И болнома - Книга счастья на узбекском языке

Юлдаш Бахрин
Муаллиф: - Бу китоб дунё хал;ларини янада маънавий я;инлашуви учун хизмат ;илади, - деб, умид ;илади.
*
Олло;им - Яратувчим, шарафлар сенга!
И;бол йўлин кўрсатдинг ;аётда менга,
Буро; отга миндириб, тут;азиб ;алам,
Ижод-ла гўзаллашни буюрдинг олам!

И;БОЛНОМА
(;икматлар хазинаси)

Бур;уловчи бўларди, ;азирди ;уду;,
Сизга - менга ўхшарди, лек бироз дуду;.
Дерди: - Бахтсиз бандаман, кўнглим тў; эмас,
Бой – бадавлат одамлар мени дўст демас.
«Р» ;арфин айтолмайман, ;анимлар кулар,
Парво ;илмай дейман-у, го; кўнглим тўлар...
Бир киши келиб, деди: - Айтаман ;икмат,
Бахтни таш;и оламдан излама, фа;ат
Уни ;албингдан изла, у ўша ерда,
;алол ме;нат, ме;рда, пешона терда...
Пул, мол, дунё яшаш - чун восита холос,
Бахт гарови, аввало: Олло;га - ихлос.
Олло;нинг бахти учун яшасанг ;ар дам,
Бахт-у и;бол ;ар доим сен билан, одам.
Фарзандларингга ;ам бу гапларни у;тир,
«Иймон»и бут кишилар маънавий тў;дир.
Инсон ;ояси билан фар;ланар ;ар он,
«Савоб» - инсон ;аноти, унда шараф – шон...
Бургутда - катта ;анот, учади баланд,
Тову;да - кичик ;анот: тут;ун, эрксиз, банд...
Бур;уловчи ;икматни унутди шу он,
Ишин давом тирди, топиш учун нон.

Бир куни бир ;уду;дан чи;ди олтин ;ум,
Бур;уловчи бекитди, ;илиб бир уюм.
Тунда у ;опда ;умни кўтариб, уйга
Жўнади жар ё;алаб, етганда сойга
Ного; ;о;илиб кетди, учиб кетди ;оп,
Осмонда ой кўринмас, жой эди нобоп.
Шу пайт шарпа сезилди ;арши томонда,
У - бир кўр киши экан, кўринди онда.
Кўр деди: - ;андай - шов;ин, нима йў;отдинг?
Нимага ;ўр;иб кетдинг, не-чун тош ;отдинг?
Бур;уловчи деди: - Бир «булбул» йў;отдим,
Йи;илдим, учиб кетди, ;ам - анду; тотдим,
Овунчо;им эди у чарчаган оним,
У билан хушнуд ўтар эди замоним.
Кўр киши унга деди: - Гар кўр бўлмасанг,
Тунда сў;мо;дан юрма, атроф: жар, харсанг...
Бур;уловчи ўша тун тополмай ;умин,
;уду; ;азиб бир умр кўрди у кунин.
;опни топди ўша тун жарда юрган кўр,
Санаторий ;урди у сой бўйида зўр.

;
БИРИНЧИ СУ;БАТ

Йил бўйи ўша ердан узилмас одам,
Кимлар даволанишар, кимлар олар дам.
Бир хонасида яшар: олим ва хасис,
;айкалтарош – и;тидор эгаси, сўзсиз.
Кечки ов;атдан кейин бошлашар су;бат:
;аёт, яшаш, пул ;а;да ;амда му;аббат...

Хасис деди: - Яшайман фа;ат пул учун,
;аётимда кўп кўрдим мен пулнинг кучин,
Бутун умр - йи;аман, ;илмай жиноят,
Барча жойда ишончли дўстим – у ;оят.
;атто, го;о эр – хотин ;илар хиёнат,
Лек пул ;илмас хиёнат то-ки ;иёмат.
Пул бўлмаса бу ерга ;ўйишмас бир кун,
Пул топмаган куним мен ухлаолмайман тун.

Олим деди: - Яшайман фа;ат фан учун,
Кашфиётлар ;иламан - Ило;ий бурчим.
Яшаб бўлмас оламда бир ла;за фансиз,
Фансиз дунё жасадга айланар жонсиз.
;ордан чи;иб келганда илк бор одамзод,
Тафаккур ;ам фан бўлди инсонга ножот.
Одамзодни ;айвондан а;л фар;лайди,
Фан учун харажатлар ўзин о;лайди.
«На-но технология» - келажакка йўл,
Ози; – ов;ат гарови. пул - бу ;о;оз, бил!

;айкалтарош дер шу дам: - Сўзлайин мен ;ам,
Эзгуликсиз бу дунё: ;ай;у, ;ам, алам...
Манавият ;ўши;ин санъаткор битар,
Нафрат, уруш ;уролин олим кашф этар.
Асрлар оша синмас санъаткор сози,
;еч ;уло;;а ё;майди милти; овози...

Бутун замин чай;алди тўсатдан шу дам,
Кучли зилзила бўлди, вайрона олам...
Олим эшик орасида са;лаб ;олди жон,
Хасис ;ушидан кетди, йи;илиб шу он.
;айкалтарош хасисни ;ут;ариб ;олди,
Хавфсиз жойга: дарахтнинг тагига олди.
Хасис ;ушига келиб, дер: - ;ани пулим,
;айкалтарош, олдингми? Чекинди ўлим...
Мени кимлар ;ут;арди ушбу балодан?
- Пулларинг ;ут;армади сени ;азодан,
Эзгуликка ишончим ;ут;арди сени, -
Дер унга ;айкалтарош, - унутма мени!
;ар кун одам ясардим тошдан мен, сўзсиз,
Бугун одам ;ут;ардим, тошдек у – ;иссиз...
Су;батдошлар шу куни тар;алди уйга,
Ботгандилар зилзила сабабли ўйга...

;
ИККИНЧИ СУ;БАТ

;айкалтарош манзили, ана, у то;да,
Йўл узра дўсти яшар, бир гўзал бо;да.
Кўриб-ўтай дўстимни, - деб ;айкалтарош,
Дарвозасини ;о;ди: - Салом, эй, сирдош!
Дўсти маст ;олда эди, куйларди шундо;:
- «;адрдоним ўзингсан, жонажон аро;,
Сен билан ўтар умрим ;ай;усиз - ;амсиз,
Бош;а дўст даркор эмас, кўзларим намсиз...»
;айкалтарош унга дер: - Хунук - овозинг,
На;от, шишадан бош;а бўлмаса созинг?
Дўстим, не бўлди сенга, сабабини айт,
Парвозингда пастлабсан, бу йўлингдан ;айт!
У дер: - Агар дўст бўлсанг, аро;;а пул бер,
Бошим зир;ираб о;рир, босар сову; тер...
;айкалтарош унга дер: - За;арга зин;ор
Дўст деган пул бермайди, бўлма умидвор!
Кў;на шар; хазинаси: бир ривоят бор,
Май сабабли шо; Мад;ий бўлган экан хор.

Шо; Мад;ий ;а;ида ривоят

Араб подшо;и Мад;ий чи;ибди овга,
Омади келмай овда, келди ўтовга.
Подшо;нинг навкарлари адашиб ;олди,
Са;рога зулмат чўкди, мезбон жой солди.
Подшо; деди: - Ниманг бор? Келтир, ;орним оч!
Мезбон са;ройи эди, эди - ялон;оч.
У ме;монга келтирди тал;он ;ам пишло;,
Подшо; «па;;ос» туширди, тўймади биро;.

Подшо; мезбонга деди: - Ниманг бор яна?
Мезбон деди: - Майим бор бир кўза, мана...
Шо; бир коса май ичиб деди: - Мен - кимман?
Са;ройи дер: - Билмадим, мен - бир чўпонман...
У дер: - Мен - шо; Мад;ийнинг хос мулозими...
Са;ройи дер: - Э;тимол, мулозим озми?
Шо; яна май ичиб дер: - Мени танирсан?
Са;ройи дер: - Кечиринг, бир авом бўлсам...
У дер: - Мен - шо; Мад;ийнинг бош ;ўмондони...
Са;ройи дер: - Авф этинг, мен бир чўпони...
Подшо; яна май ичиб деди: - Мен кимман?
Мезбон дер: - Маъзур тутинг, са;ройи жонман...
У дер: - Мен - шо; Мад;ийман, подшо;инг сенинг!
Са;ройи дер: - То;атим то; бўлди менинг,
Мулозимман, - деб, ичдинг, кейин - ;ўмондон,
Энди подшо;ман, - дейсан, дилим ;илиб ;он.
Агар яна бир коса майдан ичсанг сен,
Алжирайсан: «Пай;амбар бўлдим бугун мен»,
Шундай... - дея са;ройи кўзасин олди,
Подшо;нинг кайфи тар;аб, ўйланиб ;олди.

Дўсти деди: - Тугаб кун, ;уёш ботмо;да,
Ким нимага бир кунлик умрин сотмо;да?
«;андай яшаш?» - Саволга бошим ;отмо;да,
Ўрнимга ётмо; бўлсам ёсти; ботмо;да.

- Мана, яна ривоят - буни ;ам эшит! -
Дер унга ;айкалтарош, - ;ар дам ёдда тут!

Май – узум суви

Катта тош;ин пайтида Ну; кемасида узум
Уру;и йў;олганди, Раб;ўзийдан - бу сўзим,
;еч ким топа олмади, ;анча изласалар ;ам,
Шайтон дер: - Мен топаман, гар шартга кўнсанг, одам.
Шартим: Узум уру;ин эксанг, рухсат бер менга
Уч марта су;оришга шу токни ;илмай канда!
Ну; унга рухсат берди. Уру;ни топди шайтон
Кеманинг тир;ишидан, «куф-суф!» - дея, ўша он
Кема чай;алиб кетди. етти йилдан сўнг улар
«Арарат» - деган баланд то;;а келиб, тушдилар.
Ну; узум уру;ини эккан эди шу то;;а,
Шайтон тулкининг ;онин олиб келди шу чо;да.
Шу ;он билан су;орди биринчи марта уни,
Шер ;они-ла су;орди уни иккинчи куни,
Учинчи су;органда ишлатди чўч;а ;онин,
Шундан буён май ичар инсон аямай жонин.
Бир пиёла ичганда, у тулкидек бўлар шум,
Иккинчисида: шердек ўкириб, ;еч бўлмас жим.
Учинчи пиёлада: а;найди чўч;а мисол,
Майга ружу ;ўйганлар умрини ;илар увол.

Дўсти деди: - ;айёмни ў;иб мен тинмай,
Шу ;олга тушиб ;олдим, ўзим ;ам билмай...
;айём деган: - «Азалдан фалак бор эди,
Кимга - «;уръон», кимгадир шароб ёр эди,
Ушбу ;ўлингда тутган сапол пиёла
Бир замонлар о;у кўз бир нигор эди».
;айкалтарош дер: - ;айём тутган: «;уръон», жом...
;озир кўплар - «;уръон»сиз, маст-аласт ;ар он.

;айёмда рубоий кўп, барчаси - ;икмат,
Мана, яна биттаси - бунда ;ам ибрат.
«Чанг зарраси тупро;;а ;оришиб кетди,
Томчи ём;ир уммонга ;ўшилиб кетди,
Бу дунёга келдинг-у келмадинг нима,
Ё бир пашша ту;илди, ё ўлиб кетди».
Пашшаларга ;ам яшаш осонмас, аммо
Нима учун яшашни билиш - муаммо.
Барча азолар каби му;тож мия ;ам:
Ишлашга, ;аракатга яшаш - чун бардам.
Мияга биз иш ўрнига берамиз аро;,
«Нечун яшаяпсан?» - деб бермас - чун сўро;.
Аро;: мабла;нинг шўри, душманнинг зўри,
Тафаккур ;анотининг муста;кам тўри.
Ичкиликнинг сабаби – ру;ий ин;ироз,
Кайф – сафога берилсанг, сустлашар мижоз...

Аро; дўконида

«Антивирус» аро;ин олмо;чи бўлиб,
Пиёниста дўконда сўзлар чайналиб:
- «Антивирус»дан боми? – у базўр деди,
Лекин уни сотувчи тушинмас эди.
Шунда у сотувчининг о;зига пуфлаб,
Англатди унга аро; номин, амаллаб.
Пиёниста бурнига сотувчи пуфлаб,
Деди: - Шуна;а аро; келди эрталаб...

Дўстлар тун бўйи кўплаб ;илдилар су;бат,
Навбат учинчи су;бат ;а;да, мар;амат!

;
УЧИНЧИ СУ;БАТ

;айкалтарош эртаси уйига кетди,
Бир йилдан сўнг олим ;ам ортидан етди.
Икки дўстнинг су;бати чўзилди узо;,
Аввал саволларини келтирдим шу чо;:

Саволлар

Нима учун  жа;онда савол жуда кўп,
Нима учун саволга битта жавоб йў;?
Нима учун оламни яратган Олло;,
Нима учун ўзига инсон ;азар чо;?
Нима учун маълуммас «Сабаб» ;еч ;ачон,
Нима учун  замонда мавжуддир макон?
Нима учун дунёда яшайди одам,
Нима учун билмаймиз ;ачон чи;ар дам?
Нима учун кимгадир сир илми аён,
Нима учун ;адрсиз инсонга замон?
Нима учун бойликка ;ирс ;ўяр киши,
Нима учун кишининг битмас ташвиши?
Нима учун мол - дунё ;илмаган вафо,
Нима учун бодада ;аразли сафо?
Нима учун балчи;да олмос эмас кир,
Нима учун ;ора тош ба;рида зар, - сир?
Нима учун  ;ар гулнинг ба;рида до; бор,
Нима учун булбулга гумон бўлган ёр?
Нима учун жононлар дер: - Эркак - беор,
Нима учун ;изларда зўр мало;ат бор?
Нима учун аёллар сотилар зарга,
Нима учун мафтунмиз кўйлаги торга?
Нима учун нафис гул тиконли фа;ат,
Нима учун нур бўлса, соя бор, албат?
Нима учун яхши-ла ёмон ёнма - ён,
Нима учун ёмонни са;лайди омон?
Нима учун бир ердан: ;овун, ;алампир...
Нима учун дон-дуннинг найзаси ўткир?
Нима учун инсонга заминдан риз; - рўз,
Нима учун ёпишар тупро; билан кўз?
Нима учун тўл;инга ;ир;о; жонажон,
Нима учун «Савоб» иш ;илмас кўп инсон?
Нима учун: - Ру; мангу, - дейди Афлотун,
Нима учун тан олмас буни «Фан» бугун?
Нима учун Дарвин дер: - Бирламчи тана,
Нима учун «Дин» буни инкорлар, яна
Нима учун беба;о санъат асари,
Нима учун музейда са;ланар - бари?
Нима учун: «Классика», - дейишар бирин,
Нима учун: «Примитив», - билмайман сирин?
Нима учун «Нисбийлик назарияси»,
Нима учун Эйнштейннинг сўнмас зиёси?
Нима учун маш;урдир Фидей ва Ван Гог...
Нима учун одамзод аслидан йиро;?

Дўстим, саволларим кўп, бир - бир жавоб бер!
Бироз ўйланиб, унга ;айкалтарош дер:

Маш;урлик гарови

- Ким Олло;га дўст бўлса, «Савоб»и – асос.
Бундай инсонлар исми мангуликка – хос.
;а; муносиб дўстининг «Савоб»ли сўзин
Санъатда му;р этиб, ёритар юзин.
Чин ижодкор куйлайди дунёнинг дардин,
Тара;;иётга ;исса ;ўшар кун-у тун.

«Классика» ва «Примитив»

Асарлар камолоти турлича бўлар,
«Замон - макон ўлчами» билан ўлчанар.
«Замон» тушунчасида, гар бўлса мангу,
«Макон» тушунчасида кўтарса ;ай;у
Барча хал;лар бошидан, чорласа: бахтга,
Улу;ликка, покликка, севгига, а;дга...
Агар ;ар бир инсонга фойдаси тегса,
Бугун ;амда келажак мушкулин ечса,
«Классика» аталиб бундай асарлар,
Музейларда са;ланар, беба;о - зарлар.
Асл санъат асари ило;ий бўлар,
У билан киши ;алби зиёга тўлар.
Асарлар ;адрланмас «Примитив» - дея,
Агар юзаки бўлса, бузу;и ;оя,
Тасвир, шакл устун бўлар бундай ишларда,
Уй;отар: ;ирс, адоват, ;азаб... ёшларда.

Маш;урлар су;бати

- Чарли Чаплин, Эйнштейн ;а;да бор ;икмат, -
Олим давом эттирди маро;ли су;бат, -
Чарли Чаплин, Эйнштейн кемада бир кун
Маш;урлик ;а;да су;бат ;илган, ;олган ун:
Эйнштейнга Чаплин дер: - Маш;урсан, аммо
Сени хал; тушунмайди, катта муаммо...
Эйнштейн Чаплинга дер: - Сен ;ам маш;урсан,
Ишорада - ишвада бетакрор зўрсан.
Сен кинода яшайсан абад-ул абад,
Сўзсиз, бахтга чорлайсан, ;аёт – ;аракат.

«Нисбийлик назарияси»

Чаплин Эйнштейнга дер: - Етмайди а;лим,
«Нисбийлик назария»нг нимадир, олим?
Чарли Чаплинга Эйнштейн: - Бу жуда осон,
Бир масални айтаман сенга шу замон.
Аввал бир саволимга Чарли жавоб бер,
Одамзод учун хавфли ;ўзичо;ми, - шер?

Масал

Энди масални эшит: Бир кун ўтло;да
Чигирткага онаси ўгит бермо;да:
- Ана, у - ;ўзичо;дан са;лан ;ар замон,
Ўтга ;ўшиб ямлайди, ухлама ;ар он!
Нариро;да шер ётар - ;алоскоримиз:
;ўзичо;нинг - душмани, бизнинг - ёримиз.

Олимнинг манти;и

Бехос олам ўкириб, чай;алди уммон,
Одамлар талвасада ;илди о; - фи;он.
Кемани копток каби тўл;инлар отди,
;ушсизларни йўл;илаб, ;аърига тортди.
Ўша пайт палубада туриб бир фурсат,
Икки олим ;илдилар ;аройиб су;бат.
Эйнштейнга Чаплин дер: - Ўламиз, на;от,
Фурсат етдими, Альберт, тамомми ;аёт?
- Назариям бўйича, ;оламиз омон, -
Эйнштейн дер Чаплинга, - манти;;а ишон!
Тарихда икки да;о ўлмаган бир ва;т,
Да;оларни ;ар доим ;ўллаб турар бахт.
Да;олар - тара;;иёт гаровидирлар,
Маърифатнинг машъали - оловидирлар.
Биз ўлсак тара;;иёт силжийди секин,
«Бадиий кино Отаси», бўрондан бекин!
Сен кино саноатин ;ўясан йўлга,
Мен «Атом»ни кашф этдим, «ўргатдим ;ўлга».
Иккимизни ишимиз кўп бу дунёда,
Бизни ;а; чини;тирар зулмат - зиёда.
Ме;рибон ;ам ра;мли, шарафли - Олло;,
Дўстларига: и;болбахш, ;имматли, ого;...

Афлотун ;а;ида назм

Навбат Афлотун ;а;да, икки о;из сўз:
Шогирдлари Афлотун юмар чо;и кўз
Сўрабдилар: - Муаллим, ;олдими билим
Сиз билмаган дунёда, енгмо;да ўлим?
Устоз дер: -  ;озиргина англадим фа;ат
;еч нарса билмаслигим, мана - о;ибат.

Олло; инъоми

Афлотуннинг шогирди жуда кўп бўлган,
Улардан икки киши тарихда ;олган:
Арасту ва Ксенократ – уларнинг номи,
Манти;ий фикрлаган - Олло; инъоми.
Устоз деган: - Иккови, гуё-ки отлар,
Икковини шарафлар абад авлодлар.

Ксенократни тўхтовсиз ;амчилаш керак,
Арастуни - жиловлаш, унда - ;ўш юрак!

Мигель Сервантес деган тарихда шундо;:
- ;а;и;ат - ёрим менинг, Афлотун - ўрто;.

;
ТЎРТИНЧИ СУ;БАТ

;айкалтарошнинг я;ин - жон ;ўшниси бор,
Мактаб ў;итувчиси: шоир - ижодкор.
«Ватанпарвар» – деб уни барча ча;ирар,
Ватанни улу;лашни шеърда ё;тирар.
Ўша келиб ;ўшилди гурунгга бир кун,
Учовининг су;бати ;изиди бутун.
«Юртим», «Тўмарис», «Широ;» асарларини
Ў;иб бериб, сайратди дил дуторини.

Юртим

Муборак Ўлкам: жоним, жа;оним…
Оламда тан;о - Ўзбекистоним!
Минг хил миллатли, Темурий тахтли,
Айланай, юртим, маконларингдан!

Фаришталарнинг мангу макони,
«Самон йўли»нинг сўнмас чамани,
Тўрт томонга йўл, дўстлик учун - ;ўл,
Айланай, юртим, осмонларингдан!

Чўпни ;адасанг - мевалар безар,
Мис;оли - олтин, ;ар мис;оли - зар,
Тушган ;ар уру; - бошо;и тўли;,
Айланай, юртим, тупро;ларингдан!

Суви сир бўлган, томирда - ;оним,
Аму, Зарафшон - танамда жоним,
Мавж уриб о;;ан, жилоси ё;;ан,
Айланай, юртим, дарёларингдан!
Улу; Самар;анд - тарих шодаси,
;ар ша;рим - замин бир дурдонаси,
Юртим пойтахти - юрагим тафти,
Айланай, юртим, гулбо;ларингдан!

Жаннатга монанд ;ар битта гўшанг,
;адрдонларим, эъзозланг, яшанг!
Чорбо;ли сойлар - энг сўлим жойлар,
Айланай, юртим, ;ишло;ларингдан!

Минг бир хил мева – бари: асал, бол...
;овун, тарвузлар – барака, и;бол,
Ошуфта - дилим, таъзимда - ;ўлим,
Айланай, юртим, бо;-ро;ларингдан!

Тилла тўл;инли - донли уммонлар,
«Кемалар сузар» уф; томонлар,
Ёзнинг чилласи, элим ;алласи,
Айланай, юртим, о; нонларингдан!

Широ; ул;айган офтоб макони,
Сирли санди;им: зар - тиллам кони,
;ар тош – афсона: достон, нишона…
Айланай, юртим, са;роларингдан!

;уёшни ўпган ;ар тонгда минг бор,
Само – таянчи: ма;рур, бе;убор...
Элимга ибрат: Нур сари - ;айрат!
Айланай, юртим, то; - тошларингдан!

Мангу, нав;ирон то;лар - томири,
Танамга - мал;ам, Тангримнинг амри,
Тун-у кун о;;ан, юракка ё;;ан,
Айланай, юртим, було;ларингдан!

Ме;рибон, улу; Олло; суйган эл,
Йўлларинг азал шар;-у ;арбга - бел,
;урури - баланд, энг олий;иммат,
Айланай, юртим, инсонларингдан!

Файласуф, доно, офтобга - монанд,
«Иймон»и - бутун, ;аёти - ;икмат,
Пеш;адам - динда, ;омусий - фанда,
Айланай, юртим, боболарингдан!

Фариштамисол уйнинг тўрида,
Неваралар-ла ёзда сўрида,
Ме;р було;и, эзгу тилаги,
Айланай, юртим, момоларингдан!

Ватан - устуни, ;адами - ибрат,
Мурод - ма;сади: бахт-у саодат,
Ў;ил, ;излари - ўчимас излари,
Айланай, юртим, оталарингдан!

Оппо; билакли, уйда «Алла»си,
Доим дилнавоз тўйда «Ялла»си,
;утлу; - бешиги, очи; - эшиги,
Айланай, юртим, оналарингдан!

Юрагида - ўт, бир ;ўлда - китоб,
Бир ;ўлда - байро;, ;аёти - шитоб,
Жасур посбоним, нурли - осмоним,
Айланай, юртим, ў;лонларингдан!

Дунёда дилбар ўзбек ;изларин
;ар куни ;уёш ўпар изларин,
Бари - малика, ;албимга - бека,
Айланай, юртим, жононларингдан!

Жажиларим-ла ;увнайди офтоб,
Сизга бахш этдим ;аётим шу тоб,
Ватан – юраги, Ватан - тилаги,
Айланай, юртим, фарзандларингдан!

И;бол - елкани, шу;рат - гултожи,
Юксак парвозли - хал;им ;улочи,
Билим - ўчо;и, зиё - ;учо;и,
Айланай, юртим, дарго;ларингдан!

Олло; амри-ла ;ўяр оё;;а,
Дардларга – душман, дўст ;ар гиё;га,
Халати – оппо;, ;алби - ўта пок,
Айланай, юртим, табибларингдан!

;а; назар солган нуристон диёр,
;азна - конларинг ;исобсиз - бисёр,
«Сим-сим» синоат, минг бир саноат,
Айланай, юртим, имконларингдан.

Мумтоз «Шашма;ом» янграган замон,
Булбул сайро;ин тўхтатар шу он,
Шар; дурдонаси - и;болномаси,
Айланай, юртим, наволарингдан!

Му;аддас ўлкам, кўрмагин завол,
Гуллаб яшнайвер, топавер камол,
Ме;робим - улу;, И;болим - тўли;,
Айланай, юртим, замонларингдан!

Тўмарис

Ватан озодлиги – му;аддас туй;у,
Тарихда аждодлар кўрган кўп ;ай;у.
«Тарихнинг отаси» - Герадот илк бор
Тўмарис ;а;ида ;олдирган асар.

Тўмарис малика бўлган довюрак
Массагет элида доно, хуш тилак...
Массагетлар бўлган ўзаро тотув,
Бир сўзли ;ам жасур, билмаган ;ўр;ув.
Эр, аёл - барчаси турлича ;урол:
Камон, ;илич, найза… тутган, бемалол.
Массагетлар чўлда чорва бо;;анлар,
Тиллага бой - Бу юрт, безак та;;анлар;
Дарёлар бўйида ;ишда ;ишлашган,
Яхши овчи бўлган, бали; ушлашган.
Бу элни бош;арган гўзал Тўмарис,
Эри ўлган, ў;ли ;олган ундан - из.

Ўша ва;тда Эрон давлати шо;и -
Кир, Массагет юртин кўзлаб ниго;и,
Гўзал Тўмарисга юборди совчи,
Тўмарисга эмас, хал;ига - овчи.
;ийлани пай;ади малика дар;ол,
Рад этди у Кирни, танглашди а;вол…
Кир энди очи;ча жанговор юрди,
Тез ўкуз дарёга кўприклар ;урди.
Шо; Кирга Тўмарис юборди хабар:
«Кўприклар - кераксиз, ишонсанг агар,
Яхшиси, юртингга ;айтгин со; - омон,
Биз тинчлик истаймиз, ўтма биз томон!
Лекин сен гапимга ;уло; солмайсан,
Ёвузсан, биламан, асло толмайсан.
Агарда чинакам жангни истасанг,
Икки шартдан бирин танла: - ;о;ласанг,
Биз томонга ўтгин дарёдан шошмай,
Биз уч кунлик йўлда турамиз, ;очмай.
Иккинчи шартимиз: - Сиз томонга биз
Ўкуздан ўтамиз, мард бўлсангиз сиз,
Кутасиз бизларни уч кунлик йўлда,
Тў;нашамиз сўнгра жангго;да - чўлда».

Подшо; Кир ;а;ида шундай ривоят
Эл аро тар;алган, чалкаш – у ;оят.
«Ит эмган шо;» - дея аташар Кирни,
Тарихчи Герадот очади сирни:
«Кир - хавфли, тахт учун турса йўлимда», -
Деб, то;аси ма;кум этган ўлимга.
Тангри амри билан омон ;олган Кир,
Бир Юнон аёли буни тутган сир.
Бу аёлнинг исми – Кино бўлганди,
Мидейча: кино - ит, Кирни бо;;анди.
Шу сабаб: - «Ит эмган шо;», - дерлар Кирни,
Жанг-у жадалларда олган кўп ерни.

Тўмарисдан хабар олиб ўша Кир,
Аъёнларин тўплаб, сўради фикр.
Аъёнлар - барчаси айтди бир фикр,
Лекин Крез ўзгача ;илди зўр макр.
У деди: - Тўмарис ўтса биз томон,
Агар биз енгилсак, бўлади ёмон.
Улар ;олиб бўлгач, хал;имизни – ;ул,
Юртни эса вайрон этиб, ;илар кул.
Агарда бизларга бўлса зафар ёр,
Барибир авлодлар ;илар номус - ор,
Аёл шо; бостириб кирибди, - дерлар, -
Аждодлар уйида бўлган «зўр эрлар».
Агарда дарёдан ўтсак жанг - чун биз,
Омад кулиб бо;са, синса Тўмарис,
Юрти вайрон бўлар, хал;и бўлар ;ул,
;удратимиз ошар, яна бир омил:
Агарда енгилсак, юрт ;олар омон,
Дарёдан Тўмарис ўтмас биз томон;
Бир ;ийла ўйладим: Массагет эли
Умуман шаробни тотмаган тили;
Биз дарёдан ўтиб, бир кунлик йўлда
Тузо; - чун дастурхон безаймиз чўлда.
Озро;, кучсиз ;ўшин ;олдириб унда,
Пистирма ;ўямиз - бу ойсиз тунда.
Дастурхонда: бўза, шароб... Мўл бўлсин,
Маст душман ;уршовда ;ирилсин - ўлсин!
Крезнинг гаплари шо; Кирга маъ;ул,
Тўмарисга нома ёзиб деди ул:
«Ўкуздан ўтамиз, агарда сизлар
Уч кунлик масофа са;ласангизлар...»

Тўмарис ваъдада ортга чекинди,
Уч кун ўтгач ;ир;ин бошланган эди.
Кир дарёдан ўтиб, бир кунлик йўлда
Тузо; - чун дастурхон безади чўлда.
Икки ра;иб ;ўшин жангга киришди,
Кун-у тун жангчилар тинмай урушди.
Ба;одирлар устун келиб бу жангда,
Безалган дастурхон кўрдилар тонгда.
Дастурхон ли; тўла эди таомга:
Бўза, шароб, аро;... - ;ай;уга, ;амга.
Маст бўлиб йигитлар, ;илдилар базм,
Базммас - ;илдилар макрга таъзим.
Пистирмада турган Кир келиб шу он,
Кўпин асир этди ;амда тўкди ;он.
Асирлар ичида Тўмарис ў;ли -
Спирангиз бор эди, юраги - чў;ли.
Тўмарис ;ийладан бўлиб хабардор,
Кирга шундай сўзлар юборди такрор:
- «Кир, ;айтгин юртингга, ;айтар ў;лимни,
Бўлмаса бошингга солгум ўлимни!
Учдан бир аскарим сен этдинг ;алок,
;алол бир жангдамас - макрда биро;.
Кир, агар ;анчалар ;онхўр бўлсанг сен,
Албат, сени ;онга тўйдираман мен...»

Хушига келганда Тўмарис ў;ли,
Кўрди кишанланган оё;и, ;ўли:
- Оё; ;ўлларимни бўшатинг! - деди,
Аскарлар кишандан бўшатган эди,
Тўсатдан, бирининг олиб ;уролин,
Ўлдирди-да, ўзин о;изди ;онин -
Ўзини ўлдирди Тўмарис ў;ли,
Шундай ;алок бўлар номусли - орли.

Тўмарис отланди, ;а;;а зафар ёр,
Кир - Эрон подшо;и жуда ;ам айёр.
Аввал камончилар ишга киришди,
Ў;лар тугаб, секин я;ин келишди,
«Ур-;о! Ур!» – дейишиб; найза, тў;мо;да,
;илич, ханжар билан зўрни йи;мо;;а
Ташландилар икки томон шу замон,
Асла;а жаранги: о;, нола, фи;он...
Суворийлар жангда, кишнади отлар,
Калласиз чавандоз бўлди не зотлар,
Аёвсиз бу жангда о;ди дарё ;он,
;очганлар бўлмади, шо; Кир берди жон.
Тўмарис бир мешни ;онга тўлдириб,
Кейин Кир калласин узиб - юлдириб,
Ўша мешга Кирнинг бошини солди
Ва шундай сўзлари тарихда ;олди:
- ;онхўр - Кир, дунёда тўймадинг ;онга,
Мен сени тўйдирдим, мана, шу онда.
Массагетлар енгди, аждодлар - омон,
Исти;лол туй;уси баланд ;ар замон.

Широ;

Улу; аждодлар ;а;да билиш кўп савоб,
Широ; бобом изини ;иламан тавоб.
Широ; ;а;да илк бора Юнон Полиень
Ёзган, ўша асардан назм ;илдим мен:

Широ; бўлган бир чўпон, ;алби - улу;вор,
Бундай чўпон бўлмаган тарихда такрор.
Широ; «Сак»лар элининг чўпони бўлган,
Доро аскарин енгиб, шараф-ла ўлган.
Доро бўлган Эроннинг енгилмас шо;и,
Жуда кўплаб элларни ;ул ;илган  чо;и,
Ниго;ини ;адади улу; са;рога,
Аждодлар дуч келдилар буюк балога.
Са;ро эли тинч эди, атроф эди кенг,
;ар уру;да - бир подшо;, барча - эди тенг:
Тўмарис ва Саксифар, Омарг - уч подшо;
Тўпландилар, ;анимдан бўлишиб ого;,
Ма;сади: ма;луб этиш - бу ёвуз ёвни,
Ўчириш чўлга тушган буюк «олов»ни.
Хатар улу;: ;арилар, гўдак, ;ўй - ;ўзин
Жўнатдилар бир то;;а, беришиб «туз»ин.
;ўлига ;урол олди ;олган эр - аёл,
Барчада бир ўй - хаёл: душманга - завол!
Доро ай;о;чилари билиб ;олдилар,
Широ; чолнинг чорвасин тортиб олдилар.
Кекса чўпон - Широ;нинг ;ўзиб алами,
Душманга ;арши дар;ол тузиб ;ийлани,
Юртин подшо;ларига келиб, деди у:
- Мен бир макр ўйладим, йў; бўлар ;ай;у.
Макрим: «Сот;ин» бўламан Доро кўзига,
Омад келса, куламан «сўнгги сўзига»;
Эрон аскарин алдаб, кираман чўлга,
Сизлар эса юрингиз кўл томон - сўлга.
Шартим: Етти авлодим икромда бўлса,
Сиз кафолат берсангиз, ёвуз ёв сўлса...
Битим тузиб, кесди ўз бурнин - ;уло;ин,
Ўйлаб: Она - Ватанин, элин, тупро;ин...
«Вой - дод!» - дея, чодирдан югуриб чи;ди,
Унинг ;онли юзини кўрган эл ;ўр;ди.
Доро ;арорго;ига келиб, йи;лади:
- Туркийларда ўчим бор, танам ти;лади...
Широ;ни келтирдилар Дорога шу он,
Доро деди: - Сен кимсан: инсон ё ;айвон?
Широ; дер: - Ўлар бўлдим, Туркийлар урди,
- Дорога таслим бўлинг! - десам, ;утурди…
Дедим: - Эрон аскарин аъло ;уроли,
Кимда ;урол зўр бўлса, кулар и;боли...
Шунда танам тилдилар, тепдилар яна
;уло; - бурним кесдилар, а;волим - мана.
;албимда ;асос ;айнар, «Сак»лар ;ўр;онин
Мен биламан йўлини, айтаман сонин...
Синаб кўрди Широ;ни Доро бир кеча,
Ай;о;чиси биларди ;анимлар - неча?
Эртаси Доро деди: - Кўрсат йўлини,
;ул ;иламан барчасин са;ро элини!
Широ; деди: - Олингиз кўп ози; - ов;ат,
Етти кунга етгулик, йўл узо; фа;ат.
Етти кунда етамиз ўша ;ўр;онга,
Туркийларни тутамиз бир зумда - онда.
Доро аскари чи;ди узо; сафарга,
Сафаргамас - са;рога, муд;иш хатарга...
Саратонда са;рода «чў;» ;ар зарра ;ум,
Чексиз денгиз ;айкали: ;ум уюм - уюм.
Етти кунда тугади: сув, ози; - ов;ат...
Лек ;ўр;ондан дарак - йў;, Широ; - бор фа;ат.
Доро деди: - Эй, Широ;, Туркийлар ;айда?
Широ; деди: - Авлодим бехатар жойда.
Туркийларнинг бири - мен, аввал мени енг!
Сано;и йў; элимни, бўлолмайсан тенг.
Атроф: чўл-и биёбон, етти кунлик йўл,
Сизга бўлар ;абристон, ;абрга жой - мўл.
Бос;инчиларга - ўлим! ;олиб - бир ўзим!
Буюк са;ро - Ватаним, юмилар кўзим!

;изигандан – ;изиди дўстлар давраси,
Тобора ортиб борди су;бат ба;раси.
Олим дер: - Ватан ;а;да сўзлайин мен ;ам,
Эл - юртимга ;утловим - сўзим эмас кам.

;ордаги излар...

;ор тушди пешонамга,
Ниго;им тушди ;орга.
О;лик - поклик, гўзаллик,
Излардаги тизгинлик,
Турмушдаги изчиллик,
Юзлардаги ;изиллик,
;айтадан та;лил ;илдим,
Та;ликани йў;отдим.
Чу;ур хаёлга ботдим,
Ло;айдликка ў; отдим,
«Савоб» йўлини тутдим,
;адамим тур;ун этдим,
О; ;ордан юриб кетдим...

;иш манзаралари

Сезганмисиз, сиз, ;иш тароватин?
Ёндирар сову; ;алб ;ароратин.
О; гуллар базмин авжи осмонда,
Гўзал, бе;убор гилам жа;онда.
Дарахтлар та;;ан оппо; «гав;ар - дур»,
Ма;лиё этар, ;ар бир дарахт - «;ур».
Жарангдор - ;аво, ;овуз - биллур муз,
Болалар конки учар, музда - из.
;узур ба;ишлар «;арч-;урч» ;адамлар,
Тумо;, чакмонда кекса одамлар.
Мовий самода олтинранг ;уёш,
Олам - жилвагар, борли; - ;айта ёш.
Оппо; пойандоз - ;ишло; йўллари,
О;ушимда - ёр, исси; ;ўллари.
Деразаларда - жозиба на;ш,
Такрор чизишга менда кўп ;о;иш.
;иш манзараси – нафис суратлар,
Сўз-ла тасвирга етмас журъатлар...

Ба;ор таровоти

Гардсиз кўм - кўк осмонни о; булут артди,
Олтин нурлар чара;лаб, олмос тонг отди.
Тонгда офтоб оламга су;ланиб бо;иб,
Ялон;оч дарахтларга гав;ар, дур та;иб,
Ўриклар сийнасига ;ўйган эди бош,
Гулкиприкларда пайдо бўлди севинчёш.
;ўл бериб бир - бирига турналар ;атор,
;уёшни кўк са;нига тортдилар такрор.
Боларилар гуллардан олди ўпич - бол,
Гуллар титраб, бир зумда тугди зумрад хол.
Ялпиз илиб сочига малакче;ра ;из,
Бахтин билмо;чи бўлар, сумалакда - из.
Чавандозлар дарада чопади уло;,
Севишганлар сиридан ого; зар було;.
Етишганлар ёрига ёр бахт-у и;бол,
;увонч ;алам тут;азар, шоирларда ;ол...

Ёз ифори

;ар кун ;орачи;имда - зумрад замин жилваси,
;алб кўзгусин жилолар, жўшар ме;рим жил;аси.
Бу жил;а ба;расидан ижодимда: гул, чечак...
Атрин бўйланг, азизим, тутаман ;учо; - ;учо;!
;ар тун ;орачи;имга сингади чексиз само -
«Самон йўли» чамани, Олло;им, сенга - сано!
;ар юлдуз - бир марварид, теграмда - ой парвона,
Ил;ом майин тутади нуркосада ша;она.

Кузги туй;улар

Келди ноябрь, узилар бир – бир
Дарахтлардан барг, шаклида - юрак.
;ар;а чарх урар, булутлар бурар,
Юл;илар шамол сўнгги гулни, ол!
Туманда - ;уёш, етмайди бардош,
;ўр;инчли соя - сойдаги ;оя.
Тераклар – тикка, санчилган кўкка,
Кўк ёшин тўкар, ;оматим букар.
;ис - туй;у ;албда, сукунат лабда,
Титрайди бироз ;аламдан ;о;оз...

;увонч улашдим

Азиз дўстлар, бахтли бўлинг, со;-у саломат,
Севинч сизга ;амро; бўлсин, бўлинг алп ;омат!
;ай;у кўрмасин кўзингиз! – дилдан тилагим,
Мунтазирман, хизматдадир: а;лим, билагим...
;увончимни ;ўши; ;илсам, ;ўшилар ;увонч,
;ай;уларимни ютаман, камайсин, - деб, - ранж.
;увонаман, кўклам то;ни тешса лолалар,
Чў;;иларга кўтарилса жажи болалар.
Шодман, ёз шом «Намозшомгул» ё;асин очса,
Ўртанар дил, ;ар тун танбур наволар сочса.
Куз фаслида «бол»га тўлар ноз-у неъматлар,
Ўзгача кўрк: дастурхонлар, тўйлар, тўйхатлар...
Ўз гашти бор ;ишнинг: о;  ;ор – пояндоз, албат,
Ойдин - сў;мо;, о;ушимда нозланар дилбанд.
Азиз дўстлар, бахтли бўлинг, со;-у саломат,
Шодлик сизга ;амро; бўлсин ;ар доим – абад!

Юртимни ма;таш бўлди бу су;батдан ма;садим,
Чиройли якун этгум уч ўрто;нинг су;батин:
Бири деди: - Даврамиз бўлади кўркам,
Сафимизга гар ;ўшсак бош;аларни ;ам.
Бири деди: - Менинг бир таксист дўстим бор,
Ла;аби: «Ханда таксист», мутойиба - ёр.
У кўп китоб ў;иган, кўп жойда бўлган,
Яхши - ёмон су;батин йўлда кўп кўрган.
Бири деди: - Рассом бор,  жуда - гапчиноз,
Унинг музейлар ;а;да гурунглари соз.
Бири деди: - Мулло бор – файласуф, агар
Уни ;ўшсак дин ;а;да маълумот берар.
Дўстлар, ойда бир марта ;илайлик су;бат,
;ар су;батда - ;ар мавзў, лек бўлсин ;икмат!
- Шундай ;илиб, кенгайди дўстларнинг сафи,
Су;батларин назм этдим, тегсин, - деб, - нафи.

;
БЕШИНЧИ СУ;БАТ

Санъат, санъат... Бу сўзга ;айнайди ;албим,
Юрагимдан чи;;ан сўз куйдирар лабим.

Санъат

Бу су;бат сарлав;асин номладим санъат,
Рассом ажиб су;бати айлади ;айрат.

Рассом су;бати

Бе;убор болаликда ;ўшнимиз ;овлисидан
Бир чўп топиб олгандим,
Онам: - Бу чўп – «;алам», - деб, йўниб расм солганда
Лол-у ;айрон ;олгандим.
Рўзнома гардишига расм чиза бошладим,
Илк дўстим бўлди - ;алам,
Ме;монда кўриб ;олдим гулнинг рангли суратин, -
Ма;лиё этди шу дам.
«Рассом бўламан!» - деган тилак чи;ди тилимдан,
;авас ўй;ониб менда,
Гўзал санъат оламин улу; йўли бор экан,
Йўлим танладим шунда.
Гўзалликка ма;лиё бўлмаган инсон борми
Ушбу кў;на дунёда?
Эзгу санъат йўлида синовларда синалдим,
Бахтим бўлди зиёда.
;аламим ;урол бўлди, о; ;о;озим - байро;им,
Санъатим - ;албим дури,
;або;атга ;арши зўр кураш усули - ижод,
Зулмат ёритсин нури...

Мактаб пайти «ўхшатиш» учун сурат солардим,
Сурат солиш сирларин билолмай, танг ;олардим.
;арбий хизматда имкон ;адар Русь тилин билдим,
Кейин мен Москва томон ў;иш - чун йўлим олдим.
Олло; мар;амати-ла учратдим улу; устоз,
Исми: - Роберт Сайфулин, дунёдаги энг мумтоз
Санъат асарларини музейларда кўрсатди,
«Вулгарь» ;амда «Классик» асар фар;ин ўргатди.
«Класс» сўзин маъноси «Сабо;» бўлар тилимда,
Устоз берган ўгитлар му;рланган дилимда.

Музейлар

Москвада музейлар кўп, учта санъат музейин,
Келажак учун сабо;, - дея таъриф айин:

А. Пушкин номли санъат музейи

Европанинг энг маш;ур рассомларин асари
Пушкин номли музейда са;ланар, эъзоз - бари.
Бунда улу;: Веласкес, Пикассо, Ван Гог, Коро,
Моне, Матисс ;ам Пуссен «жаво;ирлар»и сара.
Бу музейнинг бир залин аташар: «Ван Гог зали»,
Ким-ки кирса бу залга, ўзда бўлмас хаёли:
«Узумзор» картинасин жазирама ;уёши,
«;амо;хона» асарин ма;бусларин кўз ёши,
«Елканлар» асарида тўл;инларнинг ;айбати,
;ора булутли осмон – улу; Олло; ;удрати...
Кўз олдимдан кетмайди Рембрандт ван Рейн «Она»си,
«Вазир хиёнати»да Омон сўнгги ноласи;
За;ар ;ўшилган бода ёки ханжар - танлови,
Маликанинг ;ийласи, шо; ;а;рининг «олови»...
«Фаюм портретлари» - антик даврин иши-да,
Эъзоз ила са;ланар ;алин девор ичида.
Тилланинг суви ила ёзилган ;ар бир асар,
Сано;и: ўн уч дона – ;ар бири музей безар.
«Татил куни» асари - Андре Дерен «олмос»и,
Моне манзаралари, Ренуар «дурдона»си:
«Жанна Самари» расмин, «Чўмилувчи аёл»ин
Ким-ки кўрса, йў;отар фикр-у зикрин, хаёлин...
Сезаннинг мевалари, «Са;на орти» асари;
Пуссен азим то;лари, «Фоти;нинг ;ул бозори»,
Доро ма;бубаларин Искандарга сов;аси,
Фоти;нинг ;алби учун жононалар ;ов;аси;
Матисс «Аквариум»и, Делакруа иши:
Денгизда тўфон пайти «Чўкканларнинг ташвиши».
Пикассо «Скрипка»си, Дега «Ра;;осалар»и...
Хотирамда са;ланар, кеча кўргандай - бари!
Рассом Камиль Коронинг рангидаги уй;унлик
;озиргача са;ланган, янги очилган гулдек,
Унинг «Хашак йи;ими» ёки «Кеч куз» асари
Доим мени чорлайди ижод чў;;иси сари.
Веронизе рангилари мени, тамом, «лол!» этган,
У «Уй;ониш даври»да Италияда ўтган,
Унинг «Минерва» ишин олтин каби жилоси,
Жангчи аёлнинг унда тасвирланган ибоси...
Рассом Рафаэль расмин таърифлашга ожиз тил,
Ўз кўзинг-ла барчасин кўрмо; керак, фикр ;ил!

Третьяков галереяси ;а;ида

Москвадаги музейлар юрагимдан жой олган,
Бирига ака - ука Третьяков асос солган.
Бу музейда са;ланар Русь санъатин сараси,
Рангтасвир ;ам ;айкаллар - бетакрор ;ар донаси:
Рассом Илья Репиннинг «Шо; ;исмати» асари.
«;а;рли Иван» шо;нинг олтин ;ассасин сири.
Левитан, Пластов, Шишкин солган манзара – бари
«Кўрган кўз»ни етаклар буюк камолот сари.
Ивановнинг асари: «Исонинг кўриниши» -
Рассомнинг матонати, чорак асрлик иши,
Унда Исо Маси;нинг башар учун ташвиши.
Врубельнинг «О; ;уш»и, рассом Саврасов «;иш»и,
Суриковнинг «Тонгдаги жангчилар ;атли» расми
Ёки буюк Русь хал;ин «;ишда ;ор бўрон базми»,
«Морозова хонимнинг сову;да сўнгги йўли»,
Васильев манзараси: «Камалак чи;;ан кўли»,
Рассом Крамскойнинг «Нотаниш гўзал» иши,
;айкал учун ясалган Пётр - бирнинг мис боши,
Левитан «Олтин куз»и, Айвазовский «Денгиз»и,
Шишкин «Бу;дой дала»си... - улу; рассомлар изи,
Яна - яна ;анчаси - жа;он санъатин ганжи,
Менга зўр сабо; бўлган, ижодимнинг таянчи...

Шар; хал;лари санъати музейи ;а;ида

«Шар; хал;лари санъати» - деган яна музей бор,
Унда Осиё а;лин асарлари бетакрор:
Япония, ;индистон, Ўрта Осиё, Туркистон,
Корея ;амда Хитой, Эрон, Аф;он, Покистон...

Рассомларин асари бир бинода бўлган жам.
Япон рассомлардан: Андро Хиросиге ;ам
Коцусика Хокусай, Утамаролар иши;
«Фудьзи» то;ин чў;;иси, ба;ор, ёз, куз ;ам ;иши
Манзарасин тасвири; Япониянинг яна
Ўн гўзалин сурати... ;ар бири зўр дурдона,
Нафосатда ягона, кўз билан кўрмо; керак,
Кўрсанг кўзинг ;увнайди, ;увнар - ;алб, ;увнар - юрак...

Москва ша;ри ;а;ида

Москва - музей ша;ар, музей атроф ша;ри ;ам,
Меъморий обидалар бу ша;арда эмас кам:
Лермонтовнинг музейи, граф Толстой уйи,
Рассом Васнецов ;асри, «Пушкин уйи» музейи,
«Юту;лар кўргазмаси», «Россия Олмос фонди»,
Уюм - уюм олмослар кўзим олдида «ёнди».
Меъморий обидалар ;ар ;адамда - намоён,
Сон - сано;сиз барчаси санъат асари - аён:
«Кремль мажмуаси», ;ар бир саройи унинг,
Дарёсин кўприклари, ;асри эса минглаб – минг!
Бари - санъат асари, ;урган маш;ур меъморлар:
Растрелли, Баженов... Эзгулик сари чорлар.
Черковин гумбазлари - буюк тилла томчилар,
;ўн;иро;-ла чорлайди ибодатга жарчилар.
«Кў;на Москва» ша;ари бо; кўча-ла ўралган,
Менинг ;ам бу бо;ларда ёшликда изим ;олган.
Ёз пайти бу бо;ларда - гўзал ;излар, сўлимго;...
;ишда эса - нафосат, дов-дарахтлар хайри;о;.
Ёзувчилар ;айкали ;ар гўшани безаган,
Бари - санъат асари, бари - зардан ясалган.

«Подмосковье»даги зиёратго;лар

Москва - музей ша;ар, музей атроф ша;ри ;ам,
Я;ин - йиро; барчаси гўзалликда эмас кам:
«Куськово», «Звенигород», «Загорьск», «Царицино»,
Александр Пушкиннинг уй – музейи «Пушкино»,
Лев Толстойнинг ватани «Ясная поляна» номи -
Барчасини зиёрат этдим - Олло; инъоми.
«Суздаль» ша;рида бўлдим, кўрдим «Владимир»ни,
«Медовое вино»дан тотиб, билдим сирини;
Блок уйида бўлдим, кўплаб музейда яна...
Барча - барчаси бўлди ижодим - чун нишона.
(Тошкентим ;а;да «Ватан боби»да баён этгум,
«Ер юзининг сай;али - Самар;анд»им мад; этгум.)

«Эрмитаж» ;а;ида

Гўзал «Эрмитаж» ;а;да назмимда этсам баён,
Дунёдаги энг буюк музейдан бири аён.
«Эрмитаж»нинг маъноси: - «Хилватго;»дир тилимда,
Россиянинг шо; ;асри, ибрат ижод йўлимда.
У бойлиги жи;атдан «Луврь» билан тенгдир, бил!
Йигитликда бўлганман май ойида икки йил.
(Уни ;айта кўришни ўттиз йилдан кейин ;а;
Насиб айлади, шукур, ижод йўлим этиб о;).
Агар бир да;и;адан музей ;ар бир ашёсин
Кўришга ва;т сарфласанг, унинг бутун дунёсин
Кўриб чи;ишинг учун саккиз йил умринг керак,
«Петербург»да - жойлашган, сенда бўлса бу тилак.
Антик давридан бошлаб санъатнинг энг сараси
Шу кунгача тўпланган, ноёб ;ар бир донаси.

Шундай асарлар бор-ки, агар уларни кўрсанг,
Йиллаб улар олдида ;олиб кетасан, билсанг!
Винчилик Леонардо деган башар рассоми
Мадонналар суратин солган, уларнинг номи:
«Мадонна Литта» бири, «Бенуа...» яна бири,
Гўзал залда жойлашган, ;амон маълуммас сири.
Ў; ўтмас ойна билан ўралган ;ар бир сурат,
Шундай «дурдона»лар кўп гўзал залларда, албат!
Нодир «дурдона» бири - Микеланджело иши -
;айкал: ў;ил боланинг тасвирланган бардоши,
;ўллари-ла у оё; о;ри; панжасин си;;ан,
Бардош беролмай улар, асрлар оша синган.
Рафаэльнинг иши бор бу залларнинг бирида,
Кўз ;амашар «Пай;амбар оиласи»н нурига.
«Веронизе зали» деб аталар яна бир зал,
Унда да;о ижодин «дурдона»лари «ял-ял».
Бир асари: «Исонинг хочдан ечиш» тасвири,
«Кўзинг тушса» бўласан у асарнинг асири,
Икки гўзал фаришта Исо жасадин тунда
Ювиб – тараб, бальзамлар, буюк нафосат - унда.
Веронизе рангининг сирли бир ё;дуси бор,
Уй;унлиги - ўзгача, ;ар бир асар - бетакрор.
Шу ё;дуни беришга ;изи;дим ижодимда,
Минг афсус, беролмадим, са;лайман хаёлимда.
«Эрмитаж»да заллар кўп, барида шо; асарлар,
Эъзоз ила тўпланган кўплаб ўтган асрлар.
Тицианнинг асари: «Мариянинг товбаси»,
Келажак авлод учун да;о рассом сов;аси;
Эл Греко сурати: «Исо са;обалари»:
Пётр ;амда Павелнинг ;аётбахш дуолари,
Икки са;оба унда хуфёна ба;с бо;лашган,
Бири - ой, бири - ;уёш, иззат - обрў талашган.
Бир зал эса олгандир улу; Рембрандт номин,
Ким-ки кирса бу залга, шарафлар Олло; шаънин.
Ўша залда жойлашган «О;падарнинг ;айтиши»,
Отанинг эл олдида ;асратларин айтиши.
Яна бош;а асари номланар «Даная» - деб,
Унда аёл танаси зарларга ўралган - зеб.
У - Доро шо;нинг ;изи, ;алъага шо; ;амаган,
;изим куёв кўрмасин, ра;иб ту;масин! - деган...
Йигирмадан орти;ро; «дурдона» бу залда бор,
;ар бирига Рембрандтнинг мўй;алами бўлган «ёр».
«Эрмитаж»да заллар кўп - бари тўли; «дурдона»,
Дунё бўйлаб йи;илган, гўзалликда ягона:
Дюьрернинг «Мадонна»си, Веласкес «Нонушта»си,
Пуссеннинг «Жанг майдони», Фалконье «Фаришта»си,
Ўша фаришта менга айтди гўзаллик сирин,
Ижодимда ;ўлладим, ёздим рангтасвир «дур»ин.
Улу; Роден мармарда му;аббатни куйлаган,
Кўплаб ;айкалтарошлар у билан ба;с бо;лаган.
Гўзал сийна, лобар ;из ила алп;омат йигит
Сархуш бўлиб, тош ;отган, бу сенга - ёт, «пок» зо;ид!
Тьеполо «Санъат...»и, Гварди «Манзара»си,
Жон Гудоннинг «Вольтер»и, Гоя ишин сараси,
Делакруа «Шер...»и, Милленинг «Де;;онлар»и,
Деганинг «Гўзаллар»и, Ренуар «Жононлар»и;
Нозаниннинг сафода са;арда соч тараши,
Гулдек нафис баъдани, кўз остидан ;араши...
Камиль Коро «Чўпон»и, писсаронинг «Париж»и,
Пикассо, Сезанн, Дерень, Мане, Дюьпрелар иши,
Ван Гог «Нўхат даласи» ;ам «Арль аёллари» ...
Фикр-у хаёлим олган, ёдимда бари - бари,
Мен учун «маё;» бўлган гуллаган ёшлик чо;им,
Улу;ларнинг до;ёна ижоди - суянч то;им.

Русь давлат музейи

«Петербург»да музей кўп, барида бўлолмадим,
Афсус, ва;тим етмади, бўлган жойда «лол!» ;олдим.
«Русь давлат музейи» - деб аталар бирин номи,
Русь хал;и рассомларин келажакка инъоми.
Ўша ерда кўргандим: Айвазовский «Тўл;ин»ин,
Семирадскийнинг «Ра;с»ин, Васнецов «Уч ботир»ин,
Бетакрор - «Эртак»ларин: «Учар гилам», «Бўри...»син...
Брюлловнинг «Помпей...»ин, Репин санъатин сирин...
Улу; Русь рассомларин барча маш;ур асарин
Кўриб, ма;лиё бўлдим - рангтасвир санъат «дур»ин.

Санкт-Петербургдаги зиёратго;лар

Петербург - музей ша;ар, кўп жойда бўлолмадим,
Ва;тим етмай таътилда, кўп жойга боролмадим...
Кўприклари, ;ар уйи - бир меъморий обида,
;ар бирин ўз ма;оми бор гўзаллик бобида:
«Барокко»-ю «Ракокко», «Классика» ;ам «Ампир»,
«Ренессанс», «Готика» - ;ар бир ;асри «сим-сим» сир.
«Исхо; масжиди»н кўрдим, томида ;ам сайр этдим,
Булутлар пастда эди, бир сирли ё;ду тутдим.
«Нева»  со;лин жамолин кўриб, ;айратда ;олдим.
Шо; «Пётр бир» ;айкалин отли; суратин солдим,
«Марс майдони» узра мен ташладим шахдам ;адам,
«Ёзги бо;да» яйрадим, кўрдим ;айкалларин ;ам.
«Костёль» масжидда кўрдим «Икона»лар тасвирин,
«Сенагога»да бўлдим, билдим рангтасвир сирин.
«Нева»нинг гўзал со;ли узра сайр этган ма;ал
;аршимда пайдо бўлди бир жуфт ;алати ;айкал:
Одам бошли улкан шер - мозий Миср тимсоли
Гранитда тин олган, «Нева» со;лин жамоли.
Уни Олло; жанубдан сову; шимолга отган,
Рассомлар дарго;ининг олдида у тош ;отган.
«Невская Лавра»да бўлдим, теплоходда ;ам суздим,
Репиннинг «Пенат»идан эсдалик - чун гул уздим.
Петербург атрофида кўрдим «Подшо; ;ишло;и»н,
Пушкин ў;иган «Лицей», шеър ёзган сўлим бо;ин...
«Петргофф»да ;ам бўлдим, сон - сано;сиз фаввора,
;айкаллари олтин - зар, «дур» сочиш-ла овора.
;айкал: па;лавон Самсон зўр шер о;зини йиртар,
Осмонўпар фаввора шер о;зидан отилар.
Ўша ерда ;ий;ириб, чўмилишар болалар
Малаксиймо, тилласоч, гуё гўзал лолалар.
«Петродворец»ни кўрдим, «Петропавловск»да бўлдим,
«Орниенбаум» ;асрида тан;оликда ўй сурдим.
Петербургдан Новгород ша;рига келиб - кетдим,
;алъадаги масжидда Тангрига шараф! - айтдим.
;аерда санъат бўлса, оши;дим ўша ё;;а,
Биро; барча масжидда си;индим ёл;из ;а;;а.
Мен - чун барча - барчаси ижод мактаби бўлган,
Гўзал санъат оламин зав;идан ;албим тўлган.

Ра;бат

Шоир деди: - Бу су;батдан мен ра;бат сездим,
Хаёлларим денгизида ;оввосдек суздим.
;адри олмос сўзлар топиб, бе;ад суюндим,
Хазинамни бойитиш – чун, бироз, куйиндим.
Сўзлар ;ар хил - гав;арлардек: зумрад, ё;ут, лал...
Гўзалликка ;иймат бўлмас, ;айратдаман, «лол!»
Инжу сўзлар теранладим, ;ирралар очдим,
Жилоладим, за;матимдан зиёлар сочди.
Зумрад сўзлар тасмаладим, мисралар бўлди,
Маржон мисралар байт этдим, то - кўнглим тўлди.
Уй;ун ;олда сўнгра тўртлаб, маънан бо;ладим,
Сара асарларим сизга сов;а чо;ладим.

О;анг ;удрати

Бунчалар ;удратли бўлмаса о;анг?
Мудраган ;албимда уй;отди олам,
Ларзага келтирди вужудим – борим,
Дилимнинг энг нозик кашф этди торим.
;аётда ;орисам Бетховен - мадад,
Ило;ий наволар Бахда - беадад,
Моцарт муси;аси дилимга  пайванд,
Мумтоз куйлар, ;ўши;лар яшашга - монанд.
Штрауснинг вальслари давра чорлайди,
Паганини скрипкаси ;аёт ёрлайди,
Тарреганинг назмлари дунё борлайди,
Раймондс Паульс асарида ру;им порлайди.
«Шашма;ом»нинг ма;омида ба;рим ё;аман,
«Таснифи бузрук» куч-ла шердек бо;аман,
«Чўли Иро;»… кўз ёшимда тўлиб, о;аман,
«Тановор»да «Хумо» ;ушдек ;анот ;о;аман.
Отажоннинг оташига ўзимни отдим,
;амид Олим шеъриятин тотини тотдим,
Шо; Машрабнинг фарёдида жондан узилдим,
Румий бобом навосига ;айта тирилдим...
Шунчалар ;удратли бўларми о;анг?

Саодатли ла;залар

Олло;имга ;амд-у сано абад-ул абад!
;ар бир ла;за такрори йў; гўзаллик, албат:
Фазо тунда хазинасин эшигин очар,
Сон - сано;сиз олмос юлдуз самога сочар.
Юлдузлар аро тўлин ой этиш - чун парвоз,
Бо;имдаги ;уш инида ;илади пардоз.
«Зарафшон»да ;ар тонг юзин ювади ;уёш,
Зарланади сувлар, ниго; беролмас бардош.
Сувга келган санам сочин ўйнар шабода,
Бўса олар этагидан сездирмай, «дод-а!»
;ар бир ла;за такрори йў; бахт-у саодат,
Азиз дўстлар, дил из;орим: - Яшанг, саломат!

;авас

Карвон ;ушлар тонг-ла учасиз,
;анотлар-ла нурни  ;учасиз,
Тинмай ;уёш бир-ла кўчасиз,
;ушлар, сизга ;авасим келар.

Офтоб «Олтин» -  рамзи жасорат,
Мовий само берар ;аловат,
Замин узра жило - нафосат,
;ушлар, сизга ;авасим келар.

Таянчингиз - бе;убор осмон,
Ажойибми баланддан ;амон,
Шафа; изи – ;ирмиз, у - томон?
;ушлар, сизга ;авасим келар.

Чарх уради зумрад сайёра
Феруз - фазо, юлдузлар ора.
Дўст тутингиз мени ;ам, ёр-а!
;ушлар, сизга ;авасим келар.

Ойдин тун

Феруза - осмон, юлдузлар - ;уж;он,
Кузги - сукунат, фара;бахш - ;ар он.
Тўлин ой сузар дарахтлар ора,
Сову; товланар тераклар, ;ара!
Ниго; этар банд кумушранг сў;мо;,
Нурлар ;ўйнида жимирлар було;,
;ишло; ўралган четан-ла - тўси;,
Четан чўпида бир ;алпо; оси;.
Томлар суяшган - шаклида ;оя,
Девордан тушар кўпбурчак соя.
Ёто;да сергак - жонона ;излар,
;аерлардадир мусича бўзлар.
;
ОЛТИНЧИ СУ;БАТ

Диёнат
(;асби – ;ол)

Мени уй;отган эди ёшликда ;айрат,
Атиргулнинг сурати – рангтасвир санъат.

Йўллар кўпдир дунёда,
Ўзлигимни изладим,
Ло;айдликни ташлаб,
Диёнатдан сўзладим;
Оппо; ;о;оз юзига
Шеърим битди ;аламим.

Ба;ра олинг, азизим,
Албат, бу - ;аёт изим,
;ар мисраси хотира...
Ра;мон инояти-ла
Ил;ом-ла ;албим тўлди,
Назмим «;асби - ;ол» бўлди.

Му;аддима ;исмини
Мавашша; билан бошладим,
Ёшлигим ёдга тушиб,
Го;о кўзим ёшладим...
Исмим: Йўлдош, танладим
Тахаллусимни: «Ба;рин»,
;аётим, ижодимдан
Ба;ра олсин, - деб, - хал;им.
Менинг ;ишло;им номи:
«Ба;рин» - сано;сиз томи,
Иштихон туманимдир –
Ифтихорим манимдир,
Самар;анд вилоятим -
Оламдаги оятим,
Ўзбекистон – Ватаним,
Жонажон ру;им - таним.
Баён этдим: Манзилим,
Тахаллусим, ўзимни.
Рухсат этинг, бошлайман
Болаликдан сўзимни...

Умримнинг ба;орида,
;аётим на;орида,
Бир коптогим бор эди,
;ўшни ;изга «ёр» эди.
Бир кун кўтариб копток,
;ўшнимникига бордим,
;ўшним мактабда экан,
Ўтириб ўйга толдим.
Копток юмалаб кетди,
Унинг ортидан чопдим,
Бир ;изи;  чўпча топдим.
Оддий чўпча эмасди,
Рангли, ;ирралари бор,
;алам - нима? - билмасдим...
Олиб келдим хонамга,
Кўрсатдим-у онамга,
Иш;им тушди ;аламга.
Ўша кунларда бошлаб
Расм чиза бошладим.
Чизганим чи;май ;олса,
Бошгинамни ;ашладим.
Олло; устозим бўлди,
Болалик кўнглим тўлди.
Рассом бўлиш – ма;садим,
Ижод ;илиш – ниятим
Олдимда маё; бўлди.

Ёшим «етти»га етди,
Ёзнинг «Саратон»ида,
Ўрик пишган чо;ида,
Мактабга ёзиб кетди.
Мактабга бордим кузда,
Олтмиш саккизинчи йил.
Жуда ;ўр;иб кетгандим,
Онам билан ;ўлма - ;ўл,
Синфга базўр етгандим,
Кейин «тортилиб» кетдим.
Муаллима опамиз,
;ишло; «эрка» янгамиз,
Анча «;атти;;ўл» инсон,
Тарбияларди чунон,
Тўртинчи синфгача.
Ба;ом «Аъло» эмасди,
Лекин «Ўрта» - демасди,
«Яхши»дан яхши эдим.
Мактабда олдим билим,
;амда биринчи севгим
Ўша ерда англадим.
Синфда ;изало;лар,
Нав-ни;ол ;из;алдо;лар,
Ул;айиб секин – аста,
Диллар этди пайваста.
Барчаси эди гўзал,
Бири - биридан афзал.
Бирини севиб ;олдим,
«Севдим!» - деёлмай, толдим...
Сиз, исмини сўраманг!
Сизга ;ам бу илк ;олат,
Балки, бўлгандир ;алат.
Ўрганиб ўрта таълим,
Етмиш саккизинчи йил
Мен мактабни битирдим.

Тангрига ;илдим тилак:
- Русь тилини ўргансам...
Ра;мон ;ам этмай ;алак,
Узо; Шар;;а - хизматга
Уссурийск ша;рига
Аскарликка жойлади.
Аскар бўлдим икки йил,
Амалга ошди тилак,
Кучга тўлди ёш билак.
- Рассом бўлиш - афзал, - деб,
;арбий хизматдан кейин,
Олдим Москва томон
Йўлимни катта, равон...
Гўзал ша;ар - «Москва -
Кўз ёшга ишонмайди»,
Менинг ёшлик ниго;им
Севинчга тўли; эди.
Ўтмишдаги да;олар
Сурати - «;а;раболар»,
Айланганлар тарихга,
Музейда - беба;олар,
Кўз олдимдан кетмайди,
;амон а;лим етмайди,
;аловатим ўртади,
;авасим ;амон ортади.
Шу - шу бўлди-ю ишим,
Бутун ўйим, ташвишим:
Рассом бўлиш – ма;садим,
Ижод ;илиш - ниятим.
;анча синовдан ўтдим,
Югурганим «хўп...» бўлди,
Йи;илганим кўп бўлди.

Бахт изладим, кўп кездим,
Денгизларда ;ам суздим.
Юртлар кўпдир дунёда,
Эллар ундан зиёда.
Кўп жойда бўлдим ме;мон,
Кўрдим «Очил дастурхон».
Ошнолар топдим йўлда,
Кўпи ажралди «дўл»да…
Билим ва «тахт»га етдим,
Ижод ва бахтдан кетдим.
Ма;садимни йў;отдим,
Манзилсиз йўлда  ;отдим.
Билим ва «тахт» дунёда
Излаганга - зиёда,
Лекин топилмас фа;ат
Бу дунёда кичик Бахт.
Ижод йўли ;ам шундай,
Керак чекмо; маша;;ат,
Йи;мо; керак кўп ;икмат.

;
Манзилим экан: Юртим,
Буни билдим-у ;айтдим.
Илк бор ў;идим «;уръон»,
;увончим ;ўш бўлди он.
«;уръон»дан топдим ;удрат,
«Мўъжиза»лардан ;икмат.
Ў;идим кўп китоблар,
Бари - йўлда офтоблар,
Барчасида бор билим,
Лекин «;уръон-и карим»
Офтоби бўлди дилим,
Маънавий олдим Илм.
Му;аддасдир бу - китоб,
Ўргандим ундан «Савоб».
Ўзлигим топиб ундан,
Хурсанд бўлдим кўнгилдан.
;ўлдан келганча амал
;илиб келдим ;ар ма;ал,
Албатта, ёл;из Худо
Бунда ўзи - ра;намо.
Ижод йўлига тушдим,
Бахтимни топиб олдим,
;ам - ;уссани йў;отдим.

Уйландим, тўртта - ў;ил,
Барчаси - тоза кўнгил.
Таъсири бор исмнинг
;ар бир инсон жисмига:
- Катта ў;лим – Ра;мидин,
Ра;м – Олло; сифати,
Ў;лимда бўлсин дедим,
Художўйлик сийрати.
- «Салом» – Ило;ий исм,
«Тинч – тотувлик» дегани,
Улу;лаб Тангрим шаънин,
Кейинги ў;лим исмин
Абдусалом атадим,
Ча;ирган чо; ;ар доим,
Севинади Худойим.
- Кейингиси: - Му;аммад,
«Олло;дан ё;син ра;мат!»
Маъносин англатади,
Бу исмда, бегумон,
Улу; ;икмат ётади.
- Маъноси: - Енгилмас куч,
«Сулаймон»да мужассам,
Сулаймонларнинг бўлар
Йўли тў;ри, муста;кам...
Сулаймон - кенжа ў;лим,
Олло; хуш кўрган - исм,
Тилайман бахт «лим-мо-лим!»
Албат, фарзандларимга
Одоб ўргатиб, сабо;,
Йўлин кўрсатиб «Савоб»,
Зарурлигини савод,
Тарбиялашим керак.
Онасин исми: Дилбар,
Дилида диёнат бор,
Оиламда - суянчим,
«Йи;илганда - таянчим»,
Дилимизга - «ёр» калом,
;аётимизда - ором.
Отам исми: Холмурод,
Бўлган кўркам, алп;омат,
Ла;аби ;ам бор: «Полвон»,
«;а; - ёл;из!» - деган инсон.
Онам исми: ;андолат,
Сўзида бор асал, ;анд…
Ота - онам ме;наткаш,
«;ўли ;адо;» - за;маткаш,
;о;оз билан иши йў;,
Ёмонликка хуши йў;.
Бешта укам, уч синглим,
Бордир ;ам дўстим, иним...
;аммаси уйлик - жойлик,
;аётлари -  чиройлик.

