихаг1а бар ераш,хьаьта хьанна безам бар укх хьунагlа бийсаш яха.
Ераш ушала тlа кхаьчанзар, цу оагlарахь баха а бацар.Юртара малхбоалехье болхаш бар.
-Декъа дала деза вай кагийнах-,аьлар акхарна хьалхаваьнначо.
-Масса саг ва укхаз, барайтта? Ши тоаба мукъа е еза. Кхоъ кхы а дикагlа хургьяр.
-Ялх саг аьтта оагlарахь, ялх аьрда, тхо нийса хьалгlоргда.Иштта декъа делча аттагlа хургда вайна. Сихаг1а довла а тарлу. Довле хlанз,нагахь санна дукха ха яьнначул тlехьаг1а кора ца воагlе юхадерзаргда шо.Вай а ба цlаг1а дезал.
Кхий чу латт доахан дар lехаш моцалах, кхы а дийтта дацар уж.Маlанах хьунагlа бахачул тlехьага кхаланах царга дlахьожаш бацар, шоайчарга ца хьожаш хилча наьхачарга мишта хьожар уж.
Юхег1а яхаш хинна лоалахо кхы мога ца могаш царга ладувг1а, сайренга ха яьнначул техьагlа дlа а яха йол йилар, дийта а дийтар уж.Шин дагахь яр ер, хий оттадича е ца оттадича яхаш.Мекъало лаьца, тlеххьара хий а оттадир.
Ахьмада тlехь йоагlаш бертий яр,уж-м йоагlаш дуккха ха яр, амма хlанз ер кlала виса волаш юхег1а тlа яьхкаяр.Ахьмада могаргдацар царна духьал отта, кхыметтел ер могаш валаре а.Юха а морхаш кхаьлар сигале.
Гаьна тlа вала везаш хилар.Ер лаьтта тхьовсе lуйранга варгвацар ер.
Тембенаькъан Мусай Мухьаммад.
(22-г1а мангал 2015 шу)
Хьунагlа ваха кlаьнк
ийслагlа дакъа
Ялхлагlа ди дар,х1аьта Ахьмад уж дагар деш вацар е уж дагар де магар долаш а вацар.
Кхыча хана-м ер цlаг1а волча хана сиха йодаш санна хеталора ха,хlанз-м иштта дацар из.Гlайгlане вар Ахьмад, дего са тувсар цlагlа ший метта тlа сомавалар, ер деррига а цхьа гlа хинна дlа далар.Тlехьа йоагlача берташта кlала ца виса хьажа везаш вар ер ше ма хулла.Бертий догlа доагlача хана мара араювлацар,бийсана.Дийнахьа кхера везаш хlама дацар, царех кхера везаш-м дацар,вешта-м хьунагlа кхы а шортта хlамаш дар.
Дика болх беций укхаз цlокъ,лом,воатагар е цу тайпара хlамаш йоацаш,хlана аьлча шин пlелга юкъе дохкала мара доацача гореш со вуаш латташ хилча, цара фу дергдар сона.Дика болх-м ба уж горийдоадергаш йолаш а, цара цу горий кортолгаш доахар,из-м укхо аьлча мара укхан даьна а ханзар.Кхы воккхавар аьнна мичахул саг хlама ховш.
Саг къавели венна дlа воал дуккха хlамаш ца ховш цу тlа ца кхоачаш,герга дуне тlа шортта хlамаш ма дий.Чlоагlа раьза хулар ер, шийна цу тайпара хlамаш хайча, кхычарна ца ховш дола.
