АХВАРАР
***
Ви кьекьемрал ацукьзава чепелукьар
нубат-нубат
Лувар лацу, лувар ч1улав
Лацу ийиз, ч1улав ийиз
чкаярни чеб ацукьай
Ви ахварар, ви мурадар, ви ашкъияр
гьамгаярни, гевгьерарни ви накъварин
ви вилерай хъвазва назик чепелукьри
Ахпа абру ахваррикай хразва бул
лацу йифер
ч1улав йикъар.
1990.
***
Вун я зи Лейли, зун я ви Межнун,
Дуьнйа тирвалди вахъ къекъвенай зун.
Бендед миндадда такьурла чил-цав,
Са гъил кьадай кас таб я ваз жагъун.
Нагьакь яргъара квахьна зи къилав, –
Азизди, фадлай гвай вун зи къвалав.
Килигзава заз – рагъ я вун акун,
Ви к1анивилин куьк1уьнна ялав.
1977.
***
Зи к1вачерик чилер кумач,
Кьилел цавар аламач.
Зав ашкъидин сирер гумач,
Лувухъ шагьвар галамач.
Вун хъфена – рагъ ак1ана,
Уьмуьр пч1и цуьк1 хьана.
Вилин цава нагъв ак1ана,
Зун марф такур цуьк хьана.
1981.
Лиманат
Йифди-йугъди мани ягъиз ширширдин,
Пуд вах хьтин Ст1алрин пуд булахди
Рекье твада гьар са рехъчи хийирдин,
Берекатар ачухиз мерд къужахди.
Булахд кьилел, сусар хьиз цел атанвай,
Пуд къавахни иервилив гьуьжетиз.
Пудан пуд мекв, пуд ашкъидай ац1анвай,
Зи вилик квай зи гьарарат гуъзетиз.
Садан мекве авай ашкъид къизмишвал,
Хъухъ! – лугьузвай муъгьуьббатдин чехир хьиз.
Эй, зи кьисмет, къадагъадин емиш вал –
Ширин тир ам заз уьмуьрдин эхир хьиз.
И мекве йад ашкъид бейгьуьш пиял я
Къалурзавай яргъал нушдин девран заз.
Ам темягь я, рик1ин сирлу хиял я,
Хиве кьазвай к1анивилин гьижран заз.
Пудлагьайди ви вилерин дерин тир –
Хкайди зун яргъал сирлу махарай...
Гагь турши хъваз, гагь хъваз ашкъи ширин тир,
Аватзавач зун и даим ахварай.
2000.
***
Вуна ч1арар авадарна къуьнерлай,
Гуя к1вализ ракъин нурар чк1ана.
Ч1улав вилер килигна чиг хъуькъверлай,
Рик1 ашкъидин лепейривди ац1ана.
Амма гафар… гафар катна мецелай,
Вун акурла квахьда зи рик1, к1аниди…
…Ван кутуна дили к1екре къецелай –
Вуч лугьузва адан ватсуз маниди?
1978.
***
Зи къизгъин гад,
Хиялрин дад,
Багъ зи гуьзел яр!
Хиял, мурад,
Дуьнйада сад –
Рагъ зи гуьзел яр!
Бахтлу мани
К1анда мадни
Шад, зи гуьзел яр!
Ви т1ям-дадни
Авач садни
Мад, зи гуьзел яр!
Ви шел, ви хъвер,
Магьи-дилбер,
Иер гуьзел яр!
Гъамар-дердер,
Кузвай бейтер,
Гьиссер зи гуьзел яр!
Зи рик1, зи чан
Я ваз къурбанд,
Аман гуьзел яр!
Динни иман,
Фейзудинан
Дарман гуьзел яр!
Май. 2001.
***
Зи камари кьат1ава зи фикирар,
Твазва абур бенд шииррин ц1арара.
Зи уьмуьрдин туькьуьл-турши шикилар
Лувгуз хквез, кузва рик1ин ц1аяра.
Гьар са ц1арц1из везин гузва нефесди,
Ахпа абур луж-луж хьана катзава.
Зи кармаш рик1 ялгьуз туна кьефесда,
Мад гарарин хура абур гьатзава.
Гагь зи ц1арар гуя хци хьелер я,
Бягьс ч1угвазвай чайгъунрихъни къаярихъ.