Хал;да бор кў;на ;икмат:
- Агар ;илиб сен то;ат,
;ир; ёшга ўлмай етиб
Олсанг, ма;садинг битиб,
Муродингга етарсан.
«Яхши - ёмон»ни кўрдим,
Баъзида гуно; ;илдим,
Гуно;га «Товба!»даман.
Олтмиш уч ёшга кирдим,
Ижод лаззатин тотдим,
;айратимдан «лол!» ;отдим.
Рангтасвир санъатида
Тебратаман мўй;алам,
Оламида шеърият
Бўстоним бор, хайрият.
Шеъриятга киришим
;изи; бир ;ол бўлганди,
Ёшим ;ир;;а етганда
Бир туш такрор келганди:
;ар тун ёки тун ора
Янги шеър билардим ёд,
Лек ;о;озга битмасдим,
;албим ;илса ;ам фарёд.
Улу; рассом бўлиш - чун
Бўлган эди ;аракат,
Аммо Олло;им берар
;ар бир ишда барокат.
Улу; Олло; йўл берди,
Йўлларим бўлди равон;
Рангтасвирда, назмда
Кўрдим кўп гўзал довон.
Икки китобим чи;ди,
«Тошкентим - Нон ша;рим»дан:
«Нуристон», «И;болнома» -
Деб номладим номларин,
;а;дан умидим - катта,
Кўпайтирар сонларин.
Тошкентда Академик
Садулла Абдуллаев -
Устозимнинг изни-ла,
Она Юртим Бадиий
Академиясида
Шахсий «Кўргазма»м бўлди,
Рангтасвирим – номусим,
;албим ;увончга тўлди.
Олло; мар;амати-ла,
Эллик ёшга етганда
Ажойиб бир туш кўрдим:
;аршимдан келар эди
Бир тўп ру;оний зотлар.
Улар менинг бўйнимга
Илдилар катта мунчо;,
Мунчо;;а ;араган чо;
Кўрдим ;атор тишлар о;,
Бари - жонзотларники:
Акула-ю, шер, йўлбарс...
Тишлари, - ;илдим ;авас.
Шундай деди у зотлар
(Улар Олло;ни поклар):
- Бугундан эътиборан,
Осиёдан чи;;ан сен
Русий забон шоирсан,
Тенгинг бўлмас назмда,
Фалсафада сен - бирсан.
Петербургда «Суть жизни»
Номли китобим чи;ди,
Бу китобда иккита
Фалсафий ;иссалар бор,
Бири: «Зул;арнайн... » ;а;да,
Бирин: «Излар, сў;мо;лар,
Йўллар ва юлдузлар» – деб
Номладим ўша чо;да,
Китобим було; бўлди
Шимолий назмий бо;да.
Россиянинг Петербург
Ша;рида ;ам рангтасвир
Шахсий «Кўргазма»м бўлди,
;иммат кўрсатди Ра;мон,
Омадим - бахтим кулди.

Олло;им берса ;аёт,
Ўлимга берса то;ат,
Менинг мурод – ма;садим:
Дунёга маш;ур этиш
Олло;имнинг рангтасвир
Санъатини, назмини.
Олам аро улу;лаш,
;а; дўстимнинг номини.
Ёмонликлардан поклаш
Улу; Тангрим шаънини.
;озирча бўлинг омон,
Юринг эзгулик томон,
Йўлингиз бўлсин равон,
;алолликдан топинг нон!

«Иймон» кетмасин

;аётда дуч келдим кўпдан - кўп йўлга,
Сайр – у гулзор этиб, чи;дим-ку чўлга,
Биёбонда, бехос, тутилдим дўлга,
Лек йўлим солмадим, мудом, мен - сўлга,
Дўстларим, ;еч кимдан ;айрат кетмасин!

Бу йўлда «хўп» юрдим, го;о йи;илдим,
;анимларим кулди, мен эса жилдим,
Эрк юлдузин кўрдим, ;удратга тўлдим,
Ме;р ;иссин туйдим, маънан ту;илдим,
Дўстларим, ;еч кимдан омад кетмасин!

;а;и;атни излаб, бўлдим ;а;;а ёр,
Инсонга бахт тилаб, бўлдим бахтиёр,
;албимнинг ;увончи: сўз санъатим бор,
Йўлдош Ба;рин, сўзинг такрорласин тор;
Дўстларим, ;еч кимдан «Иймон» кетмасин!

Дўстлик ;а;ида шеър

Бу оламда ;икмат кўп, англадим бирин,
Бир ;икматнинг мен бу кун очайин сирин:
Пулинг учун дўст бўлар кўпдан – кўп олчо;,
Обрў учун дўст тутар, мудом, ма;танчо;,
Маънавий инсон билан доим дўстлашинг!

Олтмиш уч ёшга кирдим, бўлдим-ки аъмин,
;ар хил инсон учратдим, гуво;дир замин.
Олчо; билан бирлашиб, фа;ат панд едим,
Одил билан дўстлашиб, нон-у ;анд едим,
Маънавий инсон билан доим дўстлашинг!

Ахмо; киши гапидан кўнглим тўлмайди,
;аётидан нолишин чунки ;ўймайди,
А;лли бўлса одам, ;а;рли агар,
Ўйлагани маккорлик ўлгунга ;адар,
Маънавий инсон билан доим дўстлашинг!

Маънавий инсон кўнгли ме;рга тўли;,
Че;расидан ило;ий нур бал;ир или;,
Фикрида ;ам донолик, теранлик бордир,
Дўстлик маънавий бўлса, саодат ёрдир,
Маънавий инсон билан доим дўстлашинг!

;адрдонлар, дил пок тутинг!

;албимда Тангримнинг ;асри - да;лсиз худуд,
Олло;имнинг нури порлар, йўлатмайман дуд.
Тангрим мулкин э;тиром-ла мен са;лайман бут,
;уло;имда ;олган ўгит: - «Дил покиза тут!»

Орзу, умидларим - «дунё», ўхшайди гулга,
Ўтмишдаги ўкинчларим айланган кулга.
;албимдаги ;а; саройи бурканган нурга,
Дилимдаги Тангрим тахти безалган дурга.

Му;ташам, пок манзилларга Ра;моним - ме;мон,
Хизматдаман, бош устига, ;ар нафас - ;ар он.
Илтифот-ла ба;ишладим жонимни ;урбон,
Дил из;орим абадийдир - таъсирсиз замон.

Тангрим туй;усин улу;лаб, оламга бо;дим,
Ўзлигимни англаб етдим, «;анотим ;о;дим».
Олло;имнинг нурлари-ла ;ўшилиб о;дим,
Шарафладим Тангрим шаънин – ;ўши;им топдим.

Бу ;ўши;им тонгда «;адр кечаси» битдим,
Олло;имга си;индимда, ;аламим тутдим,
Ўзимда Ило;ий ил;ом кучин ;ис этдим,
«;адрдонлар, дил пок тутинг!» – назм-ла айтдим.

Тангримнинг ;асри ;албимда – да;лсиз худуд,
Олло;имнинг омонатин етказаман бут.

Йиллар сурони

Ўтди ;анча умримиз, йиллар сурони,
Давр-у давронлар, ;атто, аср алмашди.
Ошна, о;айни, улфат, ёр-у дўстлар ;ам
Кўплаб чорра;аларда мажбур ажрашди.
Йўллар аро йўл танлаб, йўл юрдик узо;,
Довонларда дуч келди турлича тузо;:
Кимнинг кўзин банд этди бойлик жилоси,
Кимнинг кўнглин шод этди ме;р зиёси,
Ким бу йўлларда сўлим манзил излади,
Ким манзилда тўхтамай, уф; кўзлади.
Кимдир ўзин излади, ким - ;уру; сўзни,
Ким дунёда тенги йў; энг гўзал кўзни.
Кимлар жисман йи;илди, ким эса – ;албан,
Кимлар моддий бойиди, ким эса - маънан.
Кимлар ўзларин излаб, манзилин топди.
Кимлар манзиллар излаб, ўзин йў;отди.
Олло;ни излаганлар асл дўст топди,
;албларида ;уёшли, гўзал тонг отди.
Йў;отганлар ўзлигин ;уссага ботди,
Азоб - у;убатларда, зулматда ;отди.
Ўтди ;анча умримиз, йиллар сурони,
Давр-у давронлар, ;атто, аср алмашди.

Дунё – бозор

Дунё, гуё буюк бозор,
Кимлар бу бозорни безар,
Кимлар бу бозордан безор,
;еч кимга етказманг озор.
Кимлардандир - кимлар ўзар,
Кимнинг эса «моли тўзар»,
Кимдир гуё сувда сузар,
Оё;ингиз ости мозор.
Кимнинг эса а;ли озар,
Кимга ;аёт - бир чангалзор,
Одамийлик – зўр чаманзор,
Ёмонликдан ;илинг ;азар!

Фар;ланиш, обрўланиш, шу;рат...

Барча мавжудотлар: тана тузилиши, асаб тизими, а;лий ревожланиши ила фар;ланадилар. Ўсимликларда, асосан, тана шаклланган. ;айвонот оламида тана ;амда асаб тизими ривожланган. Одамзодда эса: тана ;ам, асаб тизими  ;ам, а;л ;ам мавжуд.
Одамлар ;ам бир биридан ўзаро фар;ланадилар: кимнингдир а;ли кучли, кимнингдир ;алби кучли, кимнингдир танаси кучли ёки кучсизро;... А;л эгалари ;ам икки турга бўлинадилар: Ижобий а;лли инсонлар донишманд бўлади, салбий а;лли кишиларда шумлик устувор бўлади. Ахмо;ларда а;л бўлмайди. ;алб ;иссиёти устивор кишилар ;ам икки хил бўлади. Ижобий ;албли инсонларда севги - му;аббат, салбий ;албда эса ;а;р – ;азаб кўпро; бўлади. ;албсиз одам жинни бўлади. Со;лом танада куч – ;удрат, касал танада ожизлик - намоён. Ўлик тана жасад дейилади.
Мен куч – ;удратдан севги – му;аббатни, севги – му;аббатдан донишликни устувор биламан. Чунки куч билан ўн кишини асир ;илиш мумкин, му;аббат билан юз кишини мафтун этишинг мумкин, лекин билим билан дунёни “лол” ;олдириш мумкин.
Барча инсонлар ма;товга, обрўга интиладилар. Масалан: модапарастлар кийган кийимини, культуристлар бўйи - бастини, штангист ва боксёрлар билагидаги кучини, тадбиркор, шахматчи ва ташкилотчилар а;л кучини ма;тайдилар. Аммо мангуликка да;лдор, асл шарафни санъат ва илм со;асида орттириш мумкин. ;атто, буюк фоти;ларнинг шу;рати ;ам рассомлар ва олимлар шарафи олдида «сояда ;олади», чунки фоти;ни ундан енгилган хал;лар ма;тамайдилар.
;айси-ки, санъаткор ёки олим ўз асарларида донишликни ол;ишлаб - шумликни Таъ;иб этса, ме;рни куйлаб - ;а;рни ;ораласа, яъни эзгуликка чорлаб, ;аби; ишлардан ;айтариш билан башарият ривожига ;исса ;ўшса, бундай инсонларнинг исми тарихда шарафланади.
Маълум-ки, санъатда ;ам кўпдан - кўп йўналишлар мавжуд. Мен: рассомчиликни, ;айкалтарошликни, бастакорликни, меъморчиликни бош;а санъат турларига нисбатан шараф орттириш йўлида афзалро;, – деб, ўйлайман. Чунки назм санъатида шеърларни бир миллат вакиллари тилидан бош;а миллат вакиллари тилига аслидагидек етказиб бўлмайди, таржимада маъноси ўзгаради ёки сўзлар ўйинидаги гўзалликда ;ализлик пайдо бўлади, ёки ўзи муста;ил бир гўзал асар бўлиши мумкин, бунда у - таржима дейилмайди.
Масалан, шундай бир тўртлигим бор:
;уёш олтин нурлари тонггача сўнди,
;изил олма шохига тўлин ой ;ўнди,
Бошим узра гумбазни безади юлдуз,
Остонамга туташди «Самон йўли» – из.
Мен сайрга отландим...
Бу шеъримни Русь тилига ўгирмо;чи бўлганимда, ;уйидаги гўзал асарим пайдо бўлди:
Нити золотые солнца погасли до утра,
К наливу яблок моим прильнула луна,
Алмазами усыпан ночной небосвод,
Спустился «Млечный путь» ночью у ворот.
Выхожу я на дорогу...
Тасвирий санъат, ;айкалтарошлик, бастакорлик ва меъморчилик санъатларида бундай ;ол кузатилмайди. Кўриш, эшитиш, ;ис этиш ва тафаккур ;илиш имкониятларига эга бўлган инсонлар бемалол муаллиф фикри ва туй;уларидан ба;оли ;удрат ба;раманд бўлиб, лозим топса - муаллифни ол;ишлаши мумкин.
Ўтмишда шу;рат орттириш йўлида турли урунишлар бўлган...
;
ЕТТИНЧИ СУ;БАТ

ИСКАНДАР ЗУЛ;АРНАЙН

- Ўтмишдан нишон излаб,
Кўп одамлар титар кул,
Кимгадир чў; насиб этар,
Менга насиб этди «Гул».

Му;аддима

Улу; Олло;га шарафлар, яратган олам!
Ўтди ;анча шо;-у гадо, ўтар яна ;ам.
Кимдан ибрат - ўгит ;олди, кимдан – ;онли йўл,
Кимдан асар ;ам ;олмади, кимдан – «очи; ;ўл».
Бир жа;онгир бўлган эди милоддан аввал,
Шў;рат чў;;исига чи;;ан жуда ;ам жадал.
Ўттиз уч йил умр кўрган, забт этган жа;он,
Исми: Искандар Зул;арнайн, тарихдан - аён.
Устози Арасту бўлган - файласуф улу;,
Шу кунгача китобларин ў;иймиз - ;утлу;!
Кимга Олло; насиб этса бир буюк устоз,
Унинг ;аёти, амали ривож топар соз.
Искандар ;ам Арастудан олди кўп ўгит,
Минг йилликлар ичра кўпи бўлгандир унут.
Баъзисини назм этдим, бади;а - яна,
Тилла – зарга тенг бўлмаган ;азина, мана!

БИРИНЧИ ;ИСМ

Устоз ва шогирд

Филипп Иккинчи бўлган Македон шо;и,
Арасту - Филипп шо;нинг ёшлик ўрто;и.
Ша;зода Искандарга Арасту - устоз,
Фалсафани ўргатган, сабо; берган соз.
;уйида баён этдим улар су;батин,
Бирга ба;ам кўриш - чун ;икматлар тотин.

Ру; ва тана ;а;ида

Арасту Искандарга дер: - Умри азиз,
Ру; ва тана ;а;ида нима биларсиз?
Ша;зода ўйга толди, устоз унга дер:
- Данакда: ма;из, пўстло; бор, эътибор бер!
Гар ма;изни ру; десак, пўсто;ин - тана,
Ма;из пўстло; ичида, гуё - дурдона.
Гар биз данакни ча;иб, ма;зини эксак,
Ундан ни;ол унмайди, ;ар ;анча ;илсак.
Ру; учун тана, гуё - муста;кам ;ўр;он,
Гар ;ўр;онга дарз кетса, ру; бўлмас омон.
Ру;инг камоли учун тананг бўлсин со;,
Гар парвариш ;илинса, мева берар бо;.

Тил нима?

Устозга дер Искандар: - Бу - ;андай ;икмат,
Инсонда - икки ;уло;, тил - битта фа;ат?
Арасту дер: - Кўп тинглаб, кам сўзлаш учун.
Шогирд деди: - Тил - нима? Англатинг кучин!
Устоз деди: - Тил - ;илич, бир ;инда турар,
;а;р-ла ;индан чи;са, ;аёт сўндирар.

Камтарлик ва «ман-ман»лик

- Эл назарга илмаган фазилат, устоз,
Нима бўлади? Айтинг, билсам бўлар соз!
Арасту дер: - Камтарлик - фазилат шо;и,
Инсон зотин «ман-ман»лик ;ар доим - чо;и.

Инсонлар фар;и

Арастудан Искандар сўради: - Устоз,
Дарвеш, шо;лар, фу;аро... фар;ин билсам, - соз?
Арасту дер: - Фу;аро - шо;нинг майлида,
Лек дарвешлар ;ар доим - кўнгил сайлида,
Ўн дарвеш бир гиламга си;ар а;л - жам,
Икки шо;га бир ўлка мудом бўлган кам.

Да;олар кимлар?

Шогирд яна сўради: - Да;олар - кимлар?
Устоз деди: - Да;олар - юксак фа;млар.
Ва;т барча нарсаларни емирар, албат,
Лекин у да;оларни маш;урлар фа;ат.
Ва;т ўтган сари да;о танилар кўпро;,
Юз тутади йў;ликка одамлар биро;.
Да;олар ;а; изнида яшайди доим,
Бўйсиндирган да;ога ва;тни Худойим.

Доно ва жо;ил

- Доно билан жо;илнинг нимада фар;и?
Шогирдим, айт, очилсин а;лингнинг тархи! -
Дер Арасту. Искандар: - Билмадим, устоз,
Ўзингиз баён айланг, менда манти; - оз.
- Жо;ил «о;им»га ;арши курашар ;ар дам,
Доно эса «о;им»ни бош;арар, бўтам!

Сў;ир ва ахмо;

Яна устоз шогирдга деди: - Фикр ;ил,
Ахмо; ила сў;ирнинг фар;и нима, бил!
Искандар ўйга толди. Арасту шу он:
- Сў;ир тунни сезмайди, - дер, - ахмо; – ёл;он.

Хуноблик сабаби

Искандар дер: - «Фалончи» – бир бахл одам,
Хуноб бўлиб юради нечун у ;ар дам?
Устоз деди: - Бахлда ;ўшало; ;ай;у:
Омадсизлиги унга бермайди уй;у,
Яна ўзга омадин бахл кўролмас,
У шунинг - чун ;еч ;ачон яйраб юролмас.

Бахтиёр одам

Искандар устозга дер: - Кимлар - бахтиёр,
;андай инсонда кўпро; бахт-у и;бол бор?
- Йи;и билан келади дунёга одам,
;атто,  у кулиб турса кетар чо;и ;ам,
Ортида у ;олдирса кенг, нурафшон йўл,
Бу йўлда билим бўлса авлодларга мўл.
«Олло;им, бахтловчингман!» - деб юрса ;ар дам,
- Дер Арасту, - бахтиёр бўлади одам.

Умр – беба;о

Арастуга шогирд дер: - Айтинг-чи, устоз,
Одамлардан фар;ингиз билсам, бўлар соз!
Арасту дер: - Мен фа;ат яшаш - чун ейман,
Кўп одамлар ейиш - чун яшайди, дейман.
Яна Арасту деди: - Одамлар - ;изи;,
Давлати ;ўлдан кетса, бўлар ;атти; зи;.
Ва;ти бекор ўтганга ;илмайди парво,
Умрининг ;ар ла;заси олтиндан аъло.

Танбе;

Ўзин исмин Искандар хато ёзибди,
;уло;идан Арасту ;атти; чўзибди.
Ша;зода устозига дебди: - ;атто, от
;о;илиши мумкин-ку, ;ийнайсиз, на;от!
- От ;о;илса, ;амчи - ла уришар уни.
- От тепиши, - шогирд дер, - мумкин бир куни...
Ўшанда маълум эди феъли Искандар,
Гўдакда жасоратдан бор эди асар.

Ундов

Искандарга Арасту деди: - Эй, азиз,
Сенга кўплаб во;еа айтаман ;ар кез.
;ар бирида ;икмат бор, тафаккур ;илгин,
Керак бўлар ;аётда, унутма, билгин!

Арастунинг устози

Устозим - Афлотунга деди бир одам:
- Сизни жуда ма;тайди «фалончи» ;ар дам...
Шунда Афлотун ;атти; хаёлга толди,
Узо; - я;ин кунларин хотирлаб ;олди.
Су;батдоши сўради: - Нима учун сиз
Бошингиз эгик ;олда ;отиб ;олдингиз?
Афлотун унга деди: - Шу он ўтмишим
Кўз олдимдан ўтади: сўзим, ;ар ишим...
;аерда ва ;ай замон ахмо;лик ;илдим,
«Фалончи» ма;товларин андиша билдим.
Ахмо;лик ;илганларни ма;тайди ахмо;,
Ахмо;лар ма;товидан калтак яхширо;.

Алдов

Ашаддий ёл;ончидан сўрашди бир кун:
- Рост сўзлаган жойинг ;еч борми кун ё тун?
- Ёл;он сўздан ;ўр;аман, агар «йў;», - десам,
«;а», - деб жавоб бераман, агар - ишонсанг.

Разолатпеша

Афлотун ;ийбатчига деди: - Эй, банда,
Одамларнинг обрўсин ;илмагин канда!
Барча инсон обрўсин тўкканинг билан,
Сенинг обрўнг ортмайди, за;арли илон.
Гар, обрўм ортсин! - десанг, ўзгартир ўзинг,
Тў;ри йўлга йўлласин фикринг, ;ар сўзинг!
У деди: - Энди сени ;иламан ;ийбат...
Устоз дер: - Сен айбимни айтасан, ра;мат!
;атто, дўстлар ;ам, баъзан, ;илиб андиша,
Камчилигим кўрсатмас, разолатпеша!

Сабабга муносабат

Афлотунга бердилар шундай бир савол:
- Одам кулфатда ;олса, танглашса а;вол,
;андай ;илиб ўзини юпатса бўлар?
Афлотун дер: - Файласуф сабабин излар,
У билади: ;аётда тасодифлар - йў;,
;увонч, ;ай;у - ўткинчи, шундан кўнгли тў;.
Содда одам ўйлайди: - Ўзгаларда ;ам
Бўлиши мумкин эди, худди, шундай ;ам.
Ахмо; эса тун-у кун бўлиб овора,
«Дод-у фарёд!» ;илади, ;идирмай чора.

Хурсандлик сабаби

Су;рот хурсанд юрарди ;амиша - ;ар дам,
Ундан сўрашди: - Нечун сен билмайсан ;ам?
Су;рот дер: - Са;ламайман орти;ча нарса,
Хафа бўлиб юрмас – чун, агар - йў;олса.

Фоний неъматлар

- Дунё неъматларидан ма;рум бўлгансан, -
Дер Су;ротга бир киши, - ;ариб, сўлгансан...
Су;рот ундан сўради: - Неъматинг нима?
У деди: - Гўзал жонон – ;оши ;айирма,
Турли таом, уй, кийим – сову;дан ножот.
- Булар ;айвонларда ;ам бор, - деди Су;рот..

Олим ва бой

Су;рот бир бадавлат-ла борар-кан чўлда,
- ;аро;чилар бор, - дебди бир киши, - йўлда.
Бой дебди: - Таниб ;олса, нобуд бўламан.
Су;рот дер: - Танимаса, нима ;иламан?

Бу;рот

(Ибн Сино бобомнинг устози бўлган Бу;рот,
Олим бўлишдан бош;а бўлмаган унда мурод.)
Бу;рот саройни ташлаб, узлатга чи;иб,
Ўткинчи бу дунёга этагин ;о;иб,
То;да яшай бошлади, ;орда - бир ўзи,
Ўт - ўланлар, илдизлар бўлди риз; - рўзи.
Саройда шо; о;ир бир дардга чалинди,
Табиб Бу;ротнинг ўрни шунда билинди.
Шо; вазирин жўнатди табиб - чун дар;ол,
Вазир деди: - Шо; бетоб, Бу;рот, юра;ол!
Бу;рот деди: - Саройда «ювганман ;ўлим»,
Энди менинг ягона ма;садим: - Илм.
Шунда вазир масхара ;илиб уни, дер:
- Саройда илдиз учун ковламасдинг ер.
Бу;рот дер: - Уддаласанг илдиз ейишни,
Эп кўрмасдинг саройда бир зум туришни.

Орти;ча нарса

Чан;о; бола ;овучда сув ичган экан,
Пиёласин синдириб, Диоген деган:
- У оддийлик ўргатди мендек олимга,
Пиёлани олмайман энди ;ўлимга.

;аёт мазмуни

Эл аро кенг тар;алган ;адимдан ма;ол:
;абристонга бориб тур: ;ай;уда, хуш;ол...
Сен у ерда англайсан ла;за ;адрини,
Сукунатнинг ;удратин, Тангри амрини.
Бир куни ;абристонга донишманд бориб,
Шогирди-ла ўтириб, хаёлга толиб,
- Ана, у - ;абрдаги, - деди донишманд,
- Бир кун ;ам умр кўрмай, бўлган чо;га банд.
Шогирд деди: - Устозим, ;илдингиз хато,
Мармартошдаги ёзув ўзгача, ;атто.
У - тў;сон йил яшабди, ;ариб – ;артайиб,
Кейин «;айтиш» ;илибди, ;адди мункайиб.
Устоз деди: - Ана, у - беш юз йил ;аёт
Кўрган жуда сермазмун, ;илмай «О;!» фарёд...
Шогирд деди: - Устозим, ;абридаги тош
Дарак берар, яшабди у - ;ир; тў;;из ёш.
Устоз деди: - Мана, бу - ;ир; йил яшаган,
;алол яшаб, ошини ;алол ошаган.
Шогирд деди: - Етмиш йил у - кўрган умр,
Шу ;ишло; чоли экан, бўлибди «кўмир».
- Инсон ;аёти, - деди шунда донишманд, -
Унинг кўрган куни-ла ўлчанмас фа;ат.
Тў;сон йил яшаган чол ;ай;у билмаган,
Келажак учун ундан амал ;олмаган.
;ир; тў;;из йил яшаган - ёзган бир китоб,
Китоб эмас, гуё-ки сўнмас бир офтоб,
Асрлар оша ундан таралади нур,
;або;атга ;арши кўп унда ;икмат - дур.
;ир; йил – деганим эса ;урган бир кўприк,
Кўприги тургунча, - дедим, - у - тирик.

Табиб масла;ати

Бир куни бир беморга деганди Бу;рот:
- ;уло; сол, сенда бўлса со;ликдан мурод,
Битта ;икмат айтаман: мен, сен, касаллик -
Учаламиз уч тараф, ;илма ўсаллик;
Табиб тарафда бўлсанг, со;лом бўласан,
Касалликни ;ўлласанг, сўзсиз, ўласан!

Улу;лик гарови

Арасту шогирдига дер: - Умри азиз,
Сенга кўплаб во;еа айтаман ;ар кез,
;ар бирида ;икмат бор, ;илгин тафаккур,
Инсонни улу;лайди: ;а;, тў;ри фикр.

Эркинлик

Юнонистонда бир бой бир халта тилла
Тугиб, ;улига тутиб: - Бир ишни ;алла!
Шу халтани Довудга олиб бориб бер,
Гар у олтинни олса, озод бўлдинг! - дер.
;ул олтинни келтириб, Довудга тутди:
- Сенга хожам бир халта зар инъом этди.
Довуд олтин олмади, ;ул деди шунда:
- Агар сен олтин олсанг, бойийсан зумда,
Мени эса хўжайним ;илади озод.
Довуд дер: - Бу зар ;илар эркимни барбод.

Садо;ат ва вафо

- Нечун доим ёл;изсан? – деди Довудга.
Довуд дер: - Ўзлигимни топдим сукутда,
Дўст - ёронлар ма;тайди бўлиб а;л - жам,
Ну;сонларимни айтмас бирортаси ;ам.
Олам аро соди; дўст ;идириб узо;,
Итдан вафодориро; топмадим ўрто;.

Сулаймоннинг узуги

Сулаймоннинг узугида бўлган ё;ут кўз,
Шу ё;утга чекилган эди сирли сўз.
Шо; Сулаймон бўлганда жуда ;ам шодон,
Узук сўзин ў;иб у, бўлар паришон,
Шо; го; тушса ;ай;уга, узугин шу он
Ў;иб бўлар эди шод дар;ол - шу замон.
Шо; бир куни жуда ;ам ;ай;уга ботди,
Узук фойда бермади, у ечиб отди.
Шунда шо; кўриб ;олди, чекилган пин;он
Узук ор;асига сўз, бўлди «лол!», ;айрон...
Шо; сўзни ў;иб кўргач, бўлди ру;и шод,
Шундан кейин ;ай;улар шо;га бўлди ёт.
;ачон ;ай;уга ботса, ў;игач уни,
Кулимсираб ;ўярди, чи;масди уни.
Вазирлари ўйларди: - Сулаймон подшо;
Шу узуги сабабли сирлардан - ого;.
Бу узук кимга ;олса подшо;дан меърос,
Сулаймондан кейин шо; бўлар, иши – соз!
Сулаймон вафот этгач, аъёнлар иши:
Узукка эга бўлиш бўлди ташвиши,
Узукни юлиб олди сову; бармо;дан,
Таъзим этарди улар ;ар кун узо;дан.
Узукни ў;иб кўргач, аъёнлар - ;айрон,
Икки сўз бор ё;утда: «Ўткинчи - замон».
Ё;ут ор;асида ;ам оддий сўзлар бор:
«;увонч - ;ай;у ;аётда алмашар такрор».
Лек аъёнлар бу сўзлар ма;зин ча;мади,
Маъносини билмади, чу;ур бо;мади.
Ушбу сўзлар се;ри-ла тун-у кун бедор
Бўлган эди Сулаймон, тахт-у бахтга - ёр.

Султоннинг характери

Файласуфдан сўрабди сарой аъёни:
- Султоннинг нечун сиздан чи;ар фи;они?
Файласуф дер: - ;укумдор бўлар дили ;аш,
Ру;идан устун бўлса ру;и су;батдош.

Куёв танлаш

Файласуфнинг вояга етганда ;изи,
Уйига совчиларнинг кўпайди изи.
;изнинг ;усни тўрт томон бўлди овоза,
Файласуф ;изин берди, кўп ўйлаб роса.
Одамлар дер: - ;изингни бойга бермадинг,
Камба;алга - берибсан, жойли - ;илмадинг!
Файласуф дер: - Бой ў;ли нодон кўринди,
Камба;ал йигитни кўрдим, зе;ни билинди.
Эрта-ми кеч бой ў;ли совурар молин,
Зе;нли куёв тезда ;удратлар ;олин.

Очлик ;удрати

Файласуф ;атти; нонни сувда ивитиб,
;узур ;илиб еганда, бир киши келиб,
Деди: - Шунча мазами сенга ;атти; нон?
Деди: - Сенга ;ам маза - оч ;олган замон.
Очлик ;исси таомни лаззатли ;илар,
Очлик ;исси ;алъани ;уролсиз олар.

Ён;ин

Файласуф саё;атин этаркан давом,
Бир жойда зўр ён;инни кўрди, бир замон.
Ёнар эди гўзал уй - кошона, ;аср,
Бу ён;инга бир бола бўлганди асир.
Бола томон отаси талпинар ;ар дам,
Лек оломон отани тутганди ма;кам.
Шунда файласуф, дар;ол, оловга кирди,
Со; - саломат отага фарзандин берди.
Севинган ота унга берди бир ;амён,
Файласуф шундай деди отага шу он:
Агар пул оладиган бўлсам мен инсон,
Ёнган уйга киролмас эдим ;еч ;ачон.

Ахмо; ша;зода

Бир подшо;нинг бир ахмо; ў;ли бор эди,
Шо; олимга: - Ў;лимга билим бер! – деди.
Олим ахмо;;а берди кўпдан – кўп билим…
Шо; синаш учун ў;лин, мушт ;илиб ;ўлин,
Муштига узук солиб, деди: - Нима бор?
Агар топсанг, тахтимга бўларсан ;а;дор.
Ша;зода дер: - юмало;, сари;, ичи бўш...
Бир нарса бор. Шо; деди: - Номи нима, хўш?
Ша;зода дер: - «;ой-на-;ой!» у ;алвир бўлар.
Шо; дер: - ;ана;а ;алвир бир муштга си;ар?

Тўн

Бир подшо; чи;;ан эди бир куни овга,
Бир чол ён;о; экканин кўрибди то;да.
Подшо; бо;бонга деди: - Чол бўлсанг ўзинг,
Бу ён;о;лар ;осилин кўрарми кўзинг?
Чол дер: - Оталар экди биз учун ён;о;,
Энди бизлардан ;олсин келажакка бо;!
Подшо; дониш бо;бонга тўн ;адя этди,
Сўнгра ол;ишлар айтиб, овига кетди.
Подшо; овдан ;айтар чо; де;;он тўкиб тер,
Шо;она тўн - елкада, а;дарарди ер.
Шо; дер: - Бу ер ;осилин гар кузда сотсанг,
;иймати шо; тўнига етмайди, билсанг!
Бо;бон деди: - Бу тўнни киймасам агар,
Ў;ри уриб кетади, бунда олтин - зар...
Агар кўчада кийсам, ;илар масхара:
- Шо; тўнин кийган гадо, - дейишар, - ;ара!
Бу кун мени ушбу тўн шамолдан са;лар,
Ме;натим - чун керакли жи;атин о;лар.
;иссадан – ;исса, албат: - Гапимнинг жўни,
Кишига тўнлик ;илмас ўзганинг тўни.

Хасислик

Бир хасиснинг бор эди битта тову;и,
Оддий тову; эмасди, сирли - ;уву;и.
Тилла тухум ту;арди битта ;ар куни,
Хасис нафси йўлида сўйганди уни.
Тиллаларни бир йўла олиш - ма;сади,
Сўйгач билди оддий-кан тову; жасади.

Сў;ирнинг чиро;и

Тунда йўлда борарди якка сў;ир чол,
Бир ахмо; уни кўриб, бўлиб ;олди «лол!».
Сў;ир ;ўлда тутганди кўза ;ам чиро;,
Ахмо; ;айрон бўлиб, дер: - Сў;ирсан, биро;
Не - чун чиро; кўтариб, чи;динг йўлингга?
Шунда сў;ир дер унга: - Кўза - ;ўлимда,
Менга тун ила куннинг фар;и йў;, аммо
Кўзачамда ё;им бор, катта - муаммо.
;ўлимдаги бу чиро; - ахмо;лар учун,
Кўзамни туртиб кетса, бўлар чил-парчин.

Эгалик далили

Борар эди бир отли; бир куни чўлда,
Бир зўравон учради, тасодиф, йўлда.
Зўравон тортиб олди отли; отини,
;еч кимса эшитмади унинг додини.
Зўравонни учратиб отли; бозорда,
;озига тутиб берди уни на;орда.
;озига дер зўравон: - Бу отни ўзим
Катта ;илдим тойчо;дан, ;а;и;ат - сўзим.
Шунда отнинг эгаси ечиб кўйлагин,
Отига ёпиб деди: - ;ани, сўйлагин!
Отнинг ;айси кўзига «О; тушган» эди?
Зўравон: - Ўнг кўзига... – таваккал деди.
Эгаси дер: - Отнинг со; иккала кўзи.
Зўравонни зиндонбанд этганди ;ози.

Озу;а

Бир овчи тузо;ига бир ;уш тушибди,
- Мени нима ;иласан? - овчига дебди.
Овчи дебди: - ;орним оч, пишириб ейман.
;ушча дебди: - Озод , уч ўгит дейман:
- Бирини мен айтаман ;ўлингда туриб,
- Иккинчисин айтаман елкангда юриб,
- Учинчи наси;атим айтаман тошда,
Ана, у ялтиллаган, ётган ;уёшда.
Бир ;ушчанинг гўштига ;еч ким тўймаган,
Панд, наси;ат, ўгитлар ўтда куймаган.
Овчи деди: - ;ани, айт! ;андай - наси;ат?
;ушча деди: - Нимани йў;отсанг, фа;ат
;еч ;ачон афсус ;илма, асабинг са;ла!
Энди елкангга ;ўйгин, ишончим о;ла!
Овчи ;ушчани ;ўйди элкага, шу он
;уш дер: - Бўлар - бўлмасга ишонма инсон!
;ушча «Пир-ррр!» этиб учиб, яна сўз деди:
- Менинг ;орнимда икки олмос бор эди.
Овчи ;ушчага деди: - Учинчисин айт,
Сендай доно ;ушчани ўлдирмайман, ;айт!
;ушча деди: - Унутдинг ўгитим - икки,
Учинчиси сен учун бўлади дакки:
- ;ўлдан чи;;ан нарсага ачинма! - дедим,
- Бўлар - бўлмас гапларга ишонма! – дедим.
Мен ;ўлингдан чи;;анда сен афсус ;илдинг,
Олмос ;уш - чун озу;а бўлмайди, билгин!

Бўрининг дўсти

Бўри билан бир итнинг дўстлигин кўриб,
Шер сўради: - ;ачондан? «;а;-;а;-а!» уриб.
Ит унга дер: - Дўстлигим сабаби - чўпон,
Менга дўстдан душманга айланган замон.

Та;дир

Тулкини тутиб олган ит дебди унга:
- ;ара, жуда ;ам зўрман, асирсан менга!
- Сен зўрлигинг учун-мас, ушладинг балки
Мени бетоблигим - чун, - дер унга тулки.
Гар сен жуда зўр бўлсанг, тутгин бўрини,
Бўри сенга кўрсатар «энанг гўрини».

Файласуф ва одамлар

Арастуга шогирд дер: - Билсам бўлар соз,
Фалсафа сизга нима ўргатди, устоз?
Устоз деди: - ;онун-ла яшар одамлар,
Файласуфлар ;а; учун босар ;адамлар.
;аётни ;айси ;онун яратган ;ачон?
Лекин ;аёт яратар ;онунни ;ар он.
Билимдан яхши бирор хазина бўлмас,
Орти;ча мол-у давлат вафолик ;илмас.
Одам: - Мол-у дунё... - деб, тинчимас сира,
Илм-у амал инсонни бахтлайди, жўра!

Устоз ;икматлари

Азал – абад ;онунлар ;укмдор эркин
Амалга оширувчи восита, билгин!

Салтанатнинг асоси уч таянч бўлар:
Инсон, ;онун, ;удуддан иборат улар.

Да;они бош;аролмас барча одамзод,
Одамзодни бош;арар да;олар – озод.

Ким нафсини енголса, ўша - па;лавон,
;а; маънфаати йўлида – да;олар ;ар он.

Тарихларни ;ар доим фоти;лар ёзган,
Фа;ат санаси тў;ри са;ланиб ;олган.

Маш;ур зотлар икки хил бўлар эл ора:
Ол;ишли ё ;ар;ишли, тарихга ;ара!

Доноларнинг ;ай;уси: мия - тўлдирмо;,
Нодонларнинг ;ай;уси: ;орин - тўйдирмо;.

Агар бегона юртда сарой ;урса шо;,
Хал;ига зулм ;илар, хушёр бўл, - ого;!

Айёр сарой а;лига шо; ;илса карам,
Хайри;о; аъёнларга ;илади алам.

Фу;аронинг бўлмаса хусусий мулки,
Ватанпарвар бўлолмас, у гўё - тулки.

Бўш ва;т учун ;ар доим ;иламиз юмуш,
Тинчлик учун ;амиша ;илишган уруш.

О;зингдан сўз чи;маса - асиринг сенинг,
Гар о;зингдан - чи;са, сен - асири унинг.

О;зидан йўл беради ;анимга инсон,
Эгри йўлга солар у фикрингни ;ар он.

Шер севгисини булбул кўтаролмайди,
Гар кимда ;анот бўлса, ерда юрмайди.

Дунёвий барча сафо – денгизнинг суви,
;анча кўп ичсанг, шунча - зарар ичуви.

Гар гиламда юришни ;о;ласанг ;ар он,
Поябзалга гиламдан патак сол, инсон!

Бадавлат таомланса оч ;олган онда,
Фа;ир ов;ат топган он еса, – омонда.

Нафсинг учун яшасанг дунёда ;арчанд,
Пашша каби оё;инг бўлар «бол»га банд.

;айвонотнинг шо;и – шер, бўри - бўлолмас,
Лек бўрилар ичида бир шер юролмас.

;еч ;ачон вафо ;илмас: ;аром мол - давлат,
Ахмо;ларнинг дўстлиги, сохта шон – шу;рат.

Тасодиф йў; дунёда азал-у абад,
Сабабин билса бўлар, гар ;илсанг ;айрат.

Тафаккур тарозиси ;ар кимда ;ар хил:
Кимлар граммлаб ўлчар, ким – тонналаб, бил!

Имконият ;идирар тадбиркор инсон,
Ба;она ўйлаб топар дангаса ;ар он.

Кимнинг бўлса ошнаси ;аддан зиёда,
Соди; дўсти бўлмайди унинг дунёда.

Жиддийликни енгасан, сен кулиб туриб,
;азилкашни енгасан, сен жиддий туриб.

Кўп ширин ;ам - аччи; ;ам бўлма, эй, инсон,
Сенга иккаласи ;ам келтирар зиён.

Жо;илнинг бор тў;мо;и темирдан о;ир,
Бир учи ўз бошига тушишга ;одир.

Нима эксанг, ўзингдан тушмас узо;;а,
Бу;дой бахтга етаклар, кўкнор - тузо;;а.

Жинни ме;рни сезмас, ахмо; - алдовни,
Икковидан узо;ро; тикла ўтовни!

;ар нарсани емирар, - Мисрда дер, – ва;т,
Лек пирамидалардан ва;т ;ўр;ар фа;ат.

Ва;т - кескир пўлат ;илич, «ялт» этар бир зум,
;амаштириб, абадий юмади кўзинг.

Диогендан сўрабди: - Нима энг мушкул?
Жавоб: - Ўзинг англашлик, сиринг ма;кам ;ил!

Ў; отилса сабаби, - дема, - камондир,
Сени нишонга олган, албат, инсондир!

Танадаги ти; за;ми тузалар буткул,
;албга теккан тил за;ри газаклар ну;ул.

Сабаб

Нима учун умр бўйи де;;он тўкиб тер,
Не ;илса ;ам эгаси бўлолмайди ер?
Нима учун савдогар эгаси бозор
Бўлолмайди, тун-у кун чекса-да озор,
Аммо подшо; барчага бўлади ;оким,
;аршисида инсонлар бошин эгар жим?
Чунки: де;;он, савдогар... ўйлайди ўзин,
Ташвишида юради ўзин риз; – рўзин.
Шо;нинг муроди эса элнинг ташвиши...
Гар шо; ўзин ўйласа, «пачава» - иши.
Агар ким-ки яшаса бахти - чун Олло;,
Номи абад ўчмайди, мозий - кўп гуво;.

Яна кўплаб ;икматдан у бўлиб ого;,
Йигирма ёшга киргач, бўлган эди шо;.

ИККИНЧИ ;ИСМ

Шо;

Биринчи иш

Искандар тахтга келгач, биринчи  иши
Устозини улу;лаш бўлди ташвиши.
Арастуга зўр ;айкал у этди бунёд,
- Асрлар оша хал;лар этсин, - дея, - ёд!
Одамлар Искандарга дедилар шунда:
- Устозингга зўр ;айкал ўрнатдинг бунда,
На;от-ки, отангдан ;ам устоз - улу;ро;,
Дастлаб отангга ;айкал ;ўймадинг биро;.
- Отам сабабчи менга: Искандар - исмим,
Самодан ерга тушдим, тўлишди жисмим,
Лекин мангулик йўлин кўрсатди устоз,
Заминдан фазо томон йўлим этиб соз.
Шу сабабли устозим отамдан - улу;,
Унинг ;ар бир ;икмати мен учун - ;утлу;.

Диоген

Шо; Искандар Зул;арнайн чи;са сафарга,
Диогенни бочкада кўрди на;орда.
;айрон бўлиб шо; деди: - Эй, улу; одам,
;андай си;динг бочкага? Ўзи - тор олам...
Арастунинг ўгити ;амон ёдимда,
Олимларга - ;омийлик, албат - ;онимда.
Диоген дер бочкадан: - Мурувватли шо;,
Доим зиёга зорман, мададкор - Олло;.
Сенинг соянг - муборак, шо;она соя,
Ного;, нурни тўсарсан, гуё зўр ;оя.
Тунда жуда сов;отдим, сурилгин бироз,
;уёш нури ;издирсин баданимни соз.
Искандар отдан тушиб, унинг ёнига
Келиб, шундай сўз деди ўз аъёнига:
- Бу бочкадай жа;онда хазина бўлмас,
Чунки унда - Диоген, зиёси - сўнмас.
Гар дунёда бўлмасам мен шо; Искандар,
Албат, олим бўлардим, Тангри унга ёр!

;оксан «;ой-на-;ой!»

Аъёнлардан бири дер: - Диоген – ахмо;,
Пул ;авосин сезмаган, у - мутло; ;ашшо;.
Диоген дер: - Мен сендек бўлоламан бой,
Лек сен мозий ;аътида чангсан «;ой-на-;ой!»

Э;тиёж

Диогенни Искандар, яна бир бор-а,
Саройга ча;иртирди: - Келсин, – деб, - ёр-а!
Лек Диоген келмади, Искандар ўзи
Унинг ёнига келди. Диоген сўзи:
- Искандар Зул;арнайн, сен - улу; подшо;,
Сенга э;тиёжим йў;, мендан ;а; - ого;.

Зийнат

Саройда бир билимдон, фозил кишини
Шо; мансабдан четлатди, пастлаб ишини.
Уни бир кун учратиб, деди Искандар:
- Янги ишинг ё;дими, эмасмисан хор?
У дер: - Инсон мансаб-ла зийнатли эмас,
Нодон мансабли бўлса, шарафли… - демас.
;икматдан таъсирланиб, шу он Искандар
Уни яна улу;ро; этди мансабдор.

Ма;сад

Саркардалардан бири бир куни шо;га
Деди: - Аёл кўпайтир - гўзал… ёто;да!
Мол-у дунёнг - ;исобсиз, ;олар фарзанд – из,
Сенинг тахтинг вориси бўлади, сўзсиз.
Искандар унга деди: - Хотин - халаж гар
;айси шо;да кўп бўлса, иши чап кетар.
Жа;онни олмо; ишим, ;из – жувон… эмас,
Бўлсам одил ша;аншо;, хотинбоз эрмас.

Тилё;малик

Сарой аъёнин бири ;илган жиноят,
Искандар уни ўзи ;илган ;имоят.
Бу шундай содир бўлган: Мажлис ;уриб шо;,
Сарой а;лини этиб гуно;дан ого;,
;андай жазо беришни сўраган эди,
Бир вазири шошилиб, шундай сўз деди:
-Мен сизнинг ўрнингизда бўлганимда шо;,
Уни ;атл этардим шу онда - шу чо;.
Искандар унга деди, «зим» ташлаб назар:
- Сенда ;асад яширин, сендан «ал-;азар!»
Тангри мени сийлаган, шо; - мен бўламан,
Шукуронам - чун уни озод ;иламан!

;ўр;о; Искандар

Искандарнинг адаши бор эди - ;ўр;о;,
Жанг авжига чи;;анда бўларди ;очо;.
Унга фоти; бир жангда деди: - Бўл ботир,
Ё исмингни ўзгартир, ё уйда ўтир!

Ма;оратга ундов

Гар ;аким касал бўлса Юнонистонда,
Иш ;а;идан ажралар экан шу онда.

Шо;лар сири

Ма;риб юртига юриш шо; ;илган ма;ал,
Бу жанговар ;аракат шундай бўлган ;ал:
Искандар ;узурига бир киши келди,
- Мен - ма;риб шо; элчиси бўламан, - деди.
- Менга ;андай сўзинг бор? - деганида шо;,
У дер: - Сўзим - махфий сўз, бўлмасин - гуво;!
Менинг оё; - ;ўлларим бо;лашиб ма;кам,
Кейин ;оли ;олдирсин иккимизни ;ам!
Чодирда ёл;из ;олгач шо; ила ул зот,
Деди: - Шо;, мени ўлдир ё айла озод!
Мен - ма;риб юрт шо;иман, элчи эмасман,
;узурингда бо;ландим, бир сўз демасман.
Искандар ечди унинг оё;-у ;ўлин,
У эса ша;ри томон ўн;айлаб йўлин,
Деди: - Сиз - чун бошланар тонгда зиёфат,
Шо;лар сирин фу;аро билмасин фа;ат.
Икки кун давом этди ўша зиёфат,
Икки томон ;ам рози, чекинди офат.
Искандар ма;риб шо;га деди: - Жангчинг кўп
Меникидан уч марта, жанг ;илмадинг «хўп?»
- Аскарингдан ;ўр;мадим, - деди ма;риб шо;,
- Саодатингдан ;ўр;дим, ;а; сенга - пано;!

Ечим

Кейин подшо; Искандар: - Ибодат... - дея,
Му;аддас ;адамжойда ;илди ;айрия.
Ўша жойда бор эди бир сирли тугун,
Дуоибад ;илинган, юмало;, бутун.
Шундай сўзлар тар;алган эди эл ора:
- «Ким тугунни ечишга тополса чора,
У - бутун Осиёга бўлар ша;аншо;».
Искандар ;ам бу сирдан бўлганда ого;,
Шу тугунни ечишга ўзин чо;лади,
Лекин еча олмади, ;албин до;лади.
У тугун ясалганди бир тасмадан о;,
Уч - боши кўринмас, гуё-ки - копток.
Шунда Искандар солиб тугунга шамшир,
;ийма - ;иймалаб уни, ечган эди - сир.

Доронинг элчилари

Осиёда ўша пайт Доро ;укумрон,
- Форсий салтанат шо;и, унда шараф - шон.
Осиёга Искандар кўз тиккан замон,
Шо; - Дородан элчилар келди, ного;он.
Улар келтирган эди: бир ;овуч тари;,
Бир копток, ;ам бир човгон жигарранг сари;.
Форсий шо; яна шундай етказган хабар:
- Менинг жангчим жуда кўп - туманот, агар
Сано;ин билмо; бўлсанг, тари;ни сана,
Яна шунча тари; ;ўш, яна ва яна!
Искандарни менсимай, деганди: - Ў;лон,
Сен - гўдаксан, ўйнагин: копток ;ам човгон!
Агар онангни менга берсанг, Искандар,
«Ота – бола» бўламиз «;иёмат» ;адар.
Шо; Искандар келтириб шунда бир хўроз,
Элчиларга у деди: - Кузатинг, бироз!
Хўрозга шо; тари;ни сочганди, шунда
Хўроз барча тари;ни эди бир зумда.
Элчиларга у деди: - Копток - ер шари,
Човгон эса - ;иличим, рамзийдир - бари.
Тангри ишора этди, Доро енгилар,
Буюк салтанатидан мутло; айрилар.

Туш таъбири

Шо; Искандар тушига Доро кирибди,
Искандарни кўтариб, ерга урибди.
Искандар ётган эмиш осмонга ;араб,
Елкаси ерга тегиб - йи;илиб, ё - Раб!
Шо; тушин мунажжимга айлади баён,
Мунажжим дер: - Искандар, тушингдан аён:
Елканг ерга теккани бўлсин муборак!
Ер - сеники, Дорога - осмон-у фалак.
Подшо; яна туш кўрди, тушида жа;он
Бармо;ида узукмиш, лек кўзи пин;он...
Мунажжим дер: - Дунёни оласан бир кун,
Кимнинг шо;лиги - ;ис;а, кимники – узун...

Дўстона масла;ат

Шу пайт Форсда бор эди бир Юнон - ;очо;,
Доро ундан масла;ат сўради, шу чо;
;очо; - юнон Дорога шундай деди сўз:
- Сенда ;ўшин жуда кўп - туманот, сўзсиз,
Лек барчаси та;ишган: безак, олтин, зар...
Олтин - зарлар келтирар ;ўшинга зарар!
Искандарда жангчилар ;ар дам шай - жангга,
Жанговор саф тортишар биринчи бонгга.
Агар уни енгишни истасанг, эй, шо;,
Юнонлардан ;ўшин туз, ёллагин тезро;!
Шо; Дорога ё;мади ушбу тў;ри сўз,
Дўст юнонни ўлдирди, сўнг ;илди афсус...

Искандарга Осиё эшигин очди...

Шо; Искандар Форсларга ;илганда юриш,
Форсийлар ;ам очдилар уларга уруш.
Жангчилар билан тўлди бепоён дала,
Буюк ;онли жанг бўлди. ;ай;ири;, нола...
Билан гувиллаб турди ;афта жанг майдон,
Икки ра;иб томондан «о;ди дарё ;он».
Форсий ;ўшин енгилди, шо; Доро ;очди,
Искандарга Осиё эшигин очди.

Сот;ин ;ул

Искандар дер: - Дорони ;андай тутамиз?
Унга дерлар: - Гар шумлик ;илсак, ютамиз:
Доронинг бор хос ;ули, ишонар унга,
Уни ишга соламиз, рухсат бер шунга!
Искандар ай;о;чиси у ;улга бориб,
Шо; номидан бир олмос узук узатиб,
Тунда уни саройга бошлаб келганди,
Шунда Искандар унга шундай деганди:
- Агар менга келтирсанг калласин Доро,
Сени баланд тутаман аскарим аро.
;ул келтирди уч кунда Доро калласин,
- Ишончли бўлсин, - дея, - тож ;ам салласин.
Шо; майдонда хоин - чун ;урди баланд дор,
Аскарин йи;ди... - бўлсин, - дея, - ибратвор!
Доро хоини деди: - Сўзи ёл;он шо;,
Менга берган ваъдангни унутдинг, «е - во;!»
Мен ишимни бажардим, ;ани баланд жой?
Шо; дер: - Оё;инг ости пастмас, «;ой-на-;ой!»
Дедим: - Аскарим аро баланд тутаман,
Мана, мен «баланд тутдим», энди «йи;аман».
Гар сени ўлдирмасам, бир куни мен ;ам
Тузо;ингга тушаман: сот;ин, мутта;ам…

Искандарнинг ;ийласи

Искандар Турон томон юриш ;илган он
Афросиёб чўлларида кўп бўлди сарсон.
Ма;аллий суворийлар тўсатдан пайдо
Бўлиб ;олиб, ;иларди кўп: ;азо, ;ов;а...
Искандар душман томон от солган замон,
Улар са;рога сингиб, бўларди пин;он.
Искандар улар изин топиш - чун, зора,
Уч ойда ўйлаб топди бир макр - чора.
Подшо; фармойиш берди: – Фа;ат байтал от
Харид ;илинг бозордан! – шу бўлар ножот.
Са;ро хал;и сотмади отлар тойчо;ин,
Сезмаган эди улар Юнон тузо;ин.
Искандар байталларни ;айдади чўлга,
Улар тойчо;ин излаб, тушишди йўлга.
Шо; байталлар ортидан аскари билан
Бориб, уларни топди, гуё-ки илон.
Шундай ;илиб, шо; топди Турон маконин,
Кейин у тўкди кўплаб Туркийлар ;онин.

Афросиёбда

Кейин Афросиёбда подшо; Искандар
Базм ;илди, базмдан шундай бор хабар:
Жа;онгир ўзига хос мардлик-ла ;аним -
Саркарда Спитаменни, мардлигин анинг -
Ибрат, - дея, мад; этди юртдошларига.
Бу сўз уларнинг тегди лек ;ашларига.
Искандар ;ўмондони – ;ора Клит шунда
«;ўр;о; шо;...» - деган ;ўши; бошлади зумда.
Шо;нинг ;ўши;дан тўлиб кўзларига ;он,
Ханжар уриб ўлдирди уни ўша он.
Шо; хатосин англагач, эгилди боши,
Нима ;илсин, йў; эди энди сафдоши?
Уч кун у мотам тутди ;ора Клит учун,
Кейин ;индга юзланди, йи;иб бор кучин.

Муло;от

Искандар ;индистонни забт этган замон,
Бир гуру; файласуфин асир олган он,
Уларни кўриб, шо;нинг кўнгли тўлмади,
Биро; ;атл этишга кўнгли бўлмади.
Улар эди ялон;оч, белда - белбо;и,
;ўлларида ;ип-;изил асо таё;и.
Уларни синаш учун, шо; берди савол:
- Тупро; кўпми ёки сув, айтингиз дар;ол!
Улар деди: - Заминда сув - оз, тупро; - мўл,
Замин узра жойлашган: уммон, дарё, кўл...
Искандар дер: - Кимларни дейишар да;о?
Жавоб бўлди: - Ким бўлса амрида Худо.
- Аввал пайдо бўлгани тунми ёки кун?
- Кун бир кун олдин пайдо бўлган, кейин - тун.
- Тирик билан ўликнинг нимада фар;и?
- «Тирик»ларни емирмас «замона чархи».
Кўп одамлар ;аётда жисмонан - тирик,
Аммо уларнинг ;алби маънавий - ўлик.
Олимлар фикри мангу китобда яшар,
Да;о ;иссаси билан яшнайди башар.
Муло;отдан ;они;иб подшо; Искандар,
Уларни озод этди, яна берди зар.

Дарвеш ва шо;

Искандарга кўп жангда кулди бахт - и;бол,
Бир юришда тахт ;олин кўриб, бўлди «лол!»
У юртнинг шо;и ўлиб, ша;зода тож - тахт
Эгалламай, этганди дарвешликни а;д.
У гўрда - ;абристонда бошлади ;аёт…
Ша;зодани Искандар чорлар шу за;от.
Дарвеш келди, ;ўлида жуфт бош чано;и,
Деди: - Бу каллаларнинг йў; ол яно;и.
Бўлган эди бири шо;, биттаси - гадо,
Фар;и бўлса, ани;ла, бўлганлар адо!
Искандар дер: - Билмадим, нечун бу - жумбо;?
Сенга таклиф этдим тахт, бахтга кулиб бо;!
Дарвеш деди: - Кўрмадим и;боли кулган
Икки шо;ни, шо;ларга дунё тор бўлган.
Бахтлидир шо;-у гадо топса ;аноат,
;аноатли инсондан чекинар офат...
- Ўлим, офатдан ;ўр;ма келгунга ;адар,
Одамнинг умри - ;ис;а, - деди Искандар, -
Яшаяпмиз-ми, демак, ўлим йў; шу дам,
Ўлсак, ;ўр;ув йў; бўлар, шод яша, одам!

Нон

Шо; амазонкаларни учратди йўлда,
Улар олтин нонларни тутганди ;ўлда.
- Олтин нонни еб бўлмас, - деди Искандар, -
Аскарларни бу;дой нон жангда тў; тутар.
Бири деди: - На;от-ки, оддий бу;дой нон
Ўз юртингда тополмай, бўлдинг зор – сарсон?

Хотима

Шо; Искандар Зул;арнайн кўплаб олди юрт,
Лек унинг бир ;икмати бўлмайди унут:
У ўлгач, тобутидан икки ;ўлини
Чи;ариб, ;абри томон олиб йўлини,
Деганди: - Олам олдим, тўймадим биро;,
Эгаман тор ;абрга, бўларман бир ;ок.
;аёт - са;на, са;нада одамлар - актёр,
Кимлар - бахтли, ким - бахтсиз, кимлардир – суфлёр…
Ўз бурчимни бажардим са;нада мен ;ам,
Тара;;иёт - чун, рози бўлсин, - деб, - Эгам!

Таскин

Вафоти я;инлигин сезган Искандар,
Онасига таскин - чун ;олдирган хабар:
- Она, мен вафот этгач, элга бер ош - туз,
Маросимга - келувчи рўйхатини туз!
Рўйхатда тасодифий бўлмасин одам,
Я;инлари - ўлмаган ;ўйсинлар ;адам!
Онаси тополмади бундай кишини,
Англади ў;лин сўнгги ;икмат ишини.

Тамаддун

Жа;онгир вафот этгач, кураш тахт учун
Бошланди, ;ар бир фир;а кўрсатди кучин.
Буюк салтанат сўнди тузган Искандар,
;амиша ички душман - энг хавфли хатар.
Искандар вафотидан кейин ўттиз йил
;индистон бош кўтариб, озод бўлди, бил!
Кейин навбат-ла навбат бош;а хал;лар ;ам
Озодликка эришиб, йў; ;илишди ;ам.
САККИЗИНЧИ СУ;БАТ

Бахт – саодат! – деб ёндим ушбу су;батда,
Бахт тўй билан бахт бошланар, дўстим, албатта!

Тўй

Дўстлар, тўйга келинглар, янграйди наво,
Олло; тўйга етказар, ме;мон - мар;або!
Юртим - обод, элим - тинч, тўйхоналар - кўп,
;ар тўйхона бетакрор ;ашаматли «хўп».
Но;ора, карнай, сурнай тўйга чорлайди,
Келин - куёв ;увончдан кўзи порлайди.
Тўйга келган эркаклар кийинган сипо,
;из – жувонлар ораста, бари - дилрабо.
;удалар ;утланади ширинлик билан,
«Ёр - ёр» авжига чи;ар: ялла, куй, ўлан...
Тўйхона аста – секин ме;монга тўлар,
«Тўй бобо» ;урур билан мўйловин бурар.
Ма;алла о;со;оли очади тўйни,
Мумтозидан созанда бошлайди куйни.
Сухандонлар даврада шеърхонлик бошлар.
;озонларда: ;овурма, дамлама, ошлар…
Дастурхонда: ноз – неъмат, турли таомлар,
Хитой чиннилари-ю, ша;она жомлар,
;овун, тарвуз, узумлар, ўрик, шафтоли,
Ён;о;, писта, бодомлар, гилос, гирдоли,
Анжир, бе;и, ;улупнай, турли мураббо,
;аймо;, нишолда, асал – минг дардга даво...
Хилма - хил ичимликлар, ;иём, шарбатлар,
Турли хил шоколадлар, тортлар, конфетлар,
Сомса, кабоб, яхна гўшт, турли газаклар,
Лимон, банан, ананас, гулдон, безаклар...
Колбаса, бали;, тову;, паловхонтўра
;ўй гўштидан, нўхатли, ;ани, ол, жўра!
;атлама, жизза патир, ;олва-ю нонлар...
Чой ташувчи кўк чойни дам-бадам дамлар.
Ме;монлар ;утланади, ;увнашар ёшлар,
Даврада йигит – ;излар базмни бошлар.
;ариялар сўрида новвот чой ичар,
Тўн алмашиб, ;удалар бир – бирин ;учар.
Барча - келин – куёвга тилар бахт – и;бол,
Ме;мон-у мезбонлар, ёш – ;ари - хуш;ол...

Дўстлар гуру; бўлишиб, бошлашар су;бат,
Су;бат тўйлар ;а;ида бўлади, албат.

«Чиро;сиз мотоцикл»

- Бир тўйда содир бўлган шундай ;одиса,
- «Ханда таксист» хандасин бошлар, ал;исса:
Тўй авжига чи;;анда ўчибди чиро;,
;ишло; экан «То; ;ишло;», биздан кўп йиро;.
;ўшни ;ишло;да чиро; ё;увчи мотор
Бир ;овлида бор экан, сў;мо; экан тор.
Эшакка ўша ердан моторни ортиб
Келтирибди, ;ир; тугун ;илишиб, тортиб.
;еч ким еча олмабди тугунни тунда,
Эшак устида мотор ;ўшибди, шунда
Тариллаган товушдан ;очибди эшак,
;олибди бир па;ир сув, ;олибди хашак.
Катта – кичик кетибди эшакни ;увлаб,
Бир чўпон то;дан - тушар, тунда жар бўйлаб,
Одамлар сўрабдилар эшакни ундан,
Чўпон деди: - Кўрмадим, лек тунда ўнгдан
Чиро;сиз мотоцикл «О; чў;;и» томон
Тариллаб тикка кетди, бўлдим «лол!» - ;айрон...

«Текин ресторан»

Икки ўрто; ша;арга бир кун борибди,
Кечга ;адар айланиб, роса толибди.
Улар «Текин ресторан» кўрибди ного;,
Ўша ерга кирибди: - Гуво;, - деб, - Олло;.
Сўрабди: - ;а;и;атдан текинми ов;ат?
Дебди: - Таомлар текин, шарти бор фа;ат
Тўлар хўрандаларнинг ў;ил – ;излари,
Еб – ичиб кетаверар бу кун ўзлари.
Келинг, мар;амат ;илинг, дам олиб кетинг,
Таомимиз хилма - хил, муродга етинг!
Дўстлар ов;атланибди, ўйнаб – кулибди,
Ўйин – кулгу сўнгида биттаси дебди:
- Ов;ат неча пул бўлди, ;исобла, ;ани?
Дўсти дер: - Беш сўм бўлди таоминг сени,
Беш сўм бўлди менинг ;ам еган таомим,
Болалар ўн сўм ;арзни тўлашар, «Омин!»
Офицант чек келтирди дўстларга шунда,
- «Сизлар юз сўм тўлайсиз!» – ёзилган унда.
Дўстлар деди: - Текин-ку сизларда ов;ат,
Бизлар учун болалар тўлашар, албат!
- Сизлар учун тўлашар ў;ил – ;изларинг, -
Дер офицант, - тўлангиз ота ;арзларин!
Яхши сўзда ;амиша - яширин ;икмат,
Тўйлар текин таомга ўхшайди, албат.
Ўзбекда тўй – ;ашамлар кўп бўлар доим,
;аммасининг ;исобин олар Худойим.

;андай ме;монмиз?

Салом дўстлар, юртдошларим! Тинчлик тилайман,
;урматда - каттага, кичик бошин силайман,
Эзгу туй;улар кўнглимда, сўзим чо;лайман,
Ёвузликни кўрсам агар, сўзсиз, до;лайман,
Юртдошларим, кенг жа;онга ;андай ме;монмиз?

Ме;монмиз бир - биримизга, табаррук одам,
Ме;рибонмизми ўзаро, ;олибми ё ;ам?
Агар ;албда Тангри нури сўнса, кўзлар нам…
Умр ўтиб кетаверар, ёнмас – дутар шам.
Юртдошларим, кенг жа;онга ;андай ме;монмиз?

Яхши инсонга дунёнинг байрамлари - ёр,
Ёмон бўлсанг, йўлда учрар вайроналар бор.
Инсонлар бор яхшиликка ;уришади дор,
Ўзи билмай ўзларига олам айлар тор,
Юртдошларим, кенг жа;онга ;андай ме;монмиз?

Адоватда олишганлар йў;отишар шаън,
Адолат - чун курашганлар кучлидир маънан.
«;уръон»да нималар - жоиз, нима бўлган маън,
Тинчлик йўлини танлагин, доим «Савоб»лан!
Юртдошларим, кенг жа;онга ;андай ме;монмиз?

Илм-у ;икмат-ла банд бўлсин тафаккур - ўйинг,
Ме;р-у мурувватга тўли;: сўзларинг, куйинг...
«Савоб»ларинг самараси - файзли уйинг,
Элнинг дуоси-ла доим - муборак тўйинг,
Юртдошларим, кенг жа;онда ;утлу; ме;монмиз!

Бахт ;аерда?

Ким ўйласа, адашади, бахт фаро;атда,
Кимлар эса ўйлайдилар у тож-у тахтда,
Кимлар излайдилар уни доим за;матда,
Бахт - бу, аслида, нимадир ва у ;аерда?
Кимлар о;ир ме;натларда: - «Нон!» - деб йи;лайди,
Кимлар мансаб-у тахт учун жонин ти;лайди.
Муродсизлар ;асратларда умрин до;лайди,
Майпарастлар куни - туни «шиша овлайди».
Бемор билар бахтни мудом саломатликда,
Хомуш одам интилади ва;ти чо;ликка,
Фарзандсизлар етолмаслар «битта тирно;»;а,
Фа;ир одам ўйлар бахтни мол-у давлатда.
Тангри хизматида бўлсанг, со;лом бўласан,
Зурриёдли, уйли - жойли, омон бўласан.
Олло;имни бахтлаш учун яшасанг ;ар дам,
;аёт – ;икмат, бахт - и;болли бўласан, одам!

Бахт гарови

;аётда дуч келдим кўплаб инсонга:
Дунё-ю давлатли ва му;тож нонга,
;амда фарзанди - кўп, кирмаган сонга,
;ам фарзандсиз - изсиз, яккаш бир жонга...

- Бахтлимисиз? - дедим, ёр - дўст анчаси,
Сўзлар турли бўлди, ;ар хил ла;жаси;
«Бир кам дунё экан..» - деди барчаси,
Йи;лаб жавоб берди, йи;лаб - ;анчаси...

«Бир кам дунё...» камин изладим узо;,
Йўллар - турли, тотдим азобин тузо;,
Кўз-ман эмас, ;албан англадим биро;,
«Кам дунё»нинг бири: ;а; экан, мутло;!

;а;нинг хизматида бахтимни билдим,
Тангримнинг амри - чун ба;римни тилдим,
Изимдан ;изил гул унди, югурдим,
Йўлдош Ба;рин сўзим: - И;болга тўлдим.

;икмат

Келиб - кетди дунёга ;анча одамлар:
;увонч учун яшайди кимларда - ;амлар,
- Со; бўлай! - деб, яшайди ким бўлса бемор,
;ирс-у ;асад-ла яшар - беномус, беор.
Олдида таом турган очкўзлар кўрдим,
Яшаш учун ов;ат еб ётганлар билдим,
«Кураш учун яшаш!» - деб, ма;луб бўлдилар,
«Яшаш учун кураш!» - деб, кўплар ўлдилар.
Ўзи учун яшаган узо; бормаган,
Эли учун яшаган ерда ;олмаган,
Олло; учун яшаган бахтсиз бўлмаган,
Пай;амбарлар зиёси ;аргиз сўнмаган.

Бахтли бўлиш сири

Бахтимни изладим узо; таш;и оламдан,
Дарагини эшитмадим, лек ;еч одамдан.
;атто уни тополмадим ;увончлар - ;амдан,
Бир мис;олин тотолмадим ;узурбахш дамдан.
Эл-у элатларни кўрдим, ;амма излар бахт,
А;ли етган - етмаганлар талашишар тахт.
Тарихларда тахтдан бахтли бўлмаган инсон,
Бахтдан етишганлар тахтга ;амма ва;т, ;ар он.
Ўйлаб кўрсам, бахт макони экан ўзимда,
Эзгуликнинг ошнолари: ;албим, кўзимда,
Яхшиликка йўллай олган оддий сўзимда,
Ёмонликка ;арши турган чу;ур изимда.
Мени, сени, бу оламни эгаси - Олло;,
;ар бир саломга - алик бор, улу; ;а; - ого;.
Бахтли бўлиш учун бахтга муносиб бўлсанг,
;ар дам: - «Олло;, бахтловчингман!» - деб, амал ;илсанг,
Албатта, Олло; бахт берар, ;имматли - Ра;мон,
Бахт улашиш билан бахтли бўлади инсон!

Даъват

Мол – мулк илинжида бул;ама виждон,
Бир марта яшайсан, ;адрла замон,
Со; бўлсанг, гар бўлса ;ўлингда о; нон,
Бирорта илмда забт, сен, довон!

;анча мол - мулк йи;динг, ёки йи;арсан?
Бахтлимисан? - десам, доим йи;ларсан,
«Бир кам дунё...» - дея, ба;ринг ти;ларсан,
Одам, олам ;а;да не-ни биларсан?

Оламни забт этган Искандар ўтди,
;ўлларин тобутдан чи;ариб кетди,
Кафти бум- бўш эди, дунёни нетди?
Кў;на дунё кўп бор наси;ат этди.

Мол - мулк илинжида бул;ама виждон,
Бир марта яшайсан, ;адрла замон,
Со; бўлсанг, гар бўлса ;ўлингда о; нон,
Бирорта илмда забт , сен, довон!

Келажакка хат

Тангри: дўстимиз, бахтловчимиз, эгамиз, яратувчимиз, назариётчимиздир.

Оламда барча одамлар бахтли бўлиш учун яшайдилар. Бахтни: кимлар – со;ликда, кимлар - билимда, кимлар – санъатда, кимлар – фарзандда, кимлар – шу;ратда, кимлар – бойликда, кимлар – динда, кимлар – кайф-у сафода излайдилар. Бизларни Тангри яратган ва буларнинг барчасини бизга Тангри бериши мумкин, аммо инсон бу бисотларга эга бўлгани билан бахтли бўлолмаслиги мумкин.
Бахт нима?
Биз саломга муносиб алик оламиз, ёрдам берсак - ёрдам беришади. Агар бизлар: билимни, санъатни, касб-у амални Тангрини бахтлаш учун ўргансак, Тангрини бахтлаш учун ишлатсак, Тангри ;ам бизни бахтлайди, ;ўллаб – ;увватлайди. Шу ма;омда яшаш, яъни «Тангрининг бахтловчиси» бўлиб яшаш ;а;и;ий бахт гаровидир. Бизлар ўзимизни шу ма;омда яшашга тайёрлашимиз керак.
Бу ;андай амалга оширилади? Агар биз ;ар дамда: - «Тангрим, бахтловчингман», - деб ;албимизда такрорлаб яшасак, амалимиз ;ам шунга яраша бўлади. Буни амалга ошириш учун ;ар куни кўзга кўринадиган, ;ўлда ушланадиган, кийиладиган, ў;иладиган… нарсаларга, яъни: пулларга, банк пластик карточкаларига, кўйлакларимизнинг кўкрак чўнтакларига, ;алпо;имизга, газета – журналларимизнинг тепасига, йўллардаги транспорантларга «Тангрим, бахтловчингман, - деб яшанглар!» - деб ёзиб ;ўйилса, одамлар ;ар куни камида тўрт – беш марта ў;ийдилар, бу билан юртдошларимизнинг фикр йўналиши шаклланади.
Яна бир муло;аза… Агар паспортимизга «фу;аро» сўзининг ўрнида «Тангрининг бахтловчиси» сўзи ишлатилса, «Ўзбекистон давлати» сўзининг ўрнида «Тангри шараф давлати» сўзи ;ўлланилса, шиоримиз ;ам: «Тангри шараф – келажаги буюк давлат!» бўлса, юртимизда яшаётган ўзга миллат вакиллари ;ам Ватанимиз - Тангри шараф давлатининг буюк бўлишига янада фаолро; ;иссасини ;ўшадилар, - деб ўйлайман.

Бахт ;увончи

Ким ўйласа бу дунёда маънфаат - ;амин,
Дил намидан ё;олмайди бахтининг шамин.
Бу йўлда мен кўп изландим, бўлдим-ки аъмин;
Бахтга доим Олло;имнинг ризоси замин.

Асосий ма;садим менинг: И;боли - Шо;им,
Бу дунёда не истадим, берди Олло;им;
Тўрт ў;лим бор, ;ам Дилбарим, йў;дир ;еч: «О;»им,
Душманимга раво кўрмам, бўлмагай чо;им.

Инсон безашга интилар шарафга шаънин,
Ўзгаларга ;асад ;илиб, за;арлар ;онин,
Бойлик учун, мансаб учун аямас жонин,
Умр ;айта берилмайди, ўтказар онин.

Олло;имни бахтлаш учун ;албан ўй;ондим,
Улу; Ра;мон ра;мати-ла зиёга ;ондим.
Тахаллусим: Йўлдош Ба;рин, ижодда ёндим,
Ило;ий ил;ом кучидан бе;ад ;увондим.