Каст-каста са лаlа lоховра Ахьмад, сиха кlаьдлора, цу ден тlа кхайкавора ер.Хьунагlа
дукха хlама дар даа, из лаха ха дезар,китабаш дешаш санна дацар из.Эрзий овлаш е кхы долча хlамай овлаш даа мегаргдолаш дар,х1аьта уж лаха дезар, цхьацдараш кийчде дезаш хулар уж, хи чу кхехкийта.Из боккха болх бар,из укхан бе лургболаш бацар.Цудухьа lотlадитар укхо уж.
lолийга ядаш гаьнаш яр,царна тlехвувлаш е кlала гlолла чакхвувлаш водаш вар Ахьмад,йохкаеннаяр уж гаьнаш,цхьацдолача хана ког тlа лайзача каглора.
Догlа деначула тlехьагlа диса догlан хий чу долаш lамилг бар.
Сиха цу тlа ваха lогора а этта хий мала волавелар Ахьмад, лораруш, хий кега ца де цу кlалара хот хьалтlа баргбоацаш.Ший тайпара чам болаш дар из,х1аьта кхы де хlама долаш вацар из.
Вlалла доацачул яхаш дог lаббалца мелар.
Тlаккха ший бетта чура урс ара а даьккха гlадж яккха вахар ер, акха тlакхоачий цунна тохаргйолаш, денал тоъий нагахь санна.
Цкъа, дагадоагlа укхан, ший даь веший воlаца вахавар ер хьунагlа, цо а йоахар, иштта гlадж ира а яь,акха тlа кхоаче аз цунна чу lоттаргья ер,х1аьта Ахьмада-м моттацар цо из дергда аьнна, из хьалха водаргволаш санна хетар.
Дlахо новкъа водаш цхьан акхан тlехкаш яр ядаш, уж яда дукха ха йолчох тара дацар,сийрда цlе яр уж,кlеззига дулх дисадар цар тlа.Из даа дагаденадар укхан, тlаккха дагадехар укхан Даьлий цlи яьккха урс хьекхадоаца хlама е къе денна хlамай дулх даа йиш йоацилга.
lашат эттаяр, цунна-м бехк бацар из массал бола никъ бича моллагlвар кlаьдлургвар.
-Хьо текхаела вац со кхаласаг яхаш водаш латташ вар lийса, иштта вай долхе дlакхоачаргдац дац вай.Тахан вай бийса хилалехь цунна тlа ца кхоаче вай дегlамаш бийсан а никъ бергба хьона.
-Ай бийсана хала хург ма дий! - аьлар lашата, укхаз-м дийнахьа а лертlа дlавоха мича лой.
-Тlаккха сихаг1а токхаде хьай дегl, сихаг1а коравергва сихаг1а юхагlоргда,чудолхача хана аттагlа хургда вайна.
Аттагlа хургдий хац сона,х1аьта са паргlатагlа хургда,кlаьнк юхе волаш аьлар lашата,хlаьта а юхе бе безаш из массал никъ ма бий.
-Хий дисадий цигача , хаьттар lийсас, дисадале дал сона , дисадеце догlан хий гуладергда вай кlоагашка дисар.
-Кхы дукха деце а долаш да вайга,цунна тlехьнахьа lотlадотта йиш ма йий из.
-Когаш лаз са-м аьлар lашата, цхьа кlезиг аз са ца лоlе.
-Мегаьд хlаьта lолохле хьай латтача,цхьан ах сахьта са леlача тоъаргдий хьона?
Тоъаргда аьнна lохайра lашат lоежа уллача гаьна тlа.
Цу хана къаьста болхаш хиннарачарна цхьан кертача йосача санна уйла есар.
Цаl волавелар ший цlагlа диса бераш дувца,хlанз фу деш хургба хьох уж яхаш.Тlеххьара а со юхаверза аьлар цо, кхы коравергвац из вайна,хьуно дlаийцав из шийна.
Вож пхиъ йистхиланзар из юхасоцаве аьнна цун когаметт цар аьлар хьо бакълув аьнна.Дlацlадолха вай, наьха кlаьнк лехаш лелашехь вай воаш а да тарлу укхаз,из цар цаl мара вац а вай дуккхагlа ба.Юххера а ялххе юхавирзар цlа долча оагlорахь.