Гагь зи ц1арар гъилив вердиш лифер я,
Вун уьлхуьзвай къвазна ви лал варарихъ.
1999.
***
Кьил акъатич вуч кар ят1а
гуьзелрин хесет –
Гуя к1евиз алахъзава
кьец1ил жезвай мет.
Куьлуьз-куьлуьз камар къачуз
катзава к1вачер,
К1ев жедани пешеривай
яр алай ичер?
1988.
***
Мулдин цуьк хьиз регъуьз-кич1ез
Къвазнава вун рахаз тежез.
Рик1 муьт1уьгъна муьгьуьббатди –
Ялав куьк1вей мусиббатди.
Теменар гуз элкъвез-элкъвез
Гагь и хъуькъвез, гагь а хъуькъвез
Зун суьгьуьрдин гердабдава,
Муьгьббатдин азабдава.
Агатна вун регъуьз-кич1ез,
Цуьквед темен гана хъуькъвез.
Темен ялав, ишигъ хьана,
Зун ваз даим муьт1уьгъ хьана.
1972.
***
Т1ебиатдин мензер к1евда гьуьмеди,
Чи килигун, гуя адаз залан я.
Агакьай руш чуьнуьхдайвал дидеди,
Т1ебиатдин мензер к1евда гьуьмеди.
Вилер к1евдай амаларда бикеди,
Им чун вичиз килиг лагьай лишан я.
Т1ебиатдин мензер к1евда гьуьмеди,
Чи килигун, гуя адаз залан я.
1979.
***
Ви гъиляй зун гьиниз катда,
пагь, зи азиз!
Жавабсуз к1анивал...
Жавабсуз хажалат…
Вуч я ви къайивал,
Вуч я ви аламат!
Дили хьана чуьлда гьатдан,
лагь, зи азиз!
Катзава рекьеркай,
Гьалт тавуй вун лугьуз.
Амма мад вилеркай
Кватзава вун ялгъуз.
Гьикьван хьуй, азизди,
Вакай зун катзава.
Мад, п1агь гуз гьилиз ви,
Ви хура гьатзава.
Ви ашкъи кьве гьисс я:
К1анивал – къайивал.
На зун куз кьве йис я...
Агь, хьурай хьайивал!
1989.
***
Вуч зарб катна вун галай вахт хабарсуз,
Зи муьгьлетар ц1рана са легьзе хьиз.
Чун къакъатна сефил рик1ел къабар куз,
Вуч зарб катна вун галай вахт хабарсуз…
Гьи мугьитда квахьдат1а зун лабарсуз,
Сур авачиз гваз къекъведа лепеди…
Вуч зарб катна вун галай вахт хабарсуз,
Зи муьгьлетар ц1рана са легьзе хьиз.
1980.
Аку садра
Килига вун, гьихьтин рушар авачни!
Цуькверихъ хьиз хуп1 атирар галачни!
Абур акваз къугъвада вун гъавада,
Амма, лагь, гьим акьада ви давада?!
Вил тухузва: тушни ажеб ч1агайбур,
Алук1нава кьелеч1бурни ак1айбур...
Гьар са нямет лап чкадал алайбур,
Йугъди-йифди чеб к1ан хьуниз дигайбур,
Белки гьардахъ са адахли авайбур!?
Сада, к1унч1ар кьунвайда хьиз цуькверкай,
Къир гутунва ятурраллай ценеркай.
Садан ч1арар – тик чарчардин булахар,
Лацу шиврен хьтин ац1ай къалчахар.
Къекъвезва сад лап тимтал хьиз т1арамдиз,
Эверзава вичихъ галаз гьарамдиз.
Сад акуна пак илгьамди гъайи заз,
Аламатдин ширин йифер гайи заз.
Са ахвар хьиз кана квахьна вилеркай,
Белки, ам тир яргъал, сирлу гьетеркай?
Аламатдин ширин йифер, кайи заз,
Манар я куьн рехъ алатай Фаизаз.
17.06.2003.
***
Зи вилик кваз, руш, физва ви к1вачер
Куьруь перемдик ц1алц1ам ва хару.
Чепелукьри хьиз дабанри яру
Ви гуьгъуьнаваз ч1угвазва вилер.