Дўстлар навбат-ла навбат бахт ;а;ида гап
Яна кўплаб айтдилар, бизларга мактаб.
Олим деди: - Сўзим бор, Олло; - ме;рибон,
Барча инсон бахт излар, ;а;;а шараф – шон!

Бахтланиш воситалари

Бахтланиш воситаси: тана, кўнгил ;ам а;л,
Буларни барчасини Олло; бизга берган, бил!
Гар ру;инг яхши бўлса, тана ;увватли бўлар,
Кўнгилда эса - ме;р, а;л дониш-ла тўлар.
Гар ру;инг ёмон бўлса, тана касалманд, сўлар...
Кўнгилда - ;а;р-у ;азаб, а;л шумлик-ла ўлар.
Кучли, ме;рибон, доно бўлган инсон - бахтиёр,
Ожиз, ;а;рли ;ам шум бўлган инсон бўлар хор.
Танага ;увват берар: ози; - ов;ат, ;аракат,
Санъатлар – кўнгил базми, а;л чархи - китобат.
А;лли, доно киши топар эл аро ;урмат,
Кўнглида ме;р бўлган топар севги - му;аббат,
Кучли ва гўзал тана уй;отар орзу – ;авас,
И;бол учун баркамол айла ру;инг ;ар нафас!

Мулло деди: - Унутманг ;а;ни ;ар ла;за!
Унга илтижом дилда, ;илгум овоза:
Со;лик, умр, и;болни - Олло;дан тиланг,
;ўлингиз ;алол ишда бўлишин кўзланг!
Инсон ;андай ;аётга бўлса муносиб,
;а; унга шундай ;аёт этади насиб.

Мулло илтижоси

Улу; Олло;им – Эгам, кўзимнинг нури,
;албимдаги ;увончим, юрагим ;ўри...
Бутун олам Эгаси – мар;аматли зот,
Сенинг шарофатинг-ла ;аётим – бунёд.
Мен ;ам сенинг - бир банданг, ;илгум илтижо:
Со;лигингдан - умидвор, айлагил бажо!

Тасанноларим сенга, улу;, пок Тангрим!
Бахт - саодат було;и - муборак амринг,
;адрдоним, ягонам, азалий Ёрим,
;ожам, дўстим, ;амхонам, абадий Борим,
Мен ;ам сенинг - бир банданг, ;илгум илтижо:
;утловингдан - умидвор, айлагил бажо!

Муборак ;ар ;утловинг ;имматбарорим,
Бошим узра олтин тож: ме;ринг, ;ароринг…
Номингни олам аро айлайман маш;ур,
«Савоб» йўлинг – муборак, сочсин зиё –нур!
Мен ;ам сенинг - бир банданг, ;илгум илтижо:
И;болингдан - умидвор, айлагил бажо!

;айкалтарош - навбатда, сўз ;ўшди шундай:
- Мен ;ам ;илгум илтижо, дўстларим, бундай:

;айкалтарош илтижоси

Ме;рибон Олло;им, ягона зотсан,
;ар ;андай гуно;дан ;олис - озодсан.
Улу; Яратувчим, мангу ;аётсан,
Со;лиг-у севинч бер, санъатингда - тож,
Авлодимга - и;бол, ;а; йўлда - ривож!

Иш;инг осмонида ёнганларим бор,
Ме;ринг уммонида сузганларим бор,
Ниго;инг нуридан ;онганларим бор,
Со;лиг-у севинч бер, санъатингда - тож,
Авлодимга - и;бол, ;а; йўлда - ривож!

Олам аро барча банданг ;а;ридан,
Барча касалликлар, шумлик за;ридан,
Олло;им, асрагин се;р макридан,
Со;лиг-у севинч бер, санъатингда - тож,
Авлодимга - и;бол, ;а; йўлда - ривож!

Олло;им - Ило;им, ;илгум илтижо
Номингни шарафлаб, ;албга ;илиб жо,
Мар;амат - ра;матинг айлагил бажо,
Со;лиг-у севинч бер, санъатингда - тож,
Авлодимга - и;бол, ;а; йўлда - ривож!

Шоир деди: - Менинг ;ам илтижом ;а;;а,
Ра;мон ижобат этди, турдим оё;;а.

Му;тожман

Адашишдан ;ўр;иб, адашиб ;олдим,
Йўлимни  го; ўнгга - го; сўлга солдим.
Ножот бер, Олло;им, ёл;излаб ;олдим!
Му;тожман ме;рингга, мен ;атти; толдим.

Бахт ;идирдим: ;ишло;, ша;ар, чўлларда...
Дўст! – деб, ;ўл узатдим кўплаб ;ўлларга,
Лек ;ўлим тутмади, ;олдим дўлларда,
Му;тожман ме;рингга, сўнгсиз йўлларда.

Олло;им, илтижом ёл;из ўзингга,
Дунё тор кўринди бу кун кўзимга.
;узурим йў;отдим: риз;им, рўзимда,
Му;тожман: ме;рингга, ёру; юзингга...

Ўтинч

Олло;им - Ило;им, дўстинг бўлайин,
Ниго;инг нурида ойдек тўлайин,
;ифз-у ;имоянгда яйраб юрайин,
Мени ташлаб кетма, улу; Олло;им,
Дилим ;ашлаб кетма, улу; Олло;им!

Севгинг осмонида ловуллар юзим,
;ар тунда юлдузлар сочади кўзим,
Мангуга айлансин: санъатим, изим,
Мени йиро; этма, улу; Олло;им,
Кўнглим фиро; этма, улу; Олло;им!

Хаёлимда сени ўпганларим бор,
Не журъат-ки, иш;им айладим ошкор,
Йўлингда ёр - Йўлдош, ба;рангда бисёр,
Мени хароб этма, улу; Олло;им,
Севгим сўро; этма, улу; Олло;им!

“Ханда таксист” навбат-ла бошлар ;икоя,
;икоясин назм этдим, бўлган - чун ;оя:

Дамокл ;иличи

- ;адим Рим давлатида ;уллар жуда кўп бўлган,
Бир кунгина битта ;ул бахт-у и;болга тўлган.
У - шо; Дионисейнинг арзанда ;ули эди,
Исми Дамокл бўлиб: - Сизга ;ойилман, - дерди, -
Бир кунгина мен ;ам шо; бўлсам, ;олмас армоним,
;излар бўлса парвона, бажарилса фармоним...
Дионисей шо; шунда арзандасин сийлади,
Дамоклни бир кунга шо; ;илишни ўйлади.
Тож кийдириб бошига, дастурхонга шо;она
Келтирдилар, канизлар тунда бўлди парвона.
У тонг - са;ар кўзини, кайфи тар;аб, очган чо;,
Гарданида зўр ўткир ;илични кўрди биро;.
О;ир ;илич осилган - от думининг ;илига, -
Узилса, Дамоклнинг сўзи ;олар тилида.
Шо;га деди арзанда: - Англатгин ;илич сирин...
Дамоклга деди шо;: - Тахтда хатар яширин,
Оддий одам ишлайди: кайф-у сафо, нон учун,
Подшо;ларнинг тун-у кун ;ай;уси кўп жон учун.

Ясавуллар калтаги

Шо; Хорун ар-Рашиднинг дўсти бўлган шайх Ба;лул,
Го;о икков ;иларкан дунё ишларин та;лил.
Бир куни шайх саройга келса, дўсти йў; экан,
Ўтириб шо; тахтида: - Бироз чарчабман... - деган.
Ясовул кўриб ;олиб, шайхни пастга унади,
Биро; шайх Ба;лул, ;аргиз, дўст тахтидан турмади.
Тўрт - беш ясовул шунда шайхни «;онга белади»,
Шо; Хорун хабар топиб, шайхдан а;вол сўради:
- Дўстим, не бўлди сенга, ;ош - ;аво;инг ;изил ;он?
Шайх дер: - Шо;нинг тахтида мен ўтирдим ла;за - он.
«Тож тоши» о;ир экан, дардли: сўзинг, саволинг...
Кўпдан бери шо;сан сен, ;андай сени а;волинг?

Девоналарнинг зўри

Шайх Ба;лулга шо; Хорун ар Рашид деди бир кун:
- Девоналар сано;и Басрада ;анча бу кун?
Ба;лул деди: - Иккита: бири - менман, сен – бири,
Девоналар ичида иккимиздан йў; зўри.

«Сиз» ва «Сен»

Бир йигитнинг эгизак икки ;изи бор эди,
- Менинг ;ам ў;лим бўлса, бахтли бўлардим, - дерди.
Бир куни дер дўстлари: - Хотинингни «Сен...» - десанг,
Олло; ў;ил беради, бизлардан ўрнак олсанг!
Хотинига у деди: - Агар «Сен...» - десак сизни,
Олло; ў;ил бераркан, «Сиз...» - дейсиз, биро; бизни!
Индамади - рози, - деб, эр хурсанд ишга кетди,
Ишдан келса, хотини жимгина таъзим этди.
Эри деди гердайиб: - ;алайсан, ;аро кўзим?
Хотини дер: - Яхшиман, биро; ;алайсан ўзинг?

- Шеърлар ёздим, - дер шоир, - гадолар ;а;да,
Рухсат этинг, ў;ийман, менга шу тобда!
Ёмонни билмай, яхши бўлмайсан, - дер эл,
;алоллик бахт келтирар, ;ар дам амал ;ил!

Нон беринг!

Гадо оммавий уйнинг эшигин ;о;ди тунда,
Со;иба: - Жононлар йў;, якка ;олдим, - дер, - унга.
- Жононалар су;батин кўнглим кўтармас, аммо, -
Деди гадо, - нон беринг, ;ариб ;олдим, муаммо.

Гадо

Тош деворга суяниб, ;ассасига таяниб,
Гадо ёл;из турарди,
«Гадо душмани - гадо», ;амкасби келса - адо,
;асса билан урарди.
Тилида - эзгу тилак, ме;нат ;илмайди билак,
Рўдапода юрарди,
Кўча бўлса зимистон, пул бермаса заиф жон,
Бўралатиб сўкарди,
Ишдан кейин у толиб, ;асса - тугунин олиб,
Майхонага борарди.
Тош деворга суяниб, ;ассасига таяниб,
Гадо ;ар кун турарди...

И;бол ;а;ида су;бат шу билан - якун,
Олло;ни шарафлайман мудом, кун-у тун!

;
ТЎ;;ИЗИНЧИ СУ;БАТ

Яратувчи
(Мувашша;)

Тангрим, сенга саломим! Ме;рибон, ра;мли зот,
Азал - абад амрингга мушто; борли; ;ам жонзот.
Номингни маш;урлайман, менинг ягона шо;им,
Гўзал ;аёт бахш этдинг, и;болимдан ого;им.
Ризонг учун яшайман, со;лом : ру;им, жисмим,
Иймонимни ;увватла, пок бўлсин: изим, исмим...

Устозим ўзинг бўлдинг ;аётда ;ам ижодда,
Лафзимни ;алол этдинг, бўлгин доим ножотда.
Умид, орзу, ;увончим, сенга шарафлар бўлсин,
;олиб доим - адолат, олам бахт билан тўлсин!

«Табиат»ниниг маъноси: «Яратилган» - сўз, албат,
Яратувчи: улу; ;а; - со;иби буюк ;удрат.
Ажаб, кўз гав;арига жой бўлар чексиз фазо,
Фазодаги ;аракат - мукаммал, ани;, роса.
Сайёралар, юлдузлар, галактика, ;адсизлик -
Барчасин ўз йўли бор, кўз кўрмаган тубсизлик.
;уёш - зангор осмонда, жилваси зар - олтинранг,
Адашмай ;ишин - ёзин йўлини билар, ;аранг!
Олмос каби чара;лаб чи;ар у зиё билан,
;ар кеч ;изариб ботар, уялиб ;аё билан.
Навбатчи - ой осмонда эгилиб, берар салом,
Ёритади ;издирмай, барча - олсин, - деб, - ором!
Исси; жануб осмонин ранги: кум - кўк, сову; ранг,
Сову; - ;утб ё;дусин жилоси: зар - олов ранг.

Шамоллар ;анотида зар булутлар олиб йўл,
Баланд то;лар кўксига ;ўнар, ;осил учун мўл.
;ар бу;дой донасининг ;ушлар - чун найзаси бор,
Бошо;даги ;ар бир дон ўрами зўр, бетакрор.
Гар ;овун ;ам ;алампир уру;ин босса кесак,
Бир кесакдан оламиз ;ар хил тот, маза, есак.
Гулларнинг энг нафиси - атиргулнинг ниши бор,
;ар бир йилнинг ёз фасли, сўнгра сову; ;иши бор.
Мўъжиза кўп дунёда фан билган ва билмаган,
Иккисин наср этгум, ;ануз а;лим етмаган...

«Назмим ;алами»

Ёшим ;ир;ларга етиб, ;ар тун ёки тун ора бир хил назмий тушлар кўриб чи;а бошладим. Тушларимда: бирон – бир китобдан шеър ў;иб турардим ёки ёзардим, ёки ў;увчи бола бўлиб, “синф доскасида” шеър айтиб турардим...  Уй;онган чо;ларимда бу шеър янги шеър бўлиб, менга ёд бўлиб ;олган бўларди. Аммо бу шеърларни ;о;озга туширмас эдим, чунки менда рассом бўлиш орзуси буюк эди. Давомли назмий тушлар кўриб чи;а бошлаганимга, тахминан, бир йил бўлгач, мен илк шеъримни ёздим:

Тўлин ой каби уйим, «Самон йўли»дек йўлим,
Юлдузлардек кўп ишим, Тангрим, сени ўйласам...
Оловдек оташ ;албим, нурлари бўлди назмим,
«Ба;рин»дан Йўлдош - исмим, Тангрим, мени ўйласанг...

Кейин бирин - кетин ёзган шеърларимнинг сони орта бошлади. Мен бу шеърларимни я;инларим, дўстларим… даврасида ў;ий бошладим. Шундай давралардан бирида бир дўстим мени ма;таб: - Йўлдош «;уръон»ни ;ам шеърга ўгира олади, - деб, «лоф» ;илиб ;олди. Менда мангуликка ;алам уриш истаги бўлиб, журъатим етмасди. Мени бутун фикр-у хаёлим «;уръон»даги «Пай;амбарлар ;иссалари»ни назмга ўгириш бўлиб ;олди, биро; Олло;дан ;ўр;дим.
Ўша ва;тда бир ;одиса рўй берди... Мен Иштихон ша;рида «Бобур» номидаги кинотеатрда рассом бўлиб ишлардим. Бир куни кинотеатр ;овлисида деворга суяниб ўтирган эдим, осмондан кулранг, моми;, митти пат учиб келиб, ўнг ;ўлимдаги бош бармо;им билан кўрсаткич бармо;им туташган жойга, яъни ;алам тутганда ;аламга тиргак бўладиган жойга ;ўнди. Мен бу патнинг моми;лигига ва ;уёш нурларида жилоланишига ма;лиё бўлиб, анча ва;т ўтирдим. Кейин патни олмо;чи бўлиб, чап ;ўлимни унга  о;иста узатдим. Шу пайт пат бошим узра бир доира ясади-ю, мен суяниб ўтирган баланд девор ор;асига учиб кетди. Бу ;одисани мен «;уръон»даги «Пай;амбарлар ;иссаси»га ;алам уришим учун бир ило;ий даъват, - деб тушиндим ва «Пай;амбарлар ;иссалари»ни ёзишга киришдим.
Бу асарим «Буюк ибратлар нури», - деб номланиб, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма;камаси ;узуридаги Дин Ишлари бўйича ;ўмитанинг экспертлик гуру;и томонидан 2006 йил, 30- апрелдаги 241 - сонли ;ужжати билан тасди;ланди.

;алати товуш

1990 - йилларнинг бошлари, ёз ойлари эди. Ўша пайтларда мен оилам билан укамнинг уйида яшардик. Бир куни ;овли узра чариллаган товушни эшитиб ;олдим. Атрофга ;араб, бу  ;алати товуш ;аердан келаётганини англай олмадим. Бу товуш го; узилиб – узилиб: «ча;-ча;» этиб, кейин давомли, янада кучлиро;, чарилларди. Мен атрофни синчиклаб кузата бошладим. Атроф - «жим-жит», «;илт» этган шамол йў;. ;атто, дарахтларнинг барглари ;ам ёзнинг жазирама ;уёшида ухлаб ;олгандек эди. лекин бу ;алати, чариллаган товуш осмондами - ердами тиним билмай эшитиларди. Шу пайт мен осмонга ;арадим. не кўз билан кўрай-ки, мен ювилган кийимларни ;уритиш учун илинадиган сим - дор тагига бориб ;олибман. Ўша сим - дорда «;истир;ич»лар, - ювилган кийимларни шамолда тушиб кетмаслиги учун сим - дорга ;истириб ;ўйишга мўлжалланган мосламалар, - ;ар жой - ;ар жойда ;атор осилган бўлиб, тепамда фа;ат иккита ;истир;ич го; тўхтаб - тўхтаб, бир - бирига урилиб - урилиб, го; ;арама - ;арши томонга тиним билмай бир - бирига иш;аланиб, ўз – ўзидан катта тезликда айланарди. Бу ;истир;ичлар бир - бирига урилганда, «ча;-ча;» этган товуш чи;арар, айланганда эса чариллаган товуш чи;арарди. Аммо симдордаги бош;а ;истир;ичлар тинчгина оси;ли; турар, ;атто симдорнинг ўзи ;ам ;имирламасди.
Мен ;ўр;иб кетдим... Нариро;;а бир сакраб ўтдим-да, «Калима»мни тўхтовсиз такрорлаб, бу икки ;истир;ични кузата бошладим. ;истир;ичлар ;аракатдан тўхтади. Тахминан, 15 да;и;адан кейин бу икки ;истир;ични ушлаб кўриш учун менда журъат пайдо бўлди. Улар оддий ;истир;ичлар бўлиб, ўзича  айланмасди.

Ра;м

Энди «Ра;м» ;а;ида, бу - шундай бир фазилат,
Художўй инсонларга ёр бўлади у фа;ат.
Ра;мон - ;а;нинг бир исми, ра;матидан умидвор
Яшар барча инсонлар, ў;инг, дўстим, ибрат бор!
Ра;м кўрсатар Ра;мон бизга кўплаб дунёда,
Сано; тизми етмайди, санар бўлсам зиёда:
;ар бир да;и;а инсон му;тож: нурга, ;авога,
Сўнгра сувга ва нонга, ноз-у неъмат, давога...
Биз учун тоза ;аво макони - ўрмон, бо;лар,
Шифобахш гиё;ларга тўли;: ;ир, адир, то;лар...
Ер ости-ю ер усти тўли; сувга ;ам осмон,
Кундуз - исси;, тун - или; нур ила гўзал жа;он.
Ра;мон ра;мати яна риз; рўзимиз: дон-у дун…
Дарахтларда мевалар «бол»га тўлар биз учун.
;ар бир ноз-у неъматнинг ўзгача лаззати бор:
;овун, тарвуз, хандалак, олма, ўрик, нок, анор,
Ён;о;, шафтоли, узум, бе;и... Бари – бол, асал...
(;ишда эса ;ор сувин ичганлар бўлмас касал.
Ибн Сино бобомнинг «;онуни...»дан - бу ;икмат,
Инсон шамолламайди ;ор сувин ичса, албат.)
Агар спиртни ичмай, фа;ат ;идласа одам,
Ўша - «Коведь» бўлмайди, сир билан тўли; олам.

Шукур, со;ман - саломат, олтмиш иккига кирдим,
Ёримнинг исми: Дилбар, Ра;мон ра;матин билдим.
Тўрт ў;лим бор - алп;омат, со; - саломат барчаси,
Эзгу истаклари - мўл, улар - умрим парчаси...
Улу; Олло; ;иммати мен – чун доим мўл бўлган:
Уйланган чо;им эди - омадим, бахтим кулган,
Ўзимча орзу ;илдим: Олло; берса ;из фарзанд,
Ме;р - ра;мга ;алби тўли; бўлсин, - деб, - дилбанд,
Исмини «Ме;ринисо» ё «Ра;има» ;ўяман,
Гар ў;ил берса Олло;, шукур этиб, суяман;
«Ме;ридин» ё «Ра;мидин» - деган исмлар бирин
Гўдагимга ;ўяман, ул;айиб, англар сирин.
«Ра;мидин» - деб атадим бош фарзандим исмини,
Маъноси: Ра;мон йўли, пок тутсин ру; - жисмини!
;ар бир инсон исмини та;дирга таъсири бор,
Тўрт ў;лимга тўрт исм ;ўйдим, ;а;дан - умидвор.
;адиси шарифларда ёзилган: исми Олло;
Яна бири: «Салом»дир, Олло; ;ар доим - ого;.
Бу исмни эл аро кўпайтиринг ;амма ва;т,
Бу - тинчлик тилаш бўлар, тилга олинса, албат!
Иккинчи ў;лим исмин: «Абдусалом» атадим,
;ар ма;ал тилга олсам, Олло;имни ма;тадим.
Кейинги ў;лим исмин атадим мен: «Му;аммад»,
Юсуф алай;иссалом китобида бор ;икмат:
Агар душанба куни фарзандли бўлсанг ў;ил,
«Му;аммад» ёки «А;мад», - деб унга исм ;ўйгил!
Бу исмнинг маъноси: «Олло; ма;товин олган»,
Му;аммад Пай;амбардан бизларга меърос ;олган.
«Сулаймон» - кенжа ў;лим, ўша китобдан олдим,
Якшанба кун ту;илган, шунинг - чун ;ўя ;олдим.
Маъноси: Енгилмас куч... Улу; Олло; ;ўлласин,
Виждонини пок этиб, тў;ри йўлга йўлласин.
Ниятим: кенжа ў;лим бўлса улу; ша;аншо;,
Сулаймон (а.с) - шо;лар пири, Олло; – ;ар ишда гуво;.
Ра;моннинг кўп ра;мати: кўп гуно;им кечирган,
Рангтасвирда, назмда “Ижод майи”н ичирган...
Лекин инсон - инсонга кўрсатар ;андай ра;м?
«Ра;мат!» - деймиз баъзида, маъносин ;илмай фа;м.

Бола эдим, ;ўр эдим… кўп ра;м этган Ра;мон,
;еч ёдимдан чи;майди, зўр дарс бўлган ўша он.
Ижозат берсанг, дўстим, насрда этсам баён,
«Аъло ба;о» олганим Олло; ме;ри-ла, - аён:

«Аъло ба;о»

Бешинчи ёки олтинчи синфни тугаллаш арафасида эдим. Эрта - индин ботаника фанидан имти;он бўлиши кутилмо;да. Барча синфдошлар ;атори менинг ;ам юрагимга «;ул-;ула» тушган. Мен ўйин;аро; ў;увчи бўлиб, айни;са, ботаника фанини кераксиз фан ;исоблардим. Энди, шу - «Кераксиз» фандан мен имти;он топширишим керак бўлиб ;олди. Нима ;илишни билмайман... Мен ботаникани мукаммал ўрганишга киришдим, лекин китобни иккинчи вара;ини ў;иганимча, биринчи вара;даги ў;иган нарсалар ёдимдан кўтарилиб кетаверди.
Ўша ва;тда мен «анча» атеист эдим, аммо мени: - «Ё, Худо, ўзинг ра;м ;ил!» - деб, ботаника дарслигини очишдан бош;а иложим ;олмади. Бир неча ўн марталаб ботаника китобимни таваккал очсам ;ам, икки мавзў: «Торф мохи ва торфларнинг пайдо бўлиши», ;амда «Карам ва гулкарам...» ;а;идаги мавзўлар очилаверди. Менга бу икки мавзўнинг «ну;та - вергул»и ;ам ёд бўлиб кетди. Мен бутун бир дарслик бўйича шу икки мавзўдан бош;а бирон мавзўни билмас эдим. (Кейин маълум бўлди-ки, ;атто, бу икки мавзўни ;ам у;маган эканман.)
Ни;оят, имти;он бошланди. Синфдошлар икки - уч киши бўлиб, имти;он бўлаётган синфхонага кириб - чи;ишаяпти. Мен ;ам имти;онга кирдим... Ў;итувчи столи устида имти;он саволлари ёзилган тўрт бурчак чипта ;о;озлари чаппа ;илиб, териб ;ўйилган. Таваккал ;илиб, бирини тортдим. Ўн учинчи сонли чипта тў;ри келди. Саволларни ў;ийман-у, лекин тушинмайман. Чиптамдаги саволларнинг жавобига тайёрланишим учун ў;итувчидан бироз ва;т сўрадим. Ў;итувчи рухсат берди. Синфхонадаги ор;а ўринди;ларга борсам, синфдошларимдан икки - уч киши ўтирган экан. Шунда бизлар секин бир - биримиз билан масла;атлаша бошладик. Мен уларга чиптамни кўрсатдим. Шу пайт ор;а ўринди;да ўтирган Камол: - Бир саволинг торф ;а;ида, иккинчиси карамлар ;а;ида, - деб ;олди. Менга «жон» кирди. Дар;ол мен ў;итувчимизга имти;он саволлари учун жавобга тайёрлигимни билдирдим ва ёд олган икки мавзўни сўзма – сўз, тўти;ушдек тутилмай айта бошладим. Ў;итувчимиз жуда мамнун бўлиб, бераётган жавобларим учун мени ма;тади ва одати бўйича ;ўшимча саволга тутмади.
Мен «Аъло» ба;о олдим.

Олло; – энг ;имматли зот

Мен 1982 -1988 йилларда Москва ша;рида яшардим. 1986 – йилнинг эрта ба;ори эди. Мен ишдан таътилга чи;иб, Москвадан – Ленинградга, му;аддас ;адамжойларни зиёрат ;илиш учун,  тунги  тезюрар поездда йўлга чи;дим.
Поезд мени эртаси куни тонгда Ленинградга етказди. Шимолий пойтахт - Ленинградда об - ;аво сову; эди. Мен ша;ар ме;монхоналаридан тураржой ;идирдим, лекин - тополмадим.
Шунда бир киши менга: - Сен черковга бор. Черковга ибодат ;илувчи ;ариялар келадилар, уларнинг орасида ижарага тураржой берувчилари бўлади, - деди. Мен черковга бордим. Черковда бир ;ария - онахонни учратдим. Мен онахонга ёто; учун ;ар тун бир сўмдан пул беришимни айтдим. Онахон мени тураржой билан таъминлашини айтди. Мен онахонникида яшай бошладим. Онахон мени ;ар куни нонушта билан ша;арга кузатиб, кечки ов;ат билан кутиб олар эди, аммо онахон мендан тураржой ва ози; – ов;ат учун пул олмас эди. Мен онахондан нима учун пул олмаслиги сабабини сўраганимда, онахон шундай деди: - Мен ёл;из – ўз уйимда узо; ва;т о;ир касал бўлиб, ўрнимдан туролмай, ётиб ;олдим. Шунда Олло;га: - Олло;им, ;ачон мени касалдан фори; этсанг, сенинг розилигинг учун черковга бориб, сенга си;инаман ва биринчи учратган бандангга ;ўлимдан келганича холис хизмат ;илишни зиммамга оламан, - деган эдим. Олло;им мени со;лом этди, мен  черковга келиб, сени учратдим, энди сени хизматингни ;илаяпман, - деди.
Олло; ;иммат - мар;амати билан биз «Она - бола» тутиндик. Мен Русь онахонимни тузини еб, Ленинград ша;ри ва унинг атрофидаги барча маш;ур му;аддас ;адамжойларни зиёрат ;илдим.

Жумбо;нинг ечими

2016-йилнинг 20-март куни эди. Ўзбекистон хал; шоири - Абдулла Орипов мени ўзининг 75 ёшлик юбилей тўйига таклиф этган эди. Тўй Тошкент ша;ридаги «Шадози» ресторанида 21 март куни, соат 10-00 да бошланарди.
Мен тўйга кечикмай етиб олишим учун, ;ишло;имиздан Тошкент ша;ри томон, бир кун олдин, ;уёш уф;;а бош ;ўйганда, йўловчи «Такси»да йўлга чи;дим. «Такси»имиз Самар;анд ва Тошкент ша;арлари орали;ида жойлашган Жиззах вилоятидаги то;нинг катта довонига кўтарилаётган пайтда, тик баландликнинг ярмида, тунда бузилиб ;олди. То;ларда ;ор бор эди. Довонда сову; кучли бўларкан. Бизлар бош;а автомобилларга, ёрдам сўраб, тўхташ ишорасини бера бошладик. То;да, ярим тунда, баландликка кўтарилаётган пайтда ;еч ким автомобилини тўхтатмасди. Биз бузу;, ;оп-;орон;и «Такси» салонига кириб ўтиришдан бош;а чора топмадик. Салонда уч киши: ;айдовчи, мен ва яна бир йўловчи аёл ;ам бор эди. Автомобиль салони музлай бошлади.
Тўсатдан, «Камаз» – прицепли юк автомобили келиб тўхтади. «Камаз» ;айдовчилари икки киши экан. Улар биз ўтирган бузу; «Такси»ни шатакка олиш учун, «Такси» ;айдовчисидан «трост»ини сўради. «Трост» йў; эди. Шунда «Камаз» юкхонасидаги тўрт – бешта хал;а шаклидаги тасмаларни - «ремен»ларни бирини – бирига ўтказиб - улаб, «Такси»мизни шатакка олдилар. Автомобилларни ўзаро бо;лаш пайтида камазчиларнинг ёнида фа;ат мен бор эдим. Шунда камазчиларнинг каттаси кичигига секин: - «Энди билдингми, биз нима учун ;айтганимизни?» - деди. Шериги сову;да «чур;!» этмай, боши билан тушундим ишорасини ;илди. Мен ;айрон бўлдим... Икки камазчининг ўзаро савол - жавоби мен учун жумбо; бўлиб ;олди. Бизга бу «Камаз» - нотаниш бўлиб, унга тўхташ учун ишора ;илмаган эдик. Камазчилар «Такси»мизни шатакда то; довонидан ўтказиб, чўлда якка чиро; ёниб турган иккита пасткаш ;овличанинг ёнига олиб борди. Улар: - Шу ерда уста бор, - деди-да, автомобилларни ажратиш учун «ремен»ларини еча бошладилар. «Такси» ;айдовчиси уста излаб, ;овлилардан бирига кириб кетди. Мен камазчилардан мен учун жумбо; бўлиб ;олган савол - жавобнинг ечимини сўрадим. Камазчиларидан каттаси шундай деди: - Мен бу болани я;инда шогирдликка олдим. Биз Бухородан Тошкентга йўлга чи;дик. «Камаз»да сизнинг «Такси»нгиз бузилиб ;олган жойдан бир соат олдин ўтган эдик. «Жиззах то;и»ни ошиб ўтганимиздан кейин, менга бир ички овоз: - «Камаз»ни ортга ;айтар! – деяверди. Мен ўзимни синаш учун, «Камаз»имни ортга бурдим. Шунда шогирдим: - Узо; йўл чарчатди, нима учун ортга ;айтаяпмиз? – деди. Мен индамадим... Чамамда, 15 километр биз ортга ;айтдик. «Заправка»ни ёнидан «Камаз»имни яна Тошкент ша;ри томонга бурдим. Довонда сизларни кўриб, ортга ;айтганимиз сабабини англадим. Олло; суйган одам экансиз, сову;да ;отиб ;олмасин! – дея, «Такси»нгизни шатакка олаётганимда, шогирдим саволига жавоб бердим, - деб, хизмат ;а;и учун пул олмади.
Мен Тошкент ша;рига ;уёш билан кириб бордим...

Саодат йўли

Юрилмаган йўлнинг хавфли чу;ури,
Гумро; инсон ;албин ювилмас кири,
Гар бўлса ;а; дўстинг, бўлмайди сири,
Олло;нинг ме;ридан ;албимнинг нури,
;уръонда мужассам ;икматлар дури.

;уръон ў;иб, дўстлар, ўргандим ;икмат,
;увонч - ;ай;уларда тополдим то;ат,
;аётимда пайдо улу; ;аловат,
Олло;нинг ме;ридан ;албимнинг нури,
;уръонда мужассам ;икматлар дури.

;алб нури-ла гўзал кўрдим мен жа;он,
Бахт було;и - ;икмат, тў;ри йўл - «Иймон».
Йўлдош Ба;рин, ;алол тутгин: ;алам, нон...
Олло;нинг ме;ридан ;албимнинг нури,
;уръонда мужассам ;икматлар дури.

Тангрим улу;дир

Тангримни шарафлайман, шон-у шавкатим,
Номи билан бошладим аввали хатим.
Риз;лантирувчи - ўзи, лаззатли «тот»им.
Пок фарзандлар берувчи, давомли зотим.

;ар ла;за – фармонида: ;уёши, мо;и...
;а; - Олло; - олам аро ша;аншо; шо;и.
Амри бордир: - «;ар кимга - ;азиган чо;и!»,
Ме;рига му;тож банда: поки - нопоки...

Жа;онни яратгувчи Тангрим - мутло; ;а;,
«Гуно;» йўллари - нопок, «Савоб» йўли - пок.
Сўзларимни у;иб ол, маъносини ча;,
;илмишингга яраша «мукофот»инг на;д.

Ўзга ;еч бир Ило; йў;, ра;имли Тангрим,
Номин ;утлаб куйлайман, ;ўлимда торим:
Мўъжизаларга тўли; «;уръон-и карим»,
Гуно;ларим кечиргай Ра;моним – борим.

Тангримдан ме;рибонро; ўзга ;еч зот йў;,
Шўхликларим кўп менинг, ;еч ;илмаган дў;.
Оч-у ночор ;ўймаган - доим тутган тў;,
Чў;лаган чизган расмим, сўзим этган «ў;».

;а;дан ўзга мо;ирро; рассом бўлмаган,
Бирор рассом тасвирга жонин солмаган.
Асарлари - баркамол, кўрксиз бўлмаган,
Ранглашда, жилолашда ;усур билмаган.

Муаммолар оламда кўп экан чалкаш,
Олло;имни англадим, дўст топдим дилкаш.
;албимдаги ;увончим аён этар ёш,
Дил дўстимнинг ме;ридан эриб кетар тош.

Тангрим - улу;, йўллаган саломи - улу;,
Унинг абадий ;увонч, каломи - улу;!
Тангрим - улу;, ишонч-у ил;оми - улу;,
Ато этган ;аёти, момоти - улу;!

;удратини ;ис ;илдим ту;илган чо;да,
Ундим, ўсдим, ул;айдим му;аддас бо;да.
;удратини кўрдим мен: заррада, то;да...
Ру;имни равшан этди, ;олдирмай до;да.

Гўзалдир яратганнинг ;ар ла;за - они,
Ўсимликлар дунёси: гуллари, дони...
Тирикликнинг олами: одами, жони...
Гўзалдир Тангрим - ўзи, муборак - шаъни.

Азиз - Тангрим яратган ;ар инсон зоти,
Азиздир она замин, оби - ;аёти.
Азиз - унинг юлдузлар ;ам коиноти,
Азиздир Тангрим - ўзи, ягона - зоти.

Бизларда - «Савоб – гуно;»... Олло; - гуно;сиз,
;илмишимиз кам эмас, сон-у сано;сиз.
Бу дунёда барчамиз - му;ум ;ўно;сиз,
Ра;матлидир Ра;моним, шайтон - пано;сиз.

Бахт-у саодат берган Тангрим сабрли,
То;атли, лозим топса буюк тадбирли.
;аётим ёру; этган, йўлларим - нурли,
Ма;садини билмайман, Ило;ий сирли...

Дўстларимга

Болалигим на;орида ўйнадим, кулдим,
Покиза туй;ум маъносин кейинро; билдим,
;увонч билмас кишилардан ;ай;уга тўлдим,
;албда ;асрат, кўзимда ёш оламни кўрдим,
Суянчим Олло;им бўлди, азиз дўстларим!

Таянч излаб жа;он кездим, кўрдим кўп элат,
Тан;оликда кўп суриндим, инсон кўп ;алат,
Билим учун, ижод учун тотдим «хўп» за;мат,
;аёт йўлим тополмадим, фойдасиз ме;нат,
Таянчим Олло;им бўлди, азиз дўстларим!

Яхши - ёмон инсонларда ишонч топмадим,
Яхши - ёмон ме;нат ;илдим, ;увонч тотмадим,
Не бўлса ;ам, бойлик учун виждон сотмадим,
Азиятда ўтга - сувга ўзим отмадим,
Ишончим Олло;им бўлди, азиз дўстларим!

Излай бошладим дилимда саодат - бахтни,
;албимнинг тўрида топдим Ило;ий тахтни,
Тангрим ризолиги учун ;илдим мен а;дни,
«Савоб»нинг йўлига кирдим, йў;отмай ва;тни,
;увончим Олло;им бўлди, азиз дўстларим!

;алб тахтини безасангиз - кўнгилда Худо,
Тангрим макон кўнгилларда бўлмагай нидо,
Ра;мон ;иммат - мар;амати бўлмагай адо,
Бурчингизни бажариш - чун жон ;илинг фидо,
И;болим Олло;им бўлди, азиз дўстларим!

Су;бат сўнгига ;ўшдим Ило;ий ;исса,
Илм-у ;икматларга - бой, олингиз ;исса!

Ило;ий ;иссалар му;аддимаси

Олло;имга ;амд-у сано! - сўзимнинг боши,
Унинг мар;амати бўлди умрим ;уёши.
Бу ;уёшнинг нурларида кўп йўллар кўрдим,
Тахаллусим: Йўлдош Ба;рин, ;аламим сурдим.
Бу оламда китоблар - мўл, ;ар хил мавзўси,
Аммо «;уръон»да мужассам «Иймон» кўзгуси,
Бу кўзгуда кўриб ;олдим назмий зар на;ш,
Чизмо; бўлдим, ма;сад бўлди: Тангрига ё;иш.
Шунда менинг ўнг ;ўлимга тушган эди пат,
Товланарди кумуш каби моми;и ;аът-;аът,
Узатгандим чап ;ўлимни тутмо; - чун уни,
Бошим узра сузиб ;олди, тополмам ;ани?
Ра;мон ушбу мўъжиза-ла билдирди аён,
Ило;ийлади ил;омим, сўз бўлди равон...

;ор эгалари ;иссаси

Дилимда ;амд-у сано ;ар доим Олло;имга!
Ру;им покланар аъло, яшайман пано;ида.
;ар кимда ;ар хил ма;сад: кимлар жамлайди бойлик,
Бойликни-ку ;ўй, жасад ;олмайди, ;атто, лойдек.
Кимлар  ташна обрўга: мансаб, давлат - муроди,
Лекин кўрдим ;ай;уга ботган ўзи, авлоди.
Алло; бермаса бекор: со;лик, обрў ;ам мансаб,
Ра;мон ризоси - даркор, поклайди насл-у насаб.
Ра;мон ризосини... - деб, ўтди зотлар кўп улу;,
Фикр ;ил, ў;и «;уръон», ;ар бир жумласи ;утлу;!
Ўн саккизинчи сура: «Ка;ф», маъноси бўлар: «;ор»,
Унда учта ибратли ;иссаларнинг зикри бор.
Биттаси: «;ор» ;иссаси, бири: «Мусо ва Хизир»,
Бир ;исса: «Зул;арнайн», барчасида - ;икмат, сир.
;уръоннинг «;ор» ;иссасин ў;иб тураман такрор,
У «Иймон»ни бутлайди, улу; Олло; - мададкор.

;адимда бир кофир шо; ўз элин мажбур этган
Бутларга си;инишга, у - шайтон йўлин тутган.
Ким-ки амал ;илмаса тайёр экан ;илич, дор...
Жо;ил шо;га бир ма;ал хабар берибди а;ёр:
- Давлатингда бор элат си;инмайди бутларга,
Салтанат - хавф остида, бўлинар ;удудларга...
Хабардан хуноб бўлиб, подшо; берибди фармон.
Уларни шо; ;асрига келтирибди шу замон.
Кофир подшо; сўзига улар шундай дедилар:
-Ер юзида кўпдир шо;, бундан ;ам кўп эдилар.
Азал-у абад Олло; - яратувчи бир ўзи,
У бахт - и;бол  - гарови, ;ар доим ого; кўзи.
Ер, осмон - унинг мулки: бутун - борли;, мавжудот...
Бутларга эса, асло, биз ;илмаймиз ибодат.
Акс ;олда гуно;кор банда бўлиб ;оламиз,
Бизларга «Савоб» - даркор, ;а; йўлида ўламиз.
Шо;, хал;инг ;илар хато, дерлар бутларни: - Ило;!
Кимга нима берибди бирор бут, борми - гуво;?
Улу; Олло; - ;ар дам ;а;, шайтоннинг макри: ёл;он…
Бу бир синов дунёдир, ;иларсиз аччи; фи;он.
Подшо; дебди: - Бир кеча сизларга бердим фурсат,
Йигитлар, ёш экансиз... Ибодат - бутга! Рухсат…

Ўша тунда юртини тарк этибди йигитлар,
Бир чўпоннинг итини эргаштирибди улар.
Тонг отгач яшириниб то;да, ;орга кирдилар,
Жо;ил шо; аскарлари ортидан от сурдилар.
Изидан ;орга келиб, ;ўр;инч ;иссини туйиб,
;айтдилар ортга элиб, ;ор о;зига тош уйиб.
Йигитлар дер: - Улу; ;а;, издан келди кофирлар,
Улардан бизни ;ут;ар! Ўзинг - со;иби сирлар...
Ме;рибон, улу; Ра;мон уларни ухлатибди,
Уч юз йил са;лаб омон, барчасин уй;отибди.

Шундай баён этилган: Улар айланиб ётган,
Уй;улари - оромбахш, улар - чун ва;т тез ўтган.
Очи; бўлган кўзлари, ит ётган ;ор о;зида,
Бир ило;ий нур бўлган барчасининг юзида.
Кимлар уларни кўрса, ;ўр;иб ;очган тўрт томон,
Бу йўлдан боз юрмаган, деганлар: - Бу йўл - ёмон.

Улар уй;ониб деди: - Бизлар ;анча ухладик?
Ме;рибон Олло; билар, лекин жуда оч ;олдик…
Бири деди: - Икки кун, бири деди: - Бир кеча...
Ани; ва;т билиш учун, келишиб олди барча:
- Бирингиз пул олингиз: егулик, ози; – ов;ат...
Учун бозор борингиз, э;тиёт бўлинг фа;ат!
Кофирлар сезиб ;олса, золим шо;га ча;ади,
Бизларни тутиб олса, бош майдонда ё;ади.
Бири бозорга келиб, сотувчига тутди пул,
Сотувчи ;айрон бўлиб, шундай савол берди ул:
- Сен топдингми хазина, тиллани ;айдан олдинг?
;ўлингда ;адим танга, нечун ўйланиб ;олдинг?
Йигит деди: - Бу танга ме;нат ;а;имдир ;алол,
Таом бер лойи; унга, ;албакимас, синаб ол!
Сотувчи эса: - Бу пул - кофир шо; замонидан,
Ёзуви - кў;на усул, - деб, сотмади нонидан.
Бозордаги оламон тўпланиб секин - аста,
Йигитдан ;илиб гумон, шо;га элтди бирпасда.
Юрт шо;и мўмин экан, шу он борибди ;орга,
;амд-у сано айтибди улу; Парвардигорга.
Ўтган экан уч юз йил ул жа;олат давридан,
Из ;ам ;олмаган экан кофир подшо; ;абридан.

Асрлар оша кўплар бу ;а;да кўп тортишар,
;ор эгалари неча - киши? – деб, гап сотишар.
Йиллар ортидан йиллар ўтиб: - ;орда уч йигит
Бўлган, - дер баъзи тиллар, - тўртинчиси бўлган ит.
Ўтгач кўплаб асрлар, деганлар: - Етти йигит,
Очмо; бўлишиб сирлар, саккизинчи - бўлган ит.
Ани; билади Олло;, улар бўлган неча жон,
Олло; - азалий гуво;, ;олмаган билган инсон.
;ор устида одамлар ма;бара ;уриш учун
Ба;с ;илиб ;олди ного;, ;а; ра;матин олиш - чун.
Юрт подшо;и: - Бу ;орни, - деди, - масжид ;иламиз,
Улу;, одил Олло;га ибодатда бўламиз!
«;иёмат кун», шуб;асиз, барча ;айта тирилар,
Одамда асл «Иймон» о;ир дамда билинар.

Кейинги су;бат бўлар, дўстлар, китоблар ;а;да,
Инсонга билим – ;анот, фандан юрманг йиро;да!
ЎНИНЧИ СУ;БАТ

Китоблар – офтоблар

Дунё дурдоналари саналар кўп китоблар,
Билганим баён этгум, бари - йўлда офтоблар:
Олло; мар;амати-ла ў;иганимда «;уръон»,
Китоб дунёсин «шо;»ин англаб ;олдим ўша он.
Китоблар ша;аншо;и: - «;уръон», - десак агар биз,
Пай;амбар «;адислар»и вазир бўлади, сўзсиз.
«;уръон»да - чексиз тилсим, «;адис»да - ;адсиз ;икмат,
Булар - му;аддас китоб, «Савоб»га ;илар даъват;
Конфуций таълимоти асрлар оша яшар,
Шу таълимот ;иссаси - шар;да яшнаган башар;
«Антик даври тарихи» – Герадот ;ўлёзмаси,
Унда ;адимий хал;лар ;аёти, жангномаси;
Жалолиддин Румийнинг тасаввуфи, ;ояси -
Кў;на шар; илм-у фанин емирилмас ;ояси;
Шекспирнинг «Гамлет»и, Байроннинг лирикаси,
Навоий бобом назми – назмлар энг сараси.
;еч ким Навоий каби иш; ўтида ёнмаган,
Гамлет каби ;еч бир зот аросатда ;олмаган;
Гётенинг «Фауст»и, Сафокл «Эдип шо;»и,
Ланатланган иблиснинг Фауст - чун ;урган чо;и,
Эдипнинг шо; бўлишда та;дирининг таъсири,
Кўр бўлишин сабаби, ёл;из йи;исин сири;
Жек Лондон прозаси, Чингиз Айтматов «... Кун»и,
Ўз ў;лининг ў;идан онанинг сўнгги уни.
Вольтер Скоттнинг ;ажвий «;а;-;а-;а!»си - хандаси
Шу кунгача жаранглар, чидаёлмас бандаси;
Лев Толстой романи, Каренина нидоси,
;аёт билан видоси, фарзандидан жудоси;
Оноре де балзакнинг «Башар комедияси»,
Пушкин барча асарин абад сўнмас зиёси,
Жавоноли романи, «Спартак» унинг номи,
Жасоратга чорлайди тўкилган ;уллар ;они;
Жюль Верн ;аламин сўнмас ё;ду – жилваси,
Олтин болалик даврин ноёб, нодир сов;аси,
Александр Дюманинг «Монте Кристо» романи,
Ў;увчида матонат уй;отар, ў;и ани!
;амид Олимжон назми, О` Генри «... саргузашти»;
Фирдавсий «Шо;нома»си, ;айём назмининг гашти,
;айёмдек бирор шоир майни куйлай олмаган,
Назмий асар кўп бўлган, «Шо;нома»дек бўлмаган;
;одирийнинг «... кунлари», На;шбандий ;оялари,
Расул ;амза шеърлари, Горький ;икоялари,
Ма;тум;ули ўгити, Машрабнинг фи;онлари,
«Оши; ;ариб», «Алпомиш», «Гўрў;ли» достонлари,
Ибн Арабшо; ёзган «Амир Темур тарихи»,
Жа;онгирнинг жанглари, зулматга ;арши ти;и;
Антон Чехов юмори, Раб;ўзийнинг «… ;иссаси» -
Барчасин бор башар - чун тарбиявий ;иссаси.

Китоб – улу; су;батдош

Китоб – улу; су;батдош, ;аётда бизга - йўлдош,
Муаммолар ечишда ;оят ишончли - сирдош,
Чунки мингдан бир одам бирор ;ўлёзма ёзар,
Мингдан бир ;ўлёзмани ношир: - Китоб! - деб босар.
Мумтоз асар саналар миллиондан бир китоб,
Бундай асар ёзган зот – да;о, гуё-ки - офтоб.
Мумтоз китоб ў;иган да;о зот билан су;бат
;урар, су;батда бўлар асосий ;оя ;икмат.
;ар бир да;о ўй - фикри китобида бўлган жам,
До;иёна фикрдан «кам бўлмас» бирор одам.
Инсон тарбиясида му;ит таъсири катта,
Су;батдошларни танлаб, су;бат ;илинг, албатта!
Энг олий да;о, албат, улу; Олло; – ;а; Тоало,
Китоблари - му;аддас, ;оялари - пурмаъно.
«;уръон»да гўзал ;исса илм -у ;икмат ;а;да бор,
Шу ;иссани назм этдим, ёл;из ;а;дан - умидвор.

Мусо ва Хизр (алай;иссаломлар) ;иссаси

;амд-у сано Тангрига! Бўйсинаман амрига.
Олло; яратган олам, у йў; ;илар ;ам – алам.
Пай;амбарлар бахш этган - «Савоб» йўлини тутган.
Ра;мон ра;мати улу;, Му;амммад (а.с.) Элчи ;утлу;.
Ўша зотдан бор ;адис, эъзозлаймиз доим биз:
«Олло;нинг тў;сон тў;;из исми бор, - ;адрлангиз!
Аммо ёл;издир ўзи, «;уръон» - Олло;нинг сўзи».
Олло; исми - муборак, ;ар бири - буюк тилак;
Битта исми: «Ас-Сабур», маъноси: «Сабр» бўлур.
Сабрда ;осил - ;икмат, ў;и, ўрган сен то;ат!
Бу ;а;ида «;уръон»да ;исса маш;ур жа;онга:
«Мусо, Хизр ;иссаси» - бахт-у и;бол ;иссаси:
Билимдон ;амда доно, сўзлари зўр, сермаъно,
Тарихда номи ;олган, «Калимулло;» аталган
Мусо алай;иссалом, ;амда муборак калом -
Хизр Пай;амбар ;а;да, назмим - ило;ий тобда.
Олло; изни-ла улар бизни бахт сари йўллар.

Мусо алай;иссалом Олло;га дебди калом:
- Инсон борми дунёда илми мендан зиёда?
Олло; дебди: - Бандам бор: Хизр - ;ойиб илми ёр.
Мусо, сенда бўлган жам тарих илми, лек сир - кам.
Билиш учун сир илмин ;а;дан Хизр манзилин
Мусо сўрабди, шунда Олло; дебди: - У банда
Доим хизматимдадир, тан;о юришга ;одир.
Керак бўлса у сенга, амал айлагин бунга:
Битта саватни олиб, ичига бали; солиб,
Дар;ол йўлга чи; узо;, мен сенга йўл бердим о;!
Бали;ни йў;отган он, хаёлинг олар шайтон.
Икки денгиз бир бўлиб, ;ояга тўл;ин уриб,
Шовуллаган ўша жой - ўзгача ажиб чирой,
Ўша ерда сен Хизр топарсан, келажак - сир.

Илми абад йўлида, мўъжаз асо ;ўлида,
Бир йигит билан Мусо Хизр излаш - чун роса,
Битта саватни олиб, ичига бали; солиб,
Йўлга чи;ишди дар;ол, ;авмига деб: - Яхши ;ол!
Икки ;амро; йўл юрди, йўл юрса ;ам мўл юрди...
Дам олиш - чун бир жойда ярим тун, янги ойда,
Тўхташганида толиб, Мусо дер: - ;ани бали;?
;амро;и ўйга толди, сўнгра шундай деб ;олди:
- ;оя остида бир гал дам олганимиз ма;ал,
Бали; тушиб денгизга, кўринмай ;олди кўзга...
Мен айтишни унутдим, сиз-ман йўлга кўз тутдим,
Мени алдади шайтон, чекаман: афсус, фи;он...
- Ўша жой керак бизга, ;айтиш керак тез изга,
- Дер Мусо. Икки ;амро; ;айтиб, бўлдилар гуво;:
Шовуллар икки денгиз, ;ояда Хизр - ёл;из...

Мусо деди Хизрга:- Ташнаман илми сирга.
Муродим - ;о;иш дилим: ;амро; , ўргат билим!
Хизр деди: - Етишмас сенда сабр, бу ишмас.
Мусо деди: - Устоз бўл, мен - шогирдинг, бердим ;ўл.
Мусога деди Хизр: - Менинг ишим бўлар сир.
Айтганимча-то ўзим, сўрамайсан, шарт - сўзим!
Икков бошлади сафар, сафарда бордир хатар:
Дуч келишди денгизга, улу;лар ;айтмас изга.
Бир кемага минишди, Хизр кемани тешди.
Мусо деди: - Кемани тешдинг, ишинг бемаъни,
Одамлари бўлар ;ар;, гуно;корсан, бордир ;а;!
Хизр деди: - Сабр ;ил! Бу - не савол? Шартни бил!
- Кечиргин, бердим савол, менга бўлмасин завол.
Мусо сўзига Хизр сукут ;илди, са;лаб сир.

Яна йўл юрди икков, йўл - узо;, улар - яёв.
Хизр ;ўри;дан юрди, бир болани ўлдирди.
Мусо деди: - Бир жонни ўлдирдинг - тўкдинг ;онни!
Ўлдирмаган у одам, ишинг бузу; бунча ;ам?
Хизр деди: - Эй, одам, сенда сабр бунча кам?
- Кечиргин, бердим савол, ва;тим бўлмасин увол,
Яна бўлсам бето;ат, ёнингдан ;увла, албат!
Мусо сўзига Хизр сукут ;илди, са;лаб сир...

Яна тушдилар йўлга, ;арамай ўнг-у сўлга,
Эрта тонгда – на;орда етдилар бир ша;арга,
Сўрашди улар таом, ;олиб келди очлик - ;ам.
- Жўнанглар! - деб бето;ат, беришмадилар ов;ат.
Ўша ерда бир девор йи;илажак ;оли бор.
Хизр уни тузатди, Мусонинг боши ;отди:
- Ишинг - о;ир, сир… ну;ул, сўрамадинг нечун пул?
Хизр деди: - «Сабур», бил, Олло; - исми, ;адр ;ил!
Сенда тарих илми бор, сир илми - йў;, Тангри - ёр.
Сир илми - чун сен то;ат ўрган, ;унт ;илиб, албат,
Мусо, йўлинг о; бўлсин, умринг и;болга тўлсин!

;
Энди эшит таъбирин ;илган амалим сирин:
- Мен тешдим бир кемани… Дединг: - Ишинг бемаъни...
Ўша кема манзили, (ишим бўлмас ;азили),
;аро;чилар - макони, талончиликдан - нони.
Кема тўли; - бечора, ўйлаб кўрсам, шу - чора;
Кема ;усурли бўлсин, манзилга бормай турсин!
- Ўлдирганимда бола, савол этдинг ;авола.
Даладаги ўша иш: Олло; буюрган - юмуш;
У - кофир а;ли эди, Олло; «;амини эди».
Ота - онаси яхши, о;ил, «одамлар на;ши»,
Ўрнига улу; Ра;мон беражак мўмин инсон.
Энди девор ;а;ида: Хазина бор тагида,
Икки етимга меърос - отадан. Сир - шу, холос.
Катта бўлиб ;олишар, «Савоб» учун олишар.
Амалларим барида юрдим Олло; амрида,
Ўзимча ;илганим йў;, Ра;мон - рози, кўнглим - тў;.
;иссадан ;исса: Албат, илми азал ;ам абад
Бордир ёл;из Тангрида, бўйсинингиз амрига!

- Билим ;а;ида яна кўплаб ривоятлар бор,
Билганларим назм этдим, ;айси бўлса ибратвор.

Билим юки

Исо Пай;амбарга бир киши деди: - Менга ;ам
Билимингдан ўргатсанг, билимларинг эмас кам!
Мен ;ам сендек эл аро обрў топиш – ма;садим,
Ўлик ;андай тирилар? Ўргат, шу – арз-у додим!
Исо деди: - Бу билим сенга о;ирлик ;илар,
Кимга нима беришни, Олло;им яхши билар.
- Билимингдан ;из;анма, Исо, фоний дунёда, -
Деди у, - Набий бўлсанг, умринг бўлсин зиёда!
Исо унга ўргатди «Тирилтириш дуоси»н,
У уйига йўл олди, дея: - ;аёт яшнасин!
Чўлда у кўриб ;олди суякларни ного;он,
Деди: - Дуони синаш ва;ти етди шу замон.
Суякларни йи;иб у, дуо ў;иган эди,
Улар шерга айланиб, бир зумда ўзин еди.

Ибн Сино, Беруний ва шо; Ма;муд

Шо; Ма;муд Хоразмга ;илган жанговор юриш,
Ма;муд зафари билан якун бўлган бу уруш.
Хоразмдан ўлжалар олиб шо; Ма;муд ;айтган,
Олим-у уламолар шо;га шундай сўз айтган:
- Зафар муборак бўлсин, келтирибсан олтин – зар,
Аммо икки гав;ар йў;, зафар бўпти бесамар.
Икки гав;арнинг бири: Беруний бўлар, бири:
Ибн Сино бўлади, - Хоразмшо; - «тож дури».
Ўша икки олимдек бу дунёда олим йў;,
;ар бирининг билими юлдузлардек жуда кўп.
Саройинг кўрки бўлар, шо;им, шу икки олмос,
Улар ;а;ида сўз бор, камтарликка у - асос:
Икки олим бир куни бир ;ужрага кирибди,
Тўрт кеча-ю тўрт кундуз билимдан ба;с ;урибди.
Улар чи;;ач сўрабди шу ердаги одамлар:
- Кимнинг илми зўр экан? ;утлу; бўлсин ;адамлар!
Беруний дер: - Мен орзу ;илган нарсалар ;а;да
Ибн Сино биларкан, мендан зўр барча бобда.
Ибн Сино дер: - Ў;иб, мен ўрганган нарсамни
У манти;ан топаркан, «лол!» ;олдирди одамни...
Шо; Ма;муд Хоразмга тезда жўнатди чопар:
- Ибн Сино, Беруний келтирилсин! – деб, - хабар.
Эшитиб бу хабарни, Ибн Сино ;очиб кетди,
Берунийни навкарлар тутди, Ма;мудга элтди.
Берунийни синаш - чун шо; дер: - Фикринг баён ;ил!
Тўрт эшик бор хонамда, ;айсидан чи;аман? Бил!
;исоб - китоб-ла олим маш;ул бўлиб бироз ва;т,
Фикрин ёзиб ;о;озга, сўнг султонга тутди хат.
Ма;муд хатни ў;имай, кўрпа тагига ;ўйди,
Кейин уста ча;ириб, девордан эшик ўйди.
Янги эшикдан чи;иб, ;айтиб кириб ўша он,
Хатни олиб ў;иди ва бўлди «лол»-у ;айрон!
Хатда ёзилган эди: «Олло; ;о;ласа гар, сиз
Бешинчи эшик очиб, ўша жойдан чи;асиз».
Уламолар мажлисда Берунийни ;утлади,
Султоннинг ;а;ри келди, юрак - ба;рин дудлади.
Со;чиларга у деди: - Берунийни ушланглар!
Чи;иб сарой томига, баланд жойдан ташланглар!
Берунийни ташлади, кўзин бо;лаб ;асдига,
Лек улу; олим тушди кенг соябон устига.
Бироз олдин шум султон ;урган эди соябон,
Беруний унга тушиб, ;олган эди со; - омон.
Олимни келтирдилар, султон дер: - ;андай ;олинг?
Хатарни билармидинг? Билсанг, кўрсат исботинг!
Беруний ;уломига: - Дафтарни келтир! - деди,
;уломи Берунийга дафтар келтириб берди.
Беруний бир вара;ин юлиб, султонга тутди,
Ёзувни ў;иб султон, адоватин унутди.
Шундай сўзлар бор эди оппо; ;о;оз юзида:
«Мен икки синаламан бир мажлиснинг ўзида...
Ўша куни ташлайди мени сарой томидан,
Аммо омон ;оламан мен ;або;ат домидан».
Мўъжизалар калити, билсанг, бўлар билимда,
;унт билан ўрган билим, бахт гарови йўлингда!

«Ўтмиш ёдгорликлари» китоби ;а;ида

«Ўтмиш ёдгорликлари» китобини Беруний
Тугатаркан, сўз айтган, у - жаранглар абадий:
- Бу китобни ў;иган ў;увчи бўлар тўрт хил:
Бундан билим ўрганган, мени ма;тар, фикр ;ил!
Мендан илми зўр бўлган, мени тутсинлар маъзур!
Хатосиз инсон бўлмас, шунинг - чун минг бор узр...
Илми мен-ла тенг бўлган, эътироф этар, ра;мат!
Душманларим «тил тишлаб», ожиз ;оларлар, албат.

Зиё

Жалолиддин Румий дер: - ;абрим ;илманг зиёрат!
Орифларнинг юзида нурим кўрасиз ;ар ва;т.

Энди, су;бат сўнгида ;ўшмасам бўлмас ханда,
Албат, ;ар бир хандамда ;икматлар бўлмас канда.

Навоий ва Биноий

Навоийга замондош Биноий деган шоир
Бўлганди, табиати жуда ;ам эди о;ир.
У Навоий бо;ига келганда, ит ;урибди,
Навоийга: - Итингиз «наво ;илур-ми?» - дебди.
Навоий дебди: - Итни кўчадан топиб олдим,
«Бинойидек ит» бўлди, ўзим ;ам ;айрон ;олдим.

Жавобгарлик ;исси

- Навоий ва Шерозий ;азалларига жавоб
Ёздим, - деди бир шоир Жомийга. Жомий шу тоб
Деди: - Улар ижодин ;аътида бор кўп «Савоб»,
Энди Олло; олдида берасан ;андай жавоб?

Дилором ва итлар

Шоир Хўжандий шеърда «Ит» сўзин кўп ишлатган,
;асан шоир ;азалда Дилоромин кўп айтган.
Икки шоир китобин ;ўлти;ида бир одам
Кўриб учинчи шоир, унга деди ўша дам:
- Бу китобларни бирга олиб юрсанг, эй, инсон,
Дилоромни Хўжанднинг ити ;опар, бегумон.

Турфа фикрлар

Кўча четида икки киши гаплашар эди,
Уларни пиёниста кўриб, ўзича деди:
- Аро; - бўза ;а;ида гурунглашар икковлон,
Мени ;ам хумор тутди, ичмасам бўлмас шу он...
Ўша икки инсонни кўриб бузу;и киши,
Ўйлар: - Фа;ат ;изларда уларнинг а;л-у ;уши. -
Шундай дея, оммавий уй томон у йўл олди.
Ўша икки инсонни донишманд кўриб ;олди,
- Улар: манти;, фалсафа ;а;да ;урибди су;бат,
Мен ;ам кутубхонага бораман, - деди, - албат.

Чўл;уварлар

Чўпон чўлда дўстига деди: - Ёзишни ўргат!
Дўсти деди: - ;ул(л=т)о;им бўйсинмас, бўлар уят...
Чўпон деди: - Бу - билан нима демо; истайсан?
Дўсти дер: - Саводим йў;, билиб туриб, ;истайсан.

Су;бат сўнгида

Олимнинг телефони жиринглаб ;олди,
Олим уйга чо;ланди, сўмкасин олди.
Дўстлар деди: - Илтимос, шошилманг бироз,
Уйга бирга ;айтамиз, гурунгимиз соз!
Шунда олим уларга бир масал айтди,
Кейин барчаси бирга уйига ;айтди.

Масал

- Бўлган экан шер билан бир ;ўкиз ўрто;,
Су;батлашди иккови кафеда узо;...
Шунда шернинг хотини ;илди ;ўн;иро;,
Шер шошилиб отланди уйига шу чо;.
;ўкиз деди: - ;айвонлар шо;и - шер бўлсанг,
Нима учун шошасан? Бироз ўтирсанг...
Шер деди: - Сени кутар уйингда сигир,
Мени кутар мода шер, ;ўкиз, ;ил фикр!

Яна бир су;бат якун... Энди, «;а;и;ат» ;а;да
Навбатдаги - су;батим, дўстлар, ў;инг, албатта!

;
ЎН бИРИНЧИ СУ;БАТ

;а;и;ат

- «И;болнома» бошида ;айд этиб ўтган эдим:
Дўстлар ойда бир марта су;бат ;урарлар, - дедим.
Уларнинг бу су;бати «;а;и;ат» ;а;да бўлди,
Су;батнинг охирида барчанинг кўнгли тўлди.
Даврада ;озир эди: де;;он, врач, санъаткор,
;у;у;шунос, бир ;арбий ;амда, албат, савдогар.
;ар ким «На;и;ат» ;а;да сўз деди бирин - бирин,
;анимат билиб де;;он, дилдаги тўкди сирин:
- Сизлар: - «;а;и;ат», - дейсиз, обрў, лавозим - сизда,
Лекин барча эгилар дастурхонга шу кезда.
Дастурхондаги неъмат: «пешона тери» - де;;он,
Энг ;алол касб - де;;онда, «ёл;он кўтармас кетмон».
Дастурхонга эгилиш – де;;он, бо;бонга таъзим,
Бир ривоят айтаман, тингланг, ибратвор сўзим:

Шо; ва бо;бон ;а;ида ривоят

Анушервон шо; бир кун чи;ибди овга,
Бир чол ён;о; экканин кўрибди то;да.
Бо;бонга подшо; деди: - Чол бўлсанг ўзинг,
Бу ён;о;лар ;осилин кўрарми кўзинг?
Чол дер: - Оталар экди биз учун ён;о;,
Энди бизлардан ;олсин келажакка бо;.
Шо; дер дониш бо;бонга: - ;ойилман сенга!
Тўрт юз тилла берибди мулозим унга.
Кимга «;ойилман!» - деса Анушервон гар,
Мулозими бераркан тўрт юз тилла - зар.
Подшо;га бо;бон деди: - ;еч бо;бон бо;и
Шунча тез ;ам кўп ;осил бермаган чо;и...
Бо;бон сўзига шо; дер: - ;ойилман, эй, зот!
Мулозими тўрт юз зар берди шу за;от.
Чол дер: - Шо;нинг назари муборак ;ар он,
Бир йилда икки ;осил олдим шу замон.
Донишмандга шо; деди: - ;ойилман, яна!
Мулозими тўрт юз зар бериб, дер: - Сана!

Врач сабри тугаб деди: - Менга ;ам беринг навбат,
Де;;он жўрамиз дейди: - ;алол касб менда фа;ат...
Махсулотин сифатин ёл;из Худо билади,
Кимёвий ў;ит за;ри со;ни касал ;илади.
Гар ривоятни… - десак, у тарихда бир бўлган,
Анушервон даврида кимё ривожланмаган.
Энг тў;ри касб - бизники, врач адашади бир,
Со;лик са;лаш - ишимиз, бизда бўлмас бош;а сир.
Инсон саломат бўлса, албат, излар ;а;и;ат,
Гар со; бўлса ;арбийлар, ;удратли бўлар давлат...

;арбийдан вакил деди: - Шифокор адашар бир,
Гар шифокор адашса, бемор ўлми бўлар сир.
Аммо сапёр адашса, ўзини ;илар ;урбон,
Разведкачи адашса, ;урбон кўп бўлар чунон.
;а;и;ат  - чун фа;ат биз хизмат ;иламиз ;ар он,
Тинчлик бўлмаган жойда авжига чи;ар ёл;он.

- Бозор бирлаштиради дунё хал;ларини жам,
;а;и;ат учун хизмат ;илар савдогарлар ;ам, -
Деб савдогар гапини бошлади, - тўрт томондан
Етказамиз махсулот бизлар ;адим замондан.
Шар;-у ;арбни бо;лаган «Ипак йўли» ;адимда...
;арбий дўстим, эътироз: - Текширув ;ар ;адамда,
Чегаралар йў; бўлса, бўлса а;л барча хал;,
;арбийга иш ;олмаса, уруш бўлмаса абад.
- Энг биринчи жосуслар савдогарлардан бўлган,
Сири фош бўлганлари бу йўлларда кўп ўлган,
- Деб гапини бошлади ;у;у;шунос, - мен фа;ат
Бир ;икоят айтаман, тарих ;аътидан ;икмат...

Амир Темур ва Боязид

Хал; ичида ма;ол бор азал - ўтмишдан ;олган:
«Гадо душмани - гадо, шо; душмани шо; бўлган».
Амир Темур бобомиз шо; бўлиб, кўплаб зафар
;учиган, шундай зафарлар бирида бор бу хабар:
Рум элин ша;аншо;и бўлган Боязид султон,
Амир Темур билан у душман бўлган ўша он.
Буюк ;онли жанг бўлган икки ша;аншо; ора,
Шо; Боязид енгилган иложсиз, топмай чора...
Икки ;укмдор кейин ;илган шундай муло;от:
Боязид дер: - Темур, сен келтирдинг динга офат,
«Ислом» дунёсин бошин танидан жудо этдинг,
Сен - менимас, бу жангда дин йўлини мав; этдинг.
Киритардим «Ислом»га бутун Европани мен,
Тарих ортга ;айтмайди, катта хато ;илдинг сен!
Шунда индамай, кулди бобомиз со;иб;ирон,
Боязид - Рум султони унга деди ўша он:
- Бу кун кулди и;болинг, устимдан сен куласан,
Мен ;ам сендек шо; эдим, сен ;ам балки «кўрасан...»
Унга бобомиз деди: - Мен устингдан кулмадим,
Та;дир ;азилин ;ара, шу пайтгача билмадим,
Кенг жа;онда кўпдан - кўп яшайди со;лом инсон,
Бизлар - икки ша;аншо;, иккимиз ;ам - ногирон.
Мен - жа;онгир таё;да келдим, мажру; - оё;да,
Сен, бир кўзли - кўр султон, тўймай бо;динг тўрт ё;;а.
Кейин Темур бобомиз унга ;илди илтифот,
У ўз ажали билан сафарда этди вафот.
Европада кўп давлат билан Темур давлати
Ало;алар ўрнатди, ўрнак - бизга ибрати.
«Ислом дини»н маъноси - «Бўйсиниш йўли» бўлар,
Европада ;ам хал;лар ёл;из ;а;;а бўйсинар.

- Санъаткор ;ам сўзласин, - деди даврада барча,
Санъаткор дер: - Менда сўз йи;илиб ;олди анча;
;а;и;ат ;а;да мен ;ам назм этдим ривоят,
Су;ротнинг сўнгги сўзи жаранглайди то абад...

Су;рот ;а;ида ривоят

Су;ротни дор тагига жаллод келтирган замон,
Хал; ичидан бир аёл йи;лаб деди ўша он:
- На;от сендай гуно;сиз инсонни ;илса ;атл?
Су;рот деди: - Азизам, озро; юритгин а;л,
На;от сени истагинг, мен ;илсам бирор гуно;,
Ўлсам ўша айбим - чун, эл бўлса бундан ого;.

Энди, бироз кулдирсам, битгандим юмор - назм,
Кулгу ёшга ;ўшар ёш, таомни ;илар ;азм...

Ўхшашлик

Хуросонда бир ;оким – Халаф бор эди,
Унга: - Сизга ўхшаш бир одам бор, - деди.
Халаф уни ча;ириб, сўради: - Онанг
Чай;овчи бўлиб бизда юрганми ;ар дам?
У деди: - Онам эшик чи;маган ;атлаб,
Аммо отам саройда «юрган» ;афталаб.
;иш кунлари саройда ўтинчи бўлган,
Сову; тунлар ўчо;;а ўтин ;алъаган.

Вазирнинг «иймон»и

Элингда бир Пай;амбар пайдо бўлди, - деб,
Бир подшо;га вазири хабар берибди.
Подшо; ўша одамни ёнига чорлаб,
- Бизга бирор мўъжиза кўрсатгин! - дебди.
- Мўъжиза - чун, - дебди у, - керакдир мурда…
Шу он подшо; бир ;илич берибди унга.
У дебди: - Улу; шо;им, шу вазирни гар
Калласин узиб, ;айта ;ўйсам тирилар.
Вазирига шо; дебди: - Нима дейсан, сен?
Вазир дебди: - Келтирдим унга «иймон» мен.

Кар ва касал

Кар одамнинг ;ўшниси касал бўлиб ;олибди,
Кар касал ;ўшнисининг уйига йўл олибди.
Йўл – йўлакай ўйлабди: мен кар бўлсам, у – касал.
Овози чи;маса ;ам, лаби ;имирлар сал – сал.
Мен сўрайман: - ;андайсиз? У дейди: - Яхши, ра;мат!
- Нималарни еяпсиз? У айтар: - Бирор ов;ат...
- Ош бўлсин! – дейман, - сизни даволар ;айси табиб?
У айтар - бирортасин, мен дейман унга кулиб:
- У - жуда яхши табиб, тезда чорасин топар...
;ол – а;вол сўраш - «Савоб», касалларга бу ё;ар.
Кар касалнинг уйига шу ўйлар билан келди,
;ўшнисига: - ;андайсиз, тузукмисиз, дўст? – деди.
- Ўлаяпман, – дер ;ўшни, - касалим жуда о;ир...
Кар дер: - Жуда хурсандман, айтинг, гар бўлмаса сир,
;андай ов;ат еяпсиз? ;ўшни ;а;р – ;азабда:
- За;ар! - дея кесатди. У ётарди азобда...
Кар дер: - Албат, ош бўлсин! Даволар ;айси табиб?
;ўшни деди: - Азроил! Кар дер, икки букилиб:
- У - жуда яхши табиб, тезда топар чорасин...
Касал отди калишин, кар ўчирди ;орасин.