Ловзара юкъера ялх саг дlаваьлар, иштта хулар из бала сага шийна тlакхаьча боацача хана.
Кхы а ялх цу хlама гарга вар.Уж а кхы гаьна бацар цох.
Кlезига гаьна байлар юкъе болхаш хиннараш.
Хьалха ваьнначо аьлар иштта вай долхе-м кхыча мехка арадовргда вай,юха чу мишта гlоргда вай.Г1улакхчена гlулакх ший йlайхача моттиге ваьгlача ма даьннадий,вай укхаз хьала а лаьхка.Дlадоахе дlадоахарг да-кх цо балхар, юхадерза вай, вожчарга дlа ала вlаштех даларе-м дика хургдар.
Шоашта дагадохе чугlоргба хьона аьлар царца хиннача цхьане, нагахь санна хьалхе уж цlабаха беце.
Кхы а цу ден тlа жlали кlаьд деннад вай.
Цу болхлошта шоай болх барах ахча а доагlар.Иштта хулар шоай белха тlера боацаш бола нах.
Иштта кlеззиг тlехьагlа вож ялх а дlаваьлар.
Юхебисараш бар lашати lийсайи,уж а биса хургбацар Ахьмад цара цlагlара хинна вецаре.
Дала новкъосталца акхарна из кора ца воагlе, ераш а бацар байна дlабовлалца цунна тlехь лела йиш йолаш.
Тембенаькъан Мусай Мухьаммад
(22-г1а аьтинг, 2015 шу)
Хьунагlа ваха кlаьнк
Иттлагlа дакъа (чаккхе)
Шоай барт баьча тайпара бийсан а никъ бе болабелар lийсайи lашати.Къувкаш дlийи кlала йола колдаши тlарш мо тlоадабаь ераши.
lашат ца могаш хила йоалачох тара яр, lаршингаш дувлар каст-каста,кхы могаш лелаш-м цlен-да а вацар.Са тоха дезаш дар, леткъа ха яцар, леткъача а фу хургдар цох, мала вар хаза,Дала воацар кхы цаl вацар, кхы эшаш а вацар.Цудухьа са тохаш хало lувшаш болхаш латтар ераш леторгаш а сега.
Цу хана бертий юха а гарга яьхка воалаш Ахьмад вар, ший бе йоала гlадж дlай-хьай лестаеш бертий тlа кхоачаргйоацаш, гаьна доацаш ча а яр лелаш из а яр мецъенна.
-Со а ва мецвенна шо санна,- яхаш мухь беттар Ахьмада, хlанз шо дlа даа-м дезаш вац со?? Цхьан деций вай? Шуна хьоалегlа ва-кх со а, витал со, ва!
Дегl эгаш дар укхан,кхеравалар дlа ца хьокха воаллар из, царна кхеравалар гойта йиш йоацандаь, амма гlулакх хилацар.lуйренга вала везаш вар ер.
Ший цхьан бе йоала гlаджи дехь бе доала урси лестадеш гаьна йолчахьа волавелар ер, цу тlа вала аьнна, колдал чу лайза икк а lоялар из хьаэцаш вала ха яцар цунга,йитар из цигача. Ер гаьна тlа воалача хана цхьа борз тlакхийттар укхан кога, хачи мара йоатlа янзар гlадж техар цунна ший низ ма кхоачча, из дlахойоалашехь гаьна тlа ийккхар.Бlиххье тlа ваьлар,доагlача догlа кlала хала дар цу тlара lо ца вожа. Иштта еррига бийса чакхъялар.Сатоссача хана бертийи чайи дlаяхар.Юхайоагlаргйолаш.
Ворхlлагlа ди доладелар буни сома яьлар, оалхазараш декаш дар малх гучабаьнна гlаддаха.
