Достойнейшему из живущих на земле !Поэту и мыслителю, учёному и философу, Олжасу Омаровичу Сулейменову!
Поэма.
Эй, аланла! Таулула!
Къойчу болсун-къойлада!
Тойчу болсун-тойлада!
Устазла - отоулада!
Къазагъстанны арасында,
Алма - Ата шахарында!
Туугъан эди сейир жашчыкъ!
Гитчеликден акъыллычыкъ!
Олжас,- деди атасы,
Ышара-кюле анасы.
Бешик жырын айта-айта,
Тебиретеди - къубулта.
Тынгылагъыз хапаргъа,
Къалырсыз сиз тамашагъа!
Жыр этерсиз бу жашха!
Тюшюнюп айтханыма!
Хау-хау!Жангылмайсыз, аланла!
Ма ол керти къазакълыла!
Биз сюргюнде болгъанда,
Кеслерине къысханла!
Бизде,мында - Малкъарда!
Таудан аусанг - Къарачайда!
Битеу Шимал Кавказда!
Этедиле ариу жырла,
Къыргъызгъа!Къазахстанга!
Ол къыйын заманлада,
Халкъланы битеу бары,
Ачлыкъны сынагъанда,
Жарсып бизни адамлагъа,
Къабынларын узатханла!
Омар - жашны атасы,
Атлы аскер -къуллукъчусу,
Алма - Ата къыйырында,
Жашадыла ол заманда!
Отузунчу жыллада,
Къыйын болду жашаргъа,
Кеслерин тутханлагъа,
Чынтды,керти адамлагъа,
Олжас туууп бир ауукъдан,
Омарны чакъырдыла,
Тишлерин къыжыратып,
Сорууларын сордула.
Огъурсуз заман болду,
Дуния тилчиден толду,
Халкъны керти адамы,
Асламысы жоюлду,
Мудах болуп,сагъыш эте,
Олжас айтады хапарын,
Сабий заманын эскере,
Жоюлгъан атасына,
Жюрегинден термиле!
Ётгенден сора жылла,
Соргъан эди Гумилёвха,
Айтхан эди хапарын,
Атасы муну - Омар бла,
Тутмакъда болгъанларын.
Арбазлада чабышып,
Ойнадыкъ жагъалашып!
Къалмай бары сыркыула!
Орамлада чабышханла!
Ётедиле орам бла,
Чюгюндюр -толу машинала,
Турсун,болур эди абадан,
Атып мени башына,
Къарай эди аллыма!
Машинадан чюгюндюрню,
Энишге-энишге ата эдим,
Чабышып жыйгъанлагъа,
Башындан къарай эдим!
Школгъа берди мени анам,
Иги окъу, татлы балам!
Болурса сен бизде "Билген"
Къайтыр санга миллетинген!
Харфны, сёзню айырдым,
Билим алып башладым,
Тёртюнчюге ётгенде,
Лев Толстойну таныдым!
Олжас онну бошады,
Жашны башын сагъыш алды,
Къайры-таба барыргъа?
Жашау жолун башларгъа!
Окъуп дуния китабын,
Адабиятны сюйген эди!
Жазгъанланы барысын,
Къалмай барын билген эди.
Жол - кёл алды Москвагъа!
Адабият институтха,
Сейир эте дуниягъа,
Терен кирди илмугъа!
Жашын узакъгъа ашыра,
Айтды анасы-Фатима,
Къулакъ салып сен манга,
Хапарыма тынгыла!
Бурун, тукъум атасы,
Олжасбай эди аты!
Этген эди осуятын,
Тынгылатып жашларын!
"Билген"келир тукъумгъа!
Эс буругъуз мен айтханга!
Жюрютюр мени атымы!
Терен болур акъылы!
Сынмай чёп аякъ тюпде!
Институтха киргенде!
Батды ,терен окъуугъа,
Тебиреди , сейир жолгъа!
Аз-аз назмула жаза,
Болса заманы анга ,
Журналлагъа ийе- сала
Алай эте тура эди.
Хар заты да тап эди,
Шуёхлары - нёгерлери!
Ма ол заманда таныды,
Олжас бизни Къайсынны!
Сейирлик заман эди!
Хар-не къысха заманга,
Ачдырмайын кёзлени,
Тюрленип къала эди!
Алма-Атагъа жол болду,
Олжас, ары къууулду!
Ишлей турду газетде,
Назму жаза-ишин эте.
Олжас, деди тамата,
Къулакъ салып тынгыла!
Къыралда ,бусагъатда,
Сейир ишле болдула!
Жетди космосха адам!
Атын дуниягъа айтдырды!
Алайды башында къарам,
Анга назму жазалсанг!
Олжас сейирге къалды,
Жашны кёлю уллу болду,
Жукъламайын ,ыйыкъны,
Айтханларын толтурду.