Омад

Шо; шикорга чи;;анда дарвешга дуч келибди,
- Энди омадим келмас, уни тў;мо;ланг! - дебди.
Аммо шо;нинг омади келибди ўша куни,
Шо; шикордан ;айтишда: - Келтиринг, – дебди, - уни!
Дарвеш дебди: - Мен учраб, омадинг кулди подшо;,
Лек менинг елкам ;а;шаб о;риб турибди, «э-во;!»

Яна, ;икмат айтаман бу кун сизга, дўстларим,
Олло; эшитган эди бир бандасин «дод!»ларин.

Таржимон

;олиб подшо; бир жангда жуда кўп асир олди,
Замонлар аро фа;ат ;икмат тарихда ;олди.
Шо; дорга асирларни оса бошлади бир – бир,
;а;рли, кў;на - дунё, урушлар мудом - жабр.
Бир асир дор тагида шо;ни сўкди, тик бо;иб,
Шо; вазирдан сўради: - Нима дер бизга ра;иб?
Вазири дер: - Улу; шо;, у сизга умр тилар,
Малика-ю ша;зода  – барчанинг исмин билар.
Шо; уни озод этди дор тагидан. Ўша он
Бир аъён шо;га деди: - Рост сўз айлайми баён?
У - асир сизни сўкди, ўз тилида «оналаб...»
Малика-ю ша;зода... ;ар бирингиз битталаб...
Вазир лавозимига у аъён эди оши;,
- Рост сўз айтаман, - дея, гапириб ;ўйди шошиб.
Шунда шо; жаллодларга: - У - дилим этди вайрон,
Бу сафар рост сўзлардан афзал билдик биз - ёл;он.
Мен ва малика номин бул;ади эл кўзида,
Аъён дорга осилсин, вазирим - ;а; сўзида.

;а;и;ат меъзони

Шу пайт ;ўшни сўрида ўтирган Йўлдош Ба;рин
Даврага келиб, деди: - Савол жавоби - ;ийин,
;а;и;ат ;а;да ;ар ким айтди ўзининг сўзин,
Ёритмади лек ;еч ким асл ;а;и;ат юзин.
;а;и;атнинг меъзони: Ра;мон ризоси бўлар,
;а; рози бўлган ишда шайтон сазаси синар,
;а; - Олло; ризосида риз;;а лойи; барчанинг
Улуши бор гар билсанг: менинг, сенинг ;ам унинг...
Ра;мон ризоси учун яшанг, ишланг ;ар доим,
Одил бўлинг! Одилга - ёр И;боли Худойим.
Ёл;из ;а;да «гуно;» йў;, шайтонда эса - «савоб»,
Инсон барча иши - чун му;аррар берар жавоб.

Рухсат этинг дўстларим, айтмо;чиман бир ;икмат,
Шайтон ёрдами холис бўлмаган азал – абад.

Чол ва шайтон

Бир чол кеч ;олиб, ;айтарди уйга,
;ўлида - ;асса, ботганди ўйга.
Тўсатдан йўлда тушди ;о;илиб,
- «Олло;га - шукур!» – деди, у туриб.
- ;арибман чо;и, лекин со; - омон
Турдим жойимдан, бўлмади ёмон.
Чол бироз давом этганди йўлда,
Яна суриниб, йи;илди сўлга.
- «Олло;га - шукур!» - деди, у туриб,
;асса-ла чангин ;о;аркан уриб,
- Бўлиши мумкин эди кўп ёмон...
Лекин жойимдан турдим со; - омон.
Чиро; кўтарган бир йигит шу он
Чолни уйига етказди осон.
Уйга келгач чол, ;ўлларин очди
«Фоти;а» учун, лек йигит ;очди...
Чол унга деди: - Дуо ол, болам!
Дуо кучи-ла бўлмас сенда ;ам.
У дер: - Дуолар фойдасиз менга,
Одам бўлиб мен кўриндим сенга.
Сўрасанг аслим, бўламан шайтон,
Нечун сўзимдан чол бўлдинг ;айрон?
Чол унга деди: - Одамга ёрдам
Шайтон бермаган, ;атто, бир ;адам.
Сен мени уйга етказдинг, болам,
Бунча зим-зиё - бу тунда олам?
Шайтон дер: - Сенга ёрдам бермадим,
Ушбу ишимни ;олис ;илмадим,
Чунки илк бора йи;илганингда,
- «Олло;га - шукур!» келтирганингда,
Бор гуно;ингни улу; ;а; кечди,
Жаннат ;улфларин сен учун ечди.
Иккинчи марта йи;илганингда,
«Олло;га - шукур!» - деб айтганингда,
Барча авлодинг гуно;ин Олло;
Кечиб, жаннатий ди-ку, «э-во;!»
Шунда мен дар;ол «ёрдам»га келдим:
- ;о;илмасин чол яна бир, - дедим,-
Балки яна бир йи;илган замон
«Шукурона!» айтсанг, Олло; - ме;рибон,
Жаннатий этса башарни бутун,
Якка дўзахий бўлишим мумкин.

Бу боб «;а;и;ат» ;а;да бўлгани учун, ,
Астроном Брунони куйладим бугун:

Астроном Бруно

Жордано Бруно деган астроном бўлган,
«Замин – шар шаклида», – деб, гулханда ёнган.
Черков ру;онийларин оловин тили
Ша;ар бош майдонида ўраган уни.
Жордано гулханига бир ;учо; ўтин
Бир кампир ;ам ташлаган, ;олган шундай ун:
Жордано дер: - Эй, она, нима учун сен
Ўтинингни ташладинг, ёнаяпман мен?
Кампир деган: - ;аётда кўп гуно; ;илдим,
Гуно;ларимни ювиш йўлини билдим,
Кофирлар ер юзида йў; бўлса, - дейман,
«Куним - я;ин», охират ;амини ейман...
Шунда гулхан ;аъридан келди бир нидо:
- О;, «му;аддас соддалик», сенга жон фидо!
;озир Бруно ;айкали ўша - майдонда,
Маърифатга хал;ларни чорлар ;ар онда.
Тунда у кўринмайди, берилмас - чиро;,
Бош;а барча ;айкаллар чаро;он биро;.
;амма ухлаган пайти, тун чо;и фа;ат
;айкал гуё фалакка ;илар саё;ат,
Кузатиш - чун фазодан сайёраларни
;ам ердаги саргардон – овораларни.

Олим деди: - Юнонда Герострат бўлган,
У ;ам «;а;и;ат...» - дея, жон фидо ;илган.

Герострат

;адимда Юнонликлар ўтказарди кун
«Хўрозлар жанги» билан, ;олган шундай ун:
Зўр хўрози бор эди Геростратни ;ам,
Ма;лубликни билмаган ;ар доим, ;ар дам.
Бир жангда ра;иб хўроз эгаси деди:
- Менда му;аддас, диний китоб бор эди,
Рухсат этсанг, хўрозга дуо ў;илса,
Шу китоб кучи билан у ;олиб бўлса...
Герострат ишонмасди дуо се;рига,
- Рухсат! – деди, ра;ибнинг тушди макрига.
Шу жангда Геростратнинг хўрози ўлди,
Геростратга бу - о;ир бир синов бўлди.
Шундан кейин ;атнади ;ар кун черковга,
Я;инлашди ме;робга, «сўнмас олов»га.
Бир одам черковда дер: - Айтаман бир сир,
Ўшанда хўрозингни ўлдирди макр.
У одам ;ам ме;робга кўз тиккан эди,
Геростратга ;асад-ла яна сўз деди:
- Ра;иб хўрозга дуо ў;иган ма;ал,
У сенга сездирмай, бир ;илганди «амал»:
Тўрт хўрози бор эди ра;ибнинг бир хил,
Навбат билан барчасин жангга ;ўйди, бил!
Тўрт хўроз-ла хўрозинг ;илган эди жанг,
Сен: - Дуолар кучи… - деб ўйладинг, аттанг!
Герострат черковга шу тун ўт ;ўйди,
;або;атга ;арши у «;або;ин уйди».
Черков тенги йў; гўзал эди кошона,
Уч авлод шо;лар ;урган азим нишона.
«Артемида» номи-ла маш;ур жа;онда,
Геростратнинг ;азаби йў; ;илди онда.
Етти мўъжиза бири бўлган дунёда,
Тарифига сўз етмас: нафис, зиёда...
Одамлар сўро;ига Герострат деди:
- ;а;и;ат - чун курашда - ;а; ёрдам берди.
Уни дин пешволари дедилар «кофир»,
«Атеизм» оламида у бўлди маш;ур.

Бу бобда ;ам «;ур`он»дан бир ;исса назм
Этдим, азиз дўстларим, сизларга таъзим!

Ибро;им ва Лут (алай;иссаломлар) ;иссаси

Катта тўй - тантана доим «;урбон ;айити»,
Олло;имга ;амд-у сано! - дилимнинг байти.
Бу тантана бизга меърос - ;а; Элчисидан -
Ибро;им алай;иссалом - пок йўлчисидан.
Му;аддас «;уръон»дан оят, хабар бу ;а;да
Йи;димда, назмга солдим, си;иниб ;а;;а.
Муносибми ушбу сўзим мендан - тўйона?
Тангрим ;увончи - чун ёздим, хос - Ўзбекона.

Озар ў;ли - Ибро;им дер: - Ота, бутни ;ўй!
Нечун бутга си;инасан? Озро; ;илгин ўй!
Бутнинг: кимга, ;ачон, ;андай фойдаси бўлган,
;айси бутпарастнинг азал и;боли кулган?
Сен ;ам сенинг хал;инг ани;  жа;олатдадир,
Ёл;из Олло;га си;ининг, адолатдадир!
Аммо Озар Ибро;имга ;уло; солмади,
Бутларига си;инишдан, асло, ;олмади.
У отасин синаш - чун дер: - Ило;им – юлдуз.
Тонгда барча юлдуз сўнгач - ;олмагач бир из,
- Сўнувчиларни суймайман, - деди Ибро;им, -
Ана, ой ;ам чи;иб ;олди, ўша – ило;им.
Ой ;ам ботиб кетгач, деди: - Парвардигорим
Тонгда чи;;ан ;уёш бўлар, у – ;алоскорим.
;уёш ботгач деди: - Сени синаш - чун ёл;он
Гапиргандим, ота, ёл;из Олло; - ме;рибон.
Мен Олло;им ато этган йўлдан юраман,
Шайтон иши – ;айкалларга ;арши тураман!
Яратилган барча нарса бўлолмас ило;,
Яратувчи ёл;из - Ўзи, Ал;амдулилло;!
Ибро;имга ота деди: - Товба ;ил шу он!
Сен ;ам ;айкалларга си;ин, йў;са тошбўрон
;илдираман ё уйимни бутунлай тарк !
Сендай ў;лим борлигига ;андай чидар бет?
Отасига Ибро;им дер: - Сизга Олло;дан
Ра;м - шаф;ат тилайман мен, ;айтинг гуно;дан!

;авмига ;ам шу сўзларни у айтган эди,
Лекин ;авми гуно; йўлдан ;айтмаган эди.
У ;авмига: - Йў; ;иламан бир кун бутингиз,
Синдираман барин, - деди, - ма;кам тутингиз!
Ибро;им уларнинг барча бутин синдирди,
Сўнг болтасин сардор бутнинг бўйнига илди.
Бу ишлардан ого; бўлиб, дедилар улар:
- Бутимизни синдирган зот Ибро;им бўлар.
Уни топиб, тутиб келинг тезда бу ерга!
Жазолаймиз ;илмиши – чун, ти;амиз гўрга.
Ибро;им дер киноя-ла, келиб уларга:
- Сардор бут зу;ум ўтказган бугун буларга.
;аранг, нечун катта болта у осиб олган?
Бутлар: - Бўйсинмаймиз, - деган, - у - ;ариб ;олган…
Шунда унинг жа;ли чи;;ан, кўрсатган кучин,
Барчасини болталаган, бажарган бурчин.
;авми деди: - Сен бизларни этдинг масхара,
Биз ;ам сенга ;арши битта ўйладик чора...
Шунда Ибро;им уларга деди: - Нечун сиз
Жонсиз бутга си;инасиз, - а;лсиз, онгсиз?
Бутлар ;еч нарса ;илолмас: яхши - ёмонлик,
Офат - фалокатда бермас: тинчлик, омонлик...
Подшо; Намруд унга деди: - Олло;инг кимдир?
Бизлар бутга си;инсак-да, нечун у жимдир?
Ибро;им дер: - ;а;дан ўзга ;еч бир ило; йў;,
Тирилтирар ;ам ўлдирар, - ўзга пано; йў;.
Шунда подшо; Намруд икки ма;бус келтирди,
Бирини у озод этди, - бирин ўлдирди.
Деди: - Бундай иш менинг ;ам ;ўлимдан келар,
Менда ;ам бор улу; ;удрат, одамлар - билар.
Ибро;им алай;иссалом подшо;га деди:
- Улу; Олло; бу оламни яратган эди,
;уёш, ойни чи;арар у ;ар доим шар;дан,
;удратинг-ла сен ;уёшни чи;ар-чи ;арбдан!
- Сен бизлардан, бутимиздан бу кун куласан,
Сен - чун бизлар гулхан ё;дик, бугун ўласан, -
Деб етаклаб Ибро;имни манжани; сари,
Шо; Намруд бош бўлиб, ўтга отдилар бари.
Шу ла;зада пайдо бўлиб, деди Жаброил:
- Ибро;им, хизматинг бўлса, ;иламан ;ойил.
;а; Олло;га етказаман ;ар бир тилагинг,
Менга арз-у додинг борми? Бо;ли; билагинг...
Ибро;им дер: - Мени сенга ;еч бир арзим йў;,
А;волимдан Олло; - ого;, доим кўнглим тў;.
Парвардигор шу он берди оловга фармон:
- Ибро;имни куйдирмагин, са;лагин омон!
Ибро;имнинг кишанлари ёнди, кул бўлди,
Аммо Ибро;им ёнмади, зиёга тўлди...
Ибро;имнинг о;асининг ў;ли - Лут ;озир
Эди ўша во;еада, чидарди базўр.
Мўъжизани кўриб, дар;ол, келтирди «Иймон»
Ва иккиси йўл олдилар Шом эли томон.

Ибро;им ;а;ни улу;лаб, этаркан зикр,
Унинг хаёлидан ўтди шундай бир фикр:
- Олло;, ўлган нарса ;андай тирилар, кўрсат!
Яратувчи - Ўзинг, ;андай ;имирлар жасад?
Олло; деди: - Тўртта ;уш тут, бурда - бурда ;ил,
Бурдаларин тўрт то;;а ;ўй, бунда - ;икмат, бил!
Сўнг ;ушларни ча;ирсанг гар, улар ;ошингга, -
Тирилишиб, - учиб келиб, ;ўнар бошингга.
Тенгсиз ;удрат, чексиз ;икмат эгаси - Олло;,
Сени нафсинг ёмонлиги этмасин гумро;!
Ибро;им дер: - Мени кечир, Парвардигорим,
Дил ;увончи - фарзандлар бер, ўтинчим – зорим!
Олло; Ибро;имга берди соли; бир фарзанд,
Исмоил, - деб ном ;ўйди у ў;лига - хурсанд.
Исмоил ту;илгач, Хожар онага Сора
;ашлик ;илди. Ибро;им ;ам ўйлади чора.
Сора эди Ибро;имнинг катта хотини,
Исмоилда у эрининг насли – зотини
Кўрган эди. Ибро;им ;ам она – болани
Асраш учун ;арор ;илди, - «;унча – лолани».
Олло; амри билан улар Макка томон йўл
Олди Шомдан, узо; юрди - йўли бўлди мўл.
Чўлдан ўтиб, ;овжираган водийга етди,
Шунда Олло;га Ибро;им илтижо этди:
- Олло;, дилбандларим - сувсиз, було; бер зилол,
;ар дам ме;рингга му;тожман, риз;лантир ;алол!
Ибодат - чун ;олдираман уларни сенга,
Му;аббатинг дари; тутма уларга, менга!
Жазирама чўлда ;олди гўдак ;ам Хожар,
Томчи сув ;ам, соя ;ам - йў;, офтоб «ўт сочар».
Она - бола ;олдан тойди…Ё;илди ра;мат,
Ибро;имнинг дуолари бўлди ижобат:
Хожар она оё;лари остидан шу чо;
Тошни ёриб чи;ди «Зам-зам» - Мўъжиза було;!

Йил ортидан йиллар ўтиб Исмоил ;амро;
Бўлди доим отасига, ота ;ам - ого;.
Ў;ли ўн уч ёшга тўлгач, уч кун устма - уст
Ота такрор бир туш кўрди, уй;у бўлди суст.
У ў;лига ўйчан деди: - Жоним, ў;илчам,
Сенга бо;ли; туш кўраман, менинг - гул;унчам.
;ар тун тушда ;урбонлик - чун сени сўяман,
Чўчиб - ;ўр;иб уй;онаман, сени суяман.
Бу туш ;а;да сен - ўзинг ;ам кенгро; ўйлаб кўр!
;аёт – тотли... Жавоб берма, шошилма, ўтир!
Ў;ли деди: - Эй, отажон, ижро  тушинг!
Олло; розилиги учун: ;аётим, ишим...
Олло; амрин бажариш - чун ерга Исмоил
Пешонасин тираб ётди, ўлимга - мойил.
;а; ризоси учун ота кўтарди пичо;,
Ибро;имга ва;ий келди Олло;дан шу чо;:
- Соди;ларим, чини;тирдим синовда сизни,
;урбонлик - чун ;ўч;ор сўйинг, очингиз кўзни!
Мен - Олло;ман, сизлар - Элчи, сизга - саломим,
Номларингиз мангу ўчмас, ;утлу; - каломим!
;а; кўрсатди Ибро;имга «Каъба»нинг ўрнин,
Улар «Каъба»ни ;урдилар, у сочди нурин...
Амр бўлди Ибро;имга: - «Каъба»ни пок тут,
Одамларни «;аж»га ча;ир, са;лама сукут!

Ибро;им алай;иссалом ;а;ида яна
;уръонда бир ;икоя бор, маъноси мана:
Унинг уйига бир куни бир неча ме;мон
- Салом! - дея, кириб келди. Ибро;им шу он
Сўйиб, ;овуриб келтирди семиз бир бузо;,
Лек тотмади бирор ме;мон, ўтирди узо;...
Ибро;им – ;айрон, сўради: - Нечун емайсиз?
Нотанишсиз, ким бўласиз, бир сўз демайсиз?
Улар деди: - Биздан ;ўр;ма! Бизлар - фаришта,
Ажойиб хабар келтирдик: Сизлардан ришта -
Бир мард ў;лон ту;илажак, билимдон - Исхо;,
Бахт юлдузи порло; бўлар, йўли бўлар о;.
Ибро;им дер: - Чол-у кампир - биз ;ариб ;олдик,
Ажиб экан бу хушхабар, биз ўйга толдик...
- Улу; Олло; сизга этди буюк мар;амат,
;а;ни ;ар доим ол;ишланг! Ра;мондан - ра;мат.
Сизда яна Ё;уб деган набира бўлар,
- Фаришталар деди, - ;учо; - ба;рингиз тўлар.
- Олло;га ;амд-у санолар! Ўзи - ме;рибон!
Тў;ри йўлга йўллар бизни ;ар доим, ;ар он,
- Дер Ибро;им, - ноумидлар кофирлар бўлар,
Ким-ки кофир бўлса, албат, муродсиз ўлар.
Тунда фаришталар деди: - Энди турамиз,
Лут ;авмига жазо бериш учун борамиз.
;алок бўлар у - ахло;и бузу;, золимлар,
Одоблиси омон ;олар, ибрат олинглар!

Лут уйига фаришталар келди кеч тунда,
- Хуш келибсиз! Танимадим, - деди Лут. Шунда
Улар деди: - Биз - Олло;нинг Элчиларимиз,
Одоб – ахло; ;амда «Савоб» йўлчиларимиз.
- Бу кун ;утлу; кундир, аммо бу жой - ёмон жой,
Сизлар кўркам йигитларсиз, - дер Лут, - «;ой-на-;ой!»
Фаришталар унга деди: - Лут, асло, ;ўр;ма!
Барча мўмин, пок зотларни тонггача тўпла!
Сизлардан ;еч ким ;олмасин ушбу ша;арда,
Буюк ;алокат бошланар тонгда - са;арда.
Ша;ардан чи;ишда ортга ;айрилмангизлар!
Лек хотининг ;айрилади, у – уятсизлар
Гуру;идан, тош ём;ири остида ;олар,
Бузу;иларнинг барчаси тонг чо;и ўлар.

Бузу;илар Лут уйига келганин ме;мон
Сезиб ;олиб, югуришиб келдилар шу он.
Лут дер: - Тўхтанг! ;излар билан нико;да бўлинг!
Яратганнинг буйру;идан чекинманг - ўлим!
- Биз нимани исташимиз яхши биласан,
Бизларга ;из керак эмас, сен панд берасан.
Ого;лантиргандик сени неча бор аввал,
Энди тонгда ша;римиздан ;увамиз жадал.
Уларга Лут деди: - Сизлар билмайсиз - уят,
Ор - номуссиз, шайтонга - эш, гуно;да - ;оят.
;ани, агар мени сизга кучим етганда,
Улу; Олло; менга ;удрат ато этганда,
Шу за;оти йў; ;илардим ;ар бирингизни,
Бузувчисиз: ўз ў;лингиз, ўз ;изингизни.
Фаришталар Лутга деди: - Озро; сабр ;ил,
Олло; амрин ёдингда тут, тонг я;индир, бил!
Тонгда Лут мўминлар билан ша;рин тарк этди,
Ортда эса тўс-тўпалон оламни тутди,
Осмондан тошлар ё;илди, турди чанг - тўзон...
;еч ким тарихда кўрмаган бундай тошбўрон.
Лутнинг хотини ;айрилиб: - Во;, ;авмим! – деди
Ва самовий тош зарбидан «тўйганча еди».
Ушбу ша;ар - йўл устида: хароб, вайрона...
Ибрат олиш учун элга - кў;на нишона.

;
ЎН ИККИНЧИ СУ;БАТ

Мар;амат ;илиб, сизга Пай;амбар(а.с.)нинг ;иссасин
Баён айлай, дўстларим, тотинг ;икмат ;иссасин!
«Пай;амбарлар ;иссаси»н нечун ушбу китобга
Киритдинг, - дер баъзилар, - ало;ида ;ар бобга?
Китобим: - «И;болнома», Пай;амбарлар инсонга
И;бол йўлин ўргатиб, етишган шараф – шонга!
Китобим «Су;бат»ларин мавзуси ;ар хил бўлди,
Шу сабаб - та;сим этдим, назмим ;икмат-ла тўлди.
Бу бобни «Ислом» учун ба;ишладим, мар;амат,
«Му;аммад(а.с.)нинг ;иссаси»н киритдим, ў;инг – омад!

Му;аммад (алай;иссалом) ;иссаси

Она тилимда бўлар:
«Ислом» сўзи - «бўйсиниш»,
«Муслим» эса - «бўйсинган»,
«Ибодат»лар - «си;иниш».

Олло;га ;амд-у сано! - ёзди ;аламим илк бор,
Ушбу назмим бошладим, ўзи бўлди мададкор.
Олло;нинг Му;аммадга бўлсин саловотлари,
Мусулмонларга ибрат: ;аёти, одатлари...
Пай;амбаримиз ;а;да ;анча билсак, шунча - оз,
Ў;инг, дўстим, покланар «Иймон» фурсат ўтмай, соз!
Бил;из Аладдин сўзи - «Му;аммад(а.с.)нинг ;иссаси»,
Инглизчадан таржима - Жамол Камол ;иссаси.
Шу ;иссани назмга ўгирдим мен, ;адрдон,
«Савоб» сўзи – «Яхшилик», Олло; - Ўзи ме;рибон.
«Гуно;» сўзи - «Ёмонлик», унга ундайди шайтон,
Ким-ки тутса яхшилик, умр йўли - фаравон.

Му;аммад(а.с.)нинг мавлуди беш юз етмиш биринчи
Йил бўлади ;исобда, та;вим мелодий тобда.
Ўша замон араблар бўлинишиб ўзаро,
Доимо адоватда ;иларди жанг - мажоро.
Ўзларини санарди бириси: Ну; (а.с.) авлоди,
;урайшлар бириси: нуфузли, улу; зоти.
;урайш ;абиласи: Исмоил(а.с.)нинг авлоди,
Бўлинарди улар ;ам, хуллас, кўп эди «дод!»и.
Му;аммаднинг бобосин: - Абдул Муталлиб, - дерди,
;урайш - уру;идан, «Каъба» нозири эрди.
Абдул Муталлиб – ота, ўн иккита ў;ли бор,
Лек Абдулла ў;лига омад бўлган доим ёр.
Абдулла танти эди ;ам - ме;рибон, келишган,
Одамлар орасида зўр ;урматга эришган.
У ўз ;абиласидан Аминага уйланди,
Гўзал эди Амина, икки ;алб бир бо;ланди.
Аминага фаришта деди: - Ой - кунинг тўлсин,
Сен бир ў;ил кўрасан, исми: Му;аммад бўлсин!
Абдулла эди Шомда, узо; - олис маконда,
Бетоб бўлиб ;айтишда, ўлди Ясриб томонда.

Му;аммад мавлудидан олдин, роса, ;ир; беш кун,
Мўъжиза рўй берганди, ундан ;олган шундай ун:
Яманнинг ;абаш шо;и - Абра;а тўплаб кучин,
Туя, филларда келди, «Каъба»ни бузмо; учун.
Ўшангача филларни кўрмаганди араблар,
Филдан ;ўр;иб, «Каъба»ни ўраб олишди улар.
Шу он бўлди ;изи; ;ол: Учиб ;алати ;ушлар,
Душман ;ўшни устига ташлади ажиб тошлар.
Тош нишонга тегаркан, пайдо бўларди олов,
Абра;а аскарлари унга бўлди зўр ;алов.

Кейин - ;ир; беш кун ўтгач, пайдо бўлди Му;аммад,
Мужассам бўлди унда барча яхши фазилат:
Одам - Ота атъвори, Юсуф ;усни – жамоли,
Сифнинг илми – дониши, Исо, Мусо - камоли,
Исмоил - саловати, Ну;даги - зўр жасорат,
Ибро;имнинг - шаф;ати, Лутдаги - пок фаросат,
Исхо;даги - камтарлик, Юнуснинг - ;алимлиги,
Ё;уб сабр – бардоши, Довуднинг - билимлиги,
Я;ё - мусаффо ;алби, Хизрнинг сир – ;икмати,
- Шундай гўдак ту;илди, ;а;нинг хал;;а - ;иммати.
Чопардан хабар келгач, бобо - Абдул Муталлиб
Неварасин «Каъба»га олиб кирди, кўтариб.
«Му;аммад», - деб атади буйру;и ила Олло;,
Бу – «ма;талган» дегани, Ра;мон ;ар доим - ого;.
Бўлмаганди бу исм арабларда у замон,
Шундан бери Му;аммад - муборак исм, чунон.

Арабларда удум бор аслзода онага:
Гўдагини берарди улар бош;а хонага.
Энагага топширди Му;аммадни Амина,
Камба;ал эди улар, исми бўлган: ;алима.
Улар гўдакни олиб, ;ишло;;а кетди дар;ол,
Ме;мон келган хонадон яшнаб, ўзгарди а;вол.
;ўй – эчкилар семирди, ўша – озу;а, аммо
;ут- барака кўпайди, ечилди кўп муаммо.
;алима дер эрига: - Бола ;адами ;утлу;,
Уч фарзандим бор, лекин Му;аммад риз;и улу;...
Ўйнардилар бир куни тўртта ў;лон а;л - жам,
Му;аммадни кўтариб олди ;анотли одам.
;ўр;иб ;олиб болалар, югурдилар онага,
Му;аммадни ;алима олиб келди хонага.
Му;аммад дер: - Фаришта юрагимга солди нур...
;алима дер эрига: - Бу ерда бор катта сир,
Му;аммад тарбияси бўлиш керак мукаммал,
Онасига етказсак, шу бўлар тў;ри амал.

Му;аммад беш ёшида Маккага ;айтиб келди,
Лекин узо; яшамай, онаси ;азо ;илди.
Хаста бўлиб Амина турмуш ситам - жабрига,
Зиёратга борганди у эрининг ;абрига.
Мадинада ўлди - у, Му;аммад етим ;олди.
Етти ёшга кирганди, уни бобоси олди.
Му;аммадни: - «А;мад!» – деб, эркаларди бобоси,
Аммо бобоси ўлди, ўлимни йў; давоси.
Амаки – Абу Толиб ёш Му;аммадни олди,
«Каъба»га нозир бўлиб, бобо ўрнида ;олди.
Амакиси ў;лидек Му;аммадни севарди,
- Эл-у юртни кўрсин! - деб, бирга олиб юрарди.

Бой араблар у замон уюшиб, бўлиб карвон
;илардилар саё;ат олис ўлкалар томон.
Бир ма;ал Дамаш;;а саё;ат ;илди карвон,
Ўн икки ёш Му;аммад карвон-ла ошди довон.
Бострага етганда карвон бир оз олди дам,
Му;аммадни ёнига келиб, деди бир одам:
- Ушбу - кимнинг ў;лони?  Абу Толиб дер: - Болам...
У одам дер: - Мумкинмас, кўпдан кутади олам...
Бу - улу; зот, асранглар! Инжилда бор хушхабар,
Араблар орасидан чи;ар «Ма;муд» - Пай;амбар.
Сўзга далил: катта хол унинг елкасида бор,
;аранг, ;айга борса ;ам бир о; булут унга - ёр.
Соя ташлаб юрибди, у ўтирса, - турибди,
Са;лар доим исси;дан, бахт-у омад кулибди.
Бу одам ро;иб эди, бо;айра бўлган исми,
Тун-у кун - ибодатда, пок бўлган хаёл, жисми.

Маккада Му;аммадни атарди: «Ал-Аъмин» - деб,
Таржимаси: «Ишончли», тахаллуси унга - зеб,
Яна: «Соди;» ;ам дерди, - садо;атли дегани,
Кимда бўлса бу исм, улу;ланади шаъни.
Му;аммад кирган эди йигирма уч ёшига,
Бир одам-ла а;длашди у кўчанинг бошида.
У одамни Му;аммад уч кун кўчада кутди,
Лек келмади у одам - ваъдасини унутди.
Уч кундан сўнг, бир ма;ал кўчадан ўтиб ;олди,
Му;аммадни кўриб, у - чу;ур хаёлга толди.
Деди: - Нечун турибсан? Деди: - Йўлингга бо;дим...
Деди: - Унутган эдим... Деди: - Са;ладим а;дим.

;адимда эллар аро бўлган савдо карвони,
Ша;арлар аро йўлни солган туя товони.
Шундай карвонлар бири Маккада ;ам бор эди,
Карвон бекасин исмин: ;адича бону, - дерди.
Му;аммаднинг таърифин эшитиб ;адича ;ам,
Уни ишга ча;ириб, деди: - Кўрарсан олам...
Абу Толиб изни-ла, Му;аммад ишга ўтди,
Суриянинг йўлида савдо жиловин тутди;
Бострага, Яманга ;атнай бошлади карвон,
Савдода – ;ут-барака, Му;аммад бўлди сарбон.
;адичанинг ишчиси - Майсара деган киши,
Му;аммадни сояда кўриб, ортди ташвиши.
Хадичага у деди: - Бир булут бор – у фа;ат
Му;аммадни ;ар доим исси;дан са;лар, албат.

Му;аммадни ;адича ча;иртирди ўша он,
Кўриб булут соясин, бека ;ам бўлди ;айрон.
Му;аммадга ме;р-ла ;адича ;адаб ниго;,
Оила ;уриш учун таклиф этди у нико;.
;адичага Му;аммад деди: - Менинг йў; пулим...
;адича дер: - Менда бор, аммо яримта дилим...
Му;аммад амакидан масла;атин сўради,
Амаки дер: - ;адича - доно аёл бўлади.
Бекорга хал; атамас ;адичани «То;ира!»
У - дилрабо, хушхул;ли, жуда ;ам гўзал, ;ара!
Шундай ;илиб Му;аммад йигирма беш ёшида
;адичага уйланди - илк умр йўлдошига.

;ир; ёшга тўлган эди ;адича ўша ма;ал,
Му;аммадга бозордан бир ;ул келтирди дар;ол.
У - ў;ил бола эди, Зайд - фарзанди ;ариса,
;ариса ;аётида бўлган нохуш ;одиса:
;аро;чилар ;ишло;;а ;ужум ;илиб ;олганди,
Талон - тарож ;илишиб, Зайдни асир олганди.
Ўша пайтда асирлар ;ул бозорда сотилган,
Зайдни ;ам ;ул бозордан ;адича сотиб олган.
;улчилик - ;улдорликни хуш кўрмасди Му;аммад,
Зайдни ўзин ў;лидек яхши кўрди у, албат.

Маккага ў;лин излаб, ;ариса етиб келди,
Му;аммадга ёлвориб: - Ў;лимни беринг! - деди,
- Сиз истаган пулингиз ;адя ;илгум мен, фа;ат
Озод этинг ў;лимни, топдим со;-у саломат.
Му;аммад Зайдга деди: - Мана, - отанг, ;о;ишинг,
Сени олиб кетаркан, не десанг, сенинг ишинг...
;арисага Зайд деди: - Сиз билмайсиз буларни,
Яхши кўрар ў;лидек, «Ота!» - дедим уларни.
;ариса дер: - Отанг - мен, кутар: онанг, хонадон...
Зайд дер унга: - Му;аммад - ота бўлди ;адрдон.
Оталар кўп дунёда: номе;рибон, ме;рибон...
Аммо ;а;и;ат йўлин бу зот билади аён.
Му;аммадга ;ариса деди: - Сизники - ў;лон...
Зайд-ла жаноб Му;аммад «Каъба»га келди шу он.
Му;аммад дер: - Халойи;! Зайд бўлди менинг ў;лим,
Эшитмадим, деманглар! Зайд билан тўли; - кўнглим.
Ў;лининг та;диридан тинчиб, ;ариса ;айтди,
Маккадаги бор гапни хотинига у айтди.

«Каъба» ўша замонлар ;олганди анча нураб,
Эгилган деворига ;ўйганди таянч тираб.
Яна катта бир илон «Каъба»ни ;илган макон,
Ў;рилардан зарларни са;ларди доим омон.
;айта ;урмо; бўлдилар Макка а;ли «Каъба»ни,
Лек илондан ;ўр;дилар, пайсалга солди ани.
Шунда кўкда, тўсатдан, пайдо бўлиб катта ;уш,
Олиб кетгач илонни, улар бошлади юмуш.
Маккага я;ин жойда: денгизда, ўша замон
;алокатга учраган бир жанг кемаси Юнон.
Ё;оч харид ;илиш - чун бир кишини у ё;;а
Жўнатдилар, ;олганлар бўлиниб, кетди то;;а.
;урайш тўрт бўлинди то;да тошлар йўниш - чун,
Эски девор бузилди, ;ар ким кўрсатди кучин.
Очдилар пойдеворни, тошлари - ложувард ранг,
«Ибро;им пойдевори» аталар ;атор харсанг.

«Каъба» тарихи ;а;да тўхтаб шу жойда бироз,
Сўнг, азизим, ;иссани давом этсак, бўлар соз:
Жуда ;адим замонлар улу; Олло; илк бора
Бунёд этган «Каъба»ни «Бекаа» водийси ора.
«Ну; тош;ини» пайтида «Каъба» бузилиб кетган,
Ибро;имга: - «Каъба»ни ;ургин! – деб, Олло; айтган.
Лек Ибро;им Пай;амбар билмаган «Каъба» жойин,
;а; булут сояси-ла жой кўрсатган, атайин.
Ибро;им ў;ли билан ;айта ;урган «Каъба»ни,
Елкасида келтирган ;ар бир тошини ани.
Ибро;имнинг бу ў;лин исми бўлган: - Исмоил,
У ;ам бўлган Пай;амбар, Олло; ишига - мойил.
Шунда Олло; «Каъба»га тош ташлаган кумушранг,
Азал - абад нур сочар, «;аж»га бориб, сиз ;аранг!
Ибро;им замонидан буйру;и ила Ра;мон
«;аж» ;илишар одамлар, ким-ки бўлса мусулмон.

Очишганда араблар «Каъба»нинг пойдеворин,
Чи;иб ;олиб бир ёзув, ;айратга солди барин.
Бу ёзув эски эди, Ассурия тилида,
;еч ким ў;ий олмади ўша замон илмида.
;андайдир, бир я;удий ўша пайт бўлиб пайдо,
Ў;иганда, бу ёзув барчани этди шайдо.
Ёзув маъноси шундай: - «Тангриман - Мен, бу водий -
«Бекаа»нинг эгасиман, сўзим: мангу, ило;ий...
Оламни яратган кун мен яратдим «Каъба»ни,
;ўри;лайди тун-у кун етти фаришта ани.
Ушбу водий хал;ининг риз;и бўлар улу;вор,
Сув ва сути мазали...», Олло; сўзи элга - ёр.

Кулранг тошдан тўрт девор ;ад кўтаргач араблар,
Бўлинишиб, ўзаро бўлиб ;олди тарафлар.
Улар деди: - Энг бахтли ким бўлса, ўз дастида
Олло; юборган тошни ;ўяр девор устига.
Бир неча кун ;еч кимнинг ;ўли бормади ишга,
А;длашдилар охири барчаси бир юмушга.
Дедилар: - Дарвозадан ким-ки келса биринчи,
Му;аддас тош ;ўйиш - чун ўша олар суюнчи.
Дарвозадан биринчи - кириб келди Му;аммад,
Барча этди эътироф: - «Ал-Аъмин» - ;а;ли, албат.
Иш бошида эди у, жанжал чи;;ач бесамар,
Хафа бўлиб кетганди, а;ддан эди бехабар.
Шунда яктагин ечиб, устига ;ўйди тошни,
Тўрт уру;дан тўрт вакил ча;ириб, ;ўшди бошни.
Тўрт бурчидан яктагин кўтардилар тўрт вакил,
Му;аммад тошни ;ўйди, барча бўлди: шод, а;л...

;ар йил «Рамазон» ойи «;ира» то;ида ;орга
Ёл;из борди Му;аммад ибодат учун борга.
Ўттиз саккиз ёшида Олло; уни тоблади,
У ибодат чо;ида вужудин нур ;оплади.
Му;аммад ;ир; ёшида то;даги ўша ;орда
«Ў;и!» - деган овозни эшитди у са;арда.
- Мен ў;ишни билмайман, - деди Му;аммад - ;айрон,
Уч бора бу муло;ат такрор бўлди ўша он.
Кейин шундай сўз келди: - ;имматда тенгсиз Ра;мон
Калом билан ўргатар, ;ар ишга ;одир, ишон!
«Лол!»-у ;айрон Му;аммад чи;ди ;орнинг о;зига,
Яна шундай сўз келди, то; жаранглар аксига:
-Му;аммад, сиз - Олло;нинг ;а; Элчиси бўлдингиз!
Мен - Жаброил фаришта, «Ислом» бўлар динингиз.
;азрати Жаброилни кўкда кўрди Му;аммад,
Бу илк учрашув эди, унга кулганди омад.
Самовий китоб сўзи шундай ;илиб илк бора
Му;аммадга келганди, бидатга ;арши - чора.
Маъноси бўлар: «Ў;и!» илк ва;ий сўзин «;уръон»,
Йигирма уч йил ора келди, Олло; - ме;рибон.
Она тилимда бўлар: «Ислом» сўзи - «бўйсиниш»,
«Муслим» эса - «бўйсинган», «ибодат»лар – «си;иниш».

Му;аммад ;адичага бўлган бор гапни айтди,
Иккаласи Вара;а олдига шу он етди.
Вара;а – ;адичанинг амакисининг ў;ли,
Ханифий эди, деди: - Сизнинг йўлингиз тў;ри,
Сизни ;имоя этгум, ;илганларида та;иб...
- Мени Таъ;иб ;иларми? – деди Му;аммад, ;ўр;иб.
- Барча Пай;амбарларни, - дер у, - ;илганлар та;иб,
Сиз ;ам эмас истисно, кўп бўлар сизда ра;иб.
Бир неча ойдан кейин Вара;а вафот этди,
Ўша замон у яна ушбу сўзларни айтди:
- Мен сизга ишонаман, бу - муборак хушхабар,
;анча ра;иб бўлса ;ам, сизники бўлар зафар.

Му;аммад ;ор томонга юрса ;ар доим тошлар:
- «Олло;-у акбар!» - дея, бўлган унга йўлбошлар.
У ;орга кирса, ;ор бир ё;дуга тўли; эди,
Му;аммадга Жаброил яна шундай сўз деди:
- Му;аммад, сизни Олло; Элчи этиб сайлади,
;а;;а ;амд-у санолар! Икки дунё сийлади.
Тоат - ибодат ;илиб, Элчи «Каъба»га келди,
Му;аммадни «Каъба»да ва;ий-ла бахти кулди:
-  Эй, яктак кийган киши, одамларга хабар ;ил:
Мен - Олло;ман, сен - Элчи, бўлгин доим сид;идил!
;ардошларингни йи;иб, «Ислом»ни ўргат, у;тир!
Ким-ки бу динга кирса, ;ар доим кўнгли тў;дир.
Му;аммаднинг динида энг биринчи турганлар:
;адича, Али ;ам Зайд... сўнг бош;алар кирганлар.

Му;аммад ;ир;;а я;ин ;ариндошини йи;ди,
;ар бирига бурда нон, бир пиёла сут ;уйди.
Орасида бор эди амакилари: Аббос,
Абу Толиб ва ;амза, Абу Ла;аб, ;амда хос...
- «Бисмилла;ир Ро;манир Ро;ийм...», - деб Му;аммад,
Таомга ;ўл узатди, барча еб - ичди, фа;ат
;анча есин – ичмасин адо бўлмади таом:
Дастурхонда ўша нон, сут ;ам бўлмади тамом.
Шунда Абу Ла;аб дер: - Му;аммад зўр сир билди,
Яна дастурхон тўлди... Ме;монлар бироз кулди.

Тўрт - беш кун ўтгач яна ме;монларин Му;аммад
Ча;ириб, дер: - Мен сизга бир сўз айтаман, фа;ат
;уло; тутсангиз менга! Улар дер: - Этинг баён,
«Ал-Аъмин» - деймиз сизни, сизга кўп нарса - аён.
Му;аммад шунда деди: - Сизларга мен - Пай;амбар,
Ким-ки менга эргашса, унга омад бўлар ёр.
Сизларни ого; этгум Олло; ме;р-у ;а;ридан,
«Савоб» йўлин мевасин тотарсиз сиз ба;ридан.
Мени ;имоя - этган, бўлар менинг ворисим,
Албат, халифа бўлар, муборак - ;ар бир сўзим!

Орага жимлик чўкди, ёш Али деди шунда:
- Сизни ;имоя этгум ;ар ;андай о;ир кунда...
Ёш Алининг отаси - Абу Толиб шу он дер:
- Му;аммад, янги дининг ;а;да бизга хабар бер!
Му;аммад деди: - Бу дин - Ибро;им таълимоти,
Азалий Олло; дини, «Ислом» - арабча оти.
Абу Толиб ў;лига деди: - Дининг - муборак!
Му;аммаддан ажралма! У - ;ар доим хуш тилак.
Уч йил аро «Ислом»ни тар;иб этди Му;аммад
Дўстлари-ю энг я;ин ;ардошларига фа;ат.
Кўп ўтмай Абу Бакр «Ислом»ни ;абул ;илди,
Сафар чо;и Яманда донишманддан у билди,
Донишманд унга деди: - Маккада бор Пай;амбар,
Бир ёш ;ам кекса одам дўсти бўлар - мададкор.
Маккада Му;аммад-ла Абу Бакр юзлашди,
Ямандаги донишманд ;а;ида кўп сўзлашди.

Энди Олло; Элчига амри маъриф этишни
Буюрди: - ;урайшга ;а; йўлини тутишни...
Лекин ;урайш ;авми унга ;уло; солмади,
;икмат-у ўгитларин эътиборга олмади.
;атто, Амир ибн Ос деган шоир масхара
;илиб, уни шеър ёзди, ў;иб юрди эл ора.
Баъзилари тош отди, си;ув - зу;ум ;илдилар,
Темир совут кийдириб, са;рода ;издирдилар,
Ти; ва найза санчдилар, махфий бердилар пора.
Мусулмонлар ;айтмади, топмади улар чора.

Мусулмонлар Маккадан бош;а юртларга ;очди,
Эфиопия шо;и - Негус ;учо;ин очди.
Негус насроний бўлган, сўнг «Ислом» ;абул ;илган,
Му;аммад Пай;амбардан кўплаб дуолар олган.
;урайшлар Негусга элчи юбориб, деди:
- ;очо;ларни ;айтаринг! Бизларга - душман эди.
Шо; Негус ;очо;ларнинг арз-у додини билди,
Али укаси – Жафар шундай маъруза ;илди:
- Бизлар - пасткаш ;авм эдик, бе;уда ;он тўкардик,
Ра;м - шаф;ат билмасдик, фа;ат зулм екардик,
Лекин бизга Му;аммад кўрсатди тў;ри йўлни,
Деди: - «Ислом» - ;а; дини, пок тутинг: ;албни, ;ўлни!..
Лекин ;урайш ;авми динни ;абул ;илмади,
Му;аммадни, бизларни кўп азоблаб, ;ийнади.
Маккада яшай олмай, ярмимиз бўлдик ;очо;,
Шунга - мажбур бўлдик биз... ;олди: уй, ;озон, ўчо;...
Эфиопия шо;и деди: - Муродга етинг!
Маккалик элчиларга деди: - Сиз чи;иб кетинг!
Мусулмонларнинг мудом кундан - кун ортди сафи,
;урайшлар макрини бўлмади бирор нафи.

Кейин ;урайш ;авми ёздилар махфий нома,
Бу номани «Каъба»га яширдилар пин;она.
Нома бўйича улар мусулмонларни бари
То;-у тошга ;айдади, ;ийналди ёш-у ;ари...
Нон тополмай, баъзида эчки терисин чайнаб,
Кун ўтказар эдилар, жи;илдонлари ;айнаб.
Бу азоб давом этди уч йил, бўлмади - осон,
Силласи ;уриб кўпнинг, чидай олмай берди жон.
;урайшдан бири дер: - Кимга керак бундай ;ол?
А;дномани «Каъба»дан олиб, йў;отинг дар;ол!
«Каъба»дан а;дномани олиб, ў;иган замон,
Номадаги ёзувга барча бўлди «лол!» - ;айрон.
Фа;ат «Олло; - ;а;» сўзи а;дномада ;олганди,
Бош;а, барча ёзувни чумолилар еганди.
Шунда мусулмонларга таъ;и;лар бекор бўлди,
Абу Толиб, ;адича... Биро; бемажол ўлди.

Шу ва;т Арабистонда ша;зода «Доно ;абиб» -
Ибн Малик яшарди, ;олмади бирор табиб
Унинг иши тушмаган. Сабаби: ;изи - касал.
;аргиз шифо топмади, фойдасиз: дори, асал...
Кўр бўлган эди ;изи, ;ам - кар, ;ам - шол, гапирмас,
Сати;а эди исми, ов;ат тутсалар емас.
«Доно ;абиб» «Каъба»га ибодатга келганди,
Му;аммадга ўша пайт о;ир синов бўлганди.
Маккаликлар ;абибга Му;аммаддан шикоят
;илиб деди: - Элчи - бор, келтирар ёл;он оят...
Маккаликлар арзини «Доно ;абиб» тинглади,
Му;аммадни ча;ириб, юзида нур англади.
Деди: - Сен Элчисан-ми? Элчиларда бўлар сир:
Исода - нафас бўлган, Сулаймонда - узук бир,
Мусода – “Аждар асо”, Ну;да бир кема бўлган,
- Элчи бўлар улу;вор, ;алби - шаф;атга тўлган.
Далилинг борми сени, ;ани? Элчи бўлсанг, айт!
Бу чодирда ким бордир? Билмасанг, бу йўлдан ;айт!
Тоат - ибодат ;илиб, Му;аммад дер: - ;изинг бор,
Кўр, кар ;ам шол - бу ;изинг. ;а; шифоси унга - ёр;
Кириб, ;ара ;изингга, ;озир со;-у саломат,
Касалидан ;олмади бирор асар, аломат!
«Доно ;абиб» чодирга кириб, кўрди ;изини,
;изи эса со; эди, бахтли сезди ўзини.
Му;аммадга у деди: - Яна мўъжиза кўрсат!
Му;аммад ибодатда бўлди яна бир фурсат,
Сўнг Му;аммад бармо;ин кўк самога тик этди,
Пайдо бўлиб ой - юлдуз, оламни зулмат тутди,
Ой «гумбирлаб» бўлинди… Ша;зода тез тиз чўкди,
Ор;асидан аъёнлар - барчаси ;аддин букди.
«Доно ;абиб» ;айратда деди: - Келтирдим «Иймон»,
«Ислом»га кирди шу он тўрт юз етмишта инсон.

У кунлар о;ир эди… Таъ;иб давом этарди,
Му;аммадни кундан - кун о;ир синов кутарди.
Му;аммадга амаки - Абу Жа;л ;утурди,
«Каъба»га келувчилар барчасига у;тирди:
- Маккада бор жодугар, у - Му;аммад бўлади,
Ким-ки унга эргашса, узо; бормай ўлади...
Унга лой ;ам тош отиб, кўп масхара ;илдилар,
«Ислом»га ;арши чи;иб, юрак – ба;рин тилдилар.
«Каъба»да ибодат-ла Му;аммад эди маш;ул,
Абу Жа;л Элчини солди а;волга мушкул:
Туянинг ичагидан пиши; ар;он эшиб у,
Му;аммаднинг бўйнига солиб, хал;а ;илди-ю,
Бир кимса билан бу;иб, ўлдирмо;чи бўлдилар,
Лек Абу Бакр келиб, дар;ол ечиб олдилар.

Зайд билан Му;аммад йўл олди Тоиф томон,
Лекин Тоифликлар ;ам ;арши олишди ёмон;
Тошбўронлар ;илишиб, юрак - ба;рин ;илди ;он,
Маккага ;айтишда бир бо;;а кирди икковлон.
Шу пайт Макка томондан бир гуру; одам келди:
- Му;аммад, сен Маккага бўлармишсан шо;, - деди, -
Гар биз «Ислом»га кирсак, берасанми: мансаб, жой...
Му;аммад дер уларга: - Сизнинг а;волингиз «вой!»
Ўзимда йў; нарсани сизга ваъда ;илмайман,
Олло; кимни ;о;ласа, подшо; - ;илар, билмайман...
Улар кетгач, Му;аммад ўй суриб ;айрон турар:
- На;от-ки, мансаб учун улар «Ислом»га кирар?
Олло;, улу; ;удратинг, менга бергин мадад – куч!
Албатта, кофирлардан ўзинг олувчисан ўч.

Тоифдан ;айтиб келгач, мўъжиза рўй берганди,
Жаброил о; от - Буро; унга олиб келганди.
Отни миниб Му;аммад, учибди само томон,
Етти ;ават осмонга етибди у ўша он.
У ерда: Одам - Ота, Ибро;им, Исо, Мусо
Яна кўплаб азизлар су;бат ;урибди, роса.
Шунда ;азрат Жаброил унга дебди: - Йўлинг - о;,
Энди мен боролмайман, сен баланд уч, ол;а бо;!
Самовотда Му;аммад ;а; тахтини кўрибди,
Етмиш минг парда билан тўсилганин билибди.
Мерож пайти Му;аммад билибди кўплаб ;икмат,
«Ислом» олами аро жаранглайди то-абад.

Баъзисин баён этдим: - Ёл;из ;а;;а си;ининг!
Ота – онангизга сиз доим ме;рибон бўлинг!
Мусофирга - мададда, ;ариндошга - ёрдамда,
Бечоралар ;а;ига одил бўлинг, ;ар дамда!
Зин;ор, хасис бўлмангиз, лекин исроф ;илмангиз,
;ашшо;ман… - деб, тириклай болаларни кўммангиз!
Одоб - ахло;ли бўлинг! Бе;удага ;он тўкманг!
Етим, эсир молига: - ;аровсиз… - деб, кўз тикманг!
Кўз билан кўриб, рост! - денг, эшитганга ишонманг!
Ма;танчо; ва такаббур, мансаб, шу;рат - чун ёнманг!
Икки кас жанжал ;илса, а;ли кўпи - гуно;кор,
Тинчлик йўлин тутганга, Олло; бўлар мададкор.
Гар савдогар бўлсангиз, ўлчовни тў;ри ;илинг,
«Савоб» - «гуно;» ўлчовли, жавоб берарсиз, билинг!
Беш ва;т намоз, рўзани канда ;илманг, албатта,
;алоллик-ла топинг нон, ;айрат ;илинг ме;натда!
«Мерож»га чи;;ан эди ;ир; уч ёшда Му;аммад,
Ўзбекча: «Зинапоя» – «Мерож» маъноси, албат.

Элчи эллик бир ёшда Ясрибдан келди хабар,
Му;аммад таълимоти бера бошлади самар.
Келгуси йили Ясриб «Ислом»ни ;абул ;илди,
Ясрибликлар ва Элчи шундай битимга келди:
Ясрибликлар Элчига соди; бўлиб ;олади,
Элчи ;ам улар билан доим бирга бўлади.

Хадича вафот этгач, ёл;из ;олди Му;аммад:
Она, опа – сингил, ёр... бўлмаса ;ийин, албат.
Абу Бакр Элчини куёв ;илди ўзига,
Ойша ;изи бор эди, - нур бал;ирди юзида.
Ойша - о;ила эди, тарихда номи ;олган,
«Ислом»да аёлларга ;аёти ибрат бўлган.
Му;аммад вафотидан кейин кўплаб маълумот
Ойша ёрдами билан тўпланган эди, албат.
Хотин - ;изларга «Ислом» катта эътибор берди:
- Оналар ;адамига жаннат доим - зор, - деди.

«Ислом» йўлида кўплаб мусулмонлар берди жон,
Хотин, бола - ча;аси ;олди юрак - ба;ри ;он.
Маккаликлардан ;ўр;иб, улар Элчига дерлар:
- Бизни ;имоя этинг! Нобуд бўлишди эрлар...
Мажбур бўлиб Му;аммад, беваларнинг баъзига
;имоя - чун уйланди, ;араб ;о;иш - розига.

Дунёда тўрт аёл бор, шу;рати сўнмай ;олар:
Биттаси: Биби Марям - Исо онаси бўлар;
Бири эса: Мусонинг халоскори - Асядир;
Яна бири: Хадича - «Ислом»да бир зиёдир;
Яна бири: Фотима - Пай;амбаримиз ;изи,
Имом: ;асан, ;усайин - ўша онамиз изи.

;урайшлар ;утуриб, Му;аммадга ;асд ;илди,
Тўрт уру;дан тўрт ;отил ёллаб, улар паст бўлди.
Элчи ;имоячиси - Абу Толиб ўлганди,
Энди Маккада туриш хавфли бўлиб ;олганди.
Му;аммаднинг уйига намоз ва;ти - эрталаб
Улар бостириб кирди, бўлиб жуда дар;азаб.
Аммо топа олишмай, тута;иб кетди бари,
Му;аммаднинг ўрнида дам олар эди Али.
Ўзига тегмаслигин, Али яхши биларди,
Чунки Али - ўзи ;ам шу уру;дан бўларди.
Абу Бакр, Му;аммад икки туяга миниб,
О;шом жўнашган эди, Ясриб томонга ениб.
Маккаликлар уларнинг ор;асидан тушдилар,
Лек ;очо;лар бир то;;а - «Тохур»га ишдилар.
;ор бор эди бу то;да, шу ;орга улар кирди,
;орон;ида бекиниб, нафас олишмай турди.
Шу он ;орнинг о;зида тухум босди кабутар,
Ўргамчак тўр тў;иди, - Олло; йў; ;илди хатар.
;аним ;орнинг о;зида кўриб кабутар уйин
Ва ўргамчак тўрини, изига эгди бўйин.

Му;аммад, Абу Бакр о;шом яна йўл юрди,
Али эса уларга ов;ат етказиб турди.
Ясрибга я;ин жойда: ;убода у илк бора
Масжид барпо этганди, элга этиб ;авола.
Ясриб ша;рига келиб, у яна масжид ;урди,
Масжидга я;ин жойда ўзи бир уйда турди.
Ўша масжид ёнидан супа ;урди мактаб - чун,
Илм-у маърифат ила бажариш - чун у бурчин.
Мусулмонларга очди ясрибликлар ;учо;лар,
Бир йил яхши яшади бу ша;арда ;очо;лар.

Лекин иккинчи йили «Рамазон ойи» эди,
Маккаликлар Ясрибга: - Уруш очамиз, - деди.
;урайш ;абиласин бошли;и - Абу Суфён
Жўнади ;урол учун тезда Сурия томон.
Кутмай Абу Суфённи, ;утурди Абу Жа;л,
Минг аскарни тўплаб у, «Ислом»га ;илди да;л.
Мусулмонлар юрдилар дар;ол душман томонга,
Уч юз-и ўн уч киши минг кишилик ёмонга.
Саксон ча;рим нарида Мадинадан жанг бўлди,
«Бадр» эди жой номи, бу жанг шу номни олди.

Арабларда удум бор: Жангдан олдин олишар,
;ар тарафдан уч киши яро; - ти;да солишар.
;урайш ;авми кулиб, деди: - Булар - тўпори,
Жангго;га чи;син фа;ат насаб - номуси бори.
Шунда жангго;га чи;ди: Убайд, ;амза ва Али.
;амза ва Али енгди, танглашди ёвнинг ;оли.
Жанг бошланди беаёв... Абу Жа;лни жангда
Икки нафар ўспирин бўяди ;изил ;онга.
Маккаликлар ;очдилар, «Ислом» ;алаба ;илди...
Улу; Олло; амридан Элчининг кўнгли тўлди.

Жангго;да илк олишган: ;амза, Али  ва Убайд,
Шу жойда этсам бўлар Али насабини ;айд:
Али насаби улу;: отаси - Абу Толиб,
Орият учун юрган, ;ар доим бўлган ;олиб.
Али онаси исми: Фотима - Асад ;изи,
Та;водор аёл бўлган, бўлган ;алол нон - тузи.
;омиладор пайтида у «Каъба»га борганди,
«Ичкарига кир!» - деган ;ойибдан «сас» келганди.
Шу он му;аддас «Каъба» деворлари очилган,
Фотима киргач эса «Каъба» яна ёпилган.
;урайшлар ;ўр;ишиб, ;улфларга калит солган,
Лекин оча олишмай, уч кун овора бўлган.
Уч кундан сўнг бу ;улфлар очилган ўз - ўзидан,
Фотима ў;ил ту;;ан, нур бал;ирди юзидан.
Хабар топиб Му;аммад, «Каъба»га келиб, дар;ол
Ча;ало;ни олганда, ча;ало; бўлган хуш;ол.
Кейин Фотима ў;лин Му;аммадга топширган,
Алининг атворига Му;аммад маъсул бўлган.
Шундай ;илиб, Элчи-ла у доим бирга юрган,
«Бадр жанги»дан кейин Элчига куёв бўлган.
Му;аммадга ;а; берган: тўртта ;из, учта ў;ил,
Бири бўлган: Фотима, - бўлган жуда о; кўнгил.
Пай;амбарнинг бу ;изи Алига нико; бўлди,
Улар ;асан ва ;усан деган ў;иллар кўрди.
«Ислом» учун жангларда орадан йиллар ўтди,
Алининг ў;ли - ;усан Иро;да ша;ид кетди.

Олти юз-у йигирма тўртинчи йилда хатар
Бошлади Абу Суфён лашкари уч минг нафар.
Му;аммад аскарлари етти юз киши бўлди,
«У;уд» майдони икки ра;иб ;ўшинга тўлди.
Элчи деди: - ;еч киши жангдан ўлжа олмасин,
Эъти;од учун - бу жанг, мусулмонлар ўлмасин...
«У;уд» майдони узра ;урайшлик аёллар
Жанговор ;ўши; айтди, чорлаб жангга хаёллар.
Жангда ўлжага бошин Мадиналиклар эгди,
Шу он душман лашкари уларни бироз енгди.
Жангда Абу Суфённинг ;инд исмли хотини
;амза юрагин юлиб, чайнаб кўрди тотини.
Элчи жангда жаро;ат олиб, хушсиз йи;илди.
Али: - Жаноб Пай;амбар - тирик! - дея ба;ирди.
Душман ортга чекинди, лекин кўплаб талофат
Мусулмон а;ли кўрди, етмиши этди вафот.
Маккаликлардан эса ўн тўрт киши ўлганди,
Бу - Абу Суфён учун жангга чорлов бўлганди.

Олти юз-и йигирма еттинчи йилда такрор
Абу Суфён куч йи;ди, зафарга бўлиб и;рор.
Мусулмонлар Мадина атрофин ханда; ;илди,
Уч минг киши йигирма кунда бу ишни бўлди.
Абу Суфён йигирма тўрт минг аскар-ла келди,
«Ханда; жанги» номини бу жанг тарихда олди.
Ханда;дан ўта олмай, ;анимлар тўхтаб ;олди,
Бу - бир ой давом этди, аскарлар жуда толди.
Кейин Маккаликларни бир бўрон ма;луб этди,
Ози; - ов;ат чодирин осмонга олиб кетди.
«Ислом»нинг душманлари иложсиз ортга ;айтди,
Шунда жаноб Му;аммад тарихий бир сўз айтди:
- «Олло;дан ўзга Ило; йў;, Му;аммад - Элчиси»,
Бу - «Ислом» калимаси, бўлинг диннинг жарчиси!

Бу пайтда Маккада очарчилик бошланди,
Бойлар ба;ри тошланди, фа;ир кўзи ёшланди.
Му;аммад жўнатганди беш юзта тилла танга
Абу Суфён номига, фа;ирлар учун нонга.
Шундан кейин «Ислом»нинг кундан – кун ортди сафи,
Тадбир, исло;атларнинг тегди маънфаат - нафи.

Олти юз-и йигирма саккизинчи йил эса
Му;аммад Макка томон юриш ;илди, ал;исса:
Шунда у бир минг тўрт юз киши билан борганди,
Маккаликлар Му;аммад йўлин тўсиб ;олганди.
Шундай битим туздилар: битим бўйича булар
«Каъба» зиёратига келгуси йили келар
Бўлди, шунда маккалик Макка ша;рин уч кунга
Бўшатиб, то;;а чи;ар бўлди, келишди шунга.
«Худайбия; сул;и» - деб ушбу битим олди ном,
Бу -;урайш устидан юту;и бўлди «Ислом».
Келгуси йили яна «Каъба» зиёратига
Му;аммад ;авми келди, миниб: туя, отига...
Маккаликлар уч кунга ташлаб чи;дилар ша;рин,
Атроф то;дан тамоша ;илди мусулмон а;лин.

Ўша йилда жу;удлар тез - тез мусулмонларга
;ужум ;илиб турганди, ти;ин бўяб ;онларга.
Му;аммад ;ўшин тўплаб, уларга уруш очди,
«;айбар» - деган ;алъасин бузиб, тупро;ин сочди.
Му;аммадга жу;удлар тўладилар катта бож,
За;арлашди ов;атин, лекин топмади илож.

Маккаликлар олти юз ўттизинчи йил эса
«Ислом» динига кирган бир ;абилани тезда
;ириб ташлаб, битимни биринчи бўлиб бузди,
Кейин яна ;ўр;ишиб, махфий бир режа тузди.
Дар;ол бу ;одисадан Мадина хабар топди,
Элчи ;ам режа тузиб, ша;арни ма;кам ёпди.
Мадинадан Маккага чи;мади бирор хабар,
Фа;ат мусулмонларга жўнади махфий чопар.
Му;аммад Мадинадан айланма йўлни танлаб,
Икки минг лашкар билан чи;ди, бўлмади англаб:
- ;аё;;а борар ;ўшин? Лашкар ;айси томон йўл
Юрса, кундан - кун сафи ортиб бораверди мўл,
Ўн минг кишига етгач, у Макка томон юрди,
Етиб келиб Маккага, кечаси то;да турди.

Ўша он арабларда ўнта аскар бир бўлиб,
Ё;арди битта гулхан, кечаси навбат туриб.
Ўша тунда Му;аммад ;ар бир аскар бир гулхан
Ё;ишини буюрди. Аскарлар то;да улкан
Кўплаб гулханлар ё;ди. Гулханларни санолмай,
;анимлар боши ;отди… Абу Суфён - чидолмай,
Жосус бўлиб борганда, мусулмонлар - тутдилар,
Сардорин бошсиз лашкар тонг отганча кутдилар.
Тонгда эса Му;аммад шундай берди бир фармон:
- Макка а;лидан кимлар ;олмо;чи бўлса омон,
«Каъба» олдида ;амда Абу Суфён уйида
Ўтиришсин тинчгина, ёл;из Олло; - ўйида!
Шундай ;илиб Му;аммад ;он тўкмай ;учди зафар,
Маккадан келажакда ариган эди хатар.
;анимлар ;абиласин бошли;и - Абу Суфён
Му;аммаддан кечирим сўраб, бўлди мусулмон.
Элчи унга ва унинг ;амза юрагин еган
;инд деган хотинига: - Сизни кечирдим, - деган.

Кейин яна кўпдан - кўп жанглар бўлди «Ислом» - чун,
Жангларда зафар ;учиб, Элчи бажарди бурчин.
Жангда доим ;ўшинга бошчилик ;илган ўзи,
Йигирма олти жангни кўрган муборак кўзи.
Тар;о; Араб элини у яхлит давлат ;илди,
Бу давлатнинг пойтахти Мадина ша;ри бўлди.

Му;аммад подшо; бўлгач, кўплаб ;ўшни давлатлар
Шо;ларига хат ёзди, - Эшитсин! - деб, - элатлар:
- «;а;дан ўзга Ило; йў;, ёл;из унга си;ининг!
Му;аммад - ;а; Элчиси, «Ислом» - ;а; дини, билинг!»
Миср шо;и мактуб – чун: сов;а - салом, о; тулпор
Мадинага юборди, Элчига бўлиб и;рор.
Византиядан чопар етиб келди шу онда,
Лекин Эрон подшо;и кўзлари тўлиб ;онга,
Му;аммаднинг мактубин йиртди майда - майдалаб,
Буни эшитиб Элчи, афсус ;илди ;айталаб...
Лек Эрон ша;зодаси - Шеруя ;илиб исён,
Отасини ўлдирди тахти - чун ўша замон.
Эрон олов ичида ;олди кўп йиллар ора,
Динни ;абул ;илишдан ;олмади ўзга чора.

Пай;амбар ;аётининг турли давридан яна
Бир неча лав;а ёздим, ;икматга тўли;, мана!
Му;аммаддан бир куни сўрадилар: - Кучли ким?
У дер: - Ким-ки ;а;рини ютиб, сукут ;илса - жим.
Бир кун касал мушукча Му;аммаднинг яктагин
Этагида ётганди, Элчи кесиб этагин
Ишга туриб кетганди. Ме;рга бой кўзлари,
Ибрат доим ўзлари, яна бордир сўзлари:
- Ибодат уч хил бўлар, бири: мол, мулк - ;аваси;
Бири: дўзах - ;ўр;уви; бири: Ра;мон - ризоси.
Ибодатнинг афзали: учинчиси бўлади,
Ра;мон ризоси билан инсон бахтга тўлади.

Ибодат учун «Каъба» томон юрса Му;аммад,
Баланд уйдан бир бева унга тўкарди ахлат.
Бир кун нима бўлди-ю, такрор бўлмади бу ;ол,
;айрон бўлиб Му;аммад, дер: - Кўрай, ;андай - а;вол?
Уйга кириб, ;араса, бева касал ётарди,
Элчи ;ол - а;вол сўраб, унинг кўнглин кўтарди.
Шунда деди у аёл: - «Иймон» келтирдим сизга,
Мени бошланг, юраман сиз кўрсатган ;а; изга.

Бир куни Му;аммадга бир киши деди: - ;изим
Бор эди, тириклайин кўмдим, афсусда - ўзим.
Сен - Олло;нинг Элчиси, Олло; сенга - ме;рибон,
Гар ;изимни ;айтарсанг, кўпаяр бир мусулмон.
Му;аммад ўша билан ;абр бошига бориб,
Олло;га та;син айтиб, ;абр устини ёриб,
- ;изало;, уй;он! – деди, - отанг ;абринг бошида,
;айтишни ;о;лайсанми ота - онанг ;ошига?
;изча уй;ониб деди: - Топдим буюк саодат -
Мен Олло;нинг ме;рини, алмашмасман то-абад
Ота - она ме;рига, тенглаб бўлмайди - буни,
Жаннатни афзал билдим, кечиринг, ота, мени! -
Шундай дея ;изало;, юмди гўзал кўзини,
Гуно;кор ота эса ночор сезди ўзини.

Опичиб, «;аж» ;илдириб онасин бир мусулмон,
- ;а;ин адо этдимми? – деди Элчига ;айрон.
- Онангни ;а;и адо бўлмайди, - дер Пай;амбар, -
Минг марта «;аж» ;илдирсанг ;ар доим опичиб гар.
Онанг келажагингни ўйлаб, кўтарган сени,
Сен ўзинг охиратинг ўйлаб, кўтардинг уни.

Элчи дер: - Бирор уйга кирсангиз дуо ;илинг:
- Олло;им, ярла;агин шу уйни! - дея, билинг!
- «Ассалом-у алайкум!» - дея, саломлашингиз!
Бу - тинчлик тилаш бўлар, битмай ;олмас ишингиз.
Ким билан у кўришса, биринчи бўлиб ;ўлин
Тортмас эди, ;амро;ин ранжитмас - чун у дилин.
Бир ёсти;и бўларди, пахта эмас унда – ;ум,
Чарчаганда бошини унга ;ўяр эди жим.
Кийимларини тоза ;илиб, ўзи юварди,
- Эскирибди, - демасди, ямо; солиб, тикарди.
Бўйчан кўринар эди, ;ую; - ;ошли, ;аро - кўз,
;ирра - бурун, кенг - ;або;, ўзи доим - ширин сўз.
Сочин узун ўстириб, ювиб, тараб юрарди,
Ипак кўйлак киймасди, жун матодан - киярди.
Очарчилик пайтида ;орнига бо;ларди тош,
Тўйиб ов;ат емасди, этарди сабр - бардош.
Уй;отмасди болани тиззасида ухласа,
Шу ;олатда ибодат ;иларди ;еч бўлмаса.
;орон;и, узун тунлар мойчиро; ё;мас экан,
- Мойимиз бўлса, таом ;илардик, - Ойша деган.
- Барча динни ;урматланг! - деган эди Му;аммад,
Динлар эрур ;а; йўли, ;а;;а си;ининг фа;ат!
Унинг Марям хотинин «Христян» бўлган дини,
Яна бири - я;удий, София - дерлар уни.

Тўрт му;аддас китоб бор: «;уръон» бирининг номи,
Му;аммад - ;а; Пай;амбар, «Ислом» - Олло; инъоми;
Яна бири: «Инжил»дир, - Исо ор;али тушган;
Яна бири: «Таврот»дир, - лойда ёзуви пишган,
У - Мусога тушганди; Довудга эса: «Забур» -
Барчаси маънавият йўлларида сўнмас нур.

Беш нарсани фарз ;илди Элчи мусулмонларга:
- Бири: Ишонч - Олло;га, китоб, Пай;амбарларга;
- Иккинчиси: «Ибодат» - беш ва;т намоз ў;ишни;
- Учинчиси: бир йилда бир ой «Рўза» тутишни;
- Тўртинчиси: «Закот»дир – даромадлардан соли;;
- Яна: «Каъба» таъвофи - ризоси учун Холи;.

;ижрий тў;;изинчи йил Элчи сўнгги «;аж» ;илди,
Бир юз йигирма тўрт минг мусулмон бахти кулди.
Шундан кейин саксон кун ўтгач киришга рухсат
Сўраб, бир зот эшикка келганди бироз фурсат.
У зот: - Кирсам бўларми? – деди уч бор ўша он,
Му;аммаднинг ёнида Фотима эди гирён.
Фотима дер: - Мумкинмас, касал бўлди Му;аммад...
У зот дер: - Мен - Жаброил... Элчи деди: - Мар;амат!
Пай;амбар сўнгги марта ;а;;а ;илди илтижо:
- Дийдорингга мушто;ман, ра;м , айла бажо!..

Пай;амбар зиёсидан келажак тонги отди,
Олтмиш уч йиллик умри бани башар уй;отди.

Калима
(Мувашша;)

Тарихларда турли - туман ўтди элатлар,
Амирликлар-у хонликлар, буюк давлатлар,
Ном - нишонсиз унутилар: ;усур, иллатлар…
Гуво; замин, келиб - кетди кўплаб миллатлар,
Ра;амлар-у сўз етмайди ифодасига,
Имкони йў; одам учун, бўлмас - ;асдига,
Давр-у даврон бўйсинмайди инсон дастига,
А;ли башар  чидаёлмас «баланд - пастига»,
Нажотимиз ўзингдирсан Ра;мон, аслида.

Ўзинг - менинг ме;рибоним, номусим - орим,
Зарурият - Сенинг амринг, вужудим, борим.
Гуно;ларим – савобимда мудом - гуво;им,
Амалларим, хаёлимдан ;ар дам - ого;им.

Ибтидони - инти;они яратган Тангрим,
Лаин зотин ма;луб этдинг, муборак – амринг!
Оши;ингман икки дунё, ;утлу;дир ;адринг,
;иммат – мар;аматинг чексиз, ягонам - Бирим!