Лаьтта йиса оакхарий лараш яр, юхе цхьанахь лелаш йолга ховра кlаьнка, фийла хила везаш вар ер, моллагlча хана уж тlакхача мегаш яр,хьанна хов царна фу дагадоха, ший икк лаха волавелар ер,х1аьта из корайинзар, из йоацаш вахар ер дlахо, хила мег со хьунагlара аравала кхы дуккха моттиг йисайоацаш аьнна, уйла а я вахар ер.
Бlаргаш дlакъувлалора, когаш ладувг1ацар укхан, ер соцаш вацар, текха текхаш колдал гlолла водаш вар.
Делкъа ха кхача гарга йолча хана юрта йолалуча гучабаьлар нах, бераш цlогlа хьекха болабелар,вайбараш цlабоагlаш латт, яхаш.Истий корзагlбаьнна дlай -хьай удаш бар
даа хlама кечде гlерташ.Кхаланах хьалха санна цхьан цlагlа гулабеннабар.Чу баьхка ма1анахага кулгаши юхьмараши йилийта цкъа хьалха биззалца хlама даийтар.
Уж бизачул тlехьагlа хаттараш тела болабелар шоашта йоахарий дувца керда хlама хургдолаш.
-Кlаьнка мичав хаьттар кхаланаха, коравинзар шоана?
-Кораванзар тхона, жоп делар маlанаха, тхоашта долор даьд оаха, рузкъ хиннадац-кх.
-Миска кlаьнк, оах-м чlоагlа са ма тийсадарий из коравар, из йокъеннар яр цигача йиса езаш, из-м даьра я из деррига леладер.
-Вожаш мичаб, lаьдала болхлойи цун дайи изи?
-Уж а чубаьхкар, хьунагlа арадовлаш юхавlашкакхийттадар тхо царца.
Тха а ма бий дезал аьнна уйла а я чудаьхкар-кх.lийсани lашатайи тхо тlа кхаьчанзар.
-Бакъахь даьхкар,- йоахар кхалнах, шоай цlагlа хилча дикагlа да, кхы а цу ден тlа яккха езаш йиса хьу а ма йий шуна, уж оаш цигача даьккха кхо ди децаре даьнна хург ма дарий шо.Шоаш биза баьнначул тlехьагlа хlара вар ший цlага чувахар, кlаьдбеннабар уж.Хlанз-м кlаьда маьнге тlа наб е йиш йолаш бар.
Мухарбик цецваьлар ший болхлой юхабаьхкача, -Коравирий шоана кlаьнк? мишта вар из? дийна вий? фу йоах? дуккха хаттараш тела волавелар.Болхлой йист ца хулаш ха яьккхар.
-Ай фу хиннад шоана , мотт дlа лаьцаб оаш?
-Мотт-м лелаш бар тха,кlаьнк-м кораванзар, lа тхо балхар дlа доахаргда ма аьннадарий тхо из воацаш юха доагlе, хlаьта из воацаш ва хьона.
-Хаьй лоlаме ва хьо тхо дlадаха е тхо дита, тхо сагот дац хьона.Вешта тхо дlа даьхача болх хьан бергба тхона хац.
Хьалха дlа ала безам бар тха, оаха тхоашта могар даьлга.
Дика ха яьккхар Мухарбика йист ца хулаш, юххера а аьлар
шо сона довза дуккха ха я, оаша шоай болх дика а бу,хlанз ер хинна хlама бахьан долаш шо балхара дlадаха са безам багlац, саго хоатте нагахь санна, дlааргда вай воаша могар даь хинналга,хlанз довле чу гlо, са лаlа.
Ворхlлагlа ди сайренга лестадоладелар,Ахьмад лаьтта lовижа уллаш вар чубузаш бола маьлха зlанарашка ший в1оахавайташ, кхы са дацар цунна, бехк а бацар.Дlахо дlаваха безам бацар,мичай шо бертий хьайола дlаваа со хlанз, шуна ва со.