"Жер! Баш ий адамгъа"!
Алай жазып поэманы башына!
Космонавтха -Гагаринге атады!
Сейир этди жер юсюню адамы!
Сейир эди поэманы къадары!
Кёп къагъытха жазып аны,
Сепдиле самолётдан ,
Адамланы башындан!
Сейирлик поэмагъа,
Уллу багъа бердиле!
Кёп тиллеге кёчюрюп,
Бийикге кётюрдюле!
Келди "БИЛГЕН" жерибизге!
Сорду Олжас алимлеге!
Тинте келип сёзлюклени,
Тюрк сёзлени изледи!
Илмуланы юйюнде,
Жыйылдыла кенгешге,
Уллу-сейир алимле!
Олжасны "юйретирге"!
Башландыла андан сора,
Жашауунда сейир затла!
Жашны тюртдю этдиле!
Сен алкъа жашса дедиле.
Кёп алимле кёралмагъан,
Сейир затла эследи!
Сабыр айта сёзлерин,
Алларында сюелди!
Орус тилни ийнагъы!
Адабиятны баш "Сёзю!"
Алып башын Олжасны,
Бек сёйирге къалдырды!
Рыбаков эм Лихачёв,
Алимле-сейирликле!
Орус тилни билип иги!
Тюрк тиллени билмедиле!
Бир аз алгъа атлады,
Была -таба къарады,
Билсегиз эки тилни!
Ангыларегиз мени!
Ангылатып барыбызгъа,
Энди айтыгъыз манга!
"Кощей"деген сёзюгюзге,
Къалайды мында магъана?
Орус тилден сорада,
Къазакъ тилни билеме,
Бу сейир жазыулада,
Кёп затланы кёреме!
""Кёчген" деген сёздеди,
"Кощейни" магъанасы!
Къошчу деб а тюрк тилде,
Кёчгенге айтылады!
"Кёч-"кёчген" деген сёз,
Тюрк тилледен алынды!
"Кочевник" деп орус тилде,
Ёмюрледе айтылды!
Бу тауушлукъ китапда!
Ачылдыла сейир затла!
Алимле къарадыла,
Тмутаракъан шахарда,
"Курала" къычырдыла!
Ол тейри алай болмаз!
Сагъыш этип,айтды Олжас!
Тюрк тилледе " къураны"
Магъанасы-уллу хуна!
Адам-улу,битеу бары бирди!
Аны билген, барыбызгъа игиди,
Бу затланы ашыкъмайын сюзейик,
Сабыр халда илму жолгъа тюшейик!
"Колчан" дедигиз "тулагъа",
Тюрклюледе - тулала,
Эрсиз къалгъан къатынла!
Илинеди кёзюне тилни билген адамгъа!
Къычырыучу хоразны,
"Гора'зда" деп кёчюрдюгюз!
Сейир чыпчыкъды дедигиз!
Ма,къарагъыз кесигиз!
"Римлиле къычырдыла,
Къыпчакъ къама тюбюнде!"
Алай дедиле алимле!
"Урим"- эшмеди тюрк тилледе!
Айта эди Олжас, кюле!
Билмей тилни алимле,
Сюйгенлерича кёчюре,
Баш кётюре сёзлеге,
Жангылдыла залимле!
"Тебир"- темир, "кисани"- бугъоула!
Угъай,тюйюлдюле была,
Ол сиз айтханча, жаныуарла!
Тынгылагъыз сиз манга!
Тюшмей атдан, "кёчгенлени",
Къайдан боллукъду "сёзлери?"
Бизни ариу тилибизге,
Не берликди тиллери?
Алай эди Пушкиннида сёзлери!
Кеси ариу жазмаларын,
Тюрк сёзле бла биледи!
Ол тиллени макъамын,
Уллу закий да сезмеди!
Жер-жерлени,шахарланы!
Ташны-сууну атлары,
Тюрк тилледе къычыра!
Заман болду ангыларгъа!
Бу "Сёзню" жазгъан адам,
Орус тилден сорада,
Къыпчакъ тилни билгенди!
Эки тилде сёлешгенди!
Тюйюлбюз биз къажау сизге!
Битеу дуния бары бирге!
Сёзлюклеге ,тариххе да къарайыкъ!
Тенгле эсек-тенг болуп,
Илму жолгъа чыгъайыкъ!
Тюрк миллетни ызлары,
Кёп жерледе къалдыла!
Тилибизни макъамлары,
Эштилдиле дунияда!
Сёзюбюзню кёп тилледе,
Ашыкъмайын изледи,
Олжасны излемлери,
Терен сагъыш этдирди!
Эртделеде-шумерледе!
Къытай тилни теренинде!
Египетни миллетинде!
Табхан эди тюрклю сёзле!
Бурунгулу Шумер тилде!