Йўллар очдинг сен кўнглимда эзгуликларга,
Ўзинг - ;удратим курашда ёвузликларга,
;иёматдаги ишончим - кўргуликларда.

Мурувват-у иноят-ла «Элчи»лар бердинг,
«Уммат бўлинг Пай;амбарга!» – «;уръон»-ла дединг.
;амд-у сано сенга бўлсин, эй, зоти шариф -
Адолатли, ;имматли зот, ;улингман ;ариб.
Мар;аматингга мушто;ман, гуно;ларим - кўп,
Ме;р-у шаф;атингга зорман, ;илмишларим - «хўп…»
А;л ;амда кўнгил бердинг, танамга - ;удрат,
Дийдорингни тушда кўрдим, унутмам абад!

Пўлатдек тобладинг, дўстим, ;увонч-ла ;ар дам,
Амал ;амда ижод бердинг, ;аётда - ;амдам.
Йўлларимни ёритдинг сен ;ам бердинг билим,
;урбатлардан ;алос этдинг, очи;дир ;ўлим.
Азалият - абадият чархи ;ўлингда,
Мулки борли; шараф топар ойдин йўлингда.
Барча калом - оятларинг жойдир дилимда,
Алай;иссалом зотларинг мадад йўлимда.
Ру;ларини шод этишинг илтижо ;илгум,
Илтижомни ;абул ;илсанг, мен ;ам шод бўлгум!
Муносиб сўз битолмасам, кечиргин ўзинг,
Иноятлар, ра;матингдан порлайдир кўзим.
Зарлар каби жило берар кўзларимда ёш,
Дилимни нурафшон этган ме;рингдир - ;уёш.
Иродамни муста;камла ;аёт - момотда,
Ру;им ;ар дам равшан айла, ;ўлла ижодда!

;
ЎН УЧИНЧИ СУ;БАТ

Бу су;бат ба;ишланди юрак мулки: ме;рга,
Бахт-у саодат топар, ;арши турган ;а;рга.

Ме;р

«Бисмилла;ир Ро;манр Ро;ийим», - деб, бирор иш
Гар бошласак, албатта, осон битар ;ар юмуш.
Ме;рибон ;ам ра;матли... - деб улу; ;а;ни инсон
Аввало, таъриф этар, тилга олса у ;ар он.
Ме;р - ру;нинг ози;и, ме;р - ;аёт гарови,
Катта - кичик инсонлар ;албин нури - олови.
Кўзи со;лом инсонлар кўрар жа;онни бир хил,
Ме;рли ;алб нурида - жа;он жилваси ;ар хил.
;албда ме;р бўлмаса, икки - нотаниш инсон:
Йигит ва ;изда севги бўлмас эди ;еч ;ачон.
Агар ме;р бўлмаса бўлмас эди ў;ил - ;из,
Бўлмас эди тириклик, ;олмас эди бирор из.
Энди ме;р ;а;ида ;иссамни этсам баён:
Болалик, мактаб, ёшлик... чо;и ;айтмайди аён.
Ме;рим тушиб: ;изларга, ота - онам, санъатга,
Юртга, кейин Олло;га, тушдим ўзим ;айратга.

Улу; ;а;;а - кўп шукур!

Ота - она ме;рига тўйдим, - деганлар борми?
Биро; барча гўдакка ота - онаси ёрми?
Улу; ;а;;а - кўп шукур! Ота - онам бор бўлди,
Ўзим ота бўлганча улар-ла ба;рим тўлди.
Онам - ме;рнинг бо;и, отам - жасорат то;и,
Олти ў;ли, уч ;изи - ул;айдик, кенг - ;учо;и.
;еч ким устун бўлмаган бу омонат дунёга,
Улар ;ам вафот этди, ;абри тўлсин зиёга.

Илк му;аббат

Шундай ;олган хотира: Мактабдан келган чо;им,
Онам деди: - ;аердан бугун келдинг, дудо;им?
- Мактабдан... - дедим ;айрон, билмай нима гаплигин.
Онам деди: - Елкангда атир ;иди яширин...
Ў;увчи бола эдим ўн беш - ўн олти ёшда,
Дарс тинглардим, ўйнардим, турфа фикрлар - бошда.
Эслаб кўрсам, ўша кун ёнимда ўтирган ;из
Ортимдаги партада ўтирган эди ёл;из.
«Атир...» - шу ;изнинг иши, елкамга у ;уйганди,
Шу иш бўлди-ю, бутун унга ме;рим уй;онди.
Ёш ;албимга илк бора ме;мон бўлди му;аббат,
Кечаси-ю кундузи уни ўйлардим фа;ат.
Борар эдим мактабга энди у учун, албат,
Гар у дарсга келмаса, етмасди менда то;ат.
;албда туй;ум яширин, «Севдим!» - дея олмасдим,
Ёзолмасдим ;атто хат, лек ортидан ;олмасдим.
Шундай бўлди бир кун ;ол: ;ўлида ;о;оз кўрдим,
А;воли ;ам - ўзгача, бу ерда бир сир билдим.
У мактаб ор;асида катта танаффус чо;и
Ўзга хатин ў;иди, ;албимда ;олди до;и.
Дарсга бўлди ;ўн;иро;, тез келдим ўз жойимга,
Нигоримдан дарак - йў;, нима бўлди «ой»имга?
Дарсга келди кечикиб, ў;итувчи саволга
Тутган эди, у ;олди жуда ;ийин а;волда:
Бир зум у ;атти; кулди, бир зумдан кейин йи;и,
;он ;илиб ба;рим тилди ўзга му;аббат ти;и.
Яна дарслар... Мактаб – чун яна ;айта тирилдим,
Энди гўзаллар учун «масофа са;лаб» юрдим.

Ўрта таълимли бўлгач учратиб ;олдим бир ;из,
;измас - кўкдан энганди ;ошимга «Зу;ро юлдуз».
;арбий хизматга кетдим, сўнг ў;иш - чун сафарга,
Анча ва;т хат алмашдик, севгим ;олди хатарда.
Шеърим бор шу ;из учун, буни билмайди ўзи,
«Билмадим», - деб атадим, ў;иб ;увонсин кўзи...

Билмадим

;албимдаги пин;она муаттар гулим,
;ўлларингдан тутишга етмади ;ўлим,
Йилдан - йилга ;он бўлиб, йи;лади дилим,
Со;индимми мен сени, эркам, билмадим...

Суронларда йў;отдим, азизам, сени,
Топган - топмаганларим ;исобсиз мени.
;албим сенга талпинар, ;умсади не-ни?
Со;индимми мен сени, эркам, билмадим...

;ижрон азоби - ;атти;, тугамас - азоб,
;албим - оташ, тугади кўзимдаги об.
Дил из;орим ;абул ! Беролмайман тоб,
Со;инибман мен сени, эркам, билмадим…

Гўзалликда тенгсизим, эй, мо;-и тимсол,
Сени яна бир кўриб, бўлиб ;олдим «лол!»
Йўлдош Ба;рин ийманиб берар бир савол:
- Со;индингми мени ;ам, эркам? Билмадим...

Устоз ме;ри

Яна ме;р ;а;ида: Москвага борган ва;тим
Улу; устоз учратдим, ижод - чун ошди а;дим.
Ме;рга тўли; ;алби, умри санъат - чун - фидо,
Мени тарбия этди, буйру;и ила Худо.
Ота - она фарзандга берар ме;р, берар жон,
Аммо устоз ме;ри-ла шогирд доим топар нон.
Шунинг учун жаранглар эл аро абад ма;ол:
«Устоз - отангдан улу;», яхши шогирд тотар бол.

Гўзал шимол, гўзал Русь, гўзал: тил, ;аёт, одат...
Ўша ерда англадим мен йўлин бахт - саодат.
Вероника, севгингдан олди севгим нишона,
Гўзал, самимий, эй, ;из, сен ;ам бўл бахтли она!
Сенга атаб шеър битдим, «Хотира» бирин номи,
Энг гуллаган давримда бўлдинг Олло; инъоми...

Хотира

Осмон - тўла юлдуз: бири – я;ин, бири - йиро;,
Уларда ;ам бормикан азоби фиро;.
Ой ;ам хомуш сузади, ба;ри - яримта,
Уни булут тўсади, ;илади нимта.
Енгилгина шабада барглар тебратар,
;аловатсиз юрагимда ту;ён уй;отар.
Хотирамда жонланади ёшлик йиллари,
Ортда, уф;да ;олди севги йўллари.
Ўртада: то;лар, чўллар, сано;сиз кўллар...
Хотирамда сочим силар ул гўзал ;ўллар.
Эсон - омон бормикан, суюкли дилбармикан,
Ёки у ;ам - фиро;да, хотирага ёрмикан?

Ватан

Сўнгра менда уй;онди Она - Ватанга ме;р,
Мусофир бўлган билар, юртда ;андай бор се;р...?
Азиз Турон, улу; Шар; - киндик ;он томган тупро;,
Суяк - суякларимдан ўтди азоби фиро;.
;атто, назмда ;ийин из;ор этмо; му;аббат:
- Ватан, мен ;ам ў;лингман, севаман сени абад!

Ватанимнинг ;адрига етдим, ёронлар!

Мусофирликда бўлдим, у;дим ;икматни,
Яхшиларни учратдим, топдим дилбандни.
Тасодифан йи;илиб, тотдим «хўп...» дардни,
Ватанимнинг ;адрига етдим, ёронлар!

;еч ;айси юртнинг, дўстлар, текинмас оши,
Тўтиёга айланар ўз юртинг тоши,
Вужудимда марварид кўзимнинг ёши,
Ватанимнинг ;адрига етдим, ёронлар!

Ўзга юртларда кўрдим я;;олро; ;аёт,
«Иймон» ;удратин билдим инсонларда ёт,
Барча элда азалдан иймонсиздан «дод!»,
Ватанимнинг ;адрига етдим, ёронлар!

Турлича аталади турли хал; номи,
Аммо бир хил бўлади ;увонч - армони,
Ўз хал;имга фидодир танамнинг жони,
Ватанимнинг ;адрига етдим, ёронлар!

Бизга бўлсин Олло; ёр

Ўз юртимда уйландим, хотиним исми: Дилбар,
;уло;ига айтганман дил из;орим, назмим бор.
Хаёлимда тун-у кун «Му;аббат» шеърим такрор,
;а; Олло;им - ;иммати: бизга ;ар дам - и;бол ёр!

Му;аббат

Ниго;ингдан сачраган уч;ун
Яно;ингда бир хол бўлибди,
Узилган ;ар севинч ёшингдан
Сийнанг узра гав;ар тўлибди.

Чиройинг - чун тунда тўлин ой
Тенг бўлиниб бўлибди зирак,
Юрсанг изинг ўпади ;уёш,
Айт, мен нима ;илишим керак?

Маъсулият

Она замингга келиб, илк бор ў;идим «;уръон»,
;а;;а бўлган ме;римни англаб ;олдим ўша он.
Ме;рибон, улу; Олло;, тасанноларим - сенга!
Сендан ўзга Ило; - йў;, тў;ри йўл кўрсат менга!
Азал - абад мавжуд зот, ;утлу; ;ар доим рўзинг,
Суянч ;амда таянчим, ишонч, ;увончим - ўзинг.
Чексиз ме;рингдан ба;ра олиб, бўлдим шоиринг
;ам рассоминг, маъсулман, муборак ;ар бир амринг.
;албга солдинг иштиё;, жилвагар «санъат ;асри»н
Дарвозаларин очдинг, англатдинг ижод сирин:
«;а;;а ме;р!» - тилсими бу «;аср» бўса;асин,
;а;рга тўли; ;албдан Олло; - Ўзи асрасин!

Гўзаллик сири

Олам ;алат тузилган, ;ар ким ;ар нарса излар,
Та;дир ;ар хил ёзилган, ўхшаши йў;дир кўзлар.
Кимлар излайди бойлик, кимлар излар синоат,
Кимдир ёр излаб ойдек, ;еч топмаган ;аловат.
- Мусаввирлик - афзал, - деб, изладим гўзалликни,
Титкилаб кўрдим, аввал, тарих-и азалликни.
Тополмадим тарихдан сабабини мис;олин,
Ўйлаб кўрдим ;орди;да таш;и оламнинг «ол»ин.
Ўзга юртларда кездим, кўпдир манзил – миллатлар.
Кўнглим совуди, бездим, ;ар жойда бор иллатлар.
Ўз юртимда изладим сайр этиб: дарё, кўллар...
Тан;оликда бўзладим, чарчади оё; – ;ўллар.
Кузатардим гўзаллик го;о тонгда, го; шомда...
;ора кўмирда «ол»лик кўрдим ойсиз о;шомда.
;албим ;ўрин ;ўз;адим, а;лимни солдим ишга,
Туй;уларим тўз;адим, тайёрман пок юмушга.
Кўнглим кўзи очилди, нур тўли; кўрдим жа;он,
;аламдан дур сочилди, ижодимда - ме;р кон.
Очингиз дилнинг кўзин, гуно; ;илманг, покланинг!
Гўзаллик ёздим сирин: «Савоб»ланинг, ;а;ланинг!

Ўзинг пано;им

Та;дир бизни бунчалар суйди,
Биз - чун ;уёш ловуллаб куйди,
Ой - юлдузлар нурларин ийди,
Яратувчи - Ўзинг Олло;им,
Ўзинг - Ра;мон, ўзинг - пано;им!

Шамоллар-да биз учун куйлар,
Биз - чун то;дан камалак бўйлар,
Булбуллар-да биз учун сайрар,
Яратувчи – ўзинг Олло;им,
Ўзинг - Ра;мон, ўзинг – пано;им!

Кунлар, тунлар, йиллар... алмашар,
;удратинг-ла яшнайди башар,
Йўлдош Ба;рин сен-ла диллашар,
Яратувчи – ўзинг Олло;им,
Ўзинг - Ра;мон, ўзинг – пано;им!

Ме;р ардо;и

Ме;рибон инсоннинг озори бўлмас,
;а;ри кўп ;албларнинг бахти ;еч кулмас,
Ким-ки ;офил экан йўллари - йўлмас,
Азизларим, сизга ме;р со;индим,
;адрдонлар, сизга и;бол со;индим!

Ме;р ардо;ига ;еч ким тўймаган,
;а;рнинг ўтида борми - куймаган,
Дунё кимни суюб - кимни суймаган?
Азизларим, сизга ме;р со;индим,
;адрдонлар, сизга и;бол со;индим!

Ме;рнинг меваси – «;аёт гуллари»,
;а;рлилар изин ;олмас куллари,
Йўлдош Ба;рин, шараф - ;икмат йўллари,
Азизларим, сизга ме;р со;индим,
;адрдонлар, сизга и;бол со;индим!

Тилак

Со;инч кўз ёшлари ;аро бўларми,
Ме;рсизнинг ;алби яра бўларми,
Эзгулик иш;ида гумро; ўларми?
Азизларим, ;а;дан ме;р тилайман,
;адрдонлар, ;а;дан и;бол тилайман!

Нур бор жойда доим соя бор бўлар,
Яхши йўлга чи;са, ёмон ёр бўлар,
Синовсиз ;ар йўлда муродсиз - ўлар:
Азизларим, ;а;дан ме;р тилайман,
;адрдонлар, ;а;дан и;бол тилайман!

Ме;р, му;аббат, албат, - и;бол юлдузи,
;а;ри кўпнинг, бешак, ;уврар илдизи.
Йўлинг, Йўлдош Ба;рин, бўлсин бахт изи:
Азизларим, ;а;дан ме;р тилайман,
;адрдонлар, ;а;дан и;бол тилайман!

Дўстлар ме;р ;а;ида су;бат ;илдилар узо;,
;уйида назм этдим ибратлисин мен биро;:

Ме;рибонлик

Са;рода бир ;ария жуда чан;аган эди,
;уду; ёнига келиб, ўзига – ўзи деди:
- Бу ;уду; чу;ур экан, бўлганда ар;он, челак,
Шу тобда сув ичардим, жуда ;ам бўлди керак...
Шу пайт ;уду;;а келиб, бўйнини чўзди жайрон,
Сув ;уду;нинг лабига кўтарилди ўша он.
Жайрон ;ониб сув ичиб, са;рода бўлди ;ойиб,
;ария ;ам энгашди, оё;и кетди тойиб...
Сув ;уду;нинг тубига ;очиб кетди, ажабо!
Шунда чан;о; ;ария ;а;;а ;илди илтижо:
- Олий ;имматли дўстим, сувдан ;из;андинг, на;от,
Жайронингга сув бердинг, ўзинг бергувчи ;аёт...
Олло; дер: - «Дўстим!» - дейсан, сен сувни кўрган замон
Ар;он, челакни ўйлаб, мени унутдинг шу он.
Мени ёдида са;лаб, бўйнини чўзди жайрон,
Сувинг ;уду; лабида, барчага мен - ме;рибон.

Ба;она

Чўлда чан;аган отли; бир чайлага келибди,
Чайладан чи;;ан чолга: - Сув олиб чи;, чол! – дебди.
;ўлида коса билан йи;илиб ;олибди чол,
Отли; отидан тушиб, чолдан сўрабди а;вол.
Чол деди: - Ўнг оё;им о;риб ;олди товони,
Бироз у;алаб ;ўйсанг, ;отиб ;олмас - чун ;они...
Отли; у;алаб ;ўйди... Сув келтириб, деди чол:
- Энди ичсанг бўлади, мана коса, ола;ол!
Сув жуда сову; эди, келгандинг чўлда ;изиб,
Мен ;ийла ;илиб, сени совутдим ва;тни чўзиб...

Бемор ;ўшнилар

Палаталар ва заллар касалхоналарда кўп,
Бирида икки бемор даволанар эди «хўп...»
Бир беморнинг дивани эшик ёнида эди,
Деразанинг ёнида ётганига у деди:
- Деразанинг ортига ;аранг, ;ўшни, нима бор?
;ўшниси дер: - Азим кўл, узо;да то; - улу;вор,
Кўзгудек кўл юзида ол елкандан ;олар из,
Шу елканда сайр этар: ма;рур йигит, гўзал ;из.
Устида - ча;алайлар, ортида - ;ую; ўрмон,
Чў;;илар ялтирайди, атроф: гўзал, чаро;он...
;ир;о;да бали;чилар тўр ташлаб ;ўйиб кўлга,
Бир гулхан атрофида гурунглашмо;да сўлда...
Эшик ёнида ётган - ўйлар: - Мен - бахтсиз инсон,
Дераза ёни тегмас менга ундан ;еч ;ачон ...
Кунлар ўтиб, бир куни унинг ;ўшниси ўлди,
Энди унинг орзуси дераза ёни бўлди.
;амширага у деди: - Ўша ерга ўтказинг,
Деразанинг олдида бирозгина ўт;азинг!
Деразадан ;араса, ортида оппо; девор,
;амширадан сўради: - ;ани то;лар улу;вор?
;ўшним менга ;ар куни кўрганин сўзлар эди...
- ;ўшнингиз сў;ир эди, - ;амшира унга деди, -
Шу - сў;ир ;ўшнингизнг бор эди кўнгил кўзи,
А;ли «Савоб» билан - банд, севинчбахш эди ўзи.

;айкалтарош дер шу дам: - Бир ;икоям бор,
«;унарга ме;р» аталар, жуда – ибратвор:

;унарга ме;р

Бир ;ишло;да бор эди мо;ир кўзагар,
Бозори ча;;он эди, кўзалари - зар.
Бир кун бир ўсмир келиб, деди: - Бобожон,
Сизга шогирд керакми, ;ар доим ча;;он?
Кулол деди: - Кела;ол, керакдир «Савоб»!
Ким-ки ;унарли бўлса, тотмайди азоб.
Устоз - шогирд тутинди бобо ;ам ўсмир,
;ар бир кўзада ;уёш минг жилва ;илур.
Оташ - кулолтандирда, унум - самара,
Лекин шогирд тандирга йўлар кун ора.
Йиллар ўтди... Ул;айиб, шогирд дер: - Устоз,
Менга «Фоти;а» беринг! Амалларим – соз...
Устоз деди: - Шошмагин, сабр ;ил бироз!
«Сабр сари; олтиндир», сенда – ;унар оз.
Шогирд шошди, устани ;ўймади ;истаб,
- О; йўл! - деди устози, - ;аёт - зўр мактаб...
Шогирд шошиб, бозорда бир дўкон очди,
Харидорни чорлади, лек улар ;очди.
Икки кулол дўкони бўлди ёнма - ён,
Катта кулолнинг ;ар кун савдоси ча;;он.
Кичик кулол тун-у кун тинмай ишлайди,
Аммо жило беролмай, бошин ;ашлайди.
Шогирд касодга учраб, устозга келди:
- Устоз, мен ёшлик ;илдим, кечиринг! - деди.
Уста деди: - Кела;ол, керакдир «Савоб»,
Навбат лойдан - тандирга, тандирдан ол тоб!
Шогирд «кирди тандирга», тобланар кўза,
Устоз бир «пуф»лаб, гуё олади бўса...
Кўзаларда - минг жило, савдода - унум,
Устоз - шогирд бир зум ;ам билмайди тиним.
Кўзаларнинг ;иймати: кумуш, олтин, зар...
Пул жаранги шогирдда ;асад уй;отар.
Кичик кулол ўйлайди: - Ишим - мукаммал,
Энди мен ;ам ўзимча ;иламан амал.
Шогирд устозга деди: - Ме;рибон устоз,
Менга «Фоти;а» беринг! Ишим энди - соз...
Устоз деди: - Шошилма, сабр ;ил бироз,
Бозор - пулни ўйлама! Сенда – ;унар оз.
Пулга ;изи;иб шогирд, бир дўкон очди,
Лек харидор бўлмади - бори ;ам ;очди.
Яна ўша муаммо: кўзада йў; нур,
Шогирд куйинар, аммо сир кўзада - кир.
Катта кулол кўзасин «ёнар савдоси»,
Кичик кулол савдосин кўпдир ;ов;аси.
Кичик кулол – ноилож, каттага келди,
- Устоз, нодон шогирдни кечиринг! - деди.
Устоз деди: - Кела;ол, керакдир «Савоб»,
;унарга ме;р ;ўйсанг, тотмассан азоб.
Устоз, шогирд - ;амжи;ат, кўзалар ясар,
Кўзаларда - минг ;уёш, ;ар кўза - асар.
Улар, гуё нозик бел жононга ўхшар,
Бўйнидаги хал;аси, бирам, ярашар...
Бир кун устоз шогирдга деди: - Ўзинг ;ам
Муста;ил бўл, ;унаринг энди эмас кам!
Шогирд деди: - Устозим, кўзаларга сир
Мен беришни билмайман, сирим чи;ар кир.
- Сен «пуф»лашни билмадинг пишганда кўза,
Тандирдаги чў; кули кўринмас кўзга.
Кул устидан сирладинг, пайдо бўлди кир,
Айтмадим, бу ;унарга ;ўйсин, - деб, - ме;р!
Мен уларни ўпмайман, тандирдан олиб,
«Пуф»лаб, кейин сирлайман ;уёшга солиб.
Менинг кўзам жилоси шунинг - чун ;ал - ;ал,
Шундан сенинг кўзангни жилоси - «касал», -
Дея, устоз шогирдга «Фоти;а» берди,
Шогирд устозга шунда: - Кўп ра;мат! - деди.
Устоз - шогирд дўкони бозорда - ;атор,
Кўзаларнинг жилоси кўзни ;увнатар.
Шу дўконлар биридан мен кўза олдим,
;унарга ме;р сирин шогирддан билдим.


Дўстлардан бири деди: - ;унарга ме;р
Дастурхонни бут ;илар, лекин иш; – се;р
;изларнинг - ниго;ида, ;алблар этар банд,
Шо; - гадога бу туй;у ёт эмас, албат.

Жонона макри

Наполеон фоти;ликни му;имро; билган,
Лек жангларда жононларни кўп олиб юрган.
;ар бирининг этагига сочган зар - олтин...
Бир гўзал уни алдаган: - Олмасин, - деб, - тин!
У оё;и билан сурган милларин соат,
Сафода айш – ишрат пайти, кўп сўзлаш уят...

Шо;она сов;а

Дўстлардан яна бири деди: - Ёдимда...
Подшо; Хорун ар-Рашид бўлган ;адимда.
Унинг ;ам ;арамида кўп бўлган, чунон,
Дилраболар сараси, аммо бир жонон
Подшо; сов;а – саломин олмаган, ;аргиз,
Деган: - Шо;им, сов;анинг зўри - ўзингиз...
Подшо; унга уйланган, и;боли - кулган,
Фаросати сабаб у малика бўлган.

Насу;

;адим замонда Насу; исмли эркак бўлган,
Аёллар ;аммомида узо; ходимлик ;илган.
Унда мўйлаб бўлмаган, у ўхшаган аёлга,
Жононаларни ювган, лек келмаган хаёлга
Аёллар ;аммомида эркак киши борлиги,
У;аловчида эркак шодасининг ёрлиги.
Энг лобар жононалар сирни биларди фа;ат,
У;алатиб баданин, го;о ;иларди «ро;ат».
Малика ;ам сир билган, ;изларга «кунлаб» уни,
;азиллашиб, ;ўр;итди уни пайшанба куни.
Малика дер: - Зирагим йў;олди, тез топинглар!
Барчани ечинтиринг, эшикларни ёпинглар!
«Момо - ;авво» киймида барча - ечинди, навбат
Насу;га келган чо;и, зирак «топилди» фа;ат.
Бир бурчакда: - «Ўлдим!» - деб, ўтирган эди Насу;,
- «Зирак топилди», - дегач, енгил тортиб, деди: - «У-уф..!»
- Бўса исси;ми - сову;? – деб Насу;дан ;азилкаш
Сўраган эди. Деди: - Бўлса ;амки - париваш,
Кўпи - кўнгил айнитар, асалнинг - ози ширин,
Асл, нафис гўзаллик - оддий кўздан яширин.
Ўшандан кейин Насу; ўзга юртларга кетди,
;еч ким кўрмади уни, балки жосуслар тутди.

Сайрго;да

(Таксист яна гап ;истирди жононлар ;а;да:
- Бир ша;арда, бизлардан кўп эмас узо;да,)
Ме;монхонада бир сайё; дўстидан сўрар:
- «Жононалар тили»н билмам, не десам бўлар?
Дўсти деди: - Билмасанг гар, сайрго;га чи;,
;изларга сен об - ;аводан гап бошла «или;...»
Шомда сайё; сайрго;да деди ;изларга:
- Об - ;аво ;ана;а бўлди кеча сизларда?
Жононлар дер: - Кеча ;аво бўлганди яхши,
Ахир ;озир - ба;ор фасли, фасллар - на;ши.
Сайё; деди: - Бугун ;андай бўлади ;аво?
Гўзаллар дер: - О;шом - сўлим, йў; «дард»га даво.
Сайё; сўрар: - Эрта ;андай бўлади ;аво?
Сабри тугаб, жононлар дер: - «Э-во;!» - бедаво,
Бизлар ;аво кузатувчи – синоптиклармас,
Бизлар дилдорлар бўламиз, йў;ол, ярамас!

Та;дир

Ишратсевар жонона фолчига борди бир кун,
Деди: - Мижозларим - кам, менга фол очинг бугун!
Фолчи деди: - Кўп зино ;илибсан сен дунёда,
Дарё - кўлга чўмилма, умринг бўлар зиёда!
Келажакда, бир куни ўласан сувга чўкиб...
Шу фол – сабаб: жонона юрарди сувдан ;очиб.
Самолётда борарди у ;айга борса доим,
Бир куни самолётга кечикди ўша ойим.
Денгиздан ўтиш учун улкан кемага минди,
Та;дирдан ;очиб бўлмас, у тузо;;а илинди.
(Каъютадан чи;мади паълубага бирор кун,
Лекин у чўкиб ўлди, ундан ;олган шундай ун).
Денгизнинг ўртасида кўтарилди зўр тўфон,
Кема икки бўлиниб, чўка бошлади... Шу он
Жонона дер: - Ё, Олло;, гуно;им - чун бир мени
Кўплаб одамлар ўлса, инсофинг борми сени?
- Ишратсевар жонларни тўпладим, - деди Олло;, -
Ўн йилда бир кемага, ;ар ишда ўзим - ого;.

Ёл;ончи

Бадбашара бир эркак кўзгуга ;араб туриб,
Дерди: - Олло;им, шукур, яратдинг кўркам ;илиб...
Бир дўсти ўша чо;да йў;лаб ;олди, ного;он.
Хотини сакраб туриб, эшикка чопти шу он.
- Дўстим нима билан банд? – сўради ундан ме;мон.
Жувон дер: - Ўзин ма;таб, Олло;га айтар ёл;он...

Келинчакнинг ;ийласи

Бадбашара келинчак тушди сў;ир куёвга,
Кўз табиби Мультондан яёв келди яйловга.
Ул табиб очар эди кимда бўлса сў;ир кўз.
Куёвини келинчак - кўрсатмади, дея сўз:
- Агар кўзи очилса, ул мени ташлаб кетар,
Бахтсиз бўлиб ;оламан, менга кўр куёв етар.

Кафолат

Чиройли аёл деди бадбашара эрига:
- Ўлсак, ошён ;урамиз жаннатнинг энг тўрида!
- Жаннатий бўлишингни биласан ;андай ;илиб? -
Деди эри. Хотини деди, «;и;ирлаб» кулиб:
- Менинг гўзаллигимга ;ар тун шукур ;иласан,
Сенинг хунук тур;ингга то;атимни биласан.
Шукурли - то;атлилар жаннатий бўлар, - деган
Гапни кўп эшитганман, ;ар ишда - ого;  Эгам.

Севиш учун

- Олло; нечун сизларни яратган гўзал ;илиб? –
Деб эри хотинига савол берди, суйкалиб.
Хотини дер: - Бизларни эркаклар суюш учун...
- Нима учун ;а; сизда кам ;илди а;л кучин?
Хотини дер: - Севиш - чун сизлардай бадбашара
Ва ;ўпол эркакларни, кўзгуга бориб ;ара!

;ийла

Нок тагида эр – хотин тушда чой ичар эди,
Дарахтдаги бир нокни хотини: - Ейман! - деди.
Эри деди: - Чарчадим, ўзинг чи;иб ола ;ол!
Хотин чирмашиб нокка, чи;иб кетди, бемалол.
Нок устида хотини эрига ;ар;аниб, дер:
- Ким-ла зино ;иларсиз? Сизни ютсин ;аро ер!
Эри деди: - Баландлик таъсир ;илибди ёмон,
Пастга туш, мен чи;аман, айланди бошинг, чунон!
Хотини пастга тушди, эр чи;ди нок устига,
Хотин ;ўшниси билан ўйнарди нок остида...
- Нима ;иларсан, хотин? – деди ю;оридан эр.
- Этагимга пишган нок солаяпман, - хотин дер.

Биринчи апрель

;изи;чи, ;азилкашлар куни – биринчи апрель,
;ар хил ;азил ;илишар ;ар йили, бу - кунда эл.
;азиллашиб хотинга эри деди ўша кун:
- Жоним, кечир, хиёнат ;илдим сенга мен бугун.
Хотини жа;ли чи;иб, деди: - Мен ;ам хиёнат
;илган эдим бир куни синфдошим-ла Ёрмат.
Эри деди: - ;ой, Хотин! Биринчи апрель – бу кун…
Хотин деди: - Бизники бўлган «Наврўз куни», тун.

;амфикрлар

Икки ўрто; бир жойда су;бат ;илдилар узо;,
Су;батда бири деди, бирига ;ўйиб тузо;:
- Менинг икки ёрим бор, иккиси ;ам - дилрабо,
Кайф-у сафом жойида, рашки кучли ўзаро...
Дўстига ;авас ;илиб, у дўсти ;ам иккита
Хотин олди, ишратни ;о;ларди жуда – жуда...
Шу тун катта хотини йўлатмади ёнига,
;ир; кун ўтгач у тегди кичигининг жонига.
- Бор севганинг ёнига! – деб, икки хотини ;ам
Уни уйдан ;айдади, эзди уни ташвиш – ;ам.
Тунаш учун масжидга борган эди у тунда,
Бир бурчакда бир киши ётганин кўрди. Шунда
Ўша киши «;и;ирлаб» кўрпа тагида кулди,
Разм солиб ;араса, ўрто;и экан, - билди.
У дер: - Нечун алдадинг? Йў;отдинг ;аловатим...
Деди: - Ёл;из зерикдим, мусибатда - ;аётим.

Болалар ;ани?

Давлат уй – жой беришни кимда бўлса беш бола,
Эълон этди эл – юртга радиодан ;авола.
Эр-у хотин, тўрт ў;ил яшарди бир оила,
Беш фарзанд бўлиш учун керак бўлди бир бола.
Эри деди: - Фариштам, яна ў;лим бор эди,
Шуни олиб келаман, - деди-ю, тунда кетди.
;айтиб келса, хотини уйида ёл;из эди,
;айрон бўлиб: - Онаси, болалар ;ани? – деди.
- Тўрт ў;лимни тўрт ота олиб кетишди тунда, -
Йи;ламсираб дер хотин, - сиз йў; эдингиз бунда.

Янги уйда

Кўп ;авватли уйлардан олиб янги хонадон,
Эр – хотин кўчиб ўтди. Эртаси кун, ного;он,
Хотин деди эрига: - ;ўшни хотинга ;аранг,
Кирин тоза ювмаскан, лекин кўйлаги таранг...
Кейин, яна неча бор ўша ;ол бўлди такрор,
Эри деди: - ;ўшнимда зўр мало;ат, ;омат бор...
Кейинги кун хотини деразадан ;араб, дер:
- Кирин тоза ювишни ;ўшним ўрганибди, эр.
Эри дер: - Бугун тонгда, сен ухлаб ётган замон
Деразаларни ювдим, олам бўлди чаро;он.

«Футбол мухлисаси»

Кампирнинг чоли ўлиб, футбол кўрмай ;ўйибди,
- Она, футбол бошланди, – кампирга ў;ли дебди.
Кампир дебди: - Етмиш йил футбол кўрдим мен, аммо
Футболни «жиним суймас», бобойим йў; – муаммо...

;айнонанинг чораси

Бир момо келинига деди: - Тунда мен - ёл;из,
Неварамни менга бер, ;ар хил ўй келар ти;ис...
Келин деди: - Бермайман, болам - ўзимга керак,
;ар бир ў;ил – ;из бўлар онанинг ё;и юрак.
Момо ;ово;ин уйиб, уйига кириб кетди,
Бироздан сўнг чорасин ўйлаб, тагига етди.
У ў;лин уриб – сўкиб, уйига олиб келди,
Ярим тунда келини келиб, шундай сўз деди:
- Жон - онажон, кечиринг, мен катта хато ;илдим,
Ў;илларни алишсак, ;ўр;инчли тушлар кўрдим.

Кўрдим, «Ал;амдулилло;!»

Икки шогирди билан мулло бир кун эрталаб
Бозорга йўл олибди, та;оратин ;айталаб.
Олдинда мулло бобо - салла, тасбе;и билан,
Ёнида - икки шогирд, дилида «Ёр – ёр!», ўлан…
Учраб ;олса бозорда жонона - гўзал ;излар,
Шогирдлар дер: - Сада;анг кетай: ;оматлар, кўзлар...
Мулло дер: - «Товба!» денглар, денглар «Аста;фирилло;!»
«Иймон»ингиз куйдирманг, кузатиб турар Олло;!
Бир шогирди, ного;он, деди: - «Аста;фирилло;!»
Мулло дер: - ;ани, ;ани? Кўрдим, «Ал;амдулилло;!»

Буюк дард

Дунё кезиб юрганда улу; Лу;мони ;аким,
Бир кулбада эшитди у бир бемор товушин.
Кулбага кириб кўрса, бир гўзал ётган экан,
«О; - во;!» ;илиб, тўл;ониб... - ;олинг о;ирми? – деган.
Гўзал деди: - Кетавер, чи;армагин жа;лимни,
Лу;мони ;аким бўлса, билар эди дардимни...
Лу;мон беморни кўриб, кулбадан чи;иб кетди,
- Илон за;ри – даво, - деб, излаб са;рога етди.
Бир илонни тутиб у, бемор томон йўл олди,
Тилга кирди-да илон, унга шундай деб ;олди:
- Улу; Лу;мони ;аким, Олло; жонзоти - сен ;ам,
Мен ;ам - Олло; жонзоти, ;а;да ;иммат эмас кам.
Бир беморнинг дарди - чун ;алок этарсан мени,
У ;ам - Олло; жонзоти, инсофинг борми сени?
Илон за;ри кор ;илмас жононанинг дардига,
Уни одам ча;;андир, етмай севги ;адрига.
Одам за;рига шифо фа;ат ме;р бўлади,
Шамолдай уч ёнига, бугун бахтинг кулади!

Мунажжим

Мунажжим уйга ;айтди булутли, ойсиз тунда,
Хотини дўсти билан ухлаб ;олибди... Шунда
Мунажжим «жинни» бўлиб, ;илди тўполон - жанжал.
Мунажжимга донишманд деди: - Хотининг - гўзал…
Хотининг, ўз дўстингни билолмайсан сен, зин;ор,
;айдан ;ам билар эдинг фалак авжида не бор?

Дев ва гўзал

Бир йигит зиёрат - чун борарди Макка томон,
Зўр чинорни са;рода кўриб ;олди бир замон.
Йигит у ерга бориб, нонин еб, дамин олди,
Бироздан сўнг уф;да ;уюнни кўриб ;олди.
;уюн билан ба;айбат, якка кўз дев келарди,
Атроф эди бепоён, офтоб олов сочарди.
Шу дарахт соясига келар эди у дев ;ам,
Елкасида бир санди;, девни боши эгик, хам...
Девдан ;ўр;иб у, дар;ол чинорга чи;иб олди,
Дев санди;ни ;ўйди-ю, сояда ухлаб ;олди.
Санди;нинг тешигидан кўринди бир гўзал кўз,
Сўнгра калит кўринди, сўнгра келди шундай сўз:
- Дев ;атти; ухлаб ;олди, энди уй;онмас уч кун,
Ёвуз девдан сен мени озод эт «Савоб» учун!
Йигит санди; очганди, гўзал ;из чи;ди, кулиб:
- Кел, энди ;овушамиз! – деди унга, суйкалиб.
Йигит дер: - Маккага мен зиёратга олдим йўл,
Зино – гуно; бўлади... Гўзал деди: - Тезро; бўл!
Йў;! - десанг, ёвуз девни уй;отаман, солиб «дод!»
Мен билан ;овушишинг - сенга бирдан бир ножот.
;из йигит-ла ;овушди... Шунда бўйнига санам
Бир гав;ар осиб ;ўйди, дея: - Сирли - бу олам...
Йигит дер: - Маржонларинг сирини айла баён!
Санам дер: - Гав;арларим санасанг, бўлар аён,
Ушбу дев тут;унида неча эркак билан мен
Шу кунгача айш ;илдим, юз биринчи бўлдинг сен.
Энди санди;;а тушгум, «Тўрт томонинг - ;ибла!» – дер,
Девнинг рашки – аломат, мени унут, кетавер!

Э;тиёткорлик

Ў;лини кўриш учун Ибро;им борди то;;а,
Келини кир юварди, ўтин ;алаб ўчо;;а.
Ибро;им унга деди: - Кўринмайди, Исмоил?
Келин дер: - Овга - кетган, бугун - келмас, эрта - кел!
Ибро;им дер келинга: - Эрингга айт, бир киши
Туяда келиб – кетди, ;ўлида - овчи ;уши.
Яна айтгин, эшиги эскирибди жуда ;ам,
Алмаштирса, дутамас шамол кириб тунда шам.
Эри келгач, хотини шу гапни айтган эди,
Хотинига Исмоил: - У - отам эди, - деди, -
Эски эшик - бу сенсан, дутамай ёнсин шами, -
Дегани: Алмаштирсин аёлин, бўлмас ;ами».
Уни ;урмат ;илмабсан, сенда йў; ме;р – шаф;ат,
Бугундан «бошинг - очи;», ме;р – олий фазилат.
Бир йил ўтгач ў;лини кўриш учун Ибро;им
Яна то;;а йўл олди, деб: - Исмоил – «чиро;им...»
Етиб келгач, келиндан сўрар: - ;ани Исмоил?
Келин деди: - Уйда - йў;, ов ;илишга у - мойил.
;озир мен чой ;ўяман, уйга киринг, мар;амат!
У эртага келади, ;орди; чи;аринг, албат!
Ибро;им дер: - ;аридим, тушолмайман уловдан,
Менга бироз сув берсанг, тутиб туриб жиловдан!
Келин ;имиз келтирди. Ибро;им деди шу он:
- Эшикларинг шамолга очилиб кетар осон.
Эрингга айт, эшикнинг ма;камласин илгагин,
Жуда чиройли экан, ё;лаб турсин у тагин.
Эри келгач, хотини шу гапни айтган эди,
Хотинига Исмоил: - У - отам эди, - деди.
Гўзал эшик – бу сенсан, менга, - «Эъзозла!» - деган,
Мен уйда йў; ва;тимда у синаш учун келган.

Мар;амат

Исо алай;иссалом ;увно; эди кўп,
Я;ё алай;иссалом йи;лар эди «Хўп...»
Исога Я;ё деди: - Исо, бўл боси;!
Билмайсанми, ;а;нинг кўп ;ийласи нозик...?
Исо Я;ёга деди: - Ме;р – мар;амат
Улу; Яратувчида - жуда кўп, фа;ат
Я;ё нечун ;амдасан, кўзинг ;ар дам - нам?
Ушбу сўзни эшитиб азиз бир одам:
- Иккисидан ;ай бирин улу; ма;оми? -
Деб у ;а;дан сўради. Дунё ;а;они
Дер: - Хуш ниятда менга хизмат ;илгани,
То-«;иёмат» ;утланар мавлуди ани.

;уръонда ;ам ме;р ;а;да гўзал ;исса бор:
Юсуф - Зулай;о ;иссаси, жуда - ибратвор.

Юсуф (алай;иссалом) ;иссаси

Олло;имга ;амд-у сано ;ар доим - абад!
Менинг ма;садим: Ра;моннинг - севинчи, албат.
«Алиф», «Лом», «Ро» - шу ;арфлар-ла бошланар сура,
Улу; Тангрим тузган тилсим ечилмас, ;ара!
Олло; гўзал ;исса этиб бизларга ;адя,
Юсуф Пай;амбар ;аётин этган мад;ия...

Ўн икки ёшида Юсуф туш кўрди бир тун,
Ўн бир юлдуз парвонадир унга ой ;ам кун.
Кўрган тушун отасига у этди баён,
Ё;уб Пай;амбарга тушнинг таъбири аён.
Ота деди: - Ў;лим, тушунг ;еч кимга айтма,
Натижасин мен кутаман, «Савоб»дан ;айтма!
Ўн бир юлдуз итоати: уканг, ўн аканг,
;уёш ;ам ой парвонаси - отанг ;ам онанг.
Акаларинг бу тушунгдан хабар топмасин,
;асад ;илиб, ;ийла ўйлаб, ба;рим ё;масин.
Одам фарзандига шайтон - азалий душман,
Улу; Олло; - ;а;и;ий дўст ;ар доим, ;ар он!
Гар «Олло;им, бахтловчингман!» - деб юрсанг такрор,
Шайтоннинг макри сен учун бўлади бекор.
Одамга бахт - и;бол берар ;имматли Тангрим,
Ўша бахтга муносиб бўл, улу;дир ;адринг!
Ра;мон - Ўзи тарбиялар сендек инсонни,
Ру;иятинг комил этар, малаклаб тонгни,
Тангрим аён этар сенга тушлар таъбирин,
Келажакда одамларга айтасан сирин.

Ажойиб бир ў;ил Юсуф: хушфел, хушсурат...
Кеча - кундуз ота ўйлар Юсуфин фа;ат.
;асад ;илар унга ўнта ўгай акалар,
Ўз укаси Биниямин бундан - бехабар.
Ота бир-у она бош;а эдилар улар,
Юсуфга ;арши муд;иш бир режа туздилар:
- Агар Юсуфни ўлдирсак барчамиз – ;амдам,
Ота балки яхши кўрар бизни ;ам ;ар дам, -
Дейишдилар, - кейин ;илиб товба - тазарру,
Отамизни кўнглин олсак, ушалар орзу.
Нечун ота бизга ме;рин айлади ;а;ат,
Нима учун у Юсуфни суяди фа;ат?...

Ўгай акалар жам бўлиб, отага келди.
- Юсуфни биз билан овга юборинг! - деди,
- Албат, сиздек биз ;ам уни яхши кўрамиз,
Нима учун ишонмайсиз, ака – укамиз?
Бизлар билан у ;ам бирга бир ўйнаб келар,
Барча - бирдай ;ўри;лаймиз, ту;илса хатар.
Ота деди: - Бу ов мени ма;зун этади,
Агар бўри ;амла ;илса, Юсуф нетади?
Банда - ожиз, ;ар нарсага Олло;им - ;одир,
;ар дам ;а;нинг иродаси бўлади содир.
Ё;уб ўзи «топиб берди» ажиб ба;она:
- Бўри... - дея о;из очди, дили - вайрона.
Ў;илларга ота сўзи жуда хуш бўлди,
Юсуф учун бу - ба;она кўп нохуш бўлди...

Эрта тонгда улар бирга овга кетдилар,
Кўп юрдилар, чексиз са;ро - чўлга етдилар.
- Агар-да йў; ;илиш керак бўлса Юсуфни,
Чу;ур ;уду;;а ташлаймиз, - дедилар, - уни!
Бирор карвон олиб кетар ;айга бўлса ;ам,
Отамизни ишонтирсак, режа - муста;кам...
Улар биларди бир эски ;уду;ни - сувсиз,
Шу ;уду;;а Юсуфжонни ташлашди, эссиз...
Улу; Олло; ;увватлади азиз бандасин,
Ва;ий келди: - Сен ёдда тут улар зарбасин!
Акангларга «;уду;...» ;а;да айтасан бир кун,
Шо; бўласан, жавоб берар ;илмиши учун.

Кейин улар ;ийла учун сўйиб бир ;ўйни,
;або;атин ;утлаб, ;илди базмни – тўйни.
Шу ;ўй ;онига бул;ади Юсуф кўйлагин,
Шайтон гуно;га бошлайди доим, ўйлагин!
Ё;убнинг ўн ў;ли овдан кеч бўлгач ;айтди,
Улар отага «зор йи;лаб», шундай сўз айтди:
- Жон отажон, Юсуфжонни энди кўрмайсиз,
«Тил бормайди» - нохуш хабар, ;андай чидайсиз?
Бизлар уни ;олдиргандик анжомлар билан,
Бўри келиб, еб кетибди: - «Алвидо!» Алам…!
Улар отага келтирди кўйлакни ;онли,
Бу ;ийлага ишонмади ота «иймон»ли.
- Менинг ёл;из ишончим бор: Олло;дан - мадад,
;амд-у сано ;амда шукур унга - беадад!
Сабр – то;ат чиройлиси бўлар одатим,
Улу; Олло;дан бахт тилаш - чин ибодатим.

Юсуф уч кун ;олиб кетди ;уду; ;аърида,
Фиро;, очлик ва ташналик азобларида.
Жазирама чексиз чўлда ;ансирар карвон,
Сув излашиб жўнадилар сувчилар ;ар ён.
Шу ;уду;;а ташлаганда улар челагин,
Ар;онга Юсуф илинди ўраб билагин.
Сув ўрнида бола кўриб, сувчи бўлди «лол!»,
Уни бозорда сотиш – чун яширди дар;ол.

Улу; Олло; билар нима бўлишин аввал,
Юсуфжоннинг бахти учун тож-у тахт тамал...
Миср ша;рига келганда йўловчи карвон,
Уч - тўрт тангага Юсуфни сотишди арзон.
Юсуфни сотиб олган зот - ;итфийр эди:
- Бу - бизга ў;ил бўлади! – суюниб деди.
;итфийр - Мисрнинг бўлган ша;ар ;окими,
Малика Зулай;о - унинг гўзал хотини.
;одир Олло; бандасининг мушкулин ечди,
Юсуфжоннинг болалиги саройда кечди.
Улу; Олло; ато этди ;икмат-у билим
Юсуфжонга: - Кам бўлмасин, - деб, - азиз ;улим!

Юсуф йигит бўлган эди ба;увват, кўркам…
Етти и;лимда тенги йў; ва ўхшаши ;ам.
Малика Юсуфни севди, танглашди а;вол,
Ёто;ига чорлаб, деди: - Жоним, кела;ол!...
Юсуф деди: - ;а; - Олло;дан ;ўр;;ин, Зулай;о!
Ахир бу - хиёнат бўлар, ахир бу – зино...
Зулай;о ноз – карашмада ;учмо; бўлган он,
Юсуф ўзини эшикка урди, шу замон
Зулай;о Юсуфни тутди, кучли эди ;ирс…
Юсуфнинг янги кўйлаги йиртилди, эссиз...
Шу пайт эшикнинг олдида пайдо бўлди эр,
Ту;мат тошлари ё;илди маликадан, дер:
- Бунинг жазоси зиндон ё аламли азоб,
Хожам, сенинг оилангга у ;ўйди тузо;.
- Унинг ўзи мени йўлдан урмо;чи бўлди, -
Дея Юсуфнинг юраги ;асратга тўлди...

;одир Олло; рост – ёл;онни ажратар зумда,
Суйган бандасин асради, ;икмат бор бунда.
Шу пайт бирдан тилга кириб, деди ча;ало;:
- Хожа, Юсуф кўйлагининг йирти;ига бо;!
Агар кўйлак йирти; бўлса олд тарафидан,
Зулай;ога ту;мат ;илар Юсуф гапи-ман;
Агар кўйлак йирти; бўлса ор;а тарафдан,
Маликамиз ту;мат ;илар, англа гапидан!
Йирти;ини кўрсалар-ки, ор;а томонда,
- Эй, аёллар, ;ийлаларинг зўр ;ар замонда,
Зулай;о, сен товба ;илгин, ўзингни тутгин! -
Деди ;оким. Юсуфга дер: - Буни унутгин!

Ша;ардаги кўп хотинлар и;во ;илдилар,
Зулай;они «енгил аёл», - дея билдилар.
Малика ;ам а;л ила ўйлади чора,
Аёллар - чун базм ;илди, иш берса зора.
Дастурхонлар безатилди: таом, мевалар...
Кўплаб хотин - ;излар келди, келди бевалар...
;ар бирига тут;аздилар биттадан пичо;
Ва Юсуфни киритдилар эшикдан шу чо;...
Салом бериб кирди йигит, аёллар - ;айрон,
-  Эй, пок Олло;! - деди улар, ошди - ;аяжон,
- Фариштанинг ўзи-ку - бу! ;ўллар - «лола - ;он»,
Ўз бармо;ин ўзи кесар, барчада - армон.
- Шу - «Малак», - деб, маломатга ;олдим мен бу кун,
Айтганимга у юрмади, ёндим кун-у тун, -
Дер Зулай;о, - Юсуф менга бўйсунмас экан,
Зиндонга ташлайман, ;атто, ўсмайди тикон.
- Парвардигор, ;урбатлардан ўзинг ;ил озод! -
Деди Юсуф, - сабр бергин, юрагим - барбод!

Ра;мон унга ра;м этди, ма;товлар унга!
У Юсуфнинг илтижосин эшитди. Шунда,
То-;урбатлар тинчиганча Юсуфни зиндон
Ичра са;лаб туриш учун берилди фармон.
Бир зиндонга Юсуф билан ташланди яна
Икки йигит: со;ий ила новвойдир, ана!
Бу йигитлар туш кўрдилар: - Со;ий тушида
Мева си;иб, май тайёрлар, маш;ул - ишида;
- Новвой эса саватида кўтармиш нонни,
Нонларидан ;уш чў;ирмиш ўтказмай онни.
Бу тушларнинг таъбирини Юсуфдан улар
Сўрадилар: - Эй, пок инсон, не аён бўлар?

- Улу; Олло;ники азал - мутло; ;окимлик,
;уло; тутинг, сўз айтаман, са;лангиз жимлик! -
Деди Юсуф, - бўлингизлар доим Художўй!
Отам, бобом, улу; бобом - Пай;амбар, ростгўй.
Чексиз олам, мавжудотни Олло; яратди,
;амд-у сано айтсинлар! - деб, нурин таратди.
Одамлар - кўп, аммо улу; Олло; - ягона,
Кимлар шо;она яшайди, ким - ;арибона.
Кимларнинг фарзанди кўпдир, кимда эса - йў;,
Кимнинг сўзи болга тўли;, кимнинг сўзи - дў;.
Одамлар бор, ;аётида эзгу ма;сад бор,
Одамлар бор, лек уларга шайтон бўлган ёр.
Бу дунёда си;инишар: бутга, санамга...
Олло; - Эгам! - деган банда ботмайди ;амга.
Гуно; ишни билиб – билмай сиз кўп ;иласиз,
«Савоб» ишни кўп ;илингиз, лек кўп демангиз!

Шундай маънода сўз деган Юсуф Пай;амбар,
Уларни мувашша; этдим, ;а;да ;икмат бор:

Тангри ;иммат - мар;амати: сенинг и;болинг,
А;линг, ме;ринг, куч - ;увватинг, юзингда «ол»инг...
Ножот ;амда ишонч ;асри ;албингда билсанг,
Гуно;лардан озод бўлгин, сен инсон бўлсанг!
Ру;-и «Иймон»ингни покла, «Савоб» эк ;ар дам,
Ибодатни канда ;илма, бўлмагайсан кам,
Нафсинг билан доим кураш, олий;иммат бўл,
Инти;осиз умр бўлмас, Олло;га - биз ;ул,
Ниятингни холис ;илгин, орзунг бўлсин мўл,
Гард ю;тирма виждонингга, нур – зиёга тўл!

Ра;имдил ;ам ме;рибон бўл инсонга, инсон!
Олло;им ;ўллагай сени ;ар доим - ;ар он.
Зе;нинг, фаросат-у фа;минг, донишинг, а;линг,
Ироданг ;ам матонатинг – бойлигинг, на;динг.
Латиф бўлгин муросада, ибрат - олсинлар,
Ишончларин о;ла хал;нинг, кўнгли - тўлсинлар,
Гўзалликка ошно бўлгин, ёвузликдан ;оч,
Илм-у ;икмат эшикларин тафаккур ;ил, оч!

Унсин гуллар ;адам босган ;ар бир изингдан,
Чирой олсин тунд че;ралар нурли юзингдан,
Улу;лансин инсон зоти ;ар бир сўзингдан,
Ни;оятда или; ме;р ё;син кўзингдан!

Ёвлашмагин, ;овлашмагин, Ра;монга - ёрсан,
Одил ;амда мард бўл доим, шайтон дер: - «Зўрсан…»
Зарурият - Тангри амри, ;асад ;илма ;еч,
Амал ;амда билим изла, муаммолар еч!
Йўллар кўпдир бу дунёда, манзили - обод,
Айтиб бўлмас йўллар ;ам бор, охири - барбод.
Пиёда юр - юр уловда, лек сезгин ;ар дам
Ме;рибон ;ам ра;мли зот Тангри – дўст, ;амдам...
Азият, ;ам, жафоларни кўрмас - чун одам
Нурин Олло; йўлимизга таратган, бўтам.

Улу; Олло; - Яратувчи, Элчиси - ўзим,
Тушларингиз таъбири - бу, тинглангиз сўзим:
- Биринчингиз: хожангизга со;ий бўласиз;
- Иккинчингиз: ;ушларга - ем, дорда - ўласиз.
Со;ийга у яна деди: - Яхшиликка йўй,
Хожангга май сузар чо;и мени эслаб ;ўй!
Лекин со;ий бу сўзларни буткул унутди,
Шайтонга - эш, май ;ада;ин ;ўлида тутди.
Юсуф яна ;олиб кетди зиндон ;аърида,
Бир неча ва;т Зулай;одан эди нарида...

Ўша пайтда Миср шо;и – Ибн ул Валид
Раъён бир туш кўрган эди бир - бирига зид:
«Етти ори; сигир - етти семизин емиш;
Етти яшил, етти ;уру; бошо; - ўн тўртмиш».
Шо; сўради аъёнлардан тушнинг таъбирин,
- «Ало; - чало;» туш, - дедилар, билолмай сирин.
Со;ий деди: - Туш таъбирин билади фа;ат
Зиндонда ётган бир йигит. Сўради - рухсат.
Со;ий билиш учун Раъён тушин таъбирин
Юсуфга дер: - Подшо; тушин англатгин сирин:
- «Етти ори; сигир – етти семизин емиш;
Етти яшил, етти ;уру; бошо; - ўн тўртмиш».
Юсуф деди: - Бу;дой экинг кўплаб етти йил,
Донни бошо;ида са;ланг, бузилмайди - ;ил!
Кейин ;атти; ;ур;о;чилик бўлар етти йил,
Очарчилик балосидан ;ирилади эл.
Ўн бешинчи йил келганда ё;ади ём;ир,
Мева, дон-дун мўл бўлади, йў;дир бош;а сир.

Со;ий келиб бу хабарни айтди Раъёнга,
Подшо; деди: - У ма;бусни чорланг бу ёнга!
Шо; со;ийси шунда Юсуф ёнига келди,
- Сен зиндондан озод бўлдинг, юр тезро;! - деди.
Юсуф деди: - Аввал сўраб билинг, аёллар
Саломат-ми, тузалди-ми ;ўллари - ;онлар?
Шо; саройга жамлаб ўша аёллар барин,
Сўраб билди во;еанинг тафсилот - сирин.
- Олло; - гуво;, ;еч ёмонлик сезмаганмиз биз
Ул йигитдан, - дер аёллар, - ;ўлда ;олди - из...
- ;а;и;ат тантана ;илди, мендан - бу хато,
Юсуф гуно;га юрмади, - деди Зулай;о.
Со;ий яна ;айтиб келди Юсуф олдига,
Юсуф деди: - Пай;амбарман, Олло; олдида
Ўз нафсимни о;ламайман, Олло; – ме;рибон,
Балолардан асрар мени ;ар нафас - ;ар он.
Раъёнга бу хабар етгач, деди аъёнга:
- Пок зот экан, озод этдим, у - юрсин ёнда!

Улу; Олло;га - ол;ишлар! Риз;ловчи - Ўзи,
Бахт-у саодатлар берар, муборак – тузи!
Пай;амбарга подшо; деди: - Экансан улу;...
Юсуф деди: - Хазинангни са;лайман - тўли;.
Подшо; деди: - ;оким бўлгин ушбу ша;арга,
;алол, одил бошли; керак, ;а;и;ий - дар;а!
;итфийрнинг куни битиб, оламдан ўтди,
Юсуф шаъран Зулай;онинг ;ўлини тутди.
Икки фарзанд ато этди ра;мли Тангри,
Зулай;о бокира эди, Олло;нинг - амри.

Мисрга кела бошлади кўп юртдан карвон,
;а;атчилик йў; бу ерда, нон эса - арзон.
Канъон элига ;ам етиб борди бу хабар,
Йўлга Ё;уб ў;лонлари чи;ди - донтопар.
Ота ў;лонлари келди Юсуф ёнига,
Танимади укасини, келди нонига...
Юсуф сўраб - суриштирди: - ;айси юртдансиз?
Отангиз - ким, неча - ў;лон, ;ани биттангиз?
Уларга дон бериб Юсуф, деди: - Бу ерга
Укангиз - Бинямин билан келингиз бирга!
Агар Бинямин келмаса, дон йў; бир ;адо;,
Юртимизга оё; босманг, сўзларим - адо;!

- Бизларга ;еч ишонмайди уни отамиз, -
Дер акалар, - ялинсак-да, ;атто, ўнтамиз.
Тарозибонга Юсуф дер: - Донларни олинг,
Ўзларига нарсаларин билдирмай солинг!
Канъонга ;айтиб акалар, деди отага:
- Биняминни биз-ла жўнат, йўйма хатога!
Агар Бинямин бормаса, беришмайди дон,
Юрт ;окими шундай деди, «йи;ласак-да ;он».
- Биняминни ишонмайман сизларга энди, -
Деди ота, - сизга менинг ишончим сўнди.
Юкларини ечиб кўрса, йў; бир ;адо; дон,
Ўзларини - нарсалари, ;айтибди карвон.

Юртда – ;а;атчилик… Кезар ўлим балоси,
Канъон элида барчанинг - нон муддаоси.
Ё;убга дер ў;иллари: - Яна бир туя,
Бинямин биз билан борса, олардик-ку-я...
- Агар менга берсангизлар ило;ий ;асам, -
Деди ота, - укангизни бўлар юборсам.
Ё;уб олгач ўн ў;лидан а;д ила паймон:
- Гапимизга гуво; ўзи - Ра;мли Ра;мон,
Кирингизлар ;ар томондан ўша ша;арга,
Ало;ида дарвозадан, - дер у, - на;орда!
;айтаролмасман мен сиздан Олло; амрини,
;а;;а доим соди; бўлинг, билинг - ;адрини!

Ана, Юсуф ;узурига йигитлар келди,
Биняминга Юсуф секин: - Акангман, - деди, -
Отажоним со; - омонми, эсларми мени?
Ука, саройимда олиб ;оламан сени.
Юсуф ака - укаларга берди ;алла - дон,
Биняминга ;ада; ;ўшиб солди ўша он.
Улу; Тангри ;удратлидир, унга шон - шараф!
Юсуф укасини топди, ба;она - ;ада;.
- «Шо; ;ада;и йў;олди!» – деб, жарчи солди жар,
Суюнчиси - бир туя дон, ким топса агар.
- Ў;римасмиз, - дер акалар, - бизларда фармон;
Ў;риларни ;ул ;илишар элида Канъон.

«;идирдилар» шо; ;ада;ин... Карвондан навбат
Етганида Биняминнинг юкига фа;ат
;ада; тўсатдан «топилди». Акалар ;айрон:
- Бинямин ;илиши мумкин, чунки бир замон
Унинг Юсуф исмли бир акаси бўлган, -
Деди улар, - болаликда ў;рилик ;илган...
Юсуф эса бу сўзларни ичига ютди,
Секин тахтига ўтирди, тилини тутди.
- У ўрнига биримизни, майли, олиб ;ол!
Отасига етказмасак, танглашар а;вол.
Биз келишда - отасига берганмиз ;асам, -
Деди бири, – бу - ;а;ида бўлмас айтмасам.
Юсуф фармон ;илар, барча - ;уло; солади:
- ;ада; кимдан чи;;ан бўлса, ўша - ;олади!
Сўнг ўзаро масла;атда деди каттаси:
- Мен - ;оламан, ;олиш керак биздан биттаси.
Отамиз олдига боринг, олинг - дардини,
Айтиб беринг Биняминнинг «;илмиш - гардини!»

Канъонликлар йўлга чи;ди. Узо; йўл - о;ир,
Тў;;из нафар ў;ли ;айтди, ота - «;онба;ир».
Тў;;из ў;лини сўзини ота тинглади:
- Сабрим чиройли бўлар! - деб, бир сир англади, -
Менинг ёл;из ишончим бор: Олло;дан - мадад,
Барча ол;иш унга бўлсин абад-ул абад!
Уч ў;лоним асрагувчи Олло;нинг ўзи,
Юсуфжон!... – деб, йи;лай – йи;лай, кўр бўлди кўзи.
- Сиз, Юсуфжон!... - дейсиз доим, ожиз, нотавон... -
Дер ў;иллар отасига, - бир кун чи;ар жон.
- Мен - биламан, ;а; - англатар, билмайсиз - сизлар, -
Деди Ё;уб, - уч ў;лимни тез излангизлар!
Олло; - Ра;мон, ра;матидан ноумид бўлманг,
Кофирлар ноумид бўлар, сиз гуно; ;илманг!

Бор бисотин олишди-ю ў;лонлар - тў;;из,
Миср томон йўлга чи;ди. Йўллар - кў;на из...
Манзилга етиб келишгач, Юсуфга улар:
- Эй, улу; шо;, ;анча донга алмашса бўлар
Бу - бисотни? Очарчилик ушлади бизни,
Алло; - Ўзи мукофотлар, - дедилар, - Сизни!
- Эслайсизми, Юсуф билан «во;еа» бўлган? -
Деди ;оким, - бир укангиз ;уду;да ;олган...
- Сен Юсуф-ми? - ;а, мен - Юсуф, Бинямин - укам,
Сизлар бир ва;т менга ;атти; ;илгансиз ситам.
- Олло; сени биздан афзал ;илгандир азал,
Гуно;кормиз, - дер акалар, - ру;имиз - касал.
- ;албларингиз нопок бўлса, бўлар заволи,
Гар кимда кўп «Савоб» бўлса, кулар и;боли.
Улу; Ра;мон ра;млидир, ша;аншо; - Ўзи,
Отамга ёпинг кўйлагим, очилар кўзи!
Кейин барчангиз Мисрга келинг а;л - жам, -
Деди Юсуф, - Иншаолло;, бўлмайсизлар - кам.

Мисрдан карвон Канъонга йўл олган куни,
- Юсуф - тирик! Менга аён борлиги уни, -
Деди Ё;уб. Одамлар дер: - Ўтди кўп замон,
Юсуф номин такрорлайсиз тўхтовсиз, ;амон.
Агар Юсуф тирик бўлса, топардик - аъсар,
У ;ам бизга ўзи ;а;да берарди хабар.
Ў;иллар келиб, отага кўйлакни ёпди,
Ё;уб деди: - Далили – шу, кўзим нур топди.
Ў;иллар дер отасига: - Хато ;илдик биз,
Гуно;кормиз, Олло; - улу;, афв сўрасангиз!
- Ме;рибон ;ам ра;мли зот - ёл;из Олло;им,
- Деди Ё;уб, - мар;амати: менинг - пано;им.

Ота - бола, эли Канъон Мисрга томон
Йўлга чи;ди: кимда - ;увонч, ким излайди нон.
Юсуф отаси йўлда ўрнатиб чодир,
Кутар эди. Ё;уб келди, учрашув - содир.
Ота - ў;ил ;учо;лашди... – келинг: омон, тинч, -
Деди Юсуф, - Олло;га - ;амд, чеки йў; - севинч!
Мана, ;ир; йил ўтиб содир - тушим таъбири,
Олло;имнинг азал - абад муборак ;адри.
Миср ша;рида тўй бўлди. Ё;убни Юсуф
Ўз тахтига ўт;азганда ота тортди: - «У-у-уф!»
Юсуф томон ака - ука, барча - йи;илди,
Пай;амбар шундай маънода маъруза ;илди:
(Марузасини мувашша; этдим мен, такрор
Улу; Олло; ;имматидан бўлиб умидвор.)

- Тангрим и;боли - чун бўлар сўзларим, албат,
Амалларим, ;аётимда ибрат бор фа;ат.
Ножот ёл;из Ра;мон бўлди, ўзига - шукур!
Гуво; ;ар дам ;адамимдан, йўллар ўй - фикр...
Ризолиги учун Олло; бош;араман эл,
Ибодатим - ёл;из ;а;;а, эй, эл, доим бил!
Ни;оятда замин узра кўпдир юрт - элат,
И;бол учун инсон зоти интилар ;ар ва;т.
Ниятингиз ;увонч – ;амда синайди Олло;,
«Гуно;» ;илманг! «Савоб» ;илинг! Бўлингиз ого;!

Ру;ингизни равшан тутинг ;амда юринг пок,
О;ил ;амда одилларни ;ўллаб турар ;а;.
Зиёга интилинг доим - гарови и;бол,
Илмли инсонлар, мудом, топмайди завол.
Лаё;атлар ;ар кишида бўлади ;ар хил,
Имкон бўлар ;ар бир ишга бўлсангиз а;л.
Гуно; ;илманг! Гумро; бўлманг! Бахтсизлик кутар,
Иродангиз ма;кам бўлса, чекинар хатар.

Улу; Олло; учраштирди отажонимни,
Чиройли сабр ;илувчи «нур - жа;онимни».
Укам, акаларим, элат... Бугун - тантана,
Назм-у наво авжга чи;син, амрим - ша;она!

Сахий бўлинг, исроф ;илманг! Меъёри бордир,
Адолатни байро; ;илинг, Олло;им ёрдир!
Вадангизга амал ;илинг, ;ар доим - вафо,
Ожизларга ёрдам беринг, ;еч ;илманг жафо!
Бу дунёда сиздан ;олсин фа;ат тў;ри из,
Лаб бўлади тил эшиги, чи;син - тў;ри сўз.
Азалдан тинчлик меваси: и;бол, тарона...
Низо оловининг изи: очлик, вайрона...
«Иймон»лилар адолат - чун курашар ;ар дам,
Нонингизни ;алол топинг, бўлмас сизда ;ам.
Гар-чи олмос - ер ;аъридан, асло, эмас кир,
Лекин инсон нафси сабаб шайтонга асир.
Амалларда, ибодатда… бўлсин ;а;и;ат,
Ра;мон - улу;, ризоси - чун яшаш ўзи - бахт.

Эл - юрт обод, Пай;амбарлар бўлишди бирга,
Катта - кичик, шо;-у гадо келди бу тўйга.

;
ЎН ТЎРТИНЧИ СУ;БАТ

Гўштхўр  таксист

Су;батдошлар тўпланди чойхонага бўлиб жам,
Навбатдаги су;батга: - Рози бўлсин, - деб, - Эгам!
«;ўлбола» ош тортилди дастурхонга, мар;амат!
Бугун су;бат мавзуси бўлар: А;л-у фаросат.
«Ошдан олинг!» – деганда, тўсатдан ўчди чиро;,
Таксистнинг гўштхўрлигин барча биларди, у – чо;.
;орон;ида биттаси деди: - Чаламиз чапак
Чиро;имиз ёнганча, шу ишни ;илиш керак!
Чиро; ёнгач, кўрса-ки, ошда гўштлар йў; эди.
- Сен ;ам чапак чалгандинг, - дўстлар таксистга деди, -
Ебсан - ;алолинг бўлсин! Буни - ;андай эпладинг?
Бу сафар ;ам барчани ;орон;ида бопладинг.
Таксист дер: - Чап ;ўлим ;ам пешонам билан чалдим
Мен чапакни, ўнг ;ўл-ла гўштни о;зимга солдим.
Мулло деди: - ;адимда дарвешлар су;бат ;урган,
Лекин дастурхонида фа;ат бир кулча бўлган.
Шу кулчани ушатиб, бири ўчирган шамни,
- Оч - ночорлар есин, - деб, - бироз унутсин ;амни!
Шамни ё;;ач, билдилар: ;еч ким тегмабди нонга,
Касал дарвеш бор эди, дармон бўлсин, - деб, - унга!

Чойхонада су;батда дўстлар фаросат ;а;да
Кўплаб ;икматлар айтди, шеърга солдим, албатта.
;уйида шу шеърлардан намуналар келтирдим,
Баъзиларин ;аътида яширин маъно кўрдим:

Тириклай ўлиш

;индистонга сафарга савдогар йўл олибди,
Я;инларига: - ;андай сов;а келтирай? – дебди.
Савдогарга дўстлари дебди: - Турлича сов;а...
Лек тўтиси ;афасда ;илиб ;олибди ;ов;а:
- Сен мени «Дўстим!» дейсан, сўрамайсан ;олимни,
Отланибсан сафарга, сезмайсан а;волимни!
Тўтига дер савдогар: - Дўстим, сени тинглайман,
;андай сов;а келтирай? А;волингни англайман...
Савдогарга дер тўти: - Менга сов;анг керакмас,
Менда икки ўтинч бор, бири: - омон ;айтсанг, бас;
Иккинчиси: - Етказсанг мендан оташин салом
У ердаги ;анотли дўстларимга, – э;тиром!
Уларга айт, сизларни жуда со;инган ;ушим,
Ёл;из ;афасда турар. Хотирамда - ўтмишим.
Савдогар ;индистонда: то;ларда, ;ояларда...
Тўти;ушларни кўрди: ўрмонда, сояларда...
Тўтиларга тўтисин у гапин етказган он,
Тўтилар: - «О; – во;!» ;илиб, ўлиб ;олди шу замон.
Савдогар ;индистондан мол олиб, уйга ;айтди,
У ердаги тўтилар ўлганин ;ушга айтди.
Буни эшитиб тўти, «В-о;!» дея, ўлиб ;олди,
Афсус ;илиб савдогар, уни ;афасдан олди.
Ўлигини дераза олдига ;ўйган эди,
Тўти тирилиб бирдан, самога учиб кетди.
Ўзингдан кечмай туриб бўлолмайсан баркамол,
Баланд парвоз ;илолсанг, тотасан гаштин и;бол.

Сабо;

- Товус ;амда ;ушларнинг патидан тахти - равон
Ясанг! – деди малика Сулаймонга бир замон.
;ушларнинг барчасини ёнига йи;ди подшо;,
Биро; бой;уш кеч келди, хатардан бўлиб ого;.
Шо; Сулаймон сўради: - Бой;уш нечун кеч келдинг?
Бой;уш деди: - Мен икки савол жавобин билдим.
Саволим биринчиси: тирик кўпми ё ўлик?
Сулаймон дер: - Жавобин ўзинг айт, ;илмай ;или;!
Бой;уш деди: - ;ар тунда ўлик кўпаяр, чунон,
Ухлаганлар - барчаси мурдадек ётар, ишон!
Сулаймоншо; бой;ушга деди: - Бўлди зўр жавоб,
Иккинчи савол - ;андай, унда ;ам борми сабо;?
Бой;уш деди: - Дунёда эркак кўпми ё аёл?
Сулаймон дер: - Ўзинг айт, барча - ;ушлар, ;уло; сол!
Шунда бой;уш дер: - Аёл, чунки аксар эркаклар
Аёл айтганин ;илар, ўз фикри йў; – ахмо;лар...
Сулаймоншо; ;ушларга дер, ўйга толиб бироз:
- Патларингиз юлмайман, тилайман баланд парвоз!