Малха къайлабалалца иллар ер,тlаккха хьалгlетта волавелар.
Баьдъяла йолаелча догlа доладелар, lувг1аш бертий яр, уж тlа кхачалехь гаьна тlа ваьлар Ахьмад бертий гулъелар кlала.
Болхаш латташ lашата икк корайир, -ер вай чунна ма йий, укх йисте ва из сона хов.
Воле сихаг1а долалу вай аьнна болабелар уж,lувг1аш бертий хозар царна.
-Ахьмада тlа кхаьчай мотт сона уж, -воле сихаг1а йоахар lашата.
Ай воагlаш ва со воагlаш, кхы сихаг1а воалац, иштта а са даьннад са.
Гаьна кlала гулъенна бертийи чайи яйра акхарна, топп lо а яьккха г1аттий кхессар lийсас…
Гаьна биххье тlа а ваьнна, ткъовронаш чlоагlа хьа а лаьца вагlаш вар кlаьнк. Доагlача догlах хала дар тlера чу ца вожа. Кlала гу боахаш лелаш бертийи чайи яр, хlара ер ший фосага хьежаш.Кlала лаьтта бертий хинна ецаре-м, ча дуккха ха хургъяр гаьна тlа яьнна. Цlаьхха, гаьнадоацача топп яьлар, кхеравенна ер дlа хьежача , адамий сурташ дайра укхан, йоагаргаш бе йоахкаш, сибаташ къоасталуш дацар. Юхе кхаьчача дaйзар укхан ший даь-сесаги даи. Бусйоагарг кlаьнка дlа тlа хьожайир кхаласаго, га оагаеш кулг теха, аьлар цо,
-хоза дlaйха ди да вайна тахан доагlаш, сигале цхьа морх яц гуш. Кlаьнк цецваьннавар, фуд хьогl укхо дувцар яхаш, из массал доагlаш дола догlа доллаше сигале морхаш яц ма йоахий. Юха а оага йира га, ший чувужаш санна хийта, кхеравелар из,тlаккха бlаргаш хьадийлар цо. Юхе латташ даь сесаг яр, хоза ди да доагlаш яхаш,хьасомавала.Кlеззиг ала а ила, шийна хlамаш тlа йийха, цlагlара араваьнна бешага хьалволавелар кlаьнк.Карта тlехьа ваьнна, босенга , аьли долча lочувахар из, ший дlадила бахтараш доахка гали хьаэца.Гали хьагидела, кlеззиг-дуккха уйла а я, чувахар из. Тlаккха цlагlарачарга деррига дlадийцар цо.Сабар дир,шийга хlанз лерг хьежаш.Дика болх ба хьо цигача ца ваха.Тхога хьа аьнна.Вешта хьо вахаволаш тхона корваь валаре, таlазар оттаргдар хьа дегlа. Цул т1еьхаг1а вела а венна аьлар : “ lа сона а из мо дола гали кечдоре, цхьана гlоргдар вай хьунагlа бийсаш яха”.Ахьмада гlадвахар дешашца дувцалургдолаш дар.Сиха ураиккха отар кlала lочувада веннавар из ший даьна хlамаш кийчае,х1аьта даь-сесаго аьлар цкъа хьалха хlама даа деза.
Даьтта тlа хьаькха маькхаца чай маргдар аз-м, цу чу кхасса цlалх яларе. Из вайга йолаш я аьнна аьтар даь-сесаго цунна.
Уйланга вахар Ахьмад , Башир воагlаргвацар хьох аьнна.
Цхьадола гlанаш хул бокъонцахь долаш санна,сомавала гlертач сома ца воалалуш.
Цхьадола гlанаш хул во дале а сома вала могаш хьо вале а сома вала безам боацаш, из дlадалалца бlаргагу безам болаш цигач фу хургда из мишта чакхдаргда ха безам болаш.