Бек эртте-эрттеледе!
"Гильгамеш" -батырыны,
Билгамеш эди аты!
Ёсдюр дегег сёзденди,
"Осирис" дегенлери!
Айта эди бу атны,
Египетни адамы!
Болгъанында Палермода,
Соргъан эди Лихачёвха,
'Спагети" деген сейир атда,
Къалайды дейсе магъана?
Сен сора эсенг аны,
Тюрклюледе болур аллы,
Жууап берди Олжасха,
Уллу алим ойнай-ышара.
"Аспа этти"-ашны аты,
Этли лапша - магъанасы,
Марко Поло келтирип,
Уйгъур тилдеди тамыры!
Собака дейсиз сиз итге,
Кёчюрюгюз башха тилге!
Эски огуз тилледе,
Ыз сакълагъан - Ишпакай!
Дедиле эрттегиле!
Харфы кете - тюрлене,
Минг жылланы ичинде,
Ассириягъа жетгенде,
"Испака" да дедиле!
Дагъыда кёп тюрлю сёзле,
Латин тилде къалдыла!
Хайырланып тиллерине!
Кёп миллетле алдыла!
Санауланы дуниясында,
Сеирлик затла ачдынг,
Тинтип терен тарихни,
Тамашагъа къалдырдынг!
Африканы теренинде,
Бек эртде ёмюрледе,
Жашадыла адамла,
Гитче мыйы хаюанла.
Ётюп дагъыда заманла,
"Сагъыш этген адамла,"
Къурадыла санаула,
Къарап айгъа,жулдузлагъа!
Адамны аякъ ызын
Жарты айда эслединг,
Къаялада суратларын,
Ангылатып келтирдинг.
Бюгюн да бошалмайды
Эртдегили кюрешлери,
Къарын уруш этгенлени,
Умутлары - къурутургъа,
Сагъыш эте билгенлени!
Бирди бары миллетле!
Ангылатсакъ келликлеге!
"Жокъду Запад!Восток да жокъду!
Жаланда барды кюн чыгъыш!
Ызы болады кюн батыш!"
Бюгюнлюкде миллетчиле,
Баш кётюре жер-жерледе!
Ётюрюкню къуядыла,
Миллетлени араларын,
Аямайын бузадыла!
Жер-жерлени атларын,
Жашыртын тюрлендире,
Бурунгулу тилибизге,
Кир къолларын жибере!
Жокъду мында жугъугъуз!
Не жеригиз, не сууугъуз!
Жерге,суугъа,ташлагъа,
Башха атла атайдыла!
Алимле уа шош болуп,
Туурадан къарайдыла!
Алим эсе атыбыз,
Ишибизни бардырайыкъ,
Къарап ёрге ,башчылагъа,
Къарс ургъанны къояйыкъ!
Ол заманда Олжасха
Оноу этип башында,
Маскелеча чапдыла!
Жан-жанындан къапдыла!
,
Сюймей сен орус халкъны,
Сейир затла айталдынг!
Тергемейин барыбызны,
Жаныбызны къыйнадынг!
Орус тилни, гитчеликден,
Сюеме бек жюрегимден!
Тобукъланган сюялмаз,
Не жашырыу аны сизден!
Болмагъан хапар айтып, ,
Олжасны жунчутдула,
Китапларын чыгъармай,
Кёп жыллагъа унутдула!
Отузунчу жыллада,
Ол огъурсуз заманда!
"Бачамагъа" къарс ура,
Халкъны кёбю ышашханда!
Тергемейин капекке,
Илмуланы уатдыла!
Сейирлик алимлени,
Тюрмелеге атдыла!
Алай заманла ётдюле!
Къыралла тюрлендиле!
Бугъоуларын атып жерге,
Миллетле керилдиле!
Бизнида тюркдю тилибиз!
Муслийманды динибиз!
Аланды бизни атыбыз!
Тауладады жаныбыз!
Жашайбыз биз ауузлада,
Бийик Кавказ таулада!
Жерибиз- толу кийикден!
Эллерибиз - жигитден!
Халкъларыбыз ёмюрледен,
Тил бла бирге байланып!
Ариу алгъыш айтабыз!
Сизни-таба айланып!
Сёзлеринги эскере,
Миллетибиз бары бирге!
Кётюребиз Тюзюнгю!
Тауубузну бийигине!
.
Назму жаздым,атап санга!
Къычырдым тауларыма!
Битеу жерде адамлагъа!
Сейирликди Олжас-тауну башында!
Андан энишге энсегиз,
Келип тыпыр ташыгъызгъа!
Сагъышха къалырсыз сиз!
Къарап жерни къууатына!
Олжас-таугъа миналгъан!,
Анга сейир эталгъан!
Жашауун тюрлендирир!
Бийиклеге итинир!
2024 ж.