Акс билан олишув

Ба;айбат шер ўрмонда: - Шо;ман! - дея яшарди,
;ар кун учта ;айвон еб, у ;аддидан ошарди.
Ўрмондаги ;айвонлар йи;илиб, ;илди мажлис:
- Доим шердан ;адикда яшаяпмиз ;аммамиз.
Барчамиз - келишайлик, ;уръа ташлашиб бунда,
;ар кун ўлимга борсин тонгда бир ;айвон унга.
Шерга улар бир вакил шу гап-ла жўнатган он,
Унга ;ам бу масла;ат маъ;ул бўлибди, чунон.
Чунки шер ;ари эди, ов ;илганда чарчарди,
Думини тикка ;илиб, ёш ;айвонлар ;очарди.
Битим-ла шердан ;очмай яшар барча - ўрмонда,
У ;адсиз ўрмон экан, биздан узо; томонда.
;уръа тушибди, ного;, ;уёнвойга бир куни,
У шерни кўрган чо;и ;алтирар экан думи.
;уёнвойни оё;и тортмабди шер ёнига,
У бир ;ийла ўйлабди, ;асд ;илмабди жонига.
Тушлик пайтин ўтказиб, борган экан ;уёнвой,
Бадбўй балчи;;а а;наб, ;амма жойи бўлиб лой.
Шер ўкириб ;олибди: - Нима учун кеч келдинг?
Эрта тонгдан кутаман, очдан – оч ўлай дедим.
;уён дебди: - Тонг - са;ар йўлга чи;дим сиз томон,
Бош;а шер йўлим тўсди, важо;ати - кўп ёмон.
Шу пайтгача ;увлади, ;очиб ;утилдим базўр,
Унинг уйи - ;уду;да, ором олмо;да ;озир.
Шер деди: - Икки подшо; бир ўлкага си;майди,
Ра;ибим иззат – нафси юрак – ба;рим ти;лайди.
У шернинг уйин кўрсат! Йў; ;иламан мен уни.
Бунча балчи; сасийсан? Ишта;ам бу;динг мени.
;уён шерга ;уду;ни кўрсатиб, дер: - Шу - ерда...
Шер сувдаги аксини танимади ;а;рда,
Ўкирганди ;уду;;а, жавоб берди акс – садо,
Шер ;уду;;а ташланди, а;лидан бўлиб жудо.
Таш;и душман ;еч кимни нафсидек этолмас хор,
Нафсини енгган инсон бу дунёда - бахтиёр.

Йўлдаги су;бат

Йўлда со;оли кумуш рангга кирган чол билан турган танишимни учратдим. ;ол – а;вол сўрашдик. Танишимни су;батдоши - чол маст эди. У менга: - ;айси - ;ишло;дансан? – деб, эзмаланиб ;олди. Мен у ердан тезро; кетишга чо;ландим, аммо... бўлмади. Шунда: - Мен узо; то; ;ишло;идан келдим, сиз у ;ишло;ларни билмайсиз, – дедим. Чолга жавобим ё;мади, мени менсимай: - Биламан, «Онам - яхши» ;ишло;идан келгансан, - деди. Мен: - Билмадингиз, «Отам - пиёниста» ;ишло;идан келдим, - дедим. Танишим роса кулди...

«Юту;»

Саксонинчи йилларнинг охирлари эди... Туманимизнинг бош ўйинго;ида оммавий «Омадли чипта» ўйини бўлган эди. Шу ўйинга янги «Жигули» енгил автомобили тикилганди. Ўйинго;га кириш учун чипта жуда ;иммат бўлиб, ;ар бир чиптага олтита, тасодифий ра;амлар ёзилган эди.
Жазирама исси;да хал; билан тўлган ўйинго; «гувилларди». Ўйинго; марказида шаффоф шиша барабан ичида ;ар хил ра;ам ёзилган бильярд со;;аларини айлантиришди. Хал; ичидан бир жажи ;изчани чи;ариб, кўзини бо;лаб, шу ;изчага бильярд со;;аларидан олтитасини танлаш буюрилди. Кўзи бо;ланган ;изча айланаётган шаффоф шиша барабан ичидан олтита бильярд со;;аларини танлаб олди. Со;;алардаги ра;амлар иштирокчилардан бирининг чиптасидаги ра;амларга тў;ри келди. Юту; эгаси янги «Жигули» автомобилини миниб, ўйинго;дан чи;иб кетди. Одамлар: - ;алол ўйин бўлди, - дедилар.
Орадан, чамаси, йигирма – йигирма беш йил ва;т ўтди... Мен туман марказида безакчи рассом бўлиб ишлардим. Бир куни бир киши келиб, ўзининг «Жигули»сининг ор;а пардасига шер расмини чизиб беришимни илтимос ;илди. Мен иш жараёнида у билан су;батлашдим. У менга бу – автомобилни бозордан сотиб олганини, бу «Жигули» - ўша «Омадли чипта» оммавий ўйинидаги юту; эканини айтди. Мен «Омадли чипта» ўйинининг тафсилоти билан ;изи;дим. Шаффоф шиша барабанда аралаштирилган бильярд со;;аларидан олтитаси музлатгич музхонасида ;атти; музлатилган экан. Ўйинго;даги кўзи бо;ли; жажи ;изало; шу музлатилган со;;аларни жазирама исси;да танлаган экан.

«Шервачча»

Диёрнинг уйига ;арбий хизматда сафдош бўлган  дўсти ме;мон бўлиб келди. Диёр: - Дўстим зерикиб ;олмасин, - деб, ;ўшниларини су;батга ча;ирди. Унинг бир Жасур исмли пакана, ори; ;ўшниси бўлиб, аро;ни жуда хуш кўрар, маст бўлиб, ;ар доим жанжал чи;арар эди. Шу Жасурнинг отасининг исми: Бўрибой бўлиб, онаси иккинчи эрга теккан, ўгай отасининг исми: Шерали эди. Хуллас, Жасур жанжалини бошлади: – Мен - Жасурман, менда отни калласидек юрак бор, ;амма - мендан ;ўр;ади... Диёр, сен мендан ;ўр;асанми - ;ўр;майсанми? – деб ;олди. Диёр: - Албатта, мен сендан ;ўр;аман, чунки сен аввал - у ё;да бўрини боласи бўлгансан, энди бизни ;ишло;;а келиб, шерни боласи бўлдинг, - деди. Жасур бирдан хушёр тортиб, уйи томонга кетди.
Шундан кейин Жасурга «Шервачча» ла;аби «михланиб» ;олди.

Мусоба;а

Ўрмон кесувчиларнинг мусоба;аси бўлди,
Икки ўрмон кесувчи ;ўлига болта олди.
Мусоба;а бошланди ;уштаги билан ;акам.
Соврини: автомобил, ким ;олиб бўлар экан?
Ўрмон «тў;;иллаб» турди... ;ар бир соатда бирин
Болтаси дам оларди. Бири: - Олай, - деб, - соврин! -
Тиним билмай ишларди, аммо у ма;луб бўлди.
Машинани кўп дарахт кесган ўрмончи олди.
Ма;луб ;олибга деди: - Сен ;ар соат олдинг дам,
;андай ;илиб кўп дарахт кесдинг, сирин айт, одам!
;олиб деди: - ;ар соат мен болтамни ;айрадим,
- ;айраганим - сезмасин, - деб, булбулдек сайрадим.

Сў;ирлик

Бир одам кўр кишига тегажа;лик ;илибди:
- Кўрлигинг эвазига ;а; нима берди? – дебди.
Кўр дебди: - Кўрмасликни сен каби ахмо;ларни,
Кўзи - очи;, ;алби - кўр, бедаво - гумро;ларни...

Ёл;излик

Ме;монда борган эдим, икки киши су;батин
Эшитиб ;олдим, улар тортди менинг ди;;атим:
- Менинг олти ў;лим бор, - деди бири кибрда, -
«Бос!!!» - десам, шу ;ишло;;а олов ;ўяр бир зумда...
Иккинчиси дер: - Сенинг сўзингга кирмас улар,
Ахмо;, ёл;из - одамсан, эл – юрт устингдан кулар.

Ошначилик

Бир одамнинг ошноси унга деди: - Ўрто;жон,
Соатингни сов;а ;ил, унга ;арасам ;ар он
Сени эслаб тураман. У одам деди: - Ўрто;,
Соат – олтин, бермасам, мени эслайсан кўпро;.

Кечаги шавла

Бир кишининг уйига ме;мон бўлиб ;ар шомда
;ўшниси келиб, уни безор ;илди, чамамда.
Хотинига у деди: - Ошхонада шов;ин ;ил!
Бундан буён ;ўшни - чун «Ме;мон оши» ;илма! Бил,
Палов пишдими? – десам, «А;дариб - ;ўйдим…» - дегин,
Кечаги шавла борми? – десам, олиб кел секин!
Ошхона - «даранг – дуринг...!» Эри деди: - Нима - ;ол?
Хотин деди: - Кечаги шавлани ;илдим увол…
Балки, ;а;и;атдан ;ам шавла бўлгандир увол,
Лекин мени ;ийнайди кўпдан – кўп сирли савол:
- Салла ол!- деса, калла олади баъзи одам,
Ўшаларнинг хилидан эди ўша хотин ;ам.

;ўшничилик

То;да чўпон отари билан бўри уяси
;ўшни эди, манзили: «;ора ;оя» сояси.
Бўрининг болаларин ;ўри;лар эди чўпон
Овчилардан ;ар дамда, ов ;илиб келган замон.
Бўричалар ўйнашиб, не бўлди-ю, бир куни
Бир ;ўзини еб ;ўйди ;ўй отаридан уни.
«Чўпон ;ўшниси» – бўри бир семиз ;ўйни унга
Ўша кун сов;а ;илди, ойсиз - ;орон;и тунда.

Тузо;

Тулки ини олдига овчи чу;ур чо; ;азиб,
Тузо; учун гўшт ;ўйди, устига хашак ёзиб.
Тунда гўшт ;идин олиб, чо;га ;улади ;оплон,
- Тулки - тушди, - деб ўйлаб, овчи ;ам тушди шу он.
;оплон гўштни ;из;анди... Чо;да олишув бўлди...
Бири ;оплон - тишидан, бири пичо;дан ўлди.

Мусофир ва ў;ри

;ишло;да, бир ;овлига ў;ри тушди бир куни,
Мусофир кўриб ;олди дарча олдида уни.
Ў;ри олган нарсасин ерга ;ўйиб ўша он,
Остонани супирди. Мусофир дер шу замон:
- Сен, нечун остонани супираяпсан шомда?
Ў;ри дер: - Уй эгаси ;азо ;илди шу дамда.
Бизда эл «жаноза»га жам бўлиб келар тонгда...
Мусофир деди: - Йи;и товуши чи;мас бунда...?
- Катта йи;и товуши, мен кетгач, бошланар, - дер
Мусофирга ул ў;ри, - йўлдан ;олма, кетавер!

«Ипак йўли»да

«Ипак йўли» – ;адимий... Бўлган турли во;еа,
Эшитганим бирини ;илдим назмий ;икоя:
- Тунда туяда икки ўрто; бораркан чўлда,
Бир жонли ;оп ;имирлаб ;олибди йўлда, сўлда.
Улар: - ;опда ;ўй бор, - деб, унинг о;зин очибди,
О;зи, ;ўли… бо;ланган миршаб ;опдан чи;ибди.
Миршаб: - «Сизлар… ;илгансиз!» – деб, олибди ё;адан,
Шунда миршабни бири тў;мо;лабди ор;адан.
Улар ;ушсиз миршабни яна ;опга солибди,
;имирлаган катта ;оп йўл четида ;олибди…
Ўша ;опга ўхшаган йўлда учрайди тошлар,
Кўрсам, тарих эсимга тушар, азиз юртдошлар!

Уддабуронлик

Катта асфальт кўчада фалокат рўй берибди,
«Neksya» уриб эшакни, лотокка ир;итибди.
Фалокат бўлган жойга сиренасин ё;ишиб,
Етиб келди «ГАИ»лар, нишонасин та;ишиб.
Йўлдаги ;одисани зобит этарди баён,
Сержант - «;о;оз ;оралар», ;уло; тутамиз шу он:
- ;алокатда бир эшак ўлган лоток ичида,
Эгари учиб кетган, ётар асфальт устида...
Сўз шу ерга етганда зобитдан сўрар сержант:
- Устоз, ;андай ёзилар, билмайман, сўзи «Асфальт»,
«В» - билан-ми, «п» - билан, ;аламим, бошим ;отди?
Зобит эшак эгарин шу он лотокка отди.

Дуо пули

Машинасида мулло зиёратга борибди,
Йўлда "ГАИ" ходими тўхтатиб, унга дебди:
- Мулло, машинангизни синибди бир чиро;и,
Хавф-у хатарга тўли; - йўлнинг я;ин - йиро;и.
Бу бузу; машинада ;аё;;а олдингиз йўл?
Мулло деди: - Маккага, олдимда кимсасиз чўл,
Йўлда устахона бор, ўша жойга бораман,
Янги бир чиро; ;ўйиб, йўлим давом этаман.
"Олтин олма, дуо ол!" - деган элда ма;ол бор,
Сен ;ам мендан дуо ол, ў;лоним, ;ўйиб юбор!
Мулло дуо ;илибди, "ГАИ" тилабди о; йўл,
Аммо мулло жилмабди, "ГАИ"дан сўрабди пул:
- Баракаси бўлмайди текин дуони, болам,
Дуом ;а;ин тўласанг, омадинг - кулар, бўтам!

Уста фарёди

- ;ут;аринглар! – дея, о;иб келарди одам,
Ундан ;ир;о;да бир одам сўради шу дам:
- Ким - бўласан, исминг - нима, ;айси - ;ишло;дан?
У дер: - Мен – устаман, уста... жуда - йиро;дан...
- Томим ёпиб берасанми? – деди у яна.
У дер: - ;ана;а - ё;очдан? ;ани, айт, жўра!
- Ё;очим - «Ба;атерак»дан, тезро; жавоб ;ил!
- Чўкиб ўлишга розиман, томинг ўзинг ;ил!

;асратлашиш

Онасидан аразлаб, ў;ли уйдан кетибди,
Хатосин она англаб, ор;асидан елибди:
- Ў;лим, кекса онангни кечир, мен хато ;илдим,
Юр энди уйга кетдик, юрак – ба;римни тилдим...
Ў;ил деди: - Онажон, сиздан хафа эмасман,
Мен отамдан хафаман, сизга бир сўз демасман.
Она деди: - Падаринг – виждонли, яхши инсон,
Ундан нечун хафасан, сенга доим - ме;рибон?
Ў;ил деди: - Падарим сизга уйланган чо;и
Тузалмас хато ;илган, азобнинг йў; адо;и.

Волиданинг тили

;ўшнининг катагидан бир бола тухум олди,
Онаси ў;лин ал;аб, уни ов;атга солди.
Келаси сафар ў;ил тову; кўтариб келди,
Она – бола тову;ни тунда пишириб еди.
Бу бола ў;ри бўлиб, йигит бўлди... Бир куни
;ўй, ;ўкиз ў;ирлашда тутиб олдилар уни.
Майдонда дор тагида у шо;га шундай деди:
- Волидамни сўнгги бор бир ;учиб, ўлсам эди...
Онани келтирдилар, рухсат бердилар унга.
Ў;ил ўлим олдидан онага деди шунда:
- Тилингиздан бир ўпай, «Бо;увчим...», - деган ;ар он,
Она тилин чи;арди, у узиб олди шу он.
Деди: - Танбе; бермадинг ў;рилик ;илган оним,
Сен тилингдан, мен жондан - айрилдик, онажоним.
Оламондан бир киши деди: - Одамга доим
Тупро; тортар я;ини, ;а;и;ий дўст - Худойим!

;увлик

Бир одамнинг жуда ;ам эркатой ў;ли бўлган,
Отасига ;ар куни: - Менга пул беринг! – деган.
Ота ў;лига деди: - Сабза урди мўйлабинг,
Энди ўзинг ишлаб топ! Эскирибди кўйлагинг...
У - кетди, пулсиз - ;айтди, унга пул берди она,
Отасига у деди: - Пул ишлаб топдим, мана!
Ота индамай, пулни олиб, оловга отди,
Ў;ли бошини эгди, она уни юпатди.
Эртаси куни яна ўша ;ол бўлди такрор,
Кейин у пул келтирди ишлаб, бўлиб мардикор.
Ота индамай, пулни яна оловга отди,
Ў;ил: - Пулим куйди, - деб, олов азобин тотди…
- Пул топиш ;ийинлигин энди сен билдинг, ў;лим,
Онанг ёнингни олди, - дер ота, - ;увлик ;илдим.

Тадбиркор ота

Бой - бадавлат кишининг эркатой ў;ли бўлган,
Ота ўлим олдидан ў;лига шундай деган:
- Сен мен ўлгач давлатим совурасан тез кунда,
Оч-у ночор ;оласан, дўстларинг ;очар... Шунда
Ўзинг осмо;чи бўлсанг, молхонанинг тўрида
Сенга дор ясаб ;ўйдим, ё;оч ;ози; зўрига...
Йигит ота давлатин совуриб, бўлди ночор,
Бир кун ёдига тушди о;илдаги муд;иш дор.
Отаси ;урган дорга ўзини осди шу тун,
Зўр ;ози; ;ўпорилиб, девордан чи;ди олтин.
Кейин йигит олтинни тежаб ;илди харажат,
Бой бўлди, «савоб» ;илди, кўплаб чи;арди ;ожат.

Табиб наси;ати

Кекса табиб куни битгач, наси;ат учун
Ёш-у ;ари шогирдларин тўплади бир кун,
Деди: - Менинг умрим тугар, сизларга, албат,
Учта табибни айтаман, дардларга - офат.
Шогирдлар шошиб сўрашар: - Ким - у уч киши, -
Шогирдлар аро кимларнинг мукаммал иши?
Табиб сўнгги сўзи бўлди: - Унутманг: поклик,
Бадан тарбия ва пар;ез - гарови со;лик.

Кўздаги ;усур

- ;орним о;рияпти, – деб, врачга борди бемор,
- Бугун нима егандинг? – деб сўради шифокор.
У деди: - Бир лаган ош, саккиз сих куйган кабоб...
Шифокор кўз дорисин беморга бериб, шу тоб
Деди: - Ов;атдан олдин шу дорини кўзга сур!
Сенинг ;орнингда эмас - кўзларингда бор ;усур.

А;л кўзи

Уйланган бир йигитнинг бир кўзи кўрмас эди,
Бир куни ишдан келса, хотини унга деди:
- «И-я», дадаси, сизни бир кўзингиз кўр экан,
Шу кунгача кўрмабман, кўзим - сов;ада экан...
Эри деди: - Бир эмас - икки кўзим кўр экан,
А;лим кўзи очилди, «о;!» пешонам шўр экан.

Товон пули

Раисга бир ишчиси мажлисда туриб, деди:
- Яйловда ;ўкизингиз ;ўкизимни ўлдирди.
;ўкизим товон пулин энди менга ким тўлар?
Раис дер: - ;айвон - бўлса, ул ;ўкиздан ким сўрар,
Нечун урушдинглар, - деб, - ;айси биринг - гуно;кор?
Гуно;кор топилмагач, ;еч ким бўлмас ;арздор.
- Ундай бўлса, - дер ишчи, - менинг ;ўкизим са;ар
Сизникини ўлдирди, ;еч ким эмас жавобгар.

Нисбий ;иймат

Тонгда ;ўй бозорида савдо - соти; зўр, гавжум...
;ўй олган ким - ким сотган, даллоллар ;ам турмас жим.
Эрта тонгдан - тушгача бир кишида - битта ;ўй,
Барча ;ўйдан ;имматро; ;ўйин сотиш - унда ўй.
Тушда тугаб ;ўй бозор, бошлар юмушин фаррош,
Бу одам ;ўй етаклаб, уйга ;айтар, ;ашлаб бош...
У Олло;га тун-у кун илтижо ;илиб деди:
- Бу ;афта ;ўй бозорга «;ўйлар тушмаса» эди,
Жуда яхши бўларди, менинг кўнглим тўларди,
Мен ;ўйимни ;имматро; сотсам, бахтим куларди...
Олло;нинг амри билан, «;ўй тушмади» бозорга,
Бир ;ўй билан ;ўй бозор ўхшаб ;олди мозорга.
Харидор - йў;, даллол - йў;, ;ўйни кимса сўрамас:
;иммат - арзон, - деб инсон, ;уйру;ига ;арамас.
Хуллас, сотилмади ;ўй, назмимда бор бир ;икмат:
- Мол – дунёга ;ар доим нисбий бўлади ;иймат.

Асл ;иймат

Бир киши эски бир уй сотиб олиб ша;арда,
Таъмирлашга киришди эртаси кун са;арда.
Тўсатдан том тагидан бир сурат чи;иб ;олди,
Суратни сотиш учун у бозорга йўл олди.
Бозорда бир харидор суратга бўлди шайдо,
Сотувчи-ла харидор тортишиб, бўлди адо...
Сурат сотилди, кейин харидорга сотувчи
Деди: - Пулинг кўп экан... Э;, сен - нодон олувчи!
Шайдо бўлмаганингда агар ушбу суратга,
Уни ўндан бир пулга олар эдинг, албатта.
Харидор дер: - Бир ён;о; эвазига олмосни
Алмашдинг гўдак каби, афзал билдинг ;о;озни...
Агар сен «оё; тираб» турганингда яна ;ам,
Минг чандон ;имматро;;а сотар эдинг, эй, одам!
Ушбу Ван Гог асари: беба;о, ноёб, нодир...
Бундай асар дунёга келар амри-ла ;одир.

Шерикчилик

;аро;чилик  ;илишиб, икки дўст тилла топди,
Тиллани ;опга солиб, улар то; томон чопди.
Бир куни ов;ат учун бири тушди ша;арга,
Пул сарфлади: нон, тузга... ;ам бир чимдим за;арга.
Дўстининг ов;атга за;ар солди, ўйлаб у:
- Дўстим тиллага - шерик, гар ўлса бўлмас ;ай;у...
То;даги шериги ;ам олиб ;ўлига тў;мо;,
;оя тагида - кутди, бор эди хавфли сў;мо;.
Уни уриб, ўлдириб, еди за;арли ов;ат,
;аром йўлда топилган пуллар келтирар кулфат.

Букри ва чўло;

Бир букри кеч ;олибди, овло; экан йўл,
;ўлга таё; олибди, ўйлаб: - Хатар мўл...
Йўлда бор бир ;абристон: эски, хароба...
Тун ;ам экан зимистон, букри дер: - «Товба!..»
Тў;;иллатиб таё;ин борар эди у,
Йўл чексиз чўзиларди, ;олиб ;ам - ;ай;у.
Ор;а томондан шу дам деди бир нидо:
- Букрисан-ми, эй, одам, тилингда - Худо?
Ортга ;арамай, ;амгин букри дер: - Ўлдим...
Нидо деди: - ;ўр;магин, сен тў;ри бўлдинг!
Югуриб кетди, роса, ;ўр;увда букри,
Уйга келиб ;араса, ;омати - тў;ри.
;ишло;да бор бир чўло;, ;ўполсўз киши,
Биларди бутун ;ишло; - тў;римас иши.
;ўшнисин ;увончидан у топиб хабар,
Куйиб кетди ичидан, илди хатар.
«;ош ;орай;ач» ;абристон томонга - олис
Ўраниб катта чопон борди у ёл;из.
Ор;а томондан шу дам деди бир нидо:
- Букрисан-ми, ;ой инсон, демайсан - Худо?..
;ўполсўз - дер: - Кўрмисан? ;оматим тў;ри...
Нидо деди: - Зўрмисан! Сен бўлдинг букри.
Чўло; чарчабди, роса, келмай омади,
Уйга келиб, ;араса букри - ;омати.
Камтар букрига - камол, у топди шифо,
Золим чўло;;а - завол, у тотди жафо.

Миннатдорлик

Икки фаришта тунда бойга бўлдилар ме;мон,
Бой о;илдан жой берди уларга, тўшаб самон.
Девордаги ёри;ни суваб ;ўйди фаришта...
Улар ночор одамга ме;мон бўлдилар ;ишда,
Ночор ўз тўшагини бўшатиб берди шунда,
Ўша куни ночорнинг сигири ўлди тунда.
Кичик фаришта деди каттага, бўлиб ;айрон:
- Тунги икки ишингиз сирини айланг баён:
Нима учун сиз бойга ;илгандингиз яхшилик,
Нима учун ночорнинг сигири тунда - ўлик?
Катта фаришта деди: - Азроил келди тунда
Ночорнинг жонин олиш учун, дедим мен унга:
- Унинг ўрнига молин жонини ол, илтимос!
У бу ишни бажарди ;ойилма;ом этиб, - соз!
О;илдаги ёри;нинг ичида хазина бор,
Уларни бой кўрмасин! - деб, суваб ;ўйдим такрор.

Хасислик

Билмайман ;айси юртда, маш;ур бир табиб бўлган,
Хасис - бўлиб, ;еч кимга - ;еч нарса ўргатмаган.
У бир со;ов йигитни шогирд ;илиб олганди,
Бош;а барча шогирдин уриб - сўкиб ;увганди.
Ўша юртда шо; ;изи борган эди було;;а,
Ухлаб ;олиб, «;ора;урт» кириб ;олди ;уло;;а.
;изин даволаш учун табибни ча;ирди шо;,
Табиб ;ис;ичи билан ишга киришди... Ного;,
Табиб «са;ов» шогирди тилга кириб, дер: - Устоз,
«;ора;урт»га тегсангиз ча;ар, шошилманг бироз!
Аввал уни ўлдириш керак ;уло; ичида,
Ўлигини оласиз «;армо; игна» учида.
Бунинг учун оловда игнани чў;дек тобланг,
«;ора;урт»ни ;уло;да шу игна билан «бопланг!»
Катта табиб ;айратда ;отиб ;олди ўша он,
«Са;ов» шогирд сўзи-ла малика ;олди омон.
Катта табиб шогирдин йў; ;илиш учун ёл;он
Айтиб, шо;га арз ;илди: - Ёш табиб кўп узар жон...
Ёш табибни ча;ириб, шо; уни ;илди сўро;,
Хасис табиб макридан шо; шунда бўлди ого;.
Устоз – шогирд амалин синаш учун бир кун шо;
Мусоба;а ўтказди, бутун эл бўлди гуво;.
Хасис табиб дер: - Шо;им, «Икки ;ўч;ор калласи
Бир ;озонга си;майди», шунга ма;кум - бандаси.
Шо;им, рухсат берсанг гар, иккимиз ичсак за;ар,
За;ардан ўлмай ;олган - сенинг табибинг бўлар.
Шо; деди: - Тайёрлангиз бир – бирингизга за;ар!
Ўлмай - ;олган бўлади табиби ушбу ша;ар.
;афта ўтгач табиблар мусоба;ага келди,
;ар бир табиб ;ўлида шишачаси бор эди.
Ра;иблар бир – бирининг за;арин ичган замон,
Ўлим уй;уси ;учди катта табибни шу он.
Кичик табиб сип;орди, лек за;ар ;илмади кор,
За;арга ;арши зардоб ичган эди у такрор.
Унга бош;а табиблар ту;мат ;илдилар шу он,
Табиблар орасида ра;обат - ўта ёмон.
Улар деди: - Ёш табиб за;арласа бутун эл
;ирилади, улу; шо;, бу – бир жаллод, фикр ;ил!
Ёш табиб шо;га деди: - Устозимга бердим сув,
За;ар - эмас, ўлдирди уни за;ардан ;ўр;ув.
Исбот учун ичаман мен бу сувнинг ;олганин,
Ра;ибларим барчасин фош этаман ёл;онин.

Ма;танчо;нинг жазоси

Ким ма;танчо; бўлса - гар, эрта-ми кеч бир куни
;ўлга тушиб жабрини тортар, тинглангиз буни:
Бир ;ассобнинг ма;танчо; шогирди бўлар эди,
Бир куни одамларга: - Устоздан - ўтдим... – деди.
Буни ;ассоб эшитиб, одамларни тўплади,
Шогирд-ла битим тузиб, уни роса боплади.
Деди: - Эшик – тешикни ёпиб, ;орон;и ;илиб,
Гўшт кесамиз болта-ла бир жойдан икки уриб.
Шарт - шу: кимнинг болтаси ;ар урганда бир жойга
Тушмаса, ишлаб берар - тушганига ;ир; ойда.
Гўштга болта урганда ;ар жойга тушса агар,
Майда суяк кўпаяр, харидор ;очар, жигар!
Одамлар гуво; бўлди... Шогирд болтани олиб,
;орон;и кушхонада гўштни кундага ;ўйиб,
Бир жойдан икки марта болталашга киришди,
Иккита «тў;!» товушин одамлар эшитишди.
Гўштни ёру;да кўрса, чопилган икки жойи.
Навбат устозга келди, устоз ;илар хиргойи:
- «Пулга тўла халтамиз, гўштни кесар болтамиз,
Бозорни тамом ;илиб, «юзта – юзта отамиз...»
;орон;и кушхонада кейин гўшт чопди устоз,
Иккита «тў;!» товушин одамлар эшитди боз.
Гўштни ёру;да кўрса, чопилганди бир жойи,
«Бир жойга икки урдим...», - деб у ;илар хиргойи.
Шогирд ;ир; ой ишлади, кейин устоз очди сир:
- ;орон;ида гўштга мен болта урган эдим бир,
Иккинчи бор болтани ор;а томони ила
Кундага урган эдим, - дер, ;ассоб кула – кула...

У;увсиз шогирд

Бир сартарош шогирд са;лаб, ўргатди «;ир; йил»,
Биро; шогирди - у;увсиз, устоз бўлди «сил».
- Энди мужозларни ўзинг тарашла! - дея,
Устоз унга таро; - ти;ини ;илди ;адя.
Шогирд шошиб, ти;ни мижоз сочига солди,
Лек тепасин тилиб ;ўйди, ;он ;ал;иб ;олди.
Устоз шогирдига тортди шапало; шу он,
Шогирди чап бериб ;олди, устоз ;ўли - ;он.
Шапало;;а мижоз боши бўлганди нишон,
Шогирд яна иш бошлади, яна чи;ди ;он,
Бу гал мижоз бир ;уло;дан айрилган эди,
Мижоз, - устозга билдирмай, - шогирдга деди:
- ;уло;имни ;утичангга бекит, тезро; бўл,
Сенинг устозингда, жуда, шапало;лар мўл!

Хайри;о;лик

Бир подшо; туш кўрди етти кун такрор,
Юраги ;аш бўлди, тунлари - бедор.
Мунажжимларга у туш этиб баён,
Сўради: - Бу тушдан нималар аён?
Юлдузларга ;афта ;араб, кенгашиб,
Мунажжимлар сафда деди энгашиб:
- Подшо; якка ;олар, ёл;из, бир - ўзи,
Ў;ил - ;изи ўлар, юмилар кўзи...
Мунажжимларга шо; фармони: - ;атл!
Бир донишманд ого; бўлиб, хуноб - дил,
Шо;га келиб деди: - Беринг ижозат!
Юлдузлар жой олди уй;ун, - саодат.
Шо; берибди рухсат фа;ат бир тунга,
Фаросат-ла деди донишманд унга:
- Шо;, та;дир буржингиз самода оппо;,
Сиз то;дек яшайсиз, оламда - узо;.
То; гули очилиб, тўкилар такрор
;ар йили, тахт учун бунда ;икмат бор...
Унинг бу сўзлари подшо;га - маъ;ул,
А;л - фаросат тафти шодлабди кўнгил.
Шу кун тут;инларни озод этиб шо;,
Унга олтин берди. Сен сўзла - ого;:
Сўзларинг хайри;о; ма;омда бўлсин,
Уларда ;айри;о; туй;улар ўлсин!

Садо;ат

Шо; ;усрави Парвезнинг дўсти мунажжим бўлган,
У ўзин ;урбон ;илиб, шо;ни ;ут;ариб ;олган.
Деган: - Жонажон дўстим, бир кунга бер ижозат
Ёто;ингда ётишга, ;еч кимга айтма фа;ат!
;усравнинг душманлари исён кўтариб тунда,
Ёто;хона деворин бузиб кирдилар. Шунда
Шо;ни ўлдириш учун унга урдилар пичо;,
Подшо; исёнчиларни ;ўлга туширди шу чо;.

Ма;лубият

Ша;зода тож – тахт учун яралабди отасин,
Ота ўлим олдидан кеч англабди хатосин.
Жангго;дан чопар келиб, шо;га дебди ўша ва;т:
- Шо;им, ёвни енгдик биз, кулиб бо;ди сизга бахт.
«Фалон» шо;ни ўлдириб, келтирдик хазинасин...
Чопарга дер шунда шо;: - ;ара, та;дир ;ийласин,
Бу зафар икки карра мен учун - ма;лубият,
Ички душмандан доим келган хавфли ;алокат.

О; от

Бир подшо;нинг суюкли бир о; оти бор эди,
- Ким отни ўлди, деса, дорга осаман, - деди.
Ўша от ўлиб ;олди кунлар ўтиб бир тунда,
Ўлимдан ;ўр;иб, шо;га ;еч ким айтмади. Шунда
Отбо;ар дер: - Барибир, мени жазолайди шо;,
Ўзим унга айтаман, Олло; - ;ар ишда ого;.
У шо;га дер: - Отингиз нафас олмай ётибди,
Кўзларин олайтириб, тарашадек ;отибди...
Шо; дер: - Сен, о; отимни ўлди, дединг-ми ;озир?
Отбо;ар дер: - Ўзингиз «ўлди...» - дедингиз, узр!
Таъзиялар билдирди шо;га от - чун аъёнлар:
Хушомадгўй «илонлар, ;урба;а-ю чаёнлар...»
Та;дир та;азоси-ла шо; жангда ма;луб бўлди,
Зиндонда, тут;унликда ;ай;у – аламда ўлди.
Унинг жанозасига келмади бирон инсон:
Хушомадгўй «илон ;ам ;урба;а, ;атто, чаён...»

;амкорлик

Олтита от ;ўшилган фойтун ботди лой йўлда,
О;ир юкли, ;ўш отли арава ўтди сўлда.
Фойтунли жаноб деди аравакаш де;;онга:
- Нечун менинг фойтуним ботиб ;олар ;ар онда.
Олтита зотдор отлар ;ўшилган бўлса унга,
Сенинг о;ир юкингни жуфт от тортмо;да бунда?
- Сизнинг ;ар бир отингиз куч – ;удратда ягона, -
Деди де;;он, - лек улар бир бирига - бегона.
Бу о;ир аравамни тортар она – бола от,
;ийин дамларда доим бири бирига - ножот.

Синчковлик

Було; бўйида икки ўрто; ;иларди су;бат,
Шу було;дан сув ичди бир той келиб бир фурсат.
Дўстлардан бири деди: - Шу тойни сотиб олдим,
Узун оё;, ;оматли... тулпор бўлишин билдим.
Иккинчиси дер: - Тойинг бўлолмайди зўр тулпор,
У сигир сутин ичган, сотиб олибсан бекор.
Тойни сотган чўпонга дўсти кетди эрталаб,
- Бия – тойнинг онаси - ;айда? – деди ;айталаб.
Чўпон деди: - Бияни бўрилар олиб кетган,
Той сигир сутин ичган ;ам ;ўлимдан нон еган.
Дўсти келиб, дўстига деди: - Сен ;андай билдинг
Сигир сутин ичганин тойим, устидан - кулдинг?
- Сигирларга ўхшаб у - тойинг сув ичса, жўра,
Ор;а оё;ин ;о;ар, эътибор бериб ;ара!

Осилган вазир

;окимият жиловин вазирга топшириб шо;,
;арамда май ичиш-ла, хал;дан бўлмади ого;.
Вазир ;аллоблик ;илиб: хазинани тугатди,
Олимларни ;аматди, адолатни йў;отди...
Мамлакат кучсизланди, ;очиб кетди одамлар,
Эл – юртга та;дид солди ;ўшни шо;лар - ;анимлар.
Ин;ирознинг сабабин вазирдан ;ўр;иб, ;еч ким
Шо;га келиб айтмади, бутун эл - юрт бўлди жим.
Бир куни хуноб бўлиб, шо; са;рога йўл олди,
У чўпоннинг чайласин узо;дан кўриб ;олди.
Ўша ерга борса шо;, ит осилган чайлада,
Шо;: - Сабабин айт! – деди. Чўпон деди: - Майлига,
Мен – бир чўпон одамман, итим эди соди; дўст,
Узо; йиллар кўрмадим хизматида кам-и кўст.
Итдан ;ўр;иб бўрилар, тегинмас эди ;ўйга,
;ўйларни унга ташлаб, го;о, кетардим уйга.
Аммо ;ўйлар ;ўрада камайдилар кундан – кун,
Мен итимни кузатдим сабабин билиш учун.
;ар галгидек отландим бир кун тунда уй томон,
Уйга бормай, бекиндим, атроф эди зимистон.
Ярим тунда «яланди» итим билан бир бўри,
Кейин итим дам олди, «;ўйим ;уриди шўри».
Бир ;ўйимни бўйнидан тишлаб, думи-ла уриб,
;айдаб кетди у - бўри, ;арамади ит туриб.
Кейин мен итни тутиб, осиб ;ўйдим чайлага,
Аввал тут;ич бермади, кейин тушди ;ийлага.
Сабабсиз ;еч иш бўлмас, чўпондан олиб фикр,
Шо; ;ам вазирин осди, ;аётда кўп бўлар сир.

;онун устиворлиги

;арбий бошли;лар билан шо; тонггача  ичди май,
;ўмондони маст ;олда уйга томон бўлди шай.
Подшо; деди: - Саройда ;олиб, дам олиб, кейин
Йўлга чи;, гар миршаблар тутиб олсалар - ;ийин:
Сени тў;мо;лайдилар, беролмайман мен ёрдам,
Фармон бор: «Маст ;олатда юрмасин бирон одам!»
;ўмондон кучли эди: ;ўр;мас, жасур, па;лавон...
Мулозимлари билан йўл олди уйи томон.
Миршабларнинг бошли;и маст ;олда тутиб уни,
Роса, тў;мо;ладилар тонггача ўша куни.
Эртаси кун у шо;га миршаблардан арз ;илди,
Шо; ундаги тў;мо;лар изини санаб, кулди...

Шижоат

Бир ;ари ;ўмондонни миндириб ;ўйди отга,
Икки аскар ;ўлти;лаб жангго;да, бир ;азотга.
Юзбошидан бири дер: - Отга минолмас ўзи...
Шижоатга бой бўлди шунда ;ўмондон сўзи:
- Мени отга миндирди бу ерда икки аскар,
Лек отдан туширолмас беш юз минг душман - навкар.

Катта муаммо

Зўравонлик ;илиб, бир савдогарнинг молини
Бир ;оким тортиб олди, танг ;илиб а;волини.
Савдогар ул ;окимдан арз ;илиб, шо;га борди,
Шо; ;окимга бир мактуб савдогардан юборди.
;оким ул савдогарни масхара ;илди, урди...
Сўнгра мажбурлаб, унга шо; мактубин едирди.
Савдогар шо;га келди, во;еа этди баён,
Подшо; тута;иб кетди, котибига дер шу он:
- Фармон ёзиш учун ол ипак ;о;оз ;ам ;алам!
Савдогар дер: - Шо;, бўлар оддий кичик ;о;оз ;ам,
Мен калтакдан ;ўр;майман, ;о;оз ютишни аммо
Эплолмайман, ўламан, бўлар катта муаммо.

;усрави Парвез ва бали;чи

Подшо; Хусрави Парвез бали;ни хуш кўрарди,
Буни аъёнлар, яна бир бали;чи биларди.
Хотини Ширин билан подшо; бир кун чорбо;да
Дам оларди, бали;чи бир бали;ни ;армо;да
Олиб келиб, подшо;ни олдига ;ўйган эди,
Подшо; хазиначини ча;ириб, унга деди:
- Бали;чига бали; - чун бер тўрт минг тилла танга!
Хазиначи тиллани келтириб, берди унга.
Бали;чи тиллаларни олиб, дар;ол, жўнади,
Лекин малика Ширин шо;дан шу он сўради:
- Нечун сиз бали;чига тўрт минг тилла бердингиз?
Бош;а одамларга ;ам шунча тилла берсангиз,
Гап ;илишар: «Бизларни бали;чига кўрди тенг»,
Бермасангиз, ўйлашар: «Бали;чидек - кўрмадинг...»
;айтаринг бали;чини ва бали; жинсин билинг!
Бали;им - эркак, - деса, модасин талаб ;илинг!
Бали;им - мода, - деса, эркаги керак бизга, -
Дея ба;она ;илинг! Пулингиз ;айтар сизга.
Шо; бали;чидан бали;  жинсин сўраган эди,
Зукко бали;чи шо;га: - «Бали; - хунаса», - деди.
;ойил ;олиб шо; унга, берди яна тўрт минг пул,
Бали;чи таъзим ;илиб, уйга ;араб олди йўл.
Дарвозага етганда бир тилла тушиб ;олди,
Тиллани кўзга суриб, бали;чи шу он олди.
Малика шо;га шу пайт деди: - Бу одам - очкўз,
Мар;амат ;илманг унга! Арзимайди - у, сўзсиз.
Шо;, дар;ол, бали;чини ;айтарди, ;а;ри келди...
Шунда шо;га бали;чи жавобан шундай деди:
- Суратингиз - тангада, тушди оё; остига,
Шошиб, тезда кўтардим, суриб кўзим устига.
Шо; ;ойил ;олиб яна, унга тўрт минг пул берди,
Фаросат-ла бир бали; ўн икки минг пул бўлди.

Доно вазир

Бир подшо;нинг бўлганди донишманд бир вазири,
Не бўлди-ю, зиндонбанд бўлди, маълуммас сири.
Ул вазирга ;ўшни шо; махфий юборди нома,
Донишманд жавоб ёзиб, жосусга дер пин;она:
- Мени ўз саройига ;ўшни шо; таклиф этди,
Махфий жавоб ёздим мен, «фалончи» олиб кетди.
Жосус ўша гапларни шо;га етказди дар;ол.
Шо; дер: - Хатни келтиринг! ;ийнар кўп сирли савол...
«Фалончи»ни тутдилар, хатни ў;иб кўрди шо;,
Хатда ёзилган эди: «Шо;да, мутло;, йў; гуно;;
Хавф – хатарлар шо;данмас, мулозимлардан келар,
Аммо буни кўп киши жуда кеч англаб етар.
Шо;нинг дастурхонидан кўп йиллар едим: туз, нон...
Шо; менинг дўстим бўлар, кетсам ;ийналар виждон».
- Зиндонбанд этиб сени, вазирим, - деди подшо;, -
;анимлар илдизимга болта урибди, «э; - во;!»

Хизматкорнинг манти;и

;усравшо; зар тўнига бир мажлисда хизматкор
Озгина шароб тўкиб ;ўйди, ў;и, ибрат бор!
Хизматкорни ўлимга шо; буюрди шу замон,
Хизматкор шо; юзига шароб сепди ўша он.
Хизматкорга ;азаб-ла: - Бу нима ;или;? – дер шо;,
Хизматкор дер: - Шаробни тўкиб ;ўйдим мен, ного;.
Арзимас хатом учун ўлимга этдинг ма;кум,
;аммамиз ;ам ўламиз, лек эшитса ким-да ким:
Сени золим – шо;, дея, ;илмасин, – деб, - маломат,
Юзингга шароб сепдим, садо;атим – чун, албат.
Хизматкорнинг манти;и Хусравга бўлди маъ;ул,
Ўлимни бекор этиб, ол;ишлаб дер: - У – о;ил.

Порахўрлик

Шо;га одамлар деди: - ;окимингиз порахўр
;ам виждонсиз, таъмагир, ;ам зўравон, бўзахўр...
Шо; деди: - Ул ;окимнинг фидоийлиги - бисёр,
Бошдан – товони ;адар – ;алол, ;ар ишга - тайёр.
- Ундай бўлса, ;окимнинг танасини нимталаб,
Салтанатга тар;атинг, ;ар туманга битталаб!
Улар барокатидан ;аёт бўлар фаровон,
Шунда бирорта ;оким юртда бўлмайди ёмон.
Нафс бандаси порага ўч бўлиши - му;аррар,
Давлатга порахўрлик келтирар улкан зарар.

Ў;ри жиян

;усравшо; ;ардошларин зиёфатга чорлади,
Зиёфатда жияни «Шо;-;ада;» ў;ирлади.
Ў;риликни кўриб шо;, парво ;илмади, аммо
Зиёфатнинг сўнгида баковул дер: - Муаммо,
Олтин ;ада; йў;олди, ким кўрган бўлса, - айтсин,
Ў;рини фош ;илайлик, нотў;ри йўлдан ;айтсин!
;усравшо; дер: - Мен кўрдим, лек ;еч кимга айтмайман,
Бир ;ада; учун, алсо, ;ардошимни сотмайман.
Шо; жияни бозорда олтин ;ада;ни сотди,
Пулига: этик, чопон... олди, бўза ;ам «отди».
Ясан-тусан ;илиб у, то;а ёнига келди,
Шо;: - ;ада;нинг пулига чопон олдингми? – деди.
У чопонин этагин кўтариб, деди шо;га:
- То;а, этик ;ам олдим ўша олтин ;ада;га.

Фаросатли де;;он

Эл-у юрт а;волини билиш учун ;ажжожшо;
Саройдан чи;ар эди оддий кийимда го; - го;.
Шундай кунлар бирида учратди бир де;;онни,
Де;;он омоч ;ўшарди, ;анимат билиб онни.
;ажжож дер: - Мусофирман, дўстим, сув беринг! ;орманг!
Де;;он деди : - Бор - бўлинг, ва;тим йў;, йўлдан ;олманг!
;ажжож дер: - Биласизми, юрт шо;и ;андай одам?
Де;;он деди: - Шаробхўр, ў;ри, баттол, мутта;ам...
;ажжож дер: - Танимадинг, шо;инг бўламан сени...
Де;;он деди: - Касалим: тут;ано;им бор мени,
Бир йилда икки марта хуруж ;илади ёмон,
Гапларимда туз бўлмас, ;озир худди шундай он.
;ажжож «;а;-;а;»лаб кулди, ;озиржавоб де;;онни
Авф этиб, деди: - ;ар дам ўйлаб ишлат забонни!

Журъат

Подшо; ;ажжож урушда зафар – ;алаба ;илди,
Дор ;уриб, асирларни навбат-ла дорга илди.
Дор тагида бир асир шо;га деди: - Ўлдирма!
Бир ;а;и;ат айтаман, сўзим ерда ;олдирма!
;азаб ила ;ажжож дер: - Эшитаман, айт, - ;ани?
Асир деди: - Ма;луб шо;, - Ит, - деган эди сени.
;ажжож деди: - Сен нечун унга ;арши чи;мадинг?
Асир деди: - Ўзим ;ам сени, - ит, - деб ўйлардим.
Асирнинг журъатига кулиб юборди ;ажжож,
Ўлимдан озод этди, этди ўн аскарга бош.

Де;;оннинг манти;и

;ажжож дарёга чўкиб ўлишига оз ;олди,
Уни о;иб кетишдан де;;он ;ут;ариб ;олди.
;ажжож дер: - Золим бўлсам, нечун ;ут;ардинг де;;он?
Тў;рисини айтмасанг, калланг кетар шу замон!
Де;;он деди: - Отангиз бўлган эди золим шо;,
Ундан сиз ўн баробар золим бўлдингиз, «э; - во;!»
Шо;им, чўкиб ўлсангиз, гар ша;зода бўлса шо;,
У сиздан юз баробар бўлса: золимро;, гумро;...
Юртнинг шўри ;урийди, касод бўлади бозор,
;а;атчилик авж олиб, хал; чекар чексиз озор.

Та;дир

;ажжожшо;нинг даврида касаллик тар;аб, - вабо,
Эл – элатлар ;ирилди, ;еч ким топмади даво.
Мунажжимга шо; деди: - Юлдузларга ;араб бил!
Шо;лардан ;ам ўларми, вабо тегиб ушбу йил?
Мунажжим дер: - Шо;лардан бир киши ўлар фа;ат.
;ажжож деди: - Ўша шо; - мен эмас, – бош;а, албат,
Ёшликда я;инларим мени «Ит» деяр эди.
Мунажжим ;айрат ичра: - Шо;им, ўласиз! – деди, -
Чунки менга юлдузлар, - «Ит» ла;абли шо; ўлар, -
Деган эди, та;дирни Олло; осмонда битар.

Шо; сири

Бозорда бир гадога бир шо; бир олтин берди,
- Шо;им, ака – укамиз, бир олтин кам, - у деди.
Шо; дер: - Сен нима дединг, ;андай ака – укамиз?
- Одам ота - авлоди, ;авво – бизнинг момомиз, -
Деди подшо;га гадо. Гадога дер шунда шо;:
- Айтаман ;уло;ингга бир сўз, доим бўл ого;,
Момо ;авво ;а;ида ;еч кимга айтма зин;ор,
Кўп гадолар юрибди мис тангага бўлиб зор!

Олтин олмаган бола

Бир подшо;га бир бола кўчада таъзим ;илди,
Шо; унинг фаросатли бола эканин билди.
Шо; болага бир олтин берди, бола - олмади,
- Нечун олтин олмадинг? – деб шо; ундан сўради.
- Бир олтин ;адя ;илмас ;еч бир подшо;и олам,
Шо;лар ;иммати баланд бўлади, - деган отам.
Олтин олсам, отамга бераман ;андай жавоб?
Уни ў;ирлагансан! - деб, у бўлар кўп хуноб...
Шунда шо; у болани тарбиясига олди,
Ша;зоданинг бир умр у дўсти бўлиб ;олди.

;отамтой ;иммати

;отамтойдан эл аро «Сахий» - деган ном ;олган,
;отам ўлгач, ўрнини ука олмо;чи бўлган,
Онаси унга деди: - Сахий бўлолмайсан сен,
Улу; ;алби бор эди акангни, билардим мен.
;отамтойни укаси: - Сахий бўламан! - деди,
Синамо; учун ў;лин, она сир са;лар эди.
Бир гумбази бор эди ;отамтойни ;урдирган,
Туйнуги бор - етмишта, ;ўл су;иш - чун ўйдирган.
Шу гумбазни ичида ёл;из бўлар ;отамтой,
;ўл чўзганга берарди туйникдан: пул, нон ё чой...
- Кимлигини - кўрмайин, - дея, - му;тож одамлар
Хижолатга тушмасин кўзга – кўз тушган дамлар.
Шу гумбазга ука ;ам кириб ўтирган замон,
Туйнуклардан онаси ;ўл узатди ўша он.
;отамтойни укаси англаб ;олди: битта ;ўл
Такрор уч марта келди, чой - ча;а олса ;ам мўл.
У катта кесак солди бу ;ўл тўрт бор келганда,
Шунда она ў;лига деди афсус - армонда:
- ;отамни синаш учун етмиш туйнукдан мен ;ўл
Такрор солдим, ;ўлларим чи;ди чой - ча;ага мўл.
Сахий эмаслигингни гўдак чо;инг билардим,
Сийнам бирин эмганда - бирин ушлаб олардинг.
Гар акангга сут берсам, сийнамни олмасди тез,
;отамдаги саховат маълум эди ўша кез.
Инсоннинг барча айбин яширади - Са;оват,
Лек бахиллик - йў; ;илар эл ичра номинг, албат.

Яна ;иммат ;а;ида

Бот;о;;а чўкаётган бир болани ўрмонда
Де;;он ;ут;ариб ;олди Шотландия томонда.
Шу де;;оннинг уйига эрталаб фойтун келди,
Фойтундан бой – бадавлат жаноб тушди ва деди:
- Ушбу олтинни олинг, ;ут;ардингиз ў;лимни,
Сизга кўпдан – кўп ра;мат, у - чиро;и дилимни.
Де;;он олтин олмади, деди: - ;а; учун ;илдим,
Олло; ;иммати - баланд,  ;аётда мен кўп кўрдим...
Шу пайт де;;он уйидан чопиб чи;ди бир бола,
Фойтунли жаноб деди: - Сўзим ;а;;а - ;авола,
Агар шу ў;лингизни ўзим тарбия ;илсам,
Сиз рози бўласиз-ми, олийго;да ў;итсам?
Де;;он ў;лини жаноб ўзи тарбия ;илди,
Олийго;да ў;итди, у маш;ур олим бўлди.
Пенициллин дорисин кашф этди ўша олим,
Одамлардан чекинди оламда кўплаб ўлим.
Бой жаноб ў;ли бўлди премьер Министр - Черчилл,
У Англияни урушдан омон олиб чи;ди, бил!
- «Англиянинг доимий дўсти ;ам, душмани ;ам
Йў;, - деган эди Черчилл, - маънфаати бор ;ар дам».

Мукофот

Денгизда тўфон турди... Икки кишини тўфон
Кемадан юлиб отди. Бир жаноб деди шу он:
- Ким уларни ;ут;арса, бераман эллик динор.
Кимдир ўзини сувга отди, дея: - Олло; - ёр!
У бирини ;ут;арди, биттаси бўлди ;алок.
Жаноб дер: - Иккинчисин ;ут;армадинг сен биро;?
Жанобга дер ;алоскор: - Бу - са;рода сув берган,
Чўкиб ўлган - ёшликда мени ;амчи-ла урган.

;айи;чи ва ;аттот

Бир ;айи;да денгиздан бир ;аттот ўтар эди,
- Ў;ишни биласанми? – ;айи;чига у деди.
;айи;чи дер: - Билмайман, нима учун - бу савол,
Сузишни биласизми, эса бошлади шамол...
;аттот дер: - Керак эмас менга сузиш, кўп нарса
;аётда йў;отибсан, ;арфни бил, ;еч бўлмаса!
Шамол тўл;инни сурди, ;айи;ни отди бўрон…
;айи;чи дер: - Сиз ;аёт йў;отдингиз шу замон.

Икки хизматкор

Икки хизматкор олган эди бадавлат одам,
Иккисига икки хил ;а; тўларди у ;ар дам.
Оз пул олган хизматкор бир кун зорланди бойга:
- Нима учун сиз кўп пул берасиз ;асантойга?
Бой дер: - Ана, са;рода кўринмо;да бир карвон,
Бориб - билиб кел, ;айси юртдан келмо;да шу он!
Хизматкор бориб - келиб, деди: - Карвон Эрондан...
Бой дер: - ;айси ўлкага бораркан биз томондан?
Хизматкор бориб - келиб, деди: - Россия томон...
- Нималари бор экан? Хизматкор кетди шу он.
Бироздан сўнг у келиб, деди: - Тилла та;инчо;,
;о;оз, ипак, гиламлар, ;илич, офтоба, пичо;...
Шунда бой дер ;асанга: - Бориб, билиб кел, карвон
;айси узо; эллардан келаяпти биз томон?
Карвондан сўраб келиб, ;асан бойга ўша он
Деди: - Карвон - Те;рондан, Санкт-Петербург томон
Йўлга чи;ибди узо;. Унда: Тилла та;инчо;,
;о;оз, ипак, гиламлар... Сотаркан: ;илич, пичо;...
Карвон пахта оларкан, кимда, ;анча - бўлса гар,
;ар ботмон пахта учун берар экан олтин – зар.
Бизда пахта бор, - дедим, бир савдогар келади,
Бой - ота, ма;кам бўлинг, у - барибир, олади...
Биринчи хизматкорга бой дер: - Ўйлаб кўрдингми?
Нима учун унга кўп ;а; тўлашим билдингми?

Она коса

Араб шоири Нувас ;ўшнидан коса олди,
Косани ;айтаришда унга пиёла солди.
;ўшниси дер: - Мен фа;ат берган эдим бир коса,
Косам бола ту;ибди ;афтада, ;андай соз-а!
Нувас ;ўшнидан яна сўраган эди коса,
;ўшниси косасини ;увониб берди, роса.
Аммо Нувас косани синдириб ;ўйди шу кун,
;ўшнисига кўрсатиб, деди: - Косангиз бугун
Ўлиб ;олди. Далили: мана, унинг жасади.
Нувас ;ўшниси билан айтишди «ади- бади»...
Икки ;ўшни ;озига борди бир коса учун,
;ози дер: - Ту;;ан нарса вафот этмайди нечун?

Манти;

- «Фалон» жангда ;алаба гар ;илсам, мен сада;а
Обидларга бераман, си;иниб ёл;из ;а;;а, -
Деб, ният ;илди подшо;. Зафар бўлди шо;га ёр.
Шунда подшо; бир ;оп зар бериб ;улига, дер: - Бор,
Ша;арни айланиб чи;, обидларга олтин бер!
Кеч бўлгач ;ул ул ;опни шо; олдига ;ўйиб, дер:
- Обид - олтин олмайди, олган - обид бўлмайди,
Билим учун олтинни сарф ;илсангиз - «куймайди».
Кутубхоначи этди, шо; озод этиб ;улин,
Китоблар уммонида у топди и;бол йўлин.

Лу;мон ;аким наси;атлари

Лу;мон ;аким куни битгач чорлаб ёнига ў;лин,
Учта наси;атин айтди, ўлимга эгиб бўйнин.
Наси;атим бири деди: - Сиринг айтма аёлга,
;анча севсанг севгин, майли, лекин са;ла хаёлда!
Иккинчиси шу бўлади: - ;арз олмагин нокасдан!
Энг но;улай фурсатда у ёпишади, бехосдан.
Наси;атим - учинчиси: - Миршабни дўст демагин,
Аввал - охир дўст чи;маган, сўнг надомат емагин!
Лу;мон ;аким шундай дея, юмди очи; кўзини,
- «Ла ила;а иллолло; . . .» - деб, унутганди ўзини.
Ў;ил ўйлар: - Отам нечун айтди учта наси;ат,
Келинидан хафамиди? Синаб кўраман, албат.
Бозорда у бир ;ўй сўйиб, катта ;опга жойлади,
Эшагига мина туриб, ;оп о;зини бо;лади.
Уйга келса, хотин сўрар: - Бу ;оп нечун ;ип-;изил?
Лу;мон ў;ли хотинига ноўрин ;илди ;азил.
У деди: - Бу ;опга солдим битта одам танасин,
Кўпдан бери душман бизга, бу кун «кўрди энасин...»
Шундай... - дея ;опни кўмди ;овлининг бир четига,
Хотин учун сир бўлсин! – деб, бир тош ;ўйди бетига.
Бир нокасдан ;арз олди у, миршаб билан дўстлашди,
Отасини ўгитларин унутганди, пастлашди.
Жанжал чи;ди оилада, аёли уввос солди:
- Сен - ;отили бир одамнинг, мени ўлмо;им ;олди...
;ўни-;ўшни хабар топиб, етказдилар ;окимга,
- Тутиб келинг! - деди ;оким, - жазо бераман унга.
Лу;мон ;аким ў;лин миршаб, дар;ол, ;ибсга олди,
Бу ;ол ота ўгитларин ў;лин эсига солди.
Ў;ил деди: - Миршаб - дўстим, сени «келар ;ўлингдан»,
;ўйиб юбор, мен ;очаман, асраб ;олгин ўлимдан!
Шу он пайдо бўлди нокас, тутди ма;кам ё;адан,
- Пулларимни ;айтар! - дея, тепиб борди ор;адан.
Элтди ;оким ;узурига учта ;аним бирлашиб:
Миршаб, нокас ;амда хотин - ;ар;ар уни энгашиб.
Лу;мон ;аким ў;лин ;оким ;атти; тутди саволга,
Ў;ил эса баён этди ;олганини  заволга.
Келтирдилар ;опни, очиб кўрдилар ;ўй танасин.
Миршаб, нокас ;амда хотин, дар;ол, айтди товбасин.
Жуфти ;алолингизга, дўст, ноўрин ;илманг ;азил,
Фаросатни ишга солинг, охири бўлмасин зил!

Улу;бекнинг тадбири

Мусулмонлар Маккага ;адимдан «;аж» ;илишар,
«Ислом»да «;аж» амалин бешинчи фарз билишар.
Маккага «;аж» ;илишни орзу ;илди бир киши,
Пулин ;айга ;ўйишни билмай ортди ташвиши.
Роса, кўр ўйлаб кўриб, сўнг ;озида ;олдирди.
- «;аж»дан ;айтиб келган чо; оламан! – деб, билдирди.
;аждан ;айтгач: - Пулим... – деб, ;озиникига борди,
- Сени танимайман! - деб, ;ози ;айдаб юборди.
У Мирзо Улу;бекка бўлган во;еа ;а;да
Айтди. Мирзо Улу;бек ўйлаб кўриб, шу тобда
Унга деди: - Эртага сен ;ози уйига бор,
У ерда мен бўламан, пулинг талаб ;ил такрор!
Ча;иртириб ;озини Мирзо Улу;бек шу кун,
Унга деди: - Бир сирни сенга айтаман бугун:
Ша;зодалар бари - ёш, мен эса ;ариб ;олдим,
Хазинам - кўп, ;аерга ;ўйишни билмай толдим.
Сен шуни асраб берсанг, эртага мен бораман,
Хазина са;лаш жойинг ўз кўзим-ла кўраман...
Эртаси кун Улу;бек ;озиникига борди,
Хожи шо;нинг олдида пулларин талаб ;илди.
;ози унинг пулларин, дар;ол, ;айтариб берди,
У шо; хазинасини ўзлаштирмо;чи эди...
Ўз нафси сабаб ;ози зиндонда бўлди тут;ун,
Но;а; ;амалганларни шо; озод этди шу кун.

Улу;бекнинг фаросати

Зайтун дарахт тагига то;да кўмиб зарларин,
Де;;он ўтказар эди ;аловатда тунларин.
У бир кун хазинасин текшириш учун борди,
Зайтун а;наб ётарди, кўрди-ю «;отиб ;олди».
У Мирзо Улу;бекка а;волин этди баён,
Мирзо Улу;бек деди: - Тез кунда бўлар аён,
Лекин олтин ;а;ида ;еч кимга айтма, зин;ор!
Олло; берган а;лни ишга солмо;лик даркор.
Кейин у табибларни ча;ириб, ;илди сўро;,
Деди: - Зайтун томири ;андай касалга керак?
Табиблардан бири дер: - Беморга мен буюрдим,
Зайтун дарахт томирин кўп ;айнатиб, ич! – дедим.
Кейин Мирзо Улу;бек беморни ;илди сўро;,
Тафаккурнинг ;уввати: ;орон;и тунда - чиро;.

;ўзикабоб

Бир кабобпаз серсуяк ;овурди кабоб,
Лек  харидор бўлмагач, ўйлади шу тоб:
- Суякни сотиш учун ;илайин чора,
Шу ерда айёрлигим иш берса, зора.
Бир мурдашў уйига келиб, деди у:
- Уч кун такрор туш кўрдим, туш таъбири - бу:
Агар мен ўлиб ;олсам, ювиб, кафан ;ил!
Хизматинг - чун пиширдим ;ўзикабоб мўл,
Олиб келиб, оиланг билан ба;ам кўр!
Бир кун ўтгач кабобпаз келиб, деди: - юр!
Дамаш;;а борамиз, сафар - кўп хатар…
Шу сафарда юварсан, ўлиб ;олсам гар!
Мурдашў кабоб пулин тўлади шу он,
;арзга ;ўзикабоб еманг ;еч ;ачон!

Ишта;а

Бир чўпон чайласида кабоб емо;чи бўлди...
Ўша chog` то; томондан бир гадо пайдо бўлди.
У чўпоннинг кабобин «па;;ос туширди» зумда,
Чўпон ;азаби - «;айнаб», гадога деди шунда:
- ;ўзичо;им гўштини бир ямлаб - ютдинг, гадо,
;ўч;ор - унинг отаси ;илган-ми сузиб, адо?
Гадо деди: - Тотмадинг, менинг о;зимга ;араб,
Онасин эмасан-ми ;ар тонг, ;ўзидай «ма-а-раб?»

Хўрозлар кушандаси

Бир сафарда шо; тунаб ;олди ;ишло;да... Шунда,
Шо; уй;уга ётганда, хўроз ;ич;ирди тунда.
Шо; деди: - Шу хўрозни тутиб, бошини юлинг,
;еч уй;у бермаяпти, тезро; бўлинг, югуринг!
Хўроз бошин «юлдилар»... Шо; юмган чо;да кўзин
Бош;а хўроз ;ич;ирди, такрорлади у сўзин.
Ушбу ;олат неча бор тун чо;и этди давом,
Шо; охири чарчади... Ухлар чо;и батамом:
- Мени тонгда уй;отинг, ;ич;ирган чо; хўрозлар,
Сафар – узо;, ёз - исси;, - дер, - шай туринг, сарбозлар!
- Хўрозларни барчасин, - деди ошпаз, - улу; шо;,
Туни билан еб бўлдик, хўрозсиз ;олди ;ишло;.

Эзоп

Маш;ур масалчи - Эзоп бир ;улдорга ;ул бўлган,
Унинг ;аёти ;а;да кўплаб ривоят ;олган.
Бир  нечасин назмга ўгирдим мен, азизим,
Ў;иб, мушо;ада ;ил! ;икматли бўлар сўзим:

Тилшунос – Афрос билан денгиз бўйида бир кун
Эзопни ;аро;чилар, ного;он, этди тут;ун.
Кишан солиб бўйнига, ;ул бозорга уларни
Олиб борди. Ксанф деган ;улдор буларни
Сотиб олмо;чи бўлиб, Афросни сўзга тутди.
Афрос - ба;увват эди, Эзоп навбатин кутди.
- Сени сотиб олсам мен, нима келар ;ўлингдан?
Афрос деди: - Барча - иш, асраб ;олинг ўлимдан!
Афросни юз тиллага Ксанф сотиб олди,
Шу саволни у такрор Эзопдан сўраб ;олди.
Эзоп дер: - Афрос барча юмушларни билади,
Орти;ча пул сарфлашга нима ;ожат ;олади?
Ксанф мамнун бўлиб, Эзопни сотиб олди,
;улдорга Эзоп соди; ёрдамчи бўлиб ;олди.

;улдор Ксанф бир кун чи;ди узо; сафарга,
О;ир юклар тушганди ;уллардан ;ар нафарга.
Юкдан бироз енгилин Эзоп сўради, шунда
;уллар деди: - Танлаб ол, барча юклар - жам бунда.
Юклардан бир ;утини Эзоп танлаган эди,
Уни масхара ;илиб, ;уллар ўзаро деди:
- Эзоп - ахмо;, ўзига энг о;ир юк танлади,
Аммо хато ;илганин ;уллар кейин англади.
Нон солинган ;утини Эзоп танлаган эди,
Босиб йўлнинг бир ;исмин, ;уллар нон ярмин еди.
Йўлнинг ;олган ;исмида еб нонларнинг ;олганин,
Билди доно Эзопнинг юк енгилин олганин.

Бир куни дўстларига маст - Ксанф «лоф» ;илди:
- ;удратим - зўр, ;одирман барча юмушга, - деди.
Дўстлари унга деди: - Биз айтамиз бир ишни,
Аввал гаров бо;лайлик, санаб олтин - кумушни...
- Бу гаров - чун, - дер Ксанф, - ;улларимдан кечаман,
Сизга бўлсин бор мулким, битта ;асам ичаман!
Улар деди: - Гар барча юмушга бўлсанг ;одир,
Ичиб тугат, кўрайлик, бу - денгизда сув бордир!
Дўстлар ;атти; ба;слашиб, тар;алди уй - уйига,
Ксанфнинг кайфи тар;аб, ;олди о;ир ўйида.
«Дўстлар» эртаси куни Ксанф уйига келди:
- Гаров шарти бўйича бор мулкингни бер! - деди.
Ксанф Эзопга деди: - Мастликда хароб бўлдим,
;ам-у ;уссага тўлдим, ёрдаминг керак, «ўлдим!»
Шунда Эзоп Ксанфга деди: - Хожам, ;ил то;ат,
Сен улардан талаб ;ил денгиз шўр сувин фа;ат!
Денгизга кўп чучук сув ;уйилар: дарё, ирмо;...
Шўр сувдан чучук сувни ажратиб, берсин биро;.
Эзоп ёрдами билан ;улдорда мол - мулк ;олди,
«Дўстлар» бошларин егиб, ортга ;араб йўл олди.

Эзопдан кўп маънфаат кўриб, Ксанф дер сўз:
- Фа;ат битта тилагинг бажараман мен, сўзсиз...
Эзоп дер: - Озод бўлсам мен ;ам ;уллик зулмидан,
;албим ташна - зиёга, ичсам дунё илмидан...
Шунда ;уллар хўжайни Эзопни озод этди,
Шу кун кўчада уни миршаблар дар;ол тутди.
Ишонишмай Эзопга,  халтасин титиб кўрди,
Лек кумуш кўза топиб: - Кимники? – дея сўрди.
Улар ;улдор уйига келиб, ;илдилар сўро;,
Кумуш кўзадан Эзоп бехабар эди биро;.
;улдор хотин ;о;ламай Эзопдан айрилишин,
Ушбу кумуш кўза-ла  ;илган эди «;илмишин»:
Халтасига Эзопнинг у кумуш кўза солди,
Шу кумуш кўза сабаб - Эзоп балога ;олди.
Далиллар - ;улга ;арши. Эзопда икки йўл бор:
Бири: - ;уллик кишани; Иккинчиси: - Ўлим, дор...
Сўнгги йўлни танлади иккиланмай ;еч Эзоп:
- Бир умр эрксиз яшаш, - деди, - сиртмо;дан - азоб.

Илтижо

Бор эди ўтинчи чол - ёл;из, сў;;абош,
Бозорда ўтин сотиб топар: нон, туз, ош...
Бир куни у ;ийналиб, ;илди кўп нола:
- Ўлимимга розиман, ;а;;а - ;авола!
Пайдо бўлиб Азроил: - Чорладинг нечун? -
Деган эди. Чол деди: - Ёрдаминг учун,
Елкамга ;ўйиб юбор ўтиним - о;ир,
;аёт - ширин, гар елкам бўлса-да я;ир.

;аёт ;онуни

Ўрмонда тор сў;мо;дан борарди икки ўрто;,
Ного;, айи; узо;дан кўриниб ;олди. Шу чо;
Икки ўрто;дан бири дарахтга чи;иб олди,
Бири эса чи;олмай, ўликдек ётиб ;олди.
Айи; ётиб ;олганин кўрди-да, бироз, ;идлаб,
Йўлида давом этди ;орнин юнгини ялаб.
Айи; кетгач дарахтдан тушиб, деди ча;;они:
- Дўстим, айи; анекдот айтдими, сўзла, - ;ани!
Дўсти деди: - Маймо;вой ;уло;имга деди сўз:
- Дўст синовда билинар, хавф - хатарлар очар кўз, -
Яна деди, - ;айвонлар озу;а... - деб, деб: - ;аёт...
Хастасини ўлдирар, лекин ва;ший одамзод
;еч манти;сиз ўлдирар, мурдасин хорлар, ;атто,
Бу - ;аёт ;онунига тў;ри келмас, мутла;о!
Инсонлар: сўз, тил билан тушинмас бир – бирини,
;айвон сўзсиз англайди бир – бирининг сирини.
Шунинг учун йўл бермас одамзод-ла ;амнафас
Яшашга ;уруримиз, сизга ;илмаймиз ;авас.

Бой ва файласуф

Бой киши киноя-ла Эзопдан сўрар:
- Файласуф нечун бойнинг уйига борар,
Бойлар эса бормайди унинг уйига,
Доим кибор-ла бо;ар ранг-у рўйига?
- У ердан нима керак? - файласуф билар, -
Деди Эзоп у бойга, - чорасин ;илар,
Нима энг му;умлигин агар билса бой,
Билимга ме;р ;ўяр эди «;ой-на-;ой!»

Бу боб фаросат ;а;ида бўлгани учун
;азрати Мусо (а.с) ;иссасин киритдим бу кун:

Мусо (алай;иссалом) ;иссаси

«Ал;амдулилла...» сўзи-ла бошланар «;уръон»,
Олло;га ол;ишлар билан тўлсин бу жа;он!
Олло;нинг и;боли бўлди менинг ма;садим,
;икматга тўлди мисралар, ;ўллади ;а;;им.
«;асас» сурасида ажиб ;исса бошланар,
Ў;иганнинг кўнгли юмшаб, кўзи ёшланар.
Унда Мусо ва Фиръавн ;а;да ибрат бор,
Бу ;иссадан сабо; олган - бўлмас сира хор.
Ким Олло;нинг бахти учун ўй - фикр, амал
;илса, Олло; унга и;бол беради жадал.

Мисрда кофир - Фиръавн бўлганди подшо;,
Ў;ил ча;ало;лар барин сўяр эди, - «о;!»
Олимлар бу во;еани шундай тафсирлар:
Фиръавнга мунажжимлар айтган таъбирлар,
Деган: - Исроил элида ту;илар ў;ил,
У - сенинг душманинг бўлар, э;тиёт бўлгил!
Ўша бола йў; ;илади мулк-у давлатинг,
Олло; унга ;увват берар, сўнар - ;айратинг.
Шунда Исроил элида ту;илган ў;ил
Ча;ало;лар барчасини шо; этган ;атл.
Мусо ўша замонларда келди дунёга,
Она уни бир санди;да солди дарёга.
Мусо сувда о;иб кетди, кўздан йў;олди,
Кофирларни ;иличидан у омон ;олди.
Фиръавн Нил со;илида сайрда эди,
У санди;ни кўриб ;олиб: - Тутинглар! – деди.
Тутиб, очиб ;арасалар, бир гўдак ётар,
Жилмайиши - жуда гўзал, ме;р уй;отар.
Мусо Маликага ё;ди, у топиб фурсат:
- Фарзандимиз - бўлсин! – деди. Шо; этди рухсат.
Фиръавнда ў;ил ё ;из - фарзанд бўлмаган,
Олло; унга тахт берган-у, лек бахт бермаган.
- «Гўдак учун – энага!» - деб бутун ша;арга
Жар солинди, кўп аёллар келди са;арда.
Аёллардан бирортасин Мусо эммади,
;орни очиб, йи;лашидан сира тинмади.
Малика хос хонасига бир ;изча келди,
- Мен топаман эмизувчи аёлни, - деди.
Мусонинг опаси эди, аслида, бу - ;из,
Онаси юборган эди: - Топарми, - деб, - из?
Гўдакни кўриб танигач, яшириб исмин,
Шо; ;асрига бошлаб келди шу он онасин.
Она кўкрагини Мусо эма бошлади,
Севинчидан она секин кўзин ёшлади.
Малика дер ;увонч ила: - Сутинг келди мос,
Шу гўдак - чун саройимда ;олгин, илтимос!
Она турли ба;оналар ;илди, - кўнмади,
Улу; Олло; тадбирини подшо; билмади.
- Уйга – олсам...? – дея, она сўради рухсат,
Малика ноилож ;олиб, берди ижозат.
Мусо онаси ;ўлида уйига ;айтди,
Олло;га она севинч-ла тасанно айтди.

Мусо ул;айган кунлари кўрди ша;арда
Икки йигит жанжалини жа;л-у за;арда.
Бири: ўзин ;авмдоши - я;удийлардан,
Иккинчиси: ;ибтий йигит, ўзаро - душман.
Шунда Мусо бир мушт уриб, ўлдирди уни,
Икковидан бош;а ;еч ким кўрмади буни.
Кейин Мусо илтижода деди: - Ё, Ра;мон,
Шайтон мени йўлдан урди, бўлдим - пушаймон.
;аргиз, энди жиноятга мен ;ўл урмайман,
Гуно;имга товба ;илдим, эгри - юрмайман...
Мусо ;адиксираб, тонгда чи;ди ша;арга,
Ўша жанжалкашни кўрди, ;а;р-у за;арда
Муштлашар эди у яна бир ;ибтий билан,
Бас келолмас эди унга ;азабда илон.
Мусо унга деди: - Тўхта! Жанжални бас ;ил!
Нима учун муштлашасан? Диёнатли бўл!
Мусо ;ибтийнинг ;ўлидан тутганда ма;кам,
;авмдоши сирни очди, эди – мутта;ам.
- ;ибтийнинг ;отили - Мусо, бу кун мени ;ам
Ўлдиришни истайсанми? Сенда - «Савоб» кам...
Бу сўзлардан ого; бўлиб ул ;ибтий, дар;ол
Фиръавнга хабар берди: - «Нима - гап, а;вол...»
- Мусо - ;отил, ;идиринг! - деб, Фиръавн фармон
Берди, шу он чопарлари чопди тўрт томон.
;ибтий ;авмидан бир киши келиб, Мусога
Деди: - Подшо; фармон берди муд;иш жазога.
Бу ша;арни тезро; тарк эт, тутса, ўласан!
Мен бир ;олис инсондирман, ўзинг - биласан...
Ўз ша;ридан тунда Мусо кетаркан чи;иб,
Йўлда Олло;га илтижо ;илиб – ёлвориб,
Деди: - Фиръавн ;а;ридан, Ра;мон, эт озод,
Мар;аматингга мушто;ман,  эй, ме;рибон Зот!

Мусо Мадян - юртида, бир ;уду;;а келди,
Бир тўп одам чорваларин су;орар эди.
Нариро;да икки ;изча турарди кутиб,
;ўйларини су;оролмай анча ва;т ўтиб.
- Сизларга не бўлди? – деди Мусо уларга,
- Чорвангизни су;ормайсиз, ;араб буларга?
;излар деди: - ;айтмаганча подачилар-то,
Бизга су;оришга навбат тегмайди, асло.
Отамизнинг ёши - улу;, бу ерга келмас,
Бизни эса подачилар назарга илмас.
Мусо уларнинг ;ўйларин су;орди - ёрдам,
Сўнгра дарахт соясига бориб, олди дам.
Мусо деди: - Улу; Олло;, мен бўлдим му;тож
Раво кўрган риз; - рўзингга, ;орним - жуда оч.
;изларнинг отаси – Шуайб алай;иссалом
;изларига деди: - Бугун не - бўлди, болам,
Эрта - ;айтибсиз, ;ар куни ;айтардингиз - кеч?
;излар отасига деди: - Бир йигит - бор, ;еч
;ўр;май бизга ёрдам бериб, су;оришди ;ўй.
;уду; ёнида у ;озир: ба;увват, хушрўй...
Ота: - Дар;ол у йигитни чорлангиз бу ён! -
Деб, ;излардан биттасини жўнатди шу он.
Шуайб катта ;изи Мусо ёнига келди:
- Мусо, сизни отам уйда ча;ирар! - деди.
;ор;ин Мусо, Шуайб ;азрат уйига келди,
Унга бўлган во;еани ;икоя ;илди...
Шуайб Пай;амбар унга дер: - ;ўр;магин, Мусо!
Олло; - Ра;мон, ножот топдинг. ;излари эса
Шунда деди: - Эй, отажон, ёллагин ишга
Бу йигитни! Бизга ёрдам берар юмушда…
Шуайб деди: - Бизга ишга ёллан, эй, Мусо!
Саккиз йилга ё ўн йилга, бўларсан ризо!
Икки ;изимдан бирини сенга бераман,
Нико; тўйи ила сени куёв ;иламан.
Мен ;ийнашни истамайман, ўзинг - кўрасан,
Мен бир соли; инсондирман, аъмин бўласан!
Мусо деди: - Бугун битим туздик мен ;ам сен,
Ўртамизда Олло; - гуво;, зорланмасман мен.
Ушбу икки муддат бирин адо этсам ;ам,
Саккиз йилгина ишладинг, демайсан, бу - кам!
Мусо битимни бажарди, уйланди, кейин
Миср томон йўлга чи;ди, узо; йўл - ;ийин.

Тун ём;ирли эди. Мусо адашди йўлда,
Оиласи билан борар, ;ассаси - ;ўлда.
Ча;мо;тош ;ам ;ўл бўлибди, ёнмади ;алов...
Бир ва;т Мусога узо;да кўринди олов.
Мусо деди: - Ўша ерга мен бориб - келай,
Балки бир чў; келтирарман ё йўлим билай.
Етиб келганда у ерга кўринмасди жон,
-  Эй, Мусо! - деган товушни эшитди шу он.
Товуш келар эди дарахт ортидан - ўнгда,
Аммо ;еч ким кўринмасди: пастда, ё - дўнгда...
Олло; унга сўзлар эди: - Ечгин ковушинг,
Сен менинг элчим бўласан, улу;дир ишинг.
«Туво» водийсига келиб, тўхтадинг бу - тун,
Мен - Олло;ман, сўзларимга сен ;уло; тутгин!
;еч бир ило; мангу эмас, мен – бар;арорман,
Менга холис хизматда бўл! Мўминга - ёрман.
Яхши - ёмон амаллари учун ;ар бир жон
Жавоб берар куни бордир, албатта, ишон!
Ўша кунни барчангиздан мен тутдим пин;он,
Нафсига ;ул кимсаларни йўлга сол ;ар он!
Гар амримни бажармасанг, тайёрдир тузо;,
Яхшиларга жаннат бордир, ёмонга - дўзах.
;ўлингдаги ;ассангни гар ташласанг ерга,
Аждарга - айланар, ;ўр;ма, тушмагин терга!
Ушла! ;очма! Ўз ;олига ;айтади яна,
;асса сенга ;удратли бир ;уролдир, ана!
Энди иккала ;ўлингни ;ўлти;ингга сол,
;ўлларингдан нур таралар, мўъжиза – бу ;ол.
Ажабланма, яна ;ўлинг ;ўлти;;а солсанг,
Улар аввалгидек бўлар. Унутма, билсанг,
Бу иккиси: далил - ;ужжат. ;удратлиман - мен,
Кофирларга бориб кўрсат, Пай;амбарсан - сен!
Мусо деди: - Илтижом бор, Ра;мон, дилимдан:
Дуду;ликнинг тугунини ечгин тилимдан!
Гар менга ;орун акамни айласанг вазир,
О;ир - енгил синовларда бўлмасди жабр.
Икковлашиб бурчимизни адо этардик,
Парвардигор, мадад берсанг - мурод етардик.
Олло; деди: - Сўраганинг этаман бажо,
Гўдак пайтингда ;ам сени асрадим, Мусо.
Онангга юборган эдим бир ва;ий - ил;ом:
- Мусони санди;;а солиб, ёпиб муста;кам,
Санди;ни дарёга ташла! Сени тўл;инлар
Кофир Фиръавн ;ўлига секин тутганлар.
Мен юборган эдим сенга буюк му;аббат,
Ким-ки сени кўрса, севиб ;оларди, албат.
Опанг ор;али ;айтардим сени онангга,
- Кўзларинг ;увонсин! - дедим, ;айтдинг хонангга.
Олло; «Туво» водийсида Мусога яна
Деди: - ;иммат - мар;аматим сенга кўп, сана!
Ўлдирганингда йигитлик чо;инг бир жонни,
Ўчиргандим сендан буюк гуно;ни - ;амни.
Мен сени кўп синовларда синаб ;ам кўрдим,
«Мадян» эли орасида неча йил турдинг.
Бу - тун адашиб, «Туво»га келдинг, эй, Мусо,
Пай;амбарликка танладим, оддиймас - асо.
Энди аканг - Хорун билан мўъжизаларим
Етказинглар одамларга, Пай;амбарларим!
Мени ёдда тутинг ;ар дам, бўлмангиз - сусткаш,
Пай;амбарлик - осон ишмас, керак зўр бардош.
Фиръавннинг ;узурига борингиз тезро;!
;аддидан у жуда ошди, ишлари - чато;.

Мусо «Туво»да йўл топди, Мисрга келди,
Мўъжизаларин кўрсатиб, Хорунга деди:
- Фиръавнга бориш керак! Ило;ий - фармон:
Тў;ри йўлга ча;ирамиз, фош этиб ёл;он!
;ўр;иб, яна Яратганга дедилар улар:
- Фиръавн ;азабга минса, бизни ўлдирар...
Олло; деди: - Кузатаман сизни шуб;асиз,
Ўзим - мададкор бўламан, ;ўр;май борингиз!
Сизларга мен ато этдим буюк салтанат,
Фиръавн ;алок бўлажак, сизга ;олар тахт.
Унга айтинг, бизни сенга юборди Тангри,
Исроил элин озод ;ил, Олло;нинг - амри!
Фиръавн, бизлар келтирдик мўъжиза - оят,
Тў;ри йўлга юрмасанг гар, азоб бор ;оят...
Фиръавнга бу сўзларни етказди улар,
Лек Фиръавн савол берди: - Олло; - ким бўлар?
- Олло; борли;ни яратди: сурат, ранг, шакл...
Ато этди, - деди Мусо, - доим «Савоб» ;ил!
- Мусо, «Савоб» ишинг шу-ми? Тарбия ;илдим, -
Дер Фиръавн, - кучга кириб, сен ;отил бўлдинг?
Мусо деди: - Тасодифан – бехосдан ;илдим...
Мен Олло;га товбадаман, гуно;им билдим.
Ра;мон менга ра;м этди, кечди гуно;им,
Улу; Олло; Элчисиман, ўзи – пано;им.
Сени тарбия ;илдим, - деб, ;иласан миннат,
Ча;ало;лар сўйганинг - чун юз берди ;икмат.
Фиръавн деди: - Исроил тотмо;да азоб...
Мусо деди: - Олло;да бор Ило;ий китоб:
«Лав; ул - ма;фуз», - деб аталар, ўшанда - сирлар,
Олло;, асло, адашмайди, билмайсиз сизлар.

;а; шу маънода сўз деган: - Айланар замин,
Унда яратдим ноз - неъмат, тотингиз - таъмин!
Осмондан сув ё;дираман: ём;ир, оппо; ;ор...
Фаросатли инсон учун бунда ;икмат бор.
Ердан яратдим сизларни, яшайсиз унда,
Яна ерга ;айтасиз жон олинган кунда!
«;иёмат»да тириласиз йи;илиб, тўп – тўп,
«Савоб» - «гуно;»га муносиб манзиллар бор кўп.

- Бу - жинни! – деб, шо; Мусони ;илди масхара,
- Сени зиндонга ташлайман, худонгман, ;ара!
Фиръавнга Мусо деди: - Мўъжиза - далил
Гар келтирсам, даъватимни ;иларсан ;абул?
Фиръавн дер: - Кўрсат! Йў;-са, осаман дорга.
Мусо асосин ташлади, асо аждарга
Айланди, у ;ўлларини ;ўлти;;а ти;ди,
;ўлларидан нур таралди, аъёнлар ;ўр;ди.
Лекин ушбу мўъжизани подшо; ёл;он дер:
- Мусо, сенинг макринг - буюк, бу юрт - бизнинг ер.
Фиръавн дер аъёнларга: - Мусо - се;ргар,
Бизни юртимиздан ;увар, ;ўр;сангиз агар.
Аъёнлар дер: - Бизларда ;ам кўп-ку се;ргар,
Се;ргарнинг кушандаси се;ргар бўлар.
Се;р ишига ишонган кофир Фиръавн
Мусо - Хорун «Иймон»ига бўлмади аъмин.
- Мусо, Хорун - сизлар танланг, - деди, - кенг майдон,
У майдонда ба;с ;илишга топилсин имкон!
Сизларнинг се;рга ;арши ;ўлланар се;р,
Давлатимда се;ргар кўп, макрга - макр...
Мусо деди: - ;улай бўлар байрам кун, чошго;,
Ша;ар майдони, бу - ба;сдан хал; бўлар ого;.
Подшо; ўша куни йи;ди кўплаб се;ргар,
Катта - кичик эл тўпланди, майдон бўлди тор.
Се;ргарлар Фиръавнга дедилар: - Албат,
Бизлар ;олиб бўлсак, бўлар ;андай мукофот?
Се;ргарларга Фиръавн: - Сизлар я;иним
Бўларсиз, - дер, - ютсангизлар, гўё-ки - иним.
Се;ргарларга Мусо дер: - Олло; – ;а; - ёл;из,
;ийлаларда ;алокат бор, ;а;дан ;ўр;ингиз!
Се;ргарлар биргаликда ;илишдилар ;асд,
Се;р, жоду - улар иши, амаллари - паст.
Се;ргарлар дер: - Фиръавн номи-ла ;асам,
Мусо, ба;сда биз ютамиз, ўчакишмасанг!
Эл, юрт - гуво;, ерга ташла ;ассангни, Мусо!
Бизнинг ;удрат, важо;атдан ;ўр;асанми, ё..?
Мусо деди:- Майли, ташланг сизлар биринчи!
Ташладилар: латта, чўплар... юрди, - ;ўр;инчли.
Олло; деди: - ;ўр;ма, Мусо! ;а;и;ат - ;олиб,
Улар: латта, чўп... ташлади, се;рга солиб.
;ўлингдаги ;ассангни сен ташласанг агар,
Уларнинг бу амалларин ютиб юборар.
Мусо ;ассасин ташлади: ба;айбат илон
Се;ргарлар латта - чўпин... ютди беомон.
Се;ргарлар ;ўр;иб ;олиб, дедилар шу он:
- ;а; - Олло;га, Пай;амбарга келтирдик «Иймон»!
Фиръавн ;азабга минди, деди бето;ат:
- Сизга ;а;;а си;иниш - чун бермадим рухсат!
Энди ;ўл ;ам оё;ингиз бирин кесаман,
Барчангизни ;атор ;илиб, йўлга осаман,
Кимнинг азоби – ;атти;ро;, энди кўрасиз!
Се;р ўргатган каттангиз - Мусо, шуб;асиз.
Улар деди: - Биз келтирдик Ра;монга «Иймон»,
Олло; «Савоб»и - яхширо;, ;азаби - ёмон.
Сен ;укмингни ;илавергин ушбу дунёда!
Лекин Ра;моннинг ра;мати - доим зиёда.
Гуно;имиз кечар, - деб, - ;а;, умид ;илдик биз,
Биз биринчи динга кирдик, кўпаяди - из...
Фиръавн дер: - Олло;га ким «Иймон» келтирса,
Ўлдирилсин ў;иллари, ;излари эса
Тирик ;олсин! Мен Мусони осаман - ўзим,
Рабби ножот берадими? Кўрсин-чи кўзим!
Шунда Мусо Яратгандан пано; сўради,
Ким-ки кофир бўлса, албат, азоб кўради.
Мусо деди: - Эй, мўминлар, ибодат ;илинг
Ёл;из ;а;;а! Олло; – Ра;мон ;ут;арар, билинг!
Улар бирга дуо ;илди: - Ра;мли Ра;мон,
Фиръавннинг азобидан ;ут;ар со; - омон!
Мўминлардан бири деди: - Ило;им - Ра;мон,
Деган барча - ўлдирилса, бўлмасми ёмон?
Мен ;ўр;аман, кофирларга келади азоб,
Ну; элини сув босганди - Ило;ий ;азаб.
Од ва Самуд хал;и ;ачон бўлганда гумро;,
Бири бепушт бўлди, бирин ер ютди-ку, «во;!»
Юсуфга ;ам ;илгандилар шуб;а ва гумон,
Юсуф ўлгач, гумончилар кун кўрди ёмон.

Фиръавн ;ам унинг хал;и кирмади динга,
Олло; турли азоблар-ла тутди у кунда:
;ур;о;чилик йиллар келди, дон-дун йў;олди,
Элни ;ийнар ;а;атчилик, очлик авж олди.
Кейин Олло; ём;ир берди, ерлар – унумдор...
Улар яна деди: - Бунга ўзимиз - ;а;дор.
Риз;ни Раззо; беришини билмади улар,
Азобимиз сабабчиси - Мусо, - дедилар.
Кейин ;а;;ор ;а;р этди, юборди офат:
Тўфон, ;он, бит, чигирткалар... - келтирди кулфат.
Энди кофирлар устига тушганда бало,
Фиръавн дер: - Дуо ;илгин Раббингга, Мусо!
;асам ичди: - Бу балодан ;ут;арсанг, эй, зот,
Исроил хал;ин, тамоман, ;иламан озод.
;оли; халос этганида улардан азоб,
;асамини яна - бузди, билмади - «Савоб».
Шо; уларга деди: - Билинг, Миср номли мулк
Эгаси - мен, менман - ило;! Ўзгармади - хул;.
Гар Мусога тушганида олтин узуклар
Ёки унга фаришталар келса - бузруклар,
Мен Мусони тан оламан. ;а; ;илди чора,
Мусо учун ёрдам берди яна бир бора.
Ва;ий келди: - ;еч кимсага сездирмайин сиз,
Мусо, ;авминг билан тунда йўлга чи;ингиз!
Лекин сизнинг ортингиздан ;увар Фиръавн,
Ўзига ;ул ;илиш учун я;удий барин.
Фиръавн барча ша;арга жўнатиб чопар,
Исроил ;авмига ;арши тўплади аскар.
Деди: - Ялангоё;ларни ;увиб, етамиз,
;азаблантирди бизларни, албат, тутамиз!
;увиб келиб, етар чо;и подшо; лашкари,
;ўр;иб: - «О;-во;!» - ;илди Мусо ;авмининг бари.
Мусо сувга асо солди, очилди денгиз,
У ;авмини эргаштирди, ;олди - ;уру; из.
Исроил ;авми ;уриган денгиздан ўтди,
Фиръавн ортидан ;увиб, ажали етди.
;айбатли тўл;инлар аро ;ар; бўлди улар,
Тў;ри йўлдан озганларга ;алокат бўлар.
;ар; бўларкан ;ўр;иб, «Иймон» келтирди-ку - ул,
Сўнгги нафасдаги «Товба» этилмас ;абул.
Олло;га ким ишонмаса, ким кофир бўлса,
Дўзах азоби кутади, ;ачон-ки ўлса.
Ким Ра;моннинг и;боли - чун амаллар ;илса,
Жаннатлар - ;а; ;узурида, тайёрдир - келса.
«;ар Фиръавнга - бир Мусо!» - бу кў;на ;икмат,
Улу; Олло; и;боли - чун амал ;ил ;ар ва;т!

Исроил ;авми денгиздан ўтгандан кейин,
Бир ;ишло; олдидан ўтди. Шайтон-и лаин
Сўзи ила си;инарди барчаси бутга,
Ибодати фойда бермас, ўхшарди дудга.
Пай;амбарга ;авми деди: - Эй, Мусо, бизга
Бут ясаб бер, у - ўхшасин чиройли ;изга!
Мусо деди: - Ибодати уларнинг - ёл;он,
Ило;и бир жонсиз - нарса, чекишар - фи;он...
Бу ишларда сизлар учун буюк имти;он -
Синовлар бор, ажратингиз ;а; диндан - бў;тон!
Улар деди: - Олло;ингни кўрсат, кўрамиз,
У бор бўлса, Мусо, сени Элчи биламиз!
Шу пайт олам гумбурлади, ча;нади ча;мо;,
Кофирларни яшин урди - Ило;ий тў;мо;.
Ўша ва;тда ва;ий келди: - Эли Исроил,
«Тур» то;ини Ватан тутинг, поклангиз кўнгил!
Ўша то;да бедана кўп, турли мевалар…
Гуно;ларни ювар «Товба», ;илинг «Товба»лар!
Сизлар доим - ибодатда, келтириб «Иймон»,
Тў;ри йўлни танласангиз, бўлинмай ;ар он,
Сов;а учун юбораман Ило;ий китоб,
Номи: «Таврот», зулмат ичра гуё-ки - офтоб.
То-ки Исроил хал;ига келганча билим
Улар ихтилоф ;илмади, кўрмади зулм.
Ва;ий келди: - Мусо, ўттиз - ;ир; тун сен, албат,
«Тур» то;ига чи;иб, ёл;из ;илгин ибодат!
Ибодат олдидан Мусо Хорунга деди:
- Ўринбосаримсан, сенга сўзим бор эди:
Исроил ;авмини сенга топширдим бу кун,
Адолат-ла бош;ар, Олло; и;боли учун!
Бир - биридан ажратмагин, бўлсин - ;амжи;ат,
Айрили;да бўлар доим бирор фалокат!
Шундай… - дея, Мусо кетди «Тур» то;и томон,
Ортидан ;авми эргашди, лек ўша замон
Ва;ий келди: - Мусо, нечун юрдинг илгари?
Мусо деди: - ;авмим келар ортимдан - бари.
Улу; Ра;мон, ризонг учун мен юрдим тезро;.
Нидо келди: - ;авминг сени - синовда биро;,
Исроил ;авмини бурди Сомирий йўлдан:
Бир ;айкалга си;интирди, ясаб у ;ўлдан.
Пай;амбар то;да тинглагач Олло;нинг сўзин,
Бир кўришни орзу ;илди у ;а;нинг юзин.
Яратувчи деди: - Мени кўролмайсан сен,
Мен - кўринсам, бунга чидаб туролмайсан сен.
То;;а ;ара! ;озир то;;а кўринсам агар,
То;да то;ат етмай, пайдо бўлар тубсиз жар.
Олло; то;;а кўринган он жар пайдо бўлди,
Мусо ;ўр;иб, ;ушдан кетди, гуё-ки ўлди...
Мусо ;ушига келиб, дер: - Улу; Олло;им,
Мен - динингда пеш;адамман, Ўзинг – пано;им!
Ва;ий келди: - ;авминг - ширкда, ило;и - бузо;,
Жа;олатда ўзларига ;ўйдилар тузо;.
Мусо шошиб ортга ;айтди, дар;азаб эди:
- ;айкал ;андай Ило; бўлсин? - ;авмига деди, -
Нима учун ёл;из ;а;дан умид уздингиз?
Менга берган ваъдангизни нечун буздингиз?
Улу; Тангри «Таврот» китоб берди - иноят,
Сизлар эса фитнадасиз, гуно;да - ;оят.
;авми деди: - Биз бузмадик, ёдда - ваъдамиз,
Мусо, сенинг Олло;ингга си;инамиз биз.
Сен бизлардан олдин кетгач, бизлар бўлиб жам, -
Сомирийнинг сўзи билан ё;дик бир гулхан.
Биз бу гулханга ташладик: зеб-зийнат, безак...
Тиллалардан Сомирий бир ясади бузо;.
Мана, ;ара! Жонли ;айкал, мараб ;арайди...
Сомирий дер: - Бу - бир ило;, ;амга ярайди.
Мусо ;а;ни излаб кетди то;;а - синовда,
Мен - Сомирий, бу «худо»ни топдим оловда.
Сид;идилдан си;ининглар! Шу – Ра;мон бўлар,
Ким гапимга ишонмаса, шуб;асиз - ўлар!
;орун ;арши чи;иб, деди: - Бу - бир имти;он,
Сизлар менга эргашинглар! ;айкалмас Ра;мон.
Биз ;орунга эргашмадик, ;уло; солмадик,
Сени кутдик, ибодатдан, асло, ;олмадик.
Мусо акасига деди: - Пай;амбар ;орун,
Нима учун сен бермадинг менга хабар - ун?
-  Эй, онамнинг ў;ли - Мусо, соч - со;олим ;ўй! -
Деди ;орун, - менда ;ўр;инч бўлди битта - ўй:
Хал;имни бўлиб юбординг, - деяр сўзингдан
;ўр;ан эдим, ;олганлар-ла борсам изингдан.
Бу кофирлар мени ;алок этмо;чи бўлди,
Сенинг о;ир сўзларингдан юрагим тўлди.
Мусо деди: - Улу; Олло;, ме;р – шаф;атинг
Менга ва акам ;орунга бўлсин ра;матинг!
Мусо Сомирийга деди: - Сен динни буздинг...
Сомирий дер: - Жаброилни фа;ат мен кўрдим,
Унинг «;аёт» оти ;айдан юрса, ўша он
Туё;и теккан тупро;;а кирар эди жон.
Шу тупро;дан олиб, тезда ;айкалга сочдим,
«Бузо;» - ;айкал овоз берди, янгилик очдим.
Ушбу ишимни чиройли кўрсатди нафсим,
Санъатимни улу;ладим, туролмадим жим.
Мусо Сомирийга деди: - Бу ердан - йў;ол!
Менга тегманг! - дея, ночор, са;ов бўлиб ;ол!
;а; Олло;дан сенга тушди Ило;ий ;азаб,
Охиратинг сени - ёмон, бор буюк азоб.
Энди ило;инг а;волин кўриб ;ўй, мана,
Уни оловга ташлайман, эрийди, ана!
Тилласин сувга сочаман, топмас - чун одам,
Чунки улу; Ра;мон ёл;из йў; ;илади ;ам.
Мусо кофирларга деди: - Гуно; ;илдингиз,
Олло;гамас - ўзингизга жабр ;илдингиз.
Ўзаро душман бўласиз! - ;укм шу бўлди.
Улар ўзаро жанг ;илиб, кўплаб ;ирилди.
Кейин оламни да;шатли зилзила тутди,
Омон ;олган кофирларни барин ер ютди.

Бир гал Мусо ;авмига дер: - Сизлар бир сигир
Сўйишингиз керак экан, бунда - ;икмат, сир…
;авми деди: - Устимиздан кулаяпсанми?
Мусо деди: - Мен ўзимга сўраяпманми?
;авми деди: - Ўша сигир бўлсин ;ана;а?
Мусо деди: - Ўша сигир бўлсин буна;а:
Ори; ёки семиз, ;амда ёш ёки ;ари
Бўлмасин - у, бўлар фа;ат - ўрта яшари.
Улар деди: - Сигир ранги ;ана;а бўлсин?
- Оч малларанг, кўрган кўзлар ;увончга тўлсин!
;авми деди: - Шу ранг сигир бўлди иштибо;,
Унинг ;андайлигин баён айласин Олло;!
Мусо деди: - У сигир-ла ;айдалмайди ер
Ёки унда сув ташилмас, тўкмайди у - тер;
Унда оч малладан бош;а бирор ранг йў;дир,
;еч - ну;сонсиз, хор - бўлмаган, доим у - тў;дир.
- Энди ;а;и;атни айтдинг, Мусо, - дедилар,
Узо; маша;;атлар чекиб, топиб, сўйдилар.
Мушкуллашар Олло; амрин бажармасанг тез,
Ра;мон ризоси йўлида ;айрат ;ил ;ар кез!

;
ЎН БЕШИНЧИ СУ;БАТ

Файласуф сабо;лари

Олло; ил;ом парисин и;бол созини чалдим,
;ар назмим ;икмат бўлди, мангу тарихда ;олдим.

Изланиш

Файласуф эшигини, бир ўсмир келиб, ;о;ди:
- Файласуфни изларман, - деб, унга ;айрон бо;ди.
- Етмиш йил-ки ўзимни тополмайман жа;онда,
Мени ;андай топарсан, - дер файласуф, - бир онда?
Ўсмир дер: - Улу; устоз, шогирдингиз бўлайин,
Менга билим ўргатинг, юмушингиз ;илайин!

Файласуфнинг жавоби

- Билим, ме;р, сада;а, – дер файласуф, - одамга
;анча берсам, шунча кўп ортар менда ;ар дамда.
Билим бериш даврида аён бўлар ну;соним,
Ў;иб, тафаккур ;илиб, ;удратлайман имконим.
Ме;р кўрсатиш билан ме;рибонро; бўламан,
Ме;р – со;лик гарови, узо; умр кўраман.
Сада;а - э;сон риз;ни кўпайтиради, - деган
Пай;амбаримиз бизга, у зот кўп ;икмат билган.
Ўлим билан тугайди ;ар бир инсон ташвиши,
Билим, ме;р, э;сон-ла авж олар инсон иши.

Келишув

- Сен кимсан? – дер файласуф, - ;ани, кел, ўтир, гапир!
Шу пайт сич;он боласи келиб ;олди, ;андайдир...
;алпо;и билан «тап-па!» файласуф босди уни,
Ўсмир деди: - ;орним оч, устоз, еймизми буни?
Файласуф дер: - Сабр ;ил, жимгина ўтир бироз!
Шунда сич;он онаси келиб, чи;арди овоз:
- Боламни озод этинг! Не десангиз, берайин...
Файласуф дер: - Олиб кел! Ниманг бўлса, кўрайин.
Она сич;он инидан олиб чи;ди бир узук.
Файласуф дер: - Розиман, узугинг экан тузук.

Узук

Шу узукни файласуф ўсмирга бериб шу он,
Деди: - Новвойга бориб, шогирд, шунга келтир нон!
Шогирд новвойга деди: - Шу узукка беринг нон!
Новвой деди: - Нонларни пулга сотаман, ишон!
Бу узук бир сўм турмас, кўмир каби ;оп-;ора, -
Деб сотмади нонидан, пул олиб кел, шу - чора!
Файласуф дер: - Узукни сен заргарга олиб бор!
Узук кумушдан эди, заргар пул берди бисёр.

Файласуф орзуси

Устоз - шогирд олдидан ит нон олиб ;очибди,
Файласуф дер: - Бу итнинг ;орни жуда очибди.
Мен ўлган чо; ўлчагин шу ит билан, Олло;им,
Гуно;ларим жуда кўп, ўзинг - ёл;из ого;им!
Шогирд дер: - Сўзингизни англатинг менга, устоз!
- Итдан яхши бўларман, гар жаннатга тушсам - соз.
Агар дўзахга тушсам, ит мендан яхши бўлар,
Итлар учун жаннат ;ам - дўзах ;ам йў;, ;а; - билар.

Бир ит ;а;да во;еа айтди устоз шу ерда,
Бунда “вафо” куйланган, шунинг – чун солдим шеърга:

Ит

Файласуф дер: - Бир куни Хоразмга йўл олдим,
Юпун йўлдош учради, унга дўст бўлиб ;олдим.
У билан ба;ам кўрдим таомимни сафарда,
Бир саё; ит учради чўлда, бир кун са;арда.
Суяк, ов;ат ;олди;ин итга берардим го; - го;,
Бир кун икки ;аро;чи келдилар тунда, ного;.
;амро;им ;очиб кетди ;аро;чи келган замон,
Итим бир ;аро;чини тишлаб, йи;итди шу он,
Иккинчисин, эса, мен ма;луб этгандим…Шунда
;аро;чилар ;очдилар «зим-зиё» - ойсиз тунда.
Улар ;очганин кўриб, ;айтиб келди ;амро;им.
Риёкорона деди: - О;ирмасми а;волинг?
Мен унга дедим: - Сенинг дўстлигингдан саё; ит
Дўстлиги афзал экан, энди ўзинг якка кет!

Файласуфнинг ;алпо;и

Файласуфга шогирд дер: - ;алпо;ингизни кийсам,
Хайр-у барокатидан мен ;ам зўр олим бўлсам.
Файласуф дер шогирдга: - Чопонимни ;ўшиб ол!
Лек теримни кийсанг ;ам бўлолмайсан баркамол.
Баркамол бўлиш учун ;илган амалимни ;ил,
Амалларимдан ма;сад: Олло;ни севинчлаш, бил!
Олим бўлиш - осон, - дер азалдан уламолар, -
Лек одам бўлиш - ;ийин, кўпдан - кўп муаммолар...

Ма;оратли шогирд

Рўза кунлари... Шогирд устоз уйдан чи;;ан он
Калитнинг хал;асига тухум ;ўйди-да, пин;он
Уни шам оловига тутиб, пиширар эди.
Файласуф келиб ;олиб: - Нима ;иларсан? – деди.
Шогирд устозга деди: - Мени алдади шайтон...
Шу он шайтон кўриниб, деди: - Сўзлари - ёл;он,
Шайтонда то;ат – кўп, - деб, кўп ту;мат ;илар инсон,
Ундан ўзим ;ин;ирлик ўрганаман ;ар замон.

Биринчи дарс

Шогирд дер: - Устоз, мен ;ам сиздек бўламан ;ачон?
Файласуф дер: - Эшикни ор;асидан ёп шу он!
Шогирд кўчага чи;ди, ём;ир ё;арди «шаррос».
Икки соатдан кейин шогирд чи;арди овоз:
- Устоз, «жи;;а» ;ўл бўлдим, ахмо; каби турибман,
;ачон уйга кираман, нима гуно; ;илибман?
- Файласуф дер: - Жалада кўрсатдинг сабр-у чидам,
Ахмо;лигин тан олган - бир кун бўлади одам.
Баркамол бўлиш учун, доим зарурий савол
Билан а;линг банд этсанг, топарсан буюк и;бол!
“Ишонч” – му;аддас туй;у, лекин ;аётда ;ар дам
Инсонни такрор синаб, кейин ;адам бос, бўтам!

Шогирднинг синови

Устозин синаш учун шогирд капалак тутиб,
Мушкил бир савол берди, муштин унга кўрсатиб:
- Устоз, ўликми – тирик ;ўлимдаги капалак?
- Сенинг ихтиёрингда, - дер устоз, - у - жонсарак...

;афасдаги шерлар

Инсон кўкси - бир ;афас, шу ;афасда икки шер
Яшайди бир ва;тда, - устоз шогирдига дер, -
Шернинг бири - инсоннинг соди; дўсти, ;амнафас,
Бош;а бири - душмани, мен унга ;илмам ;авас.
Шерларга ;иёс этдим ;ирс-у ;авасин инсон:
- Шумлик, ;а;р, ;азаблар ;албни емирар ;ар он,
- Ме;р-у дониш, ;авасни дўст шерга ;иёс ;илдим,
О;ир, мушкул дамларда ;ар дам ёрдамин сездим.
Шу икки шер ;афас-чун тинмай олишар ;ар он...
- Устоз, ;айси енгади? – деди шогирд паришон.
Файласуф дер: - ;айсисин ;ар кун ;илсанг парвариш,
Ўша шерда куч - ;удрат... Ёнма - ён ро;ат, ташвиш...

Тажриба

Файласуфнинг шогирди жуда жа;лдор эди:
- Устозим, ;андай ;илиб жа;лим жиловлай? – деди.
- ;ачон жа;линг чи;са гар, шу устунга бир мих ;о;! –
Дер файласуф шогирдга, - бол;а, михлар, ана, бо;!
Биринчи кун у жуда кўп мих ;о;ди устунга,
;о;илган михлар сони камайди кундан – кунга.
Кунлар ўтиб шогирд дер: - Бугун чи;мади жа;лим,
Асабим бузилган он ичимга ютдим за;рим.
Энди нима ;илайин, бир мих ;о;мадим, устоз?
Устоз шогирдга деди: - Амалларинг - жуда соз!
Энди ме;р ;иссини ;албингда орттириб бор,
О;ир – мушкул дамларда инсонга бўл мададкор!
Кимга яхшилик ;илсанг, ;о;илган мих бирини
;ар ма;ал су;ириб ол, сўнг айтаман сирини.
- Устунда ;о;илган мих бугун ;олмади, устоз, -
Деди шогирд бир куни. Устоз деди: - Жуда соз,
Энди устунда михдан ;олган изларни сана!
Улар - инсон ;албида сен ўйган мангу яра.
Танадаги ти; за;ми тузалади, батамом,
;албни ўйган тил за;ри газакланар ;ар замон.

Kомолот сабо;и

Файласуфга шогирди деди, етишмай то;ат:
- Устоз, менга ўргатинг иложи бўлса, фа;ат
Бемалол сўзлашишни малаклар-ла тун-у кун!
Устоз деди: - Шогирдим, шошилма, аввал бу кун
Яхши - ёмонлар билан муросани эплагин!
Камро; сўзла, кўп эшит, малаклар эса кейин...
Файласуфга шогирд дер: - Устоз, ;айси яхширо;:
Сўзмолликми су;батда ёки сукут са;ламо;?
- Су;батдошга, - дер устоз, - етказолсанг сукутда
Нима мурод - ма;садинг, сукут - яхши, албатта.
Му;аббат из;орига етмайди сўз ;уввати,
Севги - Олло; ;иммати, Ило;ий бўлар тоти.
Шогирд деди: - Менга ;ам насиб этарми жаннат?
Файласуф дер: - ;аётда яшаш ўзи - бир санъат,
Бу дунёда яшашни эплаёлмаган инсон
Жаннатда яшаш учун тайёр бўлмас ;еч ;ачон.
- Уммонда сен бир томчи бўлма, томчида уммон
Бўл! – деган Румий, - унда уммон жав;ари – аён.

Мен ;ам бўлдим девона

Инсоннинг та;дирига му;ит таъсири катта,
Назм этдим ривоят, эл ичра бор, албатта:
Шо; маш;ур файласуфни ў;лин ў;иши учун
Ёнига чорлаб, деди: - Орттир тафаккур кучин!
Ша;зоданинг илми - чун файласуф кўп ;аракат
;илиб кўрди, бўлмади ушбу ишда барокат.
Шунда шо;га файласуф деди: - Бўлмас у - доно,
Ў;лингизга ;ўшилиб, мен ;ам бўлдим девона.

Ша;зоданинг тарбияси

Ша;зодани файласуф дарс пайти жазолади,
Шу куни файласуфни шо; ёнига чорлади.
Шо; дер: - Нима учун сен бош;аларга нисбатан
Ша;зодани ;атти;ро; жазолайсан, урасан?
Файласуф дер: - Эл кўрмас бош;алар хато ;илса,
Ша;зода - эл кўзида, бир куни у шо; бўлса,
Хато ;илиб, давлатинг пароканда ;илади,
Жиддий таълим - тарбия унга керак бўлади.

Ило;иёт дарси

Файласуфнинг дарсига очи; кийинган жувон
Кириб келди, ного;он, файласуф дер ўша он:
- Сен кимсан, нега келдинг? Ило;иёт дарси – бу,
Чи;иб кет! Очи; сийнанг уй;отар ша;ват, туй;у...
Жувон дер: - Сен ило;ий иш; давосин ;иларсан,
Менинг сийнам кўрарсан ;ам дарсингдан ;уварсан.
Мен эса сени севиб, ўзимни кўрмай ;олдим,
Кўз олдимда фа;ат сен, иш;инг ўтида ёндим!

Уйланиш ;а;ида

Шогирд устоздан сўрар: - Уйлансам ;андай бўлар?
Устоз дер: - Уйланганлар кўп йи;лайди - кам кулар.
Уйланмаган пайтимда уйланганлар гунг бўлди,
Уйланма! – деб айтмади, уйлангач севгим сўлди.
Уйланганимдан кейин, уйланмаган - кар бўлди,
Уйланиш учун уйга мулк уяр, - дея, кулди.

Гулдаста

Шогирд дер: - Устоз, мени «ром» этар ;из сурати,
Турли – туман барчасин табиати, келбати...
Шунда устоз шогирдга тутиб гўзал гулдаста:
- ;излар шунга ўхшайди, - деди у, - тегма, аста...
Гулдастага турли хил гуллардан тердим бисёр,
;ар бир гулда бетакрор ифор-у нафосат бор.
Гул ;анча нафис бўлса, шунча хавфли тикони,
Гулдастада кактус бор, тикони - азоб кони.
Энди кўзларинг юмиб, ;идла, ифорини ол!
;андай туй;у ;ис этдинг? Шогирд дер: - Туйдим и;бол!
- Сен ;изларга ниго;инг ;адаган чо; шу – и;бол
Хаёлингдан кетмасин, чиройига бўлма «лол!»
;изларнинг баъзилари жийда гулига ўхшар,
Менга ўшалар ё;ар, одамни сархуш этар.
Лекин «Жийда тагида ухлаб ;олмагин зин;ор,
Жинни бўлиб ;оласан», - деган хал;да ;икмат бор.
- Олло;га иш;и йў;нинг – иш;;а ;а;и йў;, - деган
Жалолиддин Румий, у - фазл-у ;икматлар билган.

Файласуфнинг макри

Файласуф танишини ;улдордан озод этди,
Ўн тиллага алмашди, уйига таклиф этди.
Файласуфнинг аччи; сўз, хунук ;изи бор эди,
Яна юз тилла бериб, ;изига куёв этди.
Дастурхонда нони йў; оила бўлар, аммо
Оила йў; жанжалсиз, бўлар доим муаммо.
Жанжал чи;;ан чо;лари хотини дерди ;ар дам:
- ;улликдан озод этган сени ўн сўмга отам...
У дер: - Отанг ўн сўм-ла ;улликдан озод этган,
Яна юз тилла бериб, сенга ;ул ;илиб сотган.

Рашк

Эркак ва хотин рашкин бир – биридан фар;и бор.
Хотин дер: - Эрим мени севса бўлди, у – беор,
Юзлаб жононлар билан «юрсин», майли, чидайман...
Эркак дейди: - Хотиним кимни севар, билмайман,
Биро; севгани билан «юрса», ишларим - чато;,
Билиб ;олсам, ўша кун ;илгум уни «Уч тало;».

Чумолининг риз;и

Файласуфни чумоли бир жойидан ча;ибди,
Файласуф уни тутиб, иштонини ;о;ибди.
Унга дебди: - Сен ;анча бу;дой ейсан бир кунда?
Чумоли дер: - Бир дона бу;дой - етади менга.
Бир дона бу;дой билан чумолини файласуф
;утичасига ;амаб, ухлаб ;олди, дея: - «Уф!»
Эртаси кун файласуф ;утини кўрса очиб,
Бир бу;дойнинг ярмини чумоли ебди, очиб.
Файласуф чумолига: - Нечун алдадинг мени? -
Деган эди. У деди: - Алдамадим мен сени,
Олло;им риз;им берар канда ;илмай ;ар куни,
Гар сен мени унутсанг, эртага ейман не-ни?

;алб йи;иси

Файласуф чўнтагига ў;ри ;ўлин солибди,
У чўнтагин устидан ;ўлни ушлаб олибди.
Файласуф ў;ри билан шундай кезибди бозор,
Ў;ри шарманда бўлиб, чекибди минг бир озор.
Ў;ри дер: - ;ўлим ;ўйинг!.. Файласуф деди: - Болам,
Дилим унсиз йи;лайди, сени бўлсин, - деб, - одам!

Ў;ри

Файласуфнинг уйига ў;ри тушди бир куни,
Файласуф уй;о; эди, сезиб ;олди-да уни:
- Сен ;идирган “нарса”ни тополмадим мен - кундуз,
Тунда - овора бўлма, тополмайсан, - дер, - ;аргиз!

Пул ;а;ида

- Пулда бахтнинг йў;лиги ;анчалик тў;ри, устоз? –
Деди шогирд. Файласуф ўйлаб кўрди-да бироз,
Деди: - ;а; - гап. Сотилар пулга сарой, кошона...
Лек сотилмас ундаги: бахт - у и;бол, шодёна.
Пулга топишинг мумкин турли хил дори – дармон,
Лек умр сотилмайди азал – абад, ;еч ;ачон.
Пулга олишинг мумкин: диплом, турли маълумот...
Лек а;л ололмайсан, а;л – ;аётда ножот.
Пулга олишинг мумкин нодир санъат асарин,
Олтин - зарга топмассан, аммо ил;ом асарин.
Хизматкоринг бўлади пулга минг - минглаб одам,
Биро; соди; дўст бўлмас – ёлланган одам ;ар дам.
Жононалар сарасин пулга топишинг мумкин,
Вафодор умр йўлдош пулга топмассан лекин.
Пул бўлса, турли таом сенга мунтазир ;ар он,
Лек ишта;а сотилмас олам аро ;еч ;ачон.
Кўнгилочар ўйинлар пул бўлса, - ;ар ;адамда,
Аммо ;а;и;ий севинч сотилмайди оламда.
Бозорда кўп турли хил: диван, пар-кўрпа... – тўшак,
Лекин уй;у пулга - йў;, ором – Олло;дан, бешак.
Яна кўпдан - кўп мисол айтишим мумкин сенга,
Пул - яшаш учун керак, асир бўлма сен унга!

Му;тожлик

Бой - бадавлат бир киши авлиёга пул берди,
Авлиё: - Му;тожлардан тилла олмайман, - деди.
Бой дер: - Му;тож эмасман, давлатим кўп дунёда...
- Сенга мол - мулк керакми, юз баробар - зиёда? -
Деди унга авлиё. - Албат, керак... - деди бой.
- Демак, му;тож экансан, - дер авлиё, - «;ой-на-;ой!»

Ночор давлатманд

Файласуфга бир киши: - Ночорман! – деб, зорланди,
Ул ночорга файласуф шундай дея, юзланди:
- Кўзларингни менга сот! Юз минг тилла бераман.
Ночор деди: - Кўзларсиз ўзим нима ;иламан?
Файласуф дер: - Тилингни юз тиллага менга бер!
- Тилим ўзимга керак, - ночор файласуфга дер.
Шунда файласуф деди: - Оё; – ;ўлинг сота;ол!
Ночор деди: - Сотмайман, мияси айниган чол!
- Уч юз тилладан кўпро; сармоянг мавжуд экан,
Демак, ночор эмассан, - файласуф унга деган.

Ахмо; ва о;ил

Чўнтакдаги а;часин ;ар ким ;адрлар ;ар хил:
Ким топишин ўйласа – ким сарфлашин ўйлар, бил!
Ахмо; - пулни азобда топар, сарфлаши - осон,
О;ил - топиши осон, сарфлаши – ;ийин, чунон.
Тара;;иёт ривожи учун пул тикар - о;ил,
Лек ахмо; сафо учун - сарфлар, азалий - на;л.

Фойдасиз олтинлар

Бир бой ёто;хонасин ;ибла деворин ўйиб,
Олтин - зарин са;ларди, устидан суваб ;ўйиб.
Ў;рилар уй ортидан тешиб, олтинни олди,
Хазинасин йў;отиб, бой жинни бўлиб ;олди.
- Туйнигингга тош солиб, суваб ;ўй! – дер донишманд, -
Барибир, олтинларни ишлатмасдинг, этиб банд.

Соябон

Файласуфнинг уйига бир тадбиркор келибди,
;ар сўзида ма;таниб, файласуфга у дебди:
- ;ар куни корхонамдан чи;ар минглаб соябон,
«Жара; - жара;» пул келар, Олло; - Ўзи ме;рибон!
Мана, и;лим ўзгариб, жазирама бўлмо;да,
Миллионлаб соябон эл – юрт талаб ;илмо;да.
Файласуф дер: - ;ар бошга керак битта соябон,
Биро; сенинг бошингда соябонлар кўп, чунон.
Файласуфга у деди: - Гапларим бўлманг бироз!
Файласуф дер: - Тўтидек бир гапни сўзлайсан боз,
Сенинг  сўзинг - тилингга эмасман мен хўжайин,
Лекин ;уло;ларимга хўжайинлигим - тайин.

Кафолат

Бир ижодкор сўради файласуфдан масла;ат:
- Уйга кўп ме;мон келар, хала;ит - берар ;ар ва;т.
Файласуф дер: - Ме;монинг гар бой бўлса, - ;арз сўра, Камба;ал бўлса, - ;арз бер, келмай кетади, жўра!

«;уёш»

Файласуф дер: - Бир дўстим эшигим ;о;ди тунда,
Сакраб тургандим, шамим ўчди шамолга. Шунда
Дўстим деди: - На;от-ки,  хушламассан одамни?
Дедим: - «;уёш кирди», - деб, ўчириб ;ўйдим шамни.

Муси;а

- Жаннат дарвозаларин очилган чо; овозин
Эшитаман чалган чо; муси;аларнинг созин, -
Дер файласуф. Одамлар дедилар: - Нечун бизлар:
;ис ;илмаймиз, сезмаймиз, зав;-у шав;;а тўлмаймиз?
Файласуф деди: - Сизлар дарвозаларин жаннат
Ёпилганда овозин эшитасизлар фа;ат.

Олло;нинг тў;мо;и

Бир ў;рини файласуф кўриб ;олди бо;ида,
У мева терар эди, катта ари; лабида.
Файласуф дер: - Эй, ў;ри, ;а;дан - уялмайсан сен!
Ў;ри деди: - Уялай Яратгандан нечун мен?
Ахир мени, бу бо;ни... Эгаси - ёл;из Олло;,
Олло; - мутло; ме;рибон, ;ар ишда ўзи - ого;.
Файласуф уни тутиб, ар;он-ла ма;кам бо;лаб,
Роса калтаклаб ;олди тў;мо; билан, - ;улочлаб.
- Олло;дан ;ўр;майсанми? – деди ў;ри, - «вой-вой!»лаб.
Файласуф дер: - Мен сени тутиб олдим пайт пойлаб.
Бу: бо;, тў;мо;, ар;онни... – эгаси ;ам ;а; - Олло;,
Тў;мо;нинг ;ам таъмин тот, бу ;олдан ;ам ;а; - ого;.

Ният – яширин ;увват

Файласуфга дедилар ;ишло;дошлари келиб:
- ;ур;о;чилик йил келди, экинлар ;олди сўлиб…
Сув келиши учун биз нима ;илсак бўлади,
;ачон ём;ир ё;ади, ;ачон ;овуз тўлади?
- Тепаликка чи;инглар, ўша ерда илтижо
;илиб ;а;;а, - сўраймиз, ;а; ём;ир этар бажо, -
Дер файласуф. Эртаси кун одамлар, чошго;да,
Тепаликда илтижо ;илди ;а;;а, офтобда.
Лекин ём;ир ё;мади... Шунда улар сўради:
- Нечун ём;ир ё;мади? Энди нима бўлади?
Олло; дер: - Орангизда бор бир ;ийбатчи инсон...
Улар дер: - Исмин айтсанг, уни ;увамиз шу он.
- Исмин айтсам, ;ийбатчи мен бўламан, - дер Олло;, -
;аранг, ём;ирпўш билан келар бир ;изча, ного;!
Одамлар у ;изчадан сўрадилар: - Нечун, хўш,
;ур;о;чилик пайтида тутиб келдинг ём;ирпўш?
;изча дер: - ;озир бизга Олло; беради ём;ир,
Оламда ;а;дан ўзга ме;рибон зот йў; ахир!
Файласуф дер: - ;изчадек - ишонинг, кетмон олинг,
Ари;ларни тозаланг, ниятда собит бўлинг!
Ниятда мавжуд ;увват, ари;лар бўлгач тоза,
Тун-у кун ём;ир ё;иб, ;овуз ;ам тўлди роса...

Рост сўз

Устоз ;овуз бўйида ётиб, дам олар эди,
Тўрт ;аро;чи: - Бир киши югуриб ўтдими? – деди.
Файласуф пешвоз чи;иб: - «Шу - ерда турган чо;им»,
;еч ким ўтмади, - деди, - «Сизлар – асл ўрто;им».
Файласуф рост сўзлашин улар биларди, албат,
Бермадилар эътибор сўз ўйинига фа;ат.
Ўтган эди у одам файласуф ётган чо;да
Сал наридан, «чап бериб» улар ;ўйган тузо;;а.

Олло;ни излаб

Файласуфга бир одам: - Олло;ни кўрсат! – деди,
Уни сувга отдилар, сузишни билмас эди.
- «Вой - дод!» - дея, ;овузда у ;ушидан айрилди,
Уни тортиб олдилар, бироздан сўнг тирилди.
Файласуф унга деди: - Кўрдингми улу; ;а;ни?
У деди: - Ножот истаб, кўрдим улу; Олло;ни.
Хал;дан ёрдам сўрадим, хал; мени сувга отди,
;а;дан ёрдам сўрадим, у бахт учун «уй;отди».
Мен Олло;ни ;идириб, ўзлигим топиб олдим,
Ўзлигимни топдим-у ;а;;а дўст бўлиб ;олдим.

Олло; - мангу мавжуд зот

Олло; мангу мавжуд зот, ;а; замонни, маконни
Яратди, унда бунёд этди бизни - инсонни.
Олло; зо;ир бўлиш – чун, уни замон - маконга
Зарурияти бўлмас, у - си;майди жа;онга.
Инсон барча гуно;ин Ра;мон кечирар, аммо
Олло; - йў;, - деб ўйлама, кечирмайди, мутла;о!
;а;ни ;албингдан изла, у пок ;албда бўлади,
Ило;ий бўлса ;албинг номинг мангу ;олади.

Нишона

Олло;нинг нишонаси бўлар: ;иммат - мар;амат,
Фаришталарда бўлар ибодатга иродат.
Давлатманд нишонасин билмо;чи бўлсанг - миннат,
Кофирда – кибр-у ;аво. Кофир: - ;а; – йў;, - дер, албат.

Се;рли ;алпо;

;ишин – ёзин бозорда файласуф айтар эди:
- «Одам бўлинг!» – деб такрор, кеч бўлгач ;айтар эди.
Бир киши унга деди: - Нима учун сиз фа;ат
Бир сўзни такрорлайсиз, «Одам бўлинг! – деб, - албат?»
Шунда файласуф унга: - Ёнимга ўтир! – деди,
Кейин ечиб ;алпо;ин, унга кийгизган эди,
У кўрди-ки, бозорда кўринмас бирор инсон,
Барча инсон - ёввойи ёки хонаки ;айвон:
Бўри савдогар экан, тошба;а - тарозибон,
Ма;сулотин бўрига топширар-кан ;ўй - де;;он.
;айвонларнинг шо;и – шер бозорком экан унда,
Йўлбарслар экан ;ассоб, олдида: болта, кунда...
Эшаклар ;аммол экан, ча;имчилар – за;из;он,
Но;а;ликлар ;а;ида шерга етказар шу он.
Илонлар - хазинабон, ;урба;а экан доллол,
Ёл;ончилар – тулкилар, томошабин экан мол,
Жононалар товуслар экан, ;ар;алар - жарчи,
;унармандлар – маймунлар, чиябўри – ;аро;чи,
Итлар харидор экан, назоратчи экан фил,
Зебралар фолбин экан, ў;ри - сич;он, фикр ;ил!
Хуллас, кўринмас инсон, - барчаси экан ;айвон.
Се;рли ;алпо; кийган файласуфга дер шу он:
- Мен ;андай кўринаман? Мана, ;алпо;ни олинг!
Унга ;ам дер файласуф: - ;ар доим одам бўлинг!

Сабр

Гўшт дўкони ёнидан файласуф ўтар эди,
;ассоб уни ча;ириб: - Гўштим - «зўр», олинг! – деди.
У деди: - Бир мирим ;ам чўнтагимда пулим йў;...
;ассоб деди: - Сабрим бор, ;арз бераман, кўнглим - тў;.
У деди: - Сенинг сабринг йў;отар ;аловатим,
Ўзим сабрли бўлсам, ю;ар еган ов;атим.

Файласуфнинг тўтилари

Файласуф бозор куни уч тўти сотар эди,
- Бу тўтилар - неча пул? – унга харидор деди.
- ;айси бирин оласиз, нархлари ;ар хил бўлар?
Харидор дер: - Мана, бу - нима ;илишни билар?
Файласуф дер: - Бу тўти «салом – алик» ;илади,
Гапиришни билади, беш юз сўм пул туради.
Харидор дер: - Иккинчи тўтингиз нима ;илар,
Жуда ;ам гўзал экан, нархи неча пул турар?
Файласуф дер: - Бу тўти ;ўши; айтишни билар,
Саломлашар, гаплашар, нархи: минг сўм пул турар.
Харидор дер: - Учинчи тўтингиз - нечун ;иммат?
Файласуф дер: - Тўтимда бор яширин бир ;ислат,
Ёл;изликни севади, «жим» туришни билади,
Бу икки тўти уни «Устоз!» - деб, ча;иради.

Чин мусулмон

Бозордаги оломон елкаси узра шайтон
Юрганини файласуф кўриб ;олди бир замон.
Файласуф дер: - Пастга туш! Улар бари – мусулмон,
Ерда юрсанг бўлмасми, шайтон, ;илмишинг - ёмон!
Шайтон унга дер: - Булар мол-у мулкка ;ирс ;ўйган,
;албида ;авас бўлган бандасини ;а; суйган.
Чин мусулмон истасанг: «Кўлтўсин»да бир ;ор бор,
Ўша ;орда - биттаси, ;а; ;иммати унга - ёр.
(Ўша ер ;озир – обод, атроф – сўлим арчазор,
Кўркам масжид яра;лар марказида чаманзор.)
Файласуф уни излаб борган эди, бир киши
Ибодат билан – маш;ул, йў;дир бош;а ташвиши.
Ибодатин тугатиб, унга мусулмон деди:
- Шайтон сени алдабди, баркамол бўлсам эди,
Шайтон мени кўрмасди, манзилим ;ам билмасди,
Ибодатим кучи-ла елкаларда юрмасди.

Медитация

Файласуф тафаккурга берилган чо; бир мулло
Сўради: - Сизга нима дейди ;ар куни Олло;?
Файласуф дер: - ;еч - нарса, Олло; тинглайди фа;ат...
У деди: - Сир бўлмаса, сиз нима дейсиз ;ар ва;т?
Файласуф деди: - Мен ;ам уни тинглайман ;ар чо;,
Сўзга ;ожат ;олмайди, гар бўлса Олло; ўрто;.

Тош

Кибр-у ;аво ила бой, файласуфни тош билан
Уриб бошини ёрди, ;азабда - гуё илон.
Файласуф тошни олиб, ;ўйнига солиб ;ўйди,
«Фалончи» бой урди...», - деб, санасин ёзиб, ўйди.
Фалак гардиши билан ўша бой бўлиб гадо,
;ўлин чўзиб, тиланиб, кезиб... юрди эл аро.
Файласуф шу гадони кўчада кўриб ;олди,
;ўйнидан тошни олиб, бироз, хаёлга толди.
Сўнг гадо ;овучига солди у ёзган тошин,
Гадо тош теккан каби, чангаллаб ;олди бошин.

Файласуфнинг сафари

Файласуф ба;ор пайти ўн кун туш кўрди такрор,
Тушларида бир бобо айтарди: - Бо;додга бор,
;изил кўприк ёнида узум чирмашиб нокка
Ўсган, ундан уч дона еб, си;ин ёл;из ;а;;а!
Ўн биринчи кун устоз шогирд-ла Бо;дод томон
Йўл юрди ;ишин – ёзин, кўрди кўп яхши – ёмон...

Дарёда

Йўлда устоз-у шогирд дарёга дуч келибди,
Шогирд: - Устоз, дарёдан ;андай ўтамиз? – дебди.
Устоз илдам ўтибди тўл;ин устида юриб,
Шогирд эса дарёдан ўтибди базўр сузиб.
Файласуфдан шогирди сўрабди: - ;андай ;илиб,
Устоз, сувда юрасиз? Сув ютиб, ;олдим толиб...
У дер: - Сен динда фа;ат «Намоз, Рўза...» ;иласан,
Мен: - Олло;ни бахтлашда бахтим бор, - деб биламан.

;урба;а

- Сувда кўп сузгани - чун оё;ида ;урба;а
Сузгичлар пайдо бўлган, деган сўзга ;ана;а
Сиз ;арайсиз, устозим? – деб, шогирд берди савол.
- Бунга шундай жавоб бор, - дер файласуф, - ;уло; сол!
Сенга бир гап айтаман: бургут тошба;а устин
Чў;иб - чў;иб, тошкоса ;илган бўлиши мумкин.

Са;рода

Файласуф билан шогирд са;рода борар эди,
Туясига юк ортган са;ройи ;амро; эди.
Файласуф унга деди: - ;опларингда нима бор,
Мувозанати - яхши, лек юкинг - о;ир бисёр?
- Бир томонда ;алла бор, бир томонда эса - ;ум,
Мувозанат учун - ;ум, - деб са;ройи бўлди жим.
Файласуф дер: - ;умни тўк! ;аллангни иккига бўл,
Туянгга тенг ;илиб орт, осон бўлар узо; йўл!
Са;ройи дер: - Фойдали масла;ат бердинг, ра;мат!
Йўл-тўрвангда ниманг бор? Озиб кетибсан фа;ат...
Файласуф дер: - ;ўлёзмам, бош;а бирор нарса йў;,
Бо;додга бораяпмиз, ;орнимиз ;ам эмас тў;.
Са;ройи дер: - Сўл томон буриламан мен ;озир,
Сизлар «тў;ри» юринглар, олимлар экансиз зўр!

;аро;чи надомати

Са;ро тўла хавф - хатар... ;аро;чилар - йўли;ди:
- Тўрвангда нима бор? – деб, уни а;дариб, тўкди.
Файласуф дер: - ;ўлёзмам, йиртиб ;ўйманг, ;айтаринг!
Бунда билимларим - жам, шу – бор бойлигим, билинг!
;аро;чи дер: - Уларни ;айтармасам, билимсиз
Бўлиб ;олар экансан, умринг - ўтибди, эссиз!
Илминг ;о;озда бўлса, сен ;ана;а - файласуф? -
Деб ;аро;чи сардори, такрор - такрор «тортди у-уф!»

Тавакалчилик

Шогирд дер: - Чексиз чўлда, устоз, чан;адим, «э; - во;!»
Файласуф дер: - Бизларни назорат ;илар Олло;.
Ра;мон ихтиёрига эркингни топширсанг гар,
Очлик ;амда ташналик азоблари чекинар.

Камчилик

Чўлда чўпон ўзига гўзал ма;бара ;урди,
Файласуфга: - Ма;барам камчилигин айт! - деди.
Файласуф дер: - Ма;баранг: осмонўпар, на;шинкор...
Унда сенинг мурданг йў;, камчилик - шу, биродар.

Андиша

Файласуф ялангоё; борар эди кўчада,
Бир киши унга деди: - Сенинг ёшинг нечада,
Ялангоё; юрибсан нечун? Сабабини айт!
;озир «Саратон» эмас, сову; тушиб ;олган пайт...
У деди: - Ер юзини Олло;им «тўшак…» - деган,
Андишада юраман, рози бўлсин, - деб, - Эгам.

Отларнинг фаросати

Бир ша;арга етганда, дарвозада файласуф
Йи;лади: - Дўстим ўлди... – дея, ;атти; «тортиб у-уф!»
Шогирд деди: - Устозим, нега бундай дедингиз,
Дўстингизни ;азосин ;андай ;илиб сездингиз?
Устоз деди: - Йўлларга отлар тезак ;илибди,
Улар олим ўлганин мендан олдин билибди.
Ялангоё; юрарди, тирик бўлса ул дўстим,
Отлар тезакламасди - андишада, шогирдим.

Тушнинг ;осиласи

Туш таъбири бўйича: Файласуф билан шогирд
Яна кўплаб йўл юрди, шогирд ;ам бўлди зо;ид.
Улар Бо;додга келди, - ёнига ;изил кўприк,
Нокка чирмашган узум донаси йирик – йирик…
Файласуф уч донасин еган эди, бир одам
Келиб деди: - Яхшилар, олинг пишган нокдан ;ам!
;айси юртдан бўласиз, йўлингиз ;айси томон?
Файласуф юртин айтди... У деди: - Бўлинг омон!
Сизнинг юртингиз ;а;да туш кўраман ;ар тунда:
Катта карвон йўлида бир сардоба бор, - унда,
Шу сардоба ёнида икки – учта ;овли бор,
Ўнг ;овли этагига кўмилган уч санди; зар…
Файласуфнинг ;овлиси эди мезбон айтган жой.
Файласуф, шогирд, мезбон гурунглашиб, ичди чой...
Файласуфнинг шогирди туш кўрди ўша тунда,
Елкасида - катта ;оп, олтинлар бормиш унда.
Уй;онса, олтинлар - йў;, елкаси о;рир эди.
- Хосиятсиз туш экан, - файласуф унга деди.
Шогирд деди: - Устозим, борми гуно;сиз инсон?
У дер: - Инсон гуно;сиз бўлса, ўлмас ;еч ;ачон...
Эрта тонгда ме;монлар юрти томон олиб йўл,
Мезбон-ла хайрлашди... Файласуф дер: - Шогирд бил,
Ме;мон тўнига ;араб, эшигин очар мезбон,
Аммо фа;мига ;араб, сийлар - доим, бегумон.
Азалдан «Кабатулло;» ;анча бўлсин му;аддас,
Унда яшаб бўлмайди, кулбамизга ;айтдик, бас!

А;л ва шох

Кейин устоз-у шогирд уй томон ;айтди шошиб,
«То; ;ишло;»да бир ;ўкиз югуриб чи;ди ;ов ошиб.
Ўзини четга олиб устоз, дар;ол, йўл берди.
Шогирд: - Нечун ;ўкиздан, устоз, ;ўр;дингиз? - деди.
Файласуф дер: - ;ўкиздан мен ;ўр;мадим, а;лим - бор,
Унинг эса шохи бор, са;ланганга - Олло; ёр.

Мастлик – ростлик

Майхонадан ;айтарди кечаси бир маст одам,
Файласуф дер: - Эй, инсон, йи;иларсан, бўл бардам!
Маст деди: - Мен йи;илсам, йи;иларман бир ўзим,
Сен йи;илсанг, йи;илар шогирдларинг, ;а; - сўзим.

Файласуф шогирдига йўлда ;ар кун бир ;икмат
Ўргатарди, келтирдим баъзиларини фа;ат:

Маънавий ;икматлар

Манавият - улу;лик ;а;идаги таълимот,
Баркамол бўлиш учун - доим инсонга ножот.

Доно фикр – Ра;мондан; макр, гуно; - шайтондан,
Жаннат бо;ин калити - Савоб азал замондан.

Олло;дан ўзга, мутло;, соди; дўст йў; жа;онда,
Шайтондан бош;а ;аби; душман ;ам йў; ;ар онда.

Одам душмани - шайтон, ;уроли: ;а;р – ;азаб,
Тузо;и: иззат - нафсинг, ваъдаси: мол, мулк... - азоб.

Гуно; ва савоб рамзин ўхшатаман: ;арб - шар;;а,
Шайтондан узо;лашсанг, я;инлашасан ;а;;а.

Улу; ;а;;а ялиниб - ёлвориб ибодат ;ил!
Шайтон сазаси синар, камтарлик - ;а; йўли, бил!

Ихлос – Олло;га бўлган инсон орзу – ;аваси,
Му;аббат – кўнгил базми, амал - ;аёт асоси.

Бугунги кун – мўъжиза, ўтган кун тарих бўлар,
Эртанги кун эса - сир, кимгадир омад кулар.

Ёмонлик - чун яшашдан юз минг чандон яхширо; -
Яхшилик учун ўлмо;, буни унутма, ўрто;!

Бош;аларга но;а;лик сен ;илганингдан кўра,
Сенга но;а;лик ;илса, сен учун – афзал, жўра.

;аром йўл билан топган ;аётингда бойлик – зар,
Гўзал гулга чирмашган чирмову;ларга ўхшар.

;а;;а ме;р ;ўймасанг, - мулкка ;ўясан ме;р,
Ким мулк учун яшаса, авж олар унда ;а;р.

;албингдаги изтироб сўндирар дўзах ўтин,
Олийжаноб - беминнат ;иммат кўрсатар ;ар кун.

Амалинг – ;а; ;иммати, ночорларга ;ил хизмат!
Бойларга сохта таъзим этади пасткаш фа;ат.

Табиатда бор нарса менда бўлган мужассам,
Мендаги бор нарсалар табиатда эмас жам.

Олимларни оловга ўхшатаман мен ;ар дам,
Оловда соя бўлмас, нур билан тирик - олам.

Ани; савол - билмаган билимнинг ярми бўлар,
Яхши йўлга йўллаган билим-ла бахтинг кулар.

Агар битта саволга бўлмаса битта жавоб,
Жавоблар - тў;ри эмас, гуё са;рода - сароб.

Ўзга айбин ахтариб ;еч ким бўлмаган буюк,
;а;нинг хизматин ;илсанг, хал;да бўласан суюк.

Пашша ;ўнар ярага шом-у са;ар далада,
Ахмо; айбин ;идирар ўзгалардан - балода.

Билимсизга фазилат - сукут са;лаш су;батда,
У билимдон бўларди, буни билса, албатта.

Жо;иллар даврасида олим ваъз айтса агар,
Сў;ирлар даврасида машъал ё;;анга ўхшар.

Эшак учун фар;и йў;: китоб, олтин, ўтинни...
Юк ташиш-ла овора ўтказар у умрини.

Бозорда нима бор – йў;, гадоларга - фар;и йў;,
Бозор бўса;асида - ;орни го; оч, го;о тў;.

Олло;нинг суйганлари: ;иммати баланд - бойлар,
Бой сийратли фа;ирлар, олим, де;;он, новвойлар.

Моддий дунё калити – маънфаат азал – абад,
;аёт ва жон гарови – маънавиятда фа;ат.

Тошни ;адри ошмайди, олтинни урган билан,
Тошни - эмас, олтинни ;ўри;лар ;ар дам илон.

;иёмат кун, мутло;о, ёрдам бермас олтин – зар,
;а;: - «Савоб»инг - ;анча? – деб савол берар, му;аррар.

«Савоб – гуно;»и билан маш;ур бўлар да;олар,
Кимларни улу;лашни инсоният ба;олар.

«Савоб» - ру;нинг ро;ати, ме;р – ;алб ;арорати,
Ов;атни кам еганлар - инсоннинг саломати.

Сен нафсингга  ;анчалар ;илсанг: ;иммат, илтифот...
Адовати кундан – кун ортиб, этади барбод.

Итни бир суяк билан инсон бо;лаб, танг ;илар,
Бўрида Азроилнинг бир туки бор, ким билар?

Яшаш учун дунёда, - дерлар, - со;лик бўлса, - бас,
Со;лигинг бўлган билан, бахтинг бўлмаса - абас!

Мол - мулкка ;ул бўлмаган, одам бўлар эркин - ;ур,
;урлик – Олло; ;иммати, ;ур одамда бўлар нур.

Мол-у дунё кетидан одамлар ;увар, биро;
Дунё, эса, Олло;нинг дўстларин ;увар ;ар чо;.

;ариндошлар ўзаро мол - мулк учун урушар,
Сабр, ;аноат - давлат, файласуфлар - билишар.

;а;р – ;азаб инсонга ;ала;ит берар ;ар ва;т,
Душманингни ;увонтир, фойдаси бўлар, албат!

Ну; тош;ини бўлса ;ам, хасис чан;ар тушида,
Олий;иммат ча;ирар ;а;ат пайти ошига.

Кўп ухлаш-у кўп сўзлаш, ;амда кўп ейиш ов;ат
Дилингни мажру; этар, дўстим, унутма ;ар ва;т!

Дастурхондаги ов;ат ўн кишига етади,
“Итлар” ов;ат талашиб, бир – бирини йиртади.

Агар ялон;оч бўлсанг, ит хавф солар жонингга,
Этигинг, нонинг бўлса, - суйкалар оё;ингга.

;адя ;илсанг битта нон, тўяр - битта ялон;оч,
Дон экишни ўргатсанг, юртда бўлмас: ночор, оч...

Ме;нат учун белингга бо;ламасанг белбо;инг,
Тез – тез бошга бо;ларсан, бошинг о;риган чо;инг.

Дунё излаб, мен савоб топган одам кўрмадим,
Савоб излаб, мол-у мулк топмаганни билмадим.

Пул ;увват ми;дорини ўзида акс эттирар,
Кўринишини ;увват доим ўзгартиб турар.

;аддан таш;ари ;ашшо; бўлмай, - десанг, - дунёда,
Мол-у давлат йи;ишга ружу ;ўйма зиёда.

Йў;отган пулинг ;а;да ;еч кимга айтма, зин;ор,
;ийбат ;илиб ;анимлар, икки карра ;илар хор.

Пулдан азиз нарса - йў;, - деганни ;а; этар хор,
Энг золим душманинг ;ам нафсингдек бермас озор.

;оп-;орон;и хонада ;ора мушукни тунда
Тутишмайди, айни;са, мушук йў; бўлса унда.

Файласуфлар - ;алби пок, ;ариб ;олган болалар,
Чў;;иларда нурга - ёр, шудринг ювган «лола»лар.

Шахсий маънфаат учун шо;га ;илма илтимос!
Билим учун, ;а; учун шо;лар тўшар пояндоз.

Менга ;узур беришин, - “Гуно;корни авф этиш”, -
Билганида фу;аром, - шо; дер, - ортарди ташвиш.

;окимнинг тили билан ;ожат сўрама зин;ор,
Сўзларингда фа;ирлик ма;оми бўлсин такрор!

Сукут – ;айбатли ;алъа, манти; – марварид, зийнат,
Ме;р – ;арир либосли гўзал жонона, албат.

Ким бесабаб ма;таса, сен йўл ;ўйма, бўл ого;,
Ул - бесабаб ёмонлар, кўп марта бўлдим гуво;!

;ураётган ит ўзин тенглар экан инсонга,
;урмаган куним - ;аром, - деб ўйларкан ;ар онда.

- Нима учун ;анградинг? – деб, сўралмас эшакдан,
Барча инсон зав; олар мумтоз куйдан, ;ўши;дан.

- Нечун чи;майсан ;ишда? – деб сўрабди илондан,
Илон дер: - Ёзда чи;иб, нима олдим инсондан?

Илонни йў; ;илишда душманинг ишга солсанг,
Иккисидан биридан ;утиларсан сен, билсанг!

;иличлар ;индан чи;са, насаблар сўралмайди,
Тирик итлар ;уради, ўлик ит ;уролмайди.

Душманинг билан ино; бўлган дўстингдан воз кеч,
Душманингни душманин дўст тут, иккиланмай ;еч!

Сирин са;лай олмаган одамдан чи;мас ўрто;,
Дўст топиш жуда - ;ийин, йў;отиш - осон биро;.

Сенинг ёмон душманинг – кимнинг яхши ўрто;и,
Садо;атда ягона, ;ар дам суянган то;и.

Одамлардан ;анчалик бўлсам-да мен дар;азаб,
Муросага жой ;олар кўнглим четида, ажаб.

;атто, бузу; соат ;ам суткада икки бор-а
Ва;тни ани; кўрсатар, умидсиз бўлма, ёр-а!

;анча чексиз - бепоён бўлмасин денгиз, уммон:
Було;, жил;а, ирмо;;а… - му;тожлиги - бугумон.

Икки хислат ахмо;ни доим ажратиб турар,
Сўро;сиз хабар берар, ;амда ёл;ондан кулар.

Ахмо; билан сен сирдош бўлма, ;урматинг кетар,
Агар - муроса ;илсанг, ва;тинг бефойда ўтар.

«Санамлар»га си;иниш маъ;улланган азалдан,
Ўткинчи бу дунёнинг мато;и учун ;ўлдан.

Аёлларни камситманг, деманг: Набий – чи;маган!
«Мен – Олло;ман!» - давосин ;еч бир аёл айтмаган.

“Эркаклар йи;ламайди”, - деган сўз бўлар ёл;он,
Йи;ламаган эркакда севги бўлмас, ;еч ;ачон.

Дарёга ;ўшилгунча жил;алар жўш;ин о;ар,
;оввос уммонга бо;ар, жононалар дур та;ар.

Ишорани тушунган аёл бева бўлмайди,
Бева бўлса ;ам эркак назаридан ;олмайди.

Капалакларнинг умри – ;ис;а, яшайди бир кун,
Минг йиллик сафо сурар бир кунда улар, бутун.

Гейша - япон гўзали учун таъвозе - безак,
Таъвозе санъати - чун гейша маш; ;илар узо;.

Бедананинг уйи - йў;, ;айга борса «бит- бил-ди;!»
Ўзига мафтун этар, кўрсатиб турли ;или;.

Туйнигидан бо;;андим, жинни кўринди - бири,
Дарчасини ;о;;андим, жиннилар экан - бари.

Турли су;батлар

Олимлар су;бат ;урар “;оялар” ;а;да ;ар он,
“Во;еалар”ни сўзлар жуда кўпдан – кўп инсон,
Ахмо;ларнинг су;бати “Шахсият” ;а;да бўлар,
“Нима”гадир етолмай, етганни ;ийбат ;илар.

Кераксиз уч хислат

Уч хислат уч кишига тў;ри келмайди зин;ор:
- Шош;ало;лик тарихда кўп шо;ларни ;илган хор,
- Донишмандлар мол - мулкка, асло, ;ўймасин ;авас,
- Давлатмандга хасислик зиён берар ;ар нафас.

Ма;омат-и кўнгил

;а; Олло;ни шарафлаб яшар орифлар ;ар дам,
Унга таваккал ;илиб юрар зо;ид дам-ба-дам.
Дарвешларнинг кўнглида ;аноат бор, аслида,
Таъма ;ам ;ирс ;ислати тўли; дунё а;лида.

Яхши инсон

Яхши киши бўлса ким, - риёсиз бўлар, камтар,
Миннатсиз са;овати уни элга танитар.
Агар хизматинг ;илса, ;а; талаб ;илмас, сира,
Шу уч фазилат кимда бўлса, у – яхши, жўра!

Уч киши

Агар яхшилик ;илсанг уч кишига ;аётда,
- Яхшилигингни бири ;айтаради, албатта.
- Иккинчиси: - Билади, ;айтаролмас у аммо,
- Учинчиси: - Атайлаб ;айтармайди, муаммо.

Тўрт одам

- Бахл - ўзи емайди, ўзгага ;ам бермайди,
- Очкўз - фа;ат ўзи ер, лекин э;сон ;илмайди.
- Ўзи ;ам - тў;, ўзга - ;ам, олийжаноб - ёнида,
- Сахий - ўзин ўйламас, са;оват бор ;онида.

Нонушта ;а;ида

;ар тонг нонушта ;илиб, кўчага чи;санг одам,
Хушмуомала бўларсан одамлар-ла сен ;ар дам.
;албда ;а;ринг жўш урар оч - ночор ;олган чо;да,
Ишинг сира битмайди, доим ;оларсан до;да.

Мол-у мулк ;а;ида

Бадавлат одамларга ;асад ;илмангиз, зин;ор,
У ;а;нинг ;алол дўсти бўлса, бўларсиз сиз хор!
У давлатин ;аром-ла топган бўлса, ;ам, ;асад
;илманг, уни давлати дўзахга элтар, албат!

Авлиё Увайс наси;ати

Авлиё Увайс дейди: - Орзуларим мўл бўлди,
Сабр – то;ат, амал-ла ;аётдан кўнглим тўлди.
Улу;ликни топдим мен, дўстларим, илтифотдан,
Ёр-у дўстларни топдим, ;ар доим, садо;атдан;
Шарафни – ;аноатдан, раислик - ;алолликдан,
;аловатни - пар;ездан, фахрни – фа;рликдан.

Шайтоннинг соди; ;ули

Ярамас - фоси; одам файласуфдан сўради:
- ;ачон ;а;;а ибодат ;илсам ;абул бўлади?
Файласуф дер: - Сен учун ибодатинг маъ;ули
Ухлаган чо;инг бўлар, шайтоннинг соди; ;ули.

Пар;ез

Икки кунда уч марта ози;лансанг сен агар,
Ёши - улу;, жон дўстим, жисминг саломат бўлар:
Биринчи кун эрталаб ва кеч;урун еб ов;ат,
Иккинчи кун таомлан туш пайти, ;илиб то;ат!

Ободлик гарови

Эр – хотин жанжалида енгилгани ;очса гар
Уй тўрига, оила бир куни обод бўлар.
Шундай жанжал чо;ида енгилгани ;очса гар
Эшик томон, оила бари – бир барбод бўлар.

Икки фикр – икки йўл...

Икки фикр – икки йўл бирдан келса, ного;он,
Маъ;улини танлашни билмай, бўлсанг паришон,
Масла;ат сол ;анимга, у танласин бирини,
Уни аксини ;илсанг, топдинг йўлнинг зўрини.

Бурч

Мевали-ю мевасиз дарахтлар кўп жа;онда,
Барчасин ўз умри бор: узун – ;ис;а... бўстонда.
Саккиз – ўн йил ичида ё;оч бўлар ;ар терак,
Кейин чирий бошлайди, терак бўлмайди керак.
Ёш теракнинг ён шохин ;ир;иб, кучини бўйга
Берамиз, - тў;ри ўссин, устун бўлсин, - деб, - уйга!
Биз мевали дарахтнинг умрин чўзамиз узо;,
Сер;осил мева учун шохлар ;ўямиз кўпро;.
Бизни Олло; яратган, бурчимиз бор дунёда,
Гар: - Со;лом бўлай! - десанг, - умрим бўлсин зиёда!
Мевали дарахт каби, сер;осил бўл, одамзод,
Мевасиз - терак бўлма, умринг бўлади барбод!
Лек мевали дарахтга азалдан отишган тош,
Теракка тош отишмас, керак бўлар зўр бардош.

Яшашдан мурод

Дунёга келиб - кетар кўплаб одам авлоди,
Аммо барчасин битта бўлар яшаш муроди:
Инсон бахт учун яшар, бахт сўзин ;ар ким ;ар хил
Тушинади ўзича, ;ар хил ;илади та;лил.
Ким ўйлайди - бахт пулда, ким ўйлайди – билимда,
Ким ўйлайди – обрўда, хурсанд ўтган - кунимда.
Ким ўйлайди: ме;натда, самарада, хирмонда...
Ким ўйлайди: ро;атда, кайф-у сафо, жононда...
Ким ўзи - чун яшайди, ким фарзанд учун яшар,
Ким ;а; учун яшайди, ким: яшнасин, - деб, - башар!
Инсон амали учун мавжуд фа;ат икки йўл:
Бири «Савоб» йўл бўлар, бири - «гуно;», фикр ;ил!
Бахт – ;а;;а хизмат ;илиш, бахт йўлин номи: - «Савоб»,
«Гуно;» йўлда кўп юрдим, талабга бермас жавоб.
«Савоб» – «гуно;»и билан Олло; олдида одам
Фар;ланади, азизим, буни унутма ;ар дам!
Ким Олло; бахти учун яшаса, унга Олло;
Ато этар бахт - и;бол, Йўлдош Ба;ринман - гуво;.

;ар хил фикрлар

Фикр тўрт хил бўлади: - Ило;ий фикр - бири,
У инсонни ундайди Олло;-ла дўстлик сари.
- Фикр фаришталардан келса, этади даъват
Одамларни Олло;га ;илишга у ибодат.
- Нафсоний бўлса фикринг, мулкка ;ўясан ме;р,
- Шайтоний бўлса фикринг, авж олар сенда ;а;р...

Дўстлик

Ким Олло;дан ;ўр;маса, ;ўр;ар бутун оламдан,
Олло;дан ;ўр;;ан киши ;утилар бундай ;амдан.
Олло;им – дўстим! – десанг, Олло; ;ўр;итмас сени,
Дўстликда му;аббат бор, дўстим, унутма мени!
Олло; билан банданинг ўртасидаги парда
Бу сендаги жўш урган: шумлик, ;а;р, кибрда...
Олло;нинг асл дўстин ма;сади бўлар: - «Савоб»,
Тасаввуфда «инкор» йў;, керакдир буюк сабот.
Бир соат ;ам чекишга арзимайди бу - олам,
Савоб, ;иммат, мўжиза учун яшагин, одам!

Ножот

Фиръавннинг зулмидан Мусо чекканда азоб,
Унинг саволларига Олло; йўллабди жавоб:
- Дўстлигимни билмасанг, ёл;из ;оласан, одам,
Табиблигим сезмасанг, дардли бўласан ;ар дам.
Мендан умидин узган инсон бари - бечора,
Дўстим, со; бўл, и;болинг порласин ;ар дам, ёр-а!

Олло;им: - Дўстим! – деса...

Агар икки кишининг тенг бўлса муруввати,
Тезро; муродга етар иродасин ;уввати
Кимда бўлса зиёда, лек ирода бўлса тенг,
Дўсти кўп - ўзиб кетар, дўсти кўпнинг - йўли кенг…
Дўстлари ;ам тенг бўлса, ўзар толе кулгани,
Му;ими: Олло; бизни, - дўстим! - деса, бўлгани.

Виждон

Виждони пок одамни, ;аргиз, балчи;;а босиб
Нопок этиб бўлмайди, турса-да балчи; сасиб.
Тўрт океан сувига чўмилса виждони кир,
Танаси тоза бўлар, виждон тоза бўлмас, - сир.

Сурат

Икки ма;садни ;ўйди ўз олдига бир рассом:
Энг бахтли ва энг бахтсиз одам чизаман, тамом!
Бахтли одам рамзи – чун, дар;ол, топилди инсон,
Лек энг бахтсиз одамни излаб, бўлди кўп сарсон.
Йиллар ўтди... Бир кун у кўриб ;олди, бир одам
Маст ;олатда ётарди йўл четида, - кир-чир, нам…
Уни уйга келтириб, рассом суратин солди,
Сурат тугаган куни - бахтсиз шундай деб ;олди:
- Рассом, суратдан бо;;ан ўша энг бахтли инсон,
Энг бахтсиз одам бўлиб, бу кун бўлдим намоён.

Рассомчилик сирлари

Табиатни ўзидек тасвирламайди рассом,
Буни фотоаппарат бажарар ;ойилма;ом.
Тасвир тал;ин ма;сули бўлиши керак, албат,
Томошабинга сабо; бериш керак ;ар сурат.
Санъат асари: савоб, мўъжиза ;амда ;аммат
Туй;уларин инсонда чархлаши керак ;ар ва;т!
Жа;он ичра икки тур маш;ур рассомлар бўлар:
Бир турида шо; асар бўлиб, омади кулар;
Асарларининг шо;и бўлар бош;а бир тури,
Улар башарни абад бахтга етаклар, - сири.

Муаммолар ечими

Салбий йўл билан ечса бўладиган муаммо,
Ижобий йўл билан ;ам ;ал бўлар ;ар дам, аммо
Ижобий усул билан ечилган ;ар муаммо,
Салбий усул билан ;ал бўлмайди, бил, доимо!

Вазминлик

Юту; ;амда камчилик бўлар барча одамда,
Кимнингдир юту;ига му;тож бўлсанг оламда,
Унинг камчилигига бардош беришинг керак,
Агар эплаёлмасанг, амалга ошмас тилак.

Сабр  ;а;ида

Ким сабрсиз сўкинса мусибат келган чо;и,
Мусибат кўпаяди, «тойиб кетар оё;и»...
Тенги билан урушар шо;-у гадо дунёда,
Сабрни ;амро; айла, умринг бўлар зиёда!

Тўшакда ;а; излайсан

- Олло;! - дея, бир ;оким тунда уй;ониб кетди,
Том устида у оё; товушини эшитди.
;оким дер: - Нима ;илиб юрибсан том устида?
У дер: - Туя йў;отдим, чи;дим топмо; ;асдида.
;оким дер: - Туя... – дейсан, жинни каби сўзлайсан...
У деди: - Ўзинг - жинни, тўшакда ;а; излайсан.

;озининг тадбири

Бир ;алол киши бўлиб, унга барча - омонат
;ўяр эди, у эса ;илмас эди хиёнат.
Бир куни икки киши унга омонат ;ўйди,
- Биз ;ачон бирга келсак, пулни берасиз! - деди.
Уч ойдан сўнг биттаси пулларин олиб кетди,
Уч кундан сўнг бош;аси келиб пул талаб этди.
Давогар билан ;алол - даволашиб, ;озига
Бордилар, ;ози ;алол - ишин солди созига.
Давогарга дер ;ози: - Сизнинг пулингиз менда,
;ачон бирга келсангиз, пулни бераман шунда.

«Соди; дўстлар»

Бир хасиснинг уйига дўстлари излаб келди,
- Улар уйга кирмасин! - деб, у хотинга деди, -
Уларга айт, «Дўстингиз бу дунёдан юмди кўз...»
Улар деди: - Эшитиб, таъзияга келдик биз.

Илк сабо;

- Менга устозлик ;илинг! – деди келиб бир бола
Маш;ур ў;ри уйига, - мен ;ам бой бўлсам, зора.
Ў;ри шогирд ўнг ;ўлин бо;лаб ;ўйди бошига,
- Чап ;ўлинг-ла ов;ат еб, ўрган! - дер сирдошига.
Шогирд деди: - Но;улай, бўшатинг ўнг ;ўлимни!
Ў;ри деди: - Бу боши - сенинг тутган йўлингни,
Эрта-ми кеч, бир куни ;ўлга тушасан, албат,
Ўнг ;ўлингни кесарлар, чап ;ўл-ла ейсан ов;ат.

«Овознинг ба;оси»

Бир масжид муаззинин овози хунук эди,
;ир; сўм бериб имоми, унга шундай сўз деди:
- Энди сен бориб бош;а жойларда ;ам «Азон» айт,
Жуда соз овозинг бор, - дил мал;ами бўлган пайт...
У кетди... Бир кун имом уни кўрди бозорда,
У дер: - «Азон» айтаман энди ;ўшни гузарда.
У масжиднинг имоми менга юз сўм пул берди,
- Энди бош;а жойларга бориб, «Азон» айт! – деди.
- Ўша жойдан жилмагин, юз сўм пул камлик ;илар,
Овозинг - жуда ноёб, у - минг сўм бериб ;олар.

Тузнинг нархи

Шо; Нуширвони Одил овда кийик тутибди,
Ов;атга туз олишни ошпазлар унутибди.
Шо; навкарин ша;арга жўнатибди туз учун,
- Тузни пулга ол, – дебди, - кўрсатиб юрма кучинг!
Аъёнлар шо;га дебди: - Пул беришга - не ;ожат,
Туз арзон ;ам мўл бўлса, бунда бор ;андай ;икмат?
- Шо; тузни текин олди, - деб, сизларни барчангиз
Ша;арни талайсизлар, кўпайтириб а;чангиз.
Эл – юрт камба;ал бўлса, давлат хароб бўлади, -
Нуширвони Одил дер, - одилга бахт кулади.

;асадгўй вазир

Бош вазир шо; дўстига ;асад ;иларди, чунон,
Охири чидай олмай, ;ийла ўйлади ёмон.
У бир кун шо;га деди: - Дўстингиз ;илар ;ийбат,
Фис;-у фасод ;ам тў;мат, ;илиб бўлмайди то;ат.
Дейди: - Шо;нинг о;зидан келар сасси; ;ид жуда,
Кўпдан бери даволар, даволаши - бе;уда...
Шо;им, эътибор ;илинг, у сиз билан су;батда
Рўмолчаси-ла, доим, бурнин тўсар, албатта...
Шо; гапни ичга ютди, буни бош вазир билди,
Келаси тун саройда шо; катта базм ;илди.
Бош вазир ўша куни шо; дўстин ;илди ме;мон,
Саримсо;пиёз солди барча таомга мезбон.
Шо;нинг дўсти базмга келди, ёпиб о;зини,
Ранжимасин дўстим! - деб, четро; тутди ўзини.
Шо; базмда дўстига илтифотлар кўрсатди,
Базм сўнгида унга му;рланган хат тутди.
Деди: - Хатни шахсан бер хазинабон ;ўлига,
Сенга мукофотим бор, мен бо;аман йўлингга...
Бош вазир шо; дўстини маст ;илиб, ўша тунда
Хатни хазинабонга элтиб, ўлганди... Унда
Шундай сўзлар бор эди: «Хат олиб борган жонни
Тезда бошин танидан жудо эт - о;из ;онни!»

Ишончли ;ўри;чилар

Тимсо;ли кўл тагида хазинасини подшо;
Ишончли са;лар эди. Пул керак бўлса ного;,
Тимсо;ларни бутун хал; ;ий;ириб, ;увар эди,
Тимсо;лар чекинишгач, тилласин олар эди.
Тимсо;ларни одамхўр этиб бо;;анди подшо;,
Ма;бусларнинг гўшти-ла, бундан хал; эди ого;.

;
«Тасодиф»

Уммонда бўрон туриб, бир кема чўкиб кетди,
Бир сайё;ни тўл;инлар бир орол томон элтди.
У Олло;га ташаккур айтди омон ;олган - чун,
Кейин бир чайла ;урди, сарф этиб бутун кучин.
Чайласи битган куни, тўсатдан, тушди ча;мо;,
У кўп овора бўлди, ён;ин ўчмади биро;.
Ён;ин ;ора тутуни ;уёшни ;учган замон,
Осмонда тутун кўриб, бир кема келди шу он.

;абашнинг фалсафаси

Бананлар соясида бир ;абаш оларди дам,
Денгиз - или;, банан - мўл, умри ўтарди - бе;ам.
Саё;атчи дер унга: - Нечун ётибсан, ;абаш?
Нима учун яшайсан, бироз ишлат а;л – бош!
;абаш деди: - Сўзлагин! Нима ;илишим даркор?
Саё;атчи дер: - Сизда бананлар экан - бисёр,
Шу бананларни териб, бозорда сотиб, пул ;ил,
;айтишингда сават ол, - банан солиш учун, бил!
Сават билан бозорга бананларни олиб бор,
Кўп банан - кўп пул бўлар, буни айлагин такрор!
Пулларингга машина сотиб ол-да, банан сот,
Пулинг жуда кўп бўлар, бир завод ;ур, одамзод!
Бананларни ;уритиб, ;адо;лаб, сўнг сотарсан...
;абаш деди: - Кейин-чи, кейин нима ;иларман?
Саё;атчи дер: - Кейин яшарсан фаро;атда,
Бананлар соясида ётарсан ;аловатда...
- Мен бу ерда, сенинг-ча, - жавобан деди ;абаш, -
Нима ;илиб ётибман? Ўзинг ишлат а;л - бош!

«Сабан тўй»

Татарларда «Сабан тўй» - деган ;ишда байрам бор,
;а;ратонда бутун эл ўйнаб - кулар бахтиёр.
Тўй олдидан улар кўп устун ;урар майдонда,
Устунларга сув сепар, музлаб ;олар шу онда.
;ар хил сов;а илишар муз устунлар учига,
Сирпанмай чи;;ан – олар, ишониб ўз кучига:
Бир устунда «доллар» бор, бир  устунда – ўйинчо;,
Бирида - тилла узук, чўмич, капкир, газ-ўчо;...
Бири устунда бор китоб, бирида – бир жуфт аро;,
Бирида – бор бир ;ути, ;еч ким билмайди биро;
Унда нима борлигин. Барча навбат-ла шунга
Чи;иш учун тирмашар, эл танбе; берар унга:
- Бу устун - энг баланди, чи;ма, бўлма овора,
;утида ё ба;лажон, ё хрень бўлар, ;ара!
Кўп кишилар - сирпаниб, чи;олмади устунга,
Фа;ат бир йигит чи;ди, соврин ёр бўлди унга.
Янги уйнинг калити у ;утида бор экан,
Одамлар у йигитга: - Сен ;андай чи;динг? – деган.
У йигит гунг – кар эди, тирмашганда устунга
Одамларнинг танбе;и таъсир этмаган унга.

О;ир юк

Штангист тош кўтариб, терлаб, маш; ;илар эди,
Спортзалда устози ёнига келиб, деди:
- Бугун важо;атинг зўр, нимадан жа;линг чи;ди?
- Бу ерга келишимда бир бобо мени сўкди...
- О;ир тош кўтаришни билган - па;лавон, шогирд,
Сўкишни кўтармабсан, сўкинувчилар - бебурд.

Бўйинбо;

Майхонада улфатлар ;иларди ширин су;бат:
- Бўйинбо;инг ечиб ;ўй, ;иларсан ;андай то;ат?
- Олло; баъзи бандасин хорлик-ла азиз этар, -
Деди бўйинбо; та;;ан, - чидайман, сабрим етар.

Танлов

Тангрига бир насроний ;илди илтижо:
- Ўтинч  – зорим бор, Эгам, айлагин бажо!
Зиммамдаги «Хоч юки» о;ирлик ;илар,
Бош;асини танласам, енгилро; бўлар...
Тангри деди: - Мар;амат, ё;;анини ол,
Яшаш - ;ийин, лек умринг ;илмагин увол!
Тангрининг «Хоч омбори» эди улу;вор,
У ерда турли – туман, ;ар хил хочлар бор:
Олтин-у кумушлардан, мис, пўлат, ё;оч,
Катта – кичик, баъзисин бўйи тўрт ;улоч...
Рангли мармар тошлардан, гўзал, на;шинкор,
Салобатли ;ам нафис, о;ир, салмо;дор...
Насроний шу хочлардан танлади бирин,
Энг гўзалин, енгилин... - билдим, - деб, - сирин...
Кейин Тангрига деди: - Шу - бўлди маъ;ул.
Тангри деди: - Азалдан ўзингники - ул.

«Поминка»

Бир насроний ўлганда, унинг гўрига керак
Бўлиб ;олди пишган ;ишт, атрофда – хом ;ишт биро;.
Ўша ерда гўрковлар «Поминка»да бўлиб жам,
«Водка» ичарди, деди: - Бўлаверар хом ;ишт ;ам,
Барибир, тезда пишар дўзах ўтида улар,
Фа;ат гўрков гўрини Исо муборак этар...

«Рокфеллер»

Америка – се;рли диёр!
Бир кун унда битта тадбиркор
Тушкунликка тушиб бир паркда
Ўтирарди ёл;из хилватда.
Бир чол унинг ёнига келиб,
А;волидан хабардор бўлиб,
Беш юз мингга чек ёзиб берди:
- Мен - Рокфеллер бўламан, - деди, -
Долларларни ишлат, мар;амат!
Бир йилдан сўнг оламан фа;ат.
Ўша чекни у сейфга солиб,
Иш бошлади, унга ишониб.
Тезда иши юришиб кетди...
Рокфеллерни муддати етди.
Ўша чекни у сейфдан олиб,
Паркка борди ;ўйнига солиб.
Рокфеллерни учратди унда...
Бир ;амшира келиб, дер унга:
- Хайрият-ки, беморим топдим,
Топганимча тўрт томон чопдим.
Бермадими у сизга озор?
Шу паркда у кўнглини ёзар,
Рокфеллерман, - деб ўйлар ўзин,
Тик бо;сангиз, яширар кўзин.

;
Су;бат фалсафа ;а;ида бўлгани учун,
Бунга ;ам ило;ий ;исса ;ўшдим мен бугун:

Исо, Закариё ва Я;ё (алай;иссаломлар) ;иссаси

Йил ортидан йиллар келар навбат-ла навбат,
Олло;имга барча ма;тов абад ул-абад!
Дунё - кў;на, келди неча улу; Пай;амбар,
Асл «Иймон» тўрт китобда айтилди такрор:
«Забур», «Таврот», «Инжил», сўнгра му;аддас «;уръон»,
«Инжил» китобин Исога туширган Ра;мон.
Олло; унга яна берган муборак нафас,
Ўликларга у дам урса, тирилмай ;олмас.
Шундай азиз зотлар ;а;да тебратдим ;алам,
Улу; Олло; - мар;амати, ил;ом-ла шу дам:

- Имроннинг хотини бир кун деди: - Эй, Ра;мон,
;омиламни ;а; йўлингга этаман э;сон,
Ягона ма;садим менинг: У - дўстинг бўлса,
Сени севинчлашда доим, и;боли кулса...
Кунлар ўтиб, у ;из ту;ди чиройли, бирам,
Она жажи дилбандини атади: Марям.
Она ибодатхонага Марям-ла бориб,
Улу; Олло;га илтижо ;илиб, ёлвориб
Деди: - Эй, пок, ме;рибон - Зот, ўзинг бер пано;,
;изимни ;ар ;адамидан ўзингсан ого;.
Зурриётига ;ам унга йўлатма шайтон,
Илтижо этаман сенга ;ар доим - ;ар он!
Она илтижоси бўлди Олло;га маъ;ул,
Закариё Пай;амбарни ;а; этди кафил.

;
Закариё хабар олса Марямдан ;ар он,
Марямнинг олдида кўрди «Очил дастурхон».
У сўради: - Таомларни ким берар сенга?
Марям деди: - Бу дастурхон Раззо;дан – менга.
Ра;мон истаганин бошлар пок йўлга - «Савоб»,
;амд-у сано ;а;;а бўлсин! Таоми – тавоб!
Закариё Пай;амбар ;ам йи;лаб ўша он,
Олло;га илтижо ;илди: - Эй, зот, ме;рибон,
Улу; Олло;, бизга ;ам бир фарзанд покиза
Ато этсанг, мендан - дуо, сендан - мўъжиза!
У - шундай бир инсон бўлса, ризойинг учун
Яхши амалларда доим кўрсатса кучин.
Эр-у хотин ;ариб ;олдик, лек ниятим - пок,
Азал – абад ёл;из ўзинг - Ша;аншо; мутло;.
Илтижода доим умид ;илганман сендан,
Дининг дилимда - муста;кам, ибодат - мендан!
Закариёга бир куни деди фаришта:
- Ижобат бўлди дуоинг, сендан бир ришта –
Фарзанд бўлар. Олло; амри: Я;ё – Пай;амбар,
Динни тасди;ловчи бўлар, ;алби - бе;убор.
- Чол-у кампир ;ариб ;олдик, - дер Закариё.
Фаришта дер: - Олло; амри бўларми рўё?
Далили шу: Уч кун мутло; ;оласан тилдан,
Яратганга ибодат ;ил, улу;ла дилдан!
Закариё уч кун тинмай ;илди ибодат,
Барча билан ишорат-ла сўзлашди фа;ат.
Я;ё ту;илди. Олло; дер: - Ў;игин китоб!
«Таврот» сенинг - йўлларингда: нур, зиё, офтоб...
Я;ё билимдон Пай;амбар бўлди ;амда - пок,
Далили: «;уръон»нинг «Марям» сурасига бо;!
Ту;илгандан то-ўлганча, «;иёмат кун» - ёр
Унга тинчлик ;ам омонлик, ;а; ваъдаси бор.

Исонинг онаси эди покиза Марям,
Унга бир фаришта деди: - Сен бўлмайсан кам,
Сени Олло; афзал этди а;лидан аёл,
Ме;рибон ;ам самимий бўл, теранла хаёл!
Парвардигор сенга берар бир фарзанд соли;,
Исми: Исо - Марям ў;ли, ла;аби: Маси;.
«Ал- Маси;» сўзин маъноси: «силовчи» бўлар,
У мурдага ;ўл теккизса, мурда тирилар,
Катталардек гапирар у гўдак, албатта,
Нималарни са;лайсизлар: уйда, хилватда
Айтиб берар. Марям деди: - Менга одамзод
Биронтаси ;еч тегмаган, ;изман: ;ур, озод...
Ахир ;андай мумкин бўлар кўришим фарзанд?
Тасаввуримга си;майди, ўйласам, ;арчанд.
Фаришта дер: - Улу; Олло; истаги фа;ат
Биргина «Бўл!» сўзи билан бўлади, албат.
Ойлар – кунлар ўтди… Бир кун йўл олди Марям
Одамлардан ;оли жойга - чўл томон. Шу дам,
Кимсасиз чўлда Жаброил фаришта инсон
Суратида пайдо бўлди. Марям дер шу он:
- Мен Олло;га си;инаман, тилайман - пано;,
Барчамизни яратган зот - ;а;, Ўзи - ого;.
Агар сен Олло;дан ;ўр;санг, тегмагин менга!
Жаброил Марямга деди: - ;ўр;ма! Мен сенга
Бир фарзанднинг хушхабарин келтирдим – ў;ил.
Бу улу; Ра;мон - ;иммати, мен - Элчиман, бил!
Марям эса: - Ра;минг келсин! ;еч бир одамзод
Менга, асло, тегмаган, - дер, - ;изман: ;ур, озод...
- Олло; айтар, - деди Элчи, - бу иш осондир,
Ер юзида кўплаб инсон гумро;, сарсондир...
Исо уларга келтирар му;аддас китоб,
Номи: «Инжил», зулмат узра гуё-ки - офтоб.
Марям чўлда узо; юрди, ;ийнади тўл;о;,
Хурмо соясига бориб, «кўз ёрди». Шу чо;:
- ;ани, ;озир ўлиб ;олиб, мен бўлсам унут...
- Деб йи;лади. Шу он нидо келди: - Ўзинг - тут!
;ониб сув ич, ана - було; бе;икмат эмас,
Дарахт мева ташлар, секин силкитолсанг, бас!
Энди шод-у хуррам бўлгин, бироз ором ол,
Кейин ;авминг олдига бор! Фарзандинг - хуш;ол.
Одамларнинг сўро;ига бермагин жавоб,
Ра;мон розилиги учун «Рўза» тут, - «Савоб!»
Шунда Марям «Рўза» тутиб, ўпиб боласин,
;авми томон йўлга тушди. «гул-у лоласин»
Кўрганлар дер: - Марям сенинг аканг-ку ;орун,
Отанг ;ам - кўп яхши одам, чи;армайсан ун?
Сенинг онанг ;ам - пок аёл, - эмас фо;иша,
Бу ;или;инг - ;андай ;или;, ;ани - андиша?

Шунда Марям гўдак томон этди ишора,
Одамларнинг боши ;отди, бу - ;андай чора?
Исо тилга кириб деди: - Энг ра;мли Зот -
Ёл;из Олло; бандасиман, гуно;дан - озод.
;а;;а ;амд-у сано бўлсин! У сизга китоб:
«Инжил» ато этар, гуё: нур, зиё, офтоб...
Элни эзгуликка йўллаш - менинг ма;садим,
Гуно;лардан ;айтаришга си;ади ;аддим.
;айда бўлсам, менга берди хайр-у барокат,
Пай;амбарман, амр ;илди: Ибодат, закот!
Мен онамга ме;рибонман, эмасман бадбахт,
Бу дунёда - охиратда бизларга ёр - бахт.
Тинчлик, омонлик – йўлдошим, - деди, бунга бил,
«;уръон»да «Марям сураси»н ў;исанг, - далил!

Я;удийлардан айримлар адашди, улар:
- Исо - Олло;нинг ў;ли, - деб, гуно; ;илдилар.
Уларнинг бош;а бирлари ;илишиб гумон:
- Исо – зино боласи, - деб, айтдилар бў;тон.
Исо Олло; ра;мати-ла - Пай;амбар улу;,
Гуё Одам - Ота каби падарсиз, - ;утлу;!
Барча миллат ;ам элатлар эшитсин буни,
;ар бир сўзга жавоб берар «;иёмат» куни!
Му;аддас китобда «;уръон», сурада «Ихлос»
Олло; ўзи ;а;да шундай дегандир, холос:
- «Мен - Олло;ман, мен - ого;ман, мен - ту;маганман,
;еч ким менга тенг эмасдир, - ту;илмаганман».

Бир кун Исо одамларга деди: - Лойдан ;уш
Ясаб, унга пуфлар бўлсам, кирар жон ;ам ;уш.
Бу – Олло;нинг иродаси, оят – далилим,
Мен - сизларга Пай;амбарман, амри - Жалилим.
Тузатаман касалларни: кўр бўлсин ё пес...
Агар мурдани силасам, у тирилар тез.
«Таврот»ни мен тасди;лайман, келтирдим - «Инжил»,
«А;мад» исмли Пай;амбар келади - покдил.
Олло; нури: - Азал, абад. Жо;иллик – зулмат,
«Савоб» ишни кўп ;илингиз, кўп – деманг, фа;ат!
Ра;мон бе;ад ра;млидир, со;иби – ;удрат,
Ибодат-ла, эзгулик - чун кўрсатинг ;айрат!
Яхши одам билинади: одоб, амалда...
Аммо ёмонлар ;олади мангу аламда.
Шайтон гуно; ишга бошлар, товба ;илингиз,
Омонатдир танада жон, яхши билингиз!
Олло; яратди борли;ни, бутун оламни;
Олло; яратди: одамни, шу гўзал дамни.
Улу; ;а;;а барча - ма;тов, шайтонга - эмас,
Ёл;из ;а;;а бўйсинингиз, дунёга - эмас!
Гар Олло;га си;инсангиз, ;а; бахтлар сизни,
«Эшигини ;о;инг, - очар», очингиз кўзни!
Бу ;аётда излаганин топади инсон,
Бахтлаш билан - бахтланасиз ;амиша, ;ар он!
Олло; розилиги учун «Савоб»ланингиз,
Унинг «Улу; кун»и учун жавобланингиз!
Насронийлик динин берди ;а;, Элчи – ўзим,
Асрларга татир сўзим, улу; риз; – рўзим.

;аворийлар бир кун деди: - Бизга дастурхон
Туширишга ;одирми ;а;, яшаш - чун осон?
- Улу; Олло;дан ;ўр;ингиз, мўмин бўлингиз, -
Деди Исо, - ме;нат билан топинг “туз”ингиз!
Унга ;аворийлар деди: - Дастурхон фа;ат
;а;;а дилдан ишониш - чун ;ам ози; – ов;ат.
Пай;амбарсан, мўъжизалар рост бўлса агар,
Мўмин инсонлар бўламиз «;иёмат» ;адар.
Исо дуо ;илди: - Олло;, ;утлу; осмондан
Бизга бир дастурхон тушир, жаннат томондан!
Дастурхон-ла бизга бўлсин ;ар куни байрам,
Ўзинг – Раззо;, ўзинг – Ра;мон, ишончим - ;ар дам!
Нидо келди: - Бу дастурхон сизларга – сов;а,
Агар ким-ки кофир бўлса, кўтарса ;ов;а,
Уни шундай ;ийно;ларга ;илгум гирифтор,
;еч ким бундай азобларга бўлмаган дучор.

Яна ;а; динин бузувчи чи;ди инсонлар,
Улар: - Олло; - учта, - дея, ;илди ну;сонлар.
;а;дан нидо келди: - Исо, сенинг сўзингми,
Яратувчи: Олло;, онанг ;амда ўзингми?
Исо деди: - Ягонасан, эй, улу; Тангрим,
Мен етказдим сенинг: даъват, оятинг, амринг…
Дилим, тилим, умидларим... не-ки бор менда -
Барча ;илган амалларим аёндир сенга.
Лекин сенинг сир илмингни билмайди ;еч ким,
;узурингга чорлар бўлсанг, етарман шу зум...

Барча замонларда бўлган эл ичра кофир,
- Биз Исони ўлдирдик, - дер, аммо ;а; – ;одир
Билар ўзи. Олло; айтган «;уръон»да оят:
Ўлган Исога ўхшарди: жуда, ба;оят...
Улар Исони осмади, ўлдиролмади,
Ўзларича гумон ;илди, биро; билмади;
Исо ;а;нинг ;узуридан бир жой муносиб
Олди, Олло; этди унга ризолик насиб.
;а;;а, барча Пай;амбарга келтиринг «Иймон»,
Ёл;из Олло;га си;ининг, Ўзи - ме;рибон!
Мўминларга ё;илади Ра;мондан ра;мат,
Мўмин бўлинг, мўмин бўлинг, ў;инг, мар;амат!

;
КЕЙИНГИ СУ;БАТЛАРДА...

Дўстлар яна кўпдан – кўп ;илди маро;ли су;бат,
Саралаб назм этдим ;икматлисин, мар;амат!

Одам – Отанинг яратилиши

- Тасаннолар айтинглар, яратаман Одамни, -
Деди Олло;, - у бўлар «ганжи» бутун оламни!
Шунда то;: - Уни мендан яратмагин, илтимос,
Сен менга ви;ор бердинг! - дея чи;арди овоз.
Осмон деди: - Чексизман! – Улу;ман! - деди уммон,
;окисор, камтар замин деди: - Ўзинг - ме;рибон.
Олло; деди: - Камтарлик менга ё;ади, чунон,
Одамни мен заминдан яратаман, бериб - жон.
Яна: тафаккур, виждон... Бераман, бўлар - инсон,
У сизларни билим-ла бўйсиндирар, бегумон.
Фармон берди: - Жаброил, келтир бир одим тупро;!
Жаброилга эланди замин жуда ;ам узо;:
- Одам ношукур бўлар, гуно;ни ;илмас канда,
Мендан тупро; олмагин! Дард кўпаяр танамда...
Жаброил ра;ми келиб, тупро; ололмай ;айтди,
У заминнинг бор гапин Олло;га келиб, айтди.
Исрофилни жўнатди Олло; кейин заминга,
Замин турли важ ила тупро; бермади унга.
Микоил ;ам заминдан тупро; ололмай ;айтди,
Лек Азроил фаришта келиб, шундай сўз айтди:
- Менинг ёл;из Эгам бор, сен нимасан мен учун?
Олло; амри – муборак! Билмайсан-ми ;а; кучин? -
Деб, одим жойни ўйиб, Азроил тупро; олди,
Одамнинг жонин олиш, шу сабаб - унга ;олди.
Бир одим жой тупро;дан Олло; ясади инсон,
«Одим» дея ном олди илк бор одам ўша он.
«Одим» сўзи «Одам»га айланган йиллар ўтиб,
Бутун башарни Олло; ;ар дам турар кузатиб.
Шунинг - чун ердан унган нарсаларни еймиз биз,
“Она!” - дея улу;лаб, сўнг ;ўйнига ;айтамиз.
Ви;ори сабаб: Уммон ба;ри безовта бўлди,
“То-;иёмат” кунгача ўркач тўл;ин-ла тўлди.
Ма;рур то; пешонаси абадий музлаб ;олди,
Чексиз осмон ;ўйнига Олло; оловни солди.
Камтарлиги сабабли: муборак бўлди замин,
;а; одамни улу;лаб, ;ал этди унинг ;амин.

Бахт – и;бол ;исси

Олло; Одамни лойдан яратганда бироз лой
Ортиб ;олди. Одамга Олло; деди: - «;ой-на-;ой»,
Кўнглинг нима истайди бу дунёда, азизим?
Одам деди: - Бахт – и;бол... – бахтни ясаб ол ўзинг! -
Деб Олло;, ортган лойни Одам кафтига солди,
;ар инсонга ўз бахтин ясаш ўшандан ;олди.
Ким бу - лойдан тахт ясар, ким - лав; ясар, ким - китоб,
Кимлар кўза ясайди май ёки олтинга боп...

Тушдаги излар

Со;ил бўйлаб юрганин тушида кўрди Одам,
У яйраб борар эди. Ортига бо;са, шу дам
Икки жуфт изни кўрди... У со;ил бўйлаб узо;
Яна, кўплаб йўл юрди. Олдидан чи;ди тузо;:
Тубсиз жарлик... Жарликдан ;ай;уда ўтиб олди,
Ортига бо;са, бир жуфт изларни кўриб ;олди.
У Олло;дан сўради: - Яйраб юрган ва;тимда,
Икки жуфт из ;оларди, кузатардим ортимда;
Жарликка тушган ма;ал, бо;;ан эдим ортимга,
Бир жуфт изларни кўрдим, ;андай ;икмат бор бунда?
Олло; деди: - Бир жуфт из меники бўлар ;ар дам,
Яйраб юрган чо;ларинг ёнингда юрдим, Одам.
Одам деди: - Олло;им, ;ай;уга ботган чо;да,
На;от-ки, ташлаб кетдинг, ёл;из ;олдириб, - до;да?
- Сен ;ай;уга ботган пайт, - деди Олло;, - ўша он
Сени опичлаб олдим, мен - барчага ме;рибон.
Жарликдаги бир жуфт из менинг изларим бўлар,
;увончли давринг келса, - икки жуфт излар ;олар.

Гўзаллик

Олло; - муто; гўзал зот. У Одамни, ;аввони
Гўзал ;илиб яратган. Гўзаллик – ;а; инъоми.
Одам ва ;авво ;уснин юздан бирини Олло;
Юсуфга бериб, уни этган тушлардан ого;.
Юсуф алай;иссалом юздан бир ;исмин ;уснин
Ер юзи бўйлаб Олло; сочган башарга бутун.
Гўзалликдан кимлар - кам, лек кимдир кўпро; олди,
Аёллар нафси - сабаб, гўзалро; бўлиб ;олди.

Сабрсизлик

Олло; Момо ;аввони жуда дилбар яратган,
Одам Отани унга мафтун этиб ;аратган.
Одам ;аввога деди: - Ёнимга кел, илтимос!
Момо ;авво унга дер: - Ўзинг келсанг, бўлар соз...
Одам ;авво ёнига борди биринчи бўлиб,
Шундан бери эркаклар борар аёлга елиб.
Момо - ўзи келарди, у ;ам ўйларди ро;ат,
Ота ишрат йўлида, бироз, ;илганда то;ат.
;ичиган ;уло;ни ;еч кўргансиз-ми келганин,
;ашлаш - чун бармо; борар, шу - дунёда билганим.

Одам авлодлари

Олло; - Таоло Одамга авлодларин ;уш мисол
Кичик ;илиб кўрсатди, шунда у берди савол:
- Авлодларим - кўп экан, тор келиб ;олди осмон,
На;от, булар - барчаси ерга си;са бегумон.
- Буларни тўрт ;исмга бўлганман, - деди Ра;мон, -
Бир ;исми: оталарин белида бўлар ;ар он,
Бир ;исми: оналарин ;орнида кутар навбат,
Бир ;исми: ер юзида ;аёт кечирар фа;ат.
Бир ;исми: ер остида бўлар тупро;, - бўлар ;ок.
Ерда учдан - иккиси, тахминан, бўлар уй;о;.
- Бир суткада йигирма тўрт соат бор, учга бўл,
Ўртача саккиз соат ухлаймиз биз доим, бил!

Илон ва ;алдир;оч

Тўфон пайтида Ну;(а.с)нинг кемасида бўлмаган:
Бали;, сич;он ;ам мушук, Ну; уларни олмаган.
Бир сич;он пайдо бўлиб, кемани тешди зумда,
Кемага сув тешикдан кира бошлади. Шунда
Сич;он тут;ич бермади, ;анча ;увласалар ;ам,
Нидо келди: - Сизларга ёрдам беради Эгам,
Йўлбарснинг бошин силанг, мушук чи;ар путидан,
Мушук сич;онни тутар «тап-па» босиб чотидан.
Ну; йўлбарснинг бошини силаганди, бир мушук
Пайдо бўлиб, югуриб кетди томонга тешик.
(Шунинг учун йўлбарсга ўхшар барча мушуклар,
Ну; замонидан буён сич;онни ;увлар улар.)
;еч ким ямай олмади тешган тешикни сич;он.
- Ну;, агар шартга кўнсанг, мен битарман, - дер илон, -
Ниманинг гўшти ширин бўлса, берасан - менга!
Ну; рози бўлди, илон тешикка кириб шунда,
Танасини шиширди, сув ўтмади, батамом.
Етти йилда бир баланд то;;а етдилар омон.
Ну;нинг олдига илон келиб, гўшт талаб ;илди.
Ну;: - Ниманинг гўшти - энг ширин, ари, бил! – деди.
Ари барча жонзотдан бир чимдимдан гўшт олди,
Шунда одамнинг гўшти ширин эканин билди.
(Шундан буён аридан ;очади барча жонзот,
Ари ;увар ;аммани, олмо; бўлар маза - тот.)
;алдир;оч пешвоз чи;иб, сўраганди аридан,
Ари деди: - Одамнинг гўшти ширин - баридан.
;алдир;оч дер: - О;зинг оч, мен ;ам кўрай бир татиб!
Ари о;зини очди, у тилин олди юлиб.
Са;ов ари «;инг-;инг»лаб, Ну;нинг ёнига келди,
Айтолмади сўзини, ;алдир;оч Ну;га деди:
- Ба;а гўшти - энг ширин, - деганди ари менга...
Шунда ба;а ейишни, Ну; буюрди илонга.
(Шундан буён ба;а еб, кунин ўтказар илон,
Топмаса, ер остида тупро; ялар у ;ар он.)
Бир куни илон билди ;алдир;очнинг макрини,
Тутиб, емо;чи бўлди, узиб олди думини.
Думи кемтик ;алдир;оч келди Ну;нинг ёнига,
Ну; уйидан жой берди, айланди посбонига.

Фиръавн ;а;ида ривоят

Раб;ўзий бобом ёзган: “Подшо; Фиръавн” ;а;да
Бир ривоят, - бадиий назм этдим шу тобда:
- Фиръавн - Иштихондан, савдогар ў;ли бўлган,
Отаси савдо учун узо; юртларни кезган.
Етти йилдан сўнг уйга ;айтиб келса, гўдак бор
Бешикда ёшга тўлган, ухлаб ётар беозор.
Савдогар дер хотинга: - Ушбу - кимнинг боласи?
Хотин деди: - Меники, сиз бўласиз отаси!
Савдогар суришмади, обрўсини тўкмади,
Асабини бузмади, лекин «ў;ли» ё;мади.
Бола беш ёшдан бошлаб йи;иб тенг;ўрларини,
Шо; бўлиб ўйнар эди, тенг;ўрдан зўрларини:
Бирин этиб баковул, бирин эса – ясовул,
Бирин этиб ши;овул, бирига бериб довул,
Барчага кийим – кечак бериб, ;орнин тўй;азиб…
Ўн беш ёшгача шундай юрди, умрин ўтказиб.
У ўн ёшга тўлганда, савдогар кўз юмганди,
Отасидан бе;исоб унга бойлик ;олганди.
Ўн беш ёшда совурди у отасин меъросин,
Энди «дўстлар» кўрсатмас эди, ;атто, ;орасин.
Ейишга нон тополмай оч ;олиб кетди, лекин
Тиланчилик ;илмади, юрди кўчада юпун.
Бир бобо унга деди: - Бундай юргандан кўра,
Ўзга юртда гадолик ;илсанг бўлмасми, бола?
Фиръавн йўлга чи;ди боши о;;ан томонга,
Бир куни Сарахсга етди у тонг – азонда.
Новвойдан нон тиланди, ;орни эди жуда оч,
Базўр оё;да турар, усти - йирти;, ялон;оч...
Новвой деди: - Сен кимсан, ;аё;;а кетаяпсан?
У деди: - Мен Мисрга шу йўлдан ўтаяпман,
Исмим Фиръавн бўлар, Ота юртим - Иштихон...
- Мусофир экансан, - деб, новвой унга берди нон.
Новвойнинг исми - ;омон, ;омон ташларди ;уръа,
;уръа ташлаб, ;ич;ирди: - Омадим келди, «ура!»
;уръа дер: - Иштихондан чи;ади шо;и Миср,
Исми – Фиръавн, унга ;омон бўлади вазир.
Фиръавнга ;омон дер: - Биласанми бир ;унар?
Фиръавн дер: - Де;;онман, еримда ;овун унар.
Фиръавн билан ;омон ;амлаб ;овун уру;ин,
Мисрга йўлга чи;ди, ;овлисин сотиб шу кун.
Улар Мисрга келиб, ижарага олди ер,
У ерга ;овун экиб, ёзи билан тўкди тер.
;овуни пишган ма;ал, улар арава ёллаб,
Бозорга - олиб борди, ;овунни - кетди талаб.
Яна тў;мо;ладилар, -  Пул беринг! - деган чо;и,
;очиб ;утилди базўр, йўлда ;олди ;алпо;и...
Улар бозорчилардан шо;га арз ;илган эди,
- Бу ерда йў; нарсани экибсизлар, – шо; деди.
Шо; ёрли; ёзиб берди, «;еч ким ;илмасин халал!...»
Фиръавннинг савдоси юришиб кетди жадал.
Улар бозорга келган харидорлар яро;ин
Тортиб олдилар: ханжар, ;илич, совутин… - борин.
Миршаблар сўраган чо;, кўрсатди шо; ёрли;ин,
Асла;а сотиб улар, ;удратлади борли;ин.
Сўнгра улар ўради ;абристонни девор-ла,
- «Арво;лар оё; ости бўлмо;да», – деб макр-ла.
Кейин аъзачилардан дарвозада ўтириб,
;абржой - чун пул олди, мурдаларни кутдириб.
Кундан – кун ;абр жойин нархи ;ам ошди, чунон,
Бир куни ;азо ;илди вазир ;изи - Гулжа;он.
Вазир ;изини кўмди минг тилло эвазига,
У подшо;га арз ;илди бу ;а;да эртасига.
Фиръавнни ча;ириб, шо; сўро; ;илган эди,
- «Мурдалардан пул олманг!» деган фармон - йў;, - деди.
Бу - жавоб шо;га ё;ди, со;чи ;илди ўзига,
Керак ва;тда кўринди Фиръавн шо; кўзига.
Фиръавн мартабасин шо; кундан – кун кўтарди,
Вазир анчадан буён бетоб бўлиб ётарди.
Вазир ўлди... Шо; деди Фиръавнга: - Бўл вазир!
Фиръавн дер: - Бўлмайман, вазирларга шо; - асир.
Вазирларнинг изни-ла шо;лар юрар ;ар доим,
Мен – бир савдогар ў;ли, асрар – улу; Худойим.
Шо; унга дер: - Мен барча шартинг ;абул ;иламан,
Ёл;из сени муносиб вазир, дея, биламан.
- Шо;им, миннатдорлик – чун, бир йиллик хал; хирожин
Тўлайман, - дер Фиръавн, - шарафлаб тахтинг, тожинг!
;абристонлар пулидан беш йил тўлади вазир
Хал; хирожин, лек тузди шо;га ;арши зўр макр.
Фиръавн дер: - Эл - нотинч, шо;им, сиз ;а;да ;ар хил
Хал; ичида гап юрар, аъёнлар ;ам - ноа;л.
Шунда ;ўр;ув - «;ул-;ула» тушди шо;нинг кўнглига,
Фиръавнга шо; деди: - Жиловни ол ;ўлингга!
Саройимга кирмасин ;ора хал;дан ;еч киши,
Аъёнларни камайтир, агар бўлмаса иши!
Элнинг улу;ларига Фиръавн дер: - Э;тиёт
Бўлинг доим, шо;нинг кўп найранглари сизга ёт!
Подшо; сизни ўлдирар, битта – битта ча;ириб,
Гар йў;ласа, борингиз ханжар та;иб, яшириб!
Шо;га деди: - Аъёнлар асла;ада юради,
Шо;им, чора кўрмасак, нохушликлар бўлади.
Фиръавндан шо; сўрар: - ;андай кўрамиз чора?
Бирор - бир шумлик ўйла, ;ўлингдан келса, зора!
Фиръавн дер: - Саройда катта базм ;илайлик,
Базмда душманларни битта – битта ;ирайлик...
;ўйнига ханжар солиб, саройга келди - барча,
Жаллодлар ;ам шай турди ортида махфий дарча.
Аъёнлардан бирини жаллод ча;ирган замон,
Подшо;ни ўлдирдилар, ;олганлар ;илиб исён...
Иштихонлик Фиръавн шо; бўлди, вазир – ;омон.
- Йўлдош Ба;рин назмида рост айтганми ё ёл;он? -
Деб одамлар тортишар кўп давраларда, ;амон.
Бири дейди: - Сўзи - рост. Бири дер: - Бадиий ёл;он…
Мисрликлар ;ам сўрар Иштихон ;а;да ;ар он,
“Турон”  - ;айси и;лимда, ўзбек юрти – ;ай томон?
- Фиръавнлар кўп бўлган, Иштихонлиги рост бирин,
Бу – бир ижодий журъат, Олло; билади сирин.

;орун ;икояти

;орун - Мусо(а.с)га уммат, буюк Тавротхон эди,
Кимёгарлик ;илиб у, ;а; диндан чи;иб кетди...
Бир куни биёбонда Мусога дер бир киши:
- Болаларим - жуда кўп, эзди очлик ташвиши.
Мусо деди: - Ана, у - йўлларда ётган ;ора
Тошларни гар куйдирсанг, олтин бўлади, ;ара!
;ора тошларни йи;иб юрганда ўша одам,
;орун кўриб, англади бой бўлишин ўша дам.
;орун деди: - Тошлардан олтин чи;;анини ;еч
Кўргансанми дунёда? Бўлиб ;олди бугун кеч.
Мана, сенга - тў;;из нон, болаларинг экан оч...
У нон олиб жўнади, ичига си;май ;увонч.
;орун ўша тошларни куйдириб, ;илди олтин,
Жуда ;ам бойиб кетди, олди у кўплаб хотин.
Мусо ;а; дин ;а;ида маъруза ;илар эди,
;орун бир аёл ёллаб, унга шундай сўз деди:
- Мусога ту;мат ;илиб, обрўсини тўксанг гар,
Бугун тунда бераман сенга кўплаб олтин - зар.
Аёл ту;мат ;илмади, во;еа этди баён...
Мусо ;орунга деди: - ;орун, сен бундан буён
Топган тиллаларингни ўндан бирин хал;;а бер!
;орун унга: - Бермайман, зарлар - ўзимники! - дер.
Мусо деди: - Ер ютсин зарларинг билан, ;орун!
Бутун бойлиги билан ;орунни ер ютди тун.

«Амри маъриф»

«Амри маъриф» ;илиш – чун мулло масжидда ;олди,
Бир отбо;арни кўриб, чу;ур хаёлда толди.
Отбо;арга мулло дер: - Якка ;олибсан ўзинг,
Нима дейсан, бошлайми «Амри маъриф»дан сўзим...?
Отбо;ар дер: - Мен оддий отбо;ар одам бўлсам,
Отларга ем беришни ;ойиллатаман, билсанг!
Отхонага даладан келса, ;ам-ки, бир тойчо;,
Мен унга ме;р билан емин бераман шу чо;.
«Амри маъриф» илмига ;изи;ишим бор лекин,
Мулло, ўзинг биласан... Мулло бошлади секин...
Кейин у жўшиб кетди, сўзига – сўз тизилди,
Кўплаб ривоят айтди, маърўзаси чўзилди...
- «Амри маъриф» ё;дими? – деб, у кейин сўради,
Отбо;ар унга ;араб, мўйловини буради.
- Мен: оддий, содда, авом... отбо;ар одам бўлсам,
Отларга ем беришни ;ойиллатаман, билсанг!
Отхонага уюрдан келса, ;ам-ки, бир тойчо;,
Мен унга ме;р билан, емин бераман шу чо;.
Лекин ;ар бир отга мен емин бераман ўлчаб,
Мулло, маърифатингга а;лим етмади, ажаб!

Автобусда

Автобусда бир киши ўй суриб кетар эди:
- Болаларим - безори, хотиним – хунук, - дерди, -
Чор атроф - фис;-у фасод, ўзим - бахтсиз бандаман,
Бир ишни эплолмайман, омадсиз – шармандаман...
Елкасида – фаришта, сўзларин ёзиб борар:
- Бунча  ;ам тилаги - паст, - деб унга ;айрон бо;ар.
- Мен нима ;ам ;илардим, ўзи шуни ;о;ласа,
Бажараман унинг бир тилагин, ;еч бўлмаса.

Орзулар уру;и

Бир жонона тушига Олло; бир кун кирибди,
Олло; дўкондор эмиш, жонона унга дебди:
- Олло;им, дўконингда мен учун нималар бор?
Олло; дер: - Кўнглинг нима истар, танла, харидор!
Жонона дер: - Аввал - бахт, кейин - со;лик, дунё бер,
Оташин, сўнмас - севги, шунга муносиб - бир эр!
- Хўп, бўлади... – деб Олло;, омборга кириб кетди,
Пештахтани ёнида жонона бироз кутди.
Олло; омборхонадан келтирди митти ;ути,
Жононанинг Олло;дан буюк эди умиди.
Жонона дер: - Олло;им, бу ;ути бунча - митти?
- Бу - уларнинг уру;и, – деб, Олло; унга тутди.

Сада;а

Йўлда шо;дан тиланчи тиланиб ;олди танга,
Бу ;ол шо;га ё;мади, бир ;амчи урди унга.
Шунда шо; узугидан ё;ути тушиб ;олди,
Тиланчи улар кетгач, ўша ё;утни олди.
Шо; ё;ут йў;олганин саройга келиб билди,
- Узук кўзин топинглар! – деб, подшо; фармон ;илди.
Лек ё;ут топилмади, ;анча изласалар ;ам...
Шо; яна овга чи;ди, аъёнлар - ла бўлиб жам.
Яна ўша тиланчи тиланиб ;олди танга,
Шо; дер: - Уни тў;мо;ланг, йўли;масин у менга!
Тиланчи тў;мо;дан еб, ;очиб шо;нинг ёнига
Келиб, ё;утни берди, ма;тов айтиб шаънига.
Шо; хурсанд бўлиб, унга берди икки минг динор,
Деди: - Тиланчиларга пул бермас эдим, зин;ор.
Сен сада;а беришни менга ўргатдинг, инсон,
Шукур, ё;ут топилди, Олло; - ўзи ме;рибон.

Фолбин

Асраш учун бир ;оп зар вазирга берибди шо;,
Вазир ;опни айвонга ;ўйиб чи;ибди, ного;.
;айтиб келса, жойида ;опдан нишон йў; эмиш,
Вазир фолбин ча;ириб: - Топиш мумкинми? – демиш.
Фолбин деди: - ;оп - хумда, хандакка кўмилган хум,
Ўша хумнинг устида ахлатлар уюм – уюм.
Хум топилди... Минг тилла бериб, вазир фолбинга
Деди: - Ёки бир ;овли ;адя этайми сенга?
Фолбин дер: - Тиллаларни оламан, бу – бор нарса,
Фол дер: - ;овли - йў; нарса, ё;тирмайман - алдаса.

Синов

Бо;дод подшо;и Маъмун йи;ар экан ;ар ойда:
Олим, уламо, фозил, шоирларни... саройга
Маърифий мажлис учун. Бир мажлисда шундай ;ол
Мунажжим - Киндий билан бўлган экан, ;уло; сол!
Киндий шайх-и Исломдан тахтга я;ин ўтирди,
Шайх-и Ислом Киндийга: - ;айридин бўлсанг, - деди, -
Мендан баландга чи;ма, билиб ўтир жойингни,
Бундан буён ўйлаб бос ;адамингни – пойингни!
Киндий шайх-и Исломга: - Шу ерда - менинг жойим,
Шу жойга - мос: кийимим, илмим, а;лим, чиройим...
Чунки мен сиздан кўпро; фаросатга эгаман,
Олло;, инсон, бахт... ;а;да кўп тафаккур ;иламан.
Шайх-и Ислом унга дер: - Синаб кўраман сени,
Гар синовда енгилсанг, ;урмат ;иласан мени:
Минг тиллога бир тулпор олиб берасан менга!
Агар сен ютиб чи;санг: салла, чопоним – сенга
Бўлсин! - деб, шайх-и Ислом бир ;о;озга сўз ёзиб,
Шо;га берди. Шо; хатни ;ўйди тахтга яшириб.
- Шу ;о;озга нимани ёзганимни топсанг гар, -
Шайх Киндийга дер, - мендан бўларсан сен улу;вор…
Киндий устурлобини ;ўлига олиб шунда:
;уёш, ой, юлдузларни... ўлчаб, деганди унга:
- Аввал бўлиб бир ни;ол, кейин бўлган бир ;айвон
Нарса ;а;да ёзилган, ;а;;а доим - шараф - шон!
Маъмун тахтнинг ;аътидан хатни олиб ў;иди:
- Хатда «Мусо асоси» ёзилган, - тў;ри! – деди, -
Пай;амбарнинг асоси аждар;о бўлар эди, -
Дея, букланган хатини подшо; Киндийга берди.
Шайх-и Ислом мажлисда ечиб: чопон, салласин
Мунажжимга берди-да, эгиб олди калласин.

Ўлимдан ;очиш

Подшо; Сулаймонга бир ;ари чол деди, келиб:
- Ўтинчим бор, улу; шо;, Азроилни мен кўриб,
;ўр;ув - ва;има босди. Балки тезда ўларман,
Битта яхшилик ;илсанг, балки тирик ;оларман!
Сулаймон дер: - Не - хизмат? Ота, этингиз баён!
Чол дер: - Шамолга буюр, менга етказмай зиён
Бир кимсасиз оролга тез олиб борсин мени!
Фа;ат омон ;олсам - бас, майли, кўрсам-да не-ни...
Унинг илтимосини бажарибди Сулаймон,
Уммондаги оролга чол учибди шу замон.
Эртаси кун, эрталаб саройида Сулаймон
Азроилни кўрибди, унга дебди ўша он:
- Сиздан кеча ;ўр;ибди бир ;ари чол жуда ;ам,
;узуримга келганди уни босиб ташвиш - ;ам.
Сулаймонга Азроил деди: - Бўлиб ;олдим «лол!»
Уни бу ерда кўриб, ;андай ;илиб ;ари чол
Уммондаги оролга бориб ;олиши мумкин? -
Деб ўйладим, - ;асса-ла юрибди базўр, секин...
Мен уни ўша жойда жонин олишим керак
Эди, Олло; иши – сир, оролга бордим биро;.
Чолнинг жонини олдим... Чўкиб ўлди уммонда,
Ўлиш керак бир киши ;озир ушбу маконда.
Гуно; ;илмаслик учун ўлим – восита, холос,
У - улу; Олло; юзин кўришга бўлар асос.

Афанди латифалари

Афандининг эшаги

Афандининг эшаги ;уду;;а тушиб кетди,
Эшакни чи;аролмай, ;ўшнисига у айтди.
Икки ;ўшни эшакни тортдилар, бўлмас аммо...
Афанди дер: - Бош;ача ;ал ;иламиз муаммо:
Эшагим ;ари эди, ;уду; ;ам ;уриб ;олган,
Ёшро; эшак оларман, тез юрмайди, у - толган.
Эшакни шу ;уду;;а кўмсак, бўлар тў;ри иш,
Бир иш билан камаяр менда иккита ташвиш.
Улар эшак устидан ташлай бошлади тупро;,
Эшак ;уду; ичида ;анграб юборди шу чо;.
Кейин овози тинди, типирлар эди фа;ат,
Афанди ила ;ўшни ;уду;;а бо;ди шу ва;т.
Бўш тупро;ни тепарди ;уду; тубида эшак,
Тупро; ;отиб, ;ар дамда баландларди у, бешак.
Кейин эшак бир сакраб, ;уду;дан чи;иб олди,
Эски ;уду; кўмилди, эшак ;ам тирик ;олди.

Тегажа;лик

Афандига жўраси тегажа;лик ;илибди:
- Сен узо;дан аёлга жуда ўхшайсан, - дебди.
- Сени эса узо;дан ўхшатаман эркакка,
Бу – ;омат, бу – назокат… мени мафтун этмо;да.

Афандининг жанги

Ў;сиз камони билан Афанди жангга келди,
;ишло;дошлари унга: - Ў;ларинг ;ани? – деди.
Афанди деди: - Ў;лар келар душман томондан,
Келса, териб отаман мен уларга камондан.
- Агар ў;лар келмаса, жангда нима ;иласан? –
Деди улардан бири. Афанди дер: - Биласан,
Ў; келмаса, жанг бўлмас, оддий хал; жангдан безор,
«Афандига ўлим - йў;», деган хал;да ;икмат бор.

Тўртликлар

Ижод гашти

Ижодимга бу дунё - тор, си;май ;оламан,
- Чертганимда Олло;имдан ил;ом оламан.
Жон - Олло;им, кўзларимда - севинч тўла ёш,
Мангу хизматингда бўлай, мисоли ;уёш!

;а;и;ат ё;ути

Ёронлар, «;а;и;ат ё;ути»н билдим,
Тангримнинг амри - чун ба;римни тилдим,
Изимдан ;изил гул унди, югурдим,
Олам гулзор бўлди, бахтга ёр бўлдим.

Гўзал

Гўзал бу кун гулзор - дилим,
Бу кун гулзор дилим - гўзал.
Гулзор – дилим, гўзал - нурим,
Дилим - гўзал, нурим - гўзал.

Тирилиш

Ба;ор ;айта келганин арилар айтди,
Ўрик гулкосасидан татиб туриб бол.
Мудро; босган ;албимга му;аббат ;айтди,
Толпопукли ;изларнинг юзин кўрдим - ол.

Сен

Менинг дардли ;ижроним бор, у ;ам бўлса - Сен,
Менинг сўнмас армоним бор, у ;ам бўлса - Сен,
Умрим ўтиб, э;тиросим кучаяверар,
Иш; бобида адашган - ким? Бу мендирман, - мен!

Оймомо

Ферузаранг фазода - «Олтинранг елкан»,
Ойдан зарлар таралар ил;омбахш, эпкин.
Нур;алам-ла «мусаввир» манзара чизган,
Ўлкамда ёз о;шомин мужассам этган.

Куз

;ар куз самода кўрсам гар ;ар;а карвонин,
Баландига кўз тикаман умрим нарвонин.
Хаёлимдан ўтказаман: ;увонч - армоним...
Мажбурлайман сар;исобга сурган давроним.

;албимни эздим

Санъаткор бўламан! – деб, сар;адлар кездим,
Гўзалликни ;идирдим, ўзимдан бездим.
Ёшим ;ир;ларга етиб, хатойим сездим,
«Савоб» йўлига кирдим, ;албимни эздим.

Сув

Томчи сувдан пайдо бўлар ;ар бир тирик зот,
Мижозида сув ;уригач, ;аёти – барбод.
Асабингизни авайланг, шуни билинг ёд:
- Асабларда олов бордир, ;онда сув – ;аёт!

Шошилиш

Ул;айиш учун жуда шошилган эдим,
Ёшлигимни йў;отиб, хатойим билдим.
Ма;садимдан йиро;да нималар ;илдим?
Та;дирим тандирида куйиб, кул бўлдим.

Йўлим

Юракка айланиб бормо;да тилим,
Уммондек ;удратли мўъжиза дилим,
Ме;роб дарвозаси бўлганда йўлим,
Тебранди ;о;озда ;алам-ла ;ўлим.

Олло;им!

Олло;им, исминг барокатидан нурафшон диллар,
Олло;им, номингни такрорлашдан бўшамас тиллар!
Олло;им: менинг мутло; ишончим, мангу ;амро;им,
Олло;им: и;бол, савоб ;амда иш;, ;удратбахш шо;им!

;ўлёзмалар ёнмайди

«;ўлёзмалар ёнмайди», - деган хал;да ;икмат бор,
Интернетга жойладим, бўлиб ;а;дан умидвор,
Манзили: «Стихи РУ» - Русь шоирлар портали,
«Юлдаш Бахрин»ни изла, назми – сўнмас машъали...

*
;икмат сарасин олдим устозларимдан:
Навоий ;амда Румий – мумтозларимдан,
;авофий ;амда Маждий, Хожа ;ам ;ози,
Аттор, Фарож ;ам Авфий... – ;а; бўлсин рози.
Жа;он ривоятлари интернетда бор,
Барпо этдим назмда бо;, сўлмас гулзор.

;
АВТОБИОГРАФИЯ

Мен - Бердикулов Юлдашбой Холмуратович, тахаллусим: Йўлдош Ба;рин, Ўзбекистон Республикаси, Самар;анд вилояти, Иштихон туманининг «Ба;рин» ;ишло;ида, 1961 йилда ту;илганман, оилалиман, 4 ў;лим ва умр йўлдошим бор. Ўша ерда 1978 – йилда 51 – ўрта таълим мактабини тугатдим. 1979 – 1981 йилларда Узо; Шар;да ;арбий хизматда бўлдим. Москвадаги «Заочный Народный Университет Искусств»нинг «Станковая живопись и графика» бўлимини 1979 - 1985 йилларда тугатдим.
2011 – йилда Ўзбекистон Бадиий Академиясининг «Карвон сарой» кўргазмалар залида шахсий Рангтасвир Санъати бўйича кўргазмам бўлди, ;амда 2012 йилда Рангтасвир Санъати бўйича «Кузги кўргазма»да иштирок этдим. 2017 – йилда Россия Федерациясининг Санкт-Петербург ша;рида «Галерея Мастер» номли Хал;аро кўргазмалар залида «Маданиятлар ривожи» мавзусида шахсий Рангтасвир Санъати бўйича кўргазмам бўлди.
2015 – йилда Ўзбекистон Республикасининг «Мумтоз сўз» ва «Тамаддун» нашриётларида иккита: «Нуристон» ва «И;болнома – Книга счастья» номли назмий китобларим Тошкентда нашр этилди. 2017 – йилда, Россия Федерациясининг Санкт-Петербург ша;ридаги «Центр современной литературы и книги» нашриётида «Суть жизни» номли назмий – фалсафий китобим чоп этилди. Бу китобимда «Следы, тропы, дороги и звёзды...» ва «Александр Македонский» номли дидактик - фалсафий ;иссаларим босиб чи;арилди, ;амда Россия Ёзувчилар Уюшмасининг «Невский Альманах» номли журналининг 2017-йилги 1 - сонида «Адабиётлар дўстлиги – Хал;лар дўстлиги» рукуни остида шеъриятим босилди.
Тошкент ва Санкт-Петербург ша;арларининг барча маш;ур: миллий, илмий ва оммавий кутубхоналарида, Фанлар Академияси Адабиёт Музейи архивларида, шу жумладан, институт ва университетларнинг кутубхоналарида китобларимни сов;а этилган нусхалари мавжуд.
«И;болнома» китобимнинг биринчи электрон нусхаси интернетнинг «Стихи РУ» порталида «Юлдаш Бахрин» са;ифасида 25-август 2018-йилда  жорий этилган.
Рангтасвир бўйича асарларим интернетнинг «Галерэкс РУ» порталида «Юлдаш Бахрин» альбомида бор.


Бердикулов Юлдашбой Холмуратович,
Тахаллусим: Йўлдош Ба;рин.