К1вачери къешенг кьат1зава гьава,
Гьавадкай ат1уз пуд пип1ен гапур.
Межнун жеда кас садра вун акур,
Ви гапурдикай тахьайт1а дава.
1985.
***
Зун атана на ша лагьай гуьруьшдиз,
Вун атанач. Вун алцуриз вердиш тир.
И пендал зун вун къведалди мад жеда,
Жив галаз кьуьд, ракъар галаз гад жеда.
Яраб ят1а ви метлеб зун синагъун?
Хъуьрезвани, хуш яни зи гьарагъун!
Ви хъендикай заз экв гудай чирагъун
К1анзава ваз. Зун тахьуй – масад жеда.
Сад къведа жед, дуьнйадлай вун масан тир,
Сад къведа жед, муьгьуьббатда аслан тир.
(Ви хъвер заз хьиз к1ан хьанайт1а хъсан тир...)
Дишегьлидин гуьгьуьна виш, къад жеда.
Заз залан я: элкъвезва вал шатурар,
Бегенмиш я садаз т1арам ятурар.
Садакьа хьиз пайзава на хатурар...
Зун сефил хьуй, ц1ийи ашна шад жеда.
Эй, к1аниди, заз гьижранни ала я,
И ашкъи заз гъуцарин пак бала я.
Вун к1ан хъунухь кьат1 тежедай чила я,
Ви жегьлемдик заз женнетдин дад жеда.
Кьве виш йис зун жеч хьи чилел чан алаз,
К1андай уьмуьр заз ви къалдин Ван алаз.
Гьик1 къекъведа кьилел залан къван алаз,
Зун хъфейла, ваз зи къадир мад жеда?
1980.
***
Ви кьекьемдал нагьв юзазва, к1аниди,
Куз-куз хъвадай ви теменрал вил алаз.
Ви кьеч1емдал рагь къугъвазва, к1аниди,
Ялгъуз кьадай гуьлчеменрал гъил алаз.
Са жуьрэт я, са пар я зав гумайди,
Тек са темен аламайди арадал.
Са ухшар я, са хъвер я кав кумайди,
Къаратикен алайди хьиз харадал.
На дек1ени са хъвер ая, гаф ая,
К1анзавайдаз сефил яз ви дак1ардихъ.
Я рик1ени са хер ая.., аф ая ,
Чанзавайдаз саил яз ви дидардихъ.
1990.
***
К1евнава на рак1ар-дак1ар,
К1вале ялгъуз экв ама.
К1ват1на вири дердер-гъамар,
Къе вун к1вале тек ама.
Дак1ар ачух на са жизви –
Ялгъуз к1вале кьвед жеда.
Кьезил жеда гъамар зи, ви,
Сад кард, садни къвед жеда.
"Къуншийри заз лугьурай вуч!" –
Вил эцигмир дак1ардал.
Кхунармир теменрин луж
Элкъвезвай ви п1узардал.
1999.
***
Куьз акъвазда, к1аниди, вун сефилдиз?
Са гаф кьванни лагь вал ашукь жегьилдиз.
Зарийяди муьт1уьгьнавай гуьгьуьлдиз
Яраб женнет – ви зар булах аквадач..?
Вун раханач. Зи темен вахъ хк1унач,
Чиг ст1алда рагь хьиз зи нур акьунач.
Зи тарифни, эй, тават, на къачунач...
Гьич садрани вун гьавурда акьадач..?
На фикирмир, зи муьгьуьббат хъуьруьн я,
Зи к1анивал вавди рахун-луьк1уьн я.
Зи к1анивал арш дамах я, эркин я!
Вун ашкъидин михьивилихъ ягьадач..?!
1980.
Хтун
Рекьер кьат1на зун ви патав хтана,
Зи цуьк сагъ тир сефилвал хъваз дак1ардин.
Туьд бамишиз рик1е гафар ак1ана,
Геж гъавурда акьуна зун са кардин:
Къакъатун чи арадава дагьардин...
Пеш юзазва.., галатзава марвардин.
Вил акьална ахъайдай кьван вахтни туш,
Муьгьуьббатдин шад легьзеяр куз хьайи.
К1анид патав галачирди бахтни туш,
Сада садаз рик1ин к1усар гуз хьайи,
Рик1яй рик1из миндаддаваз дидардин.
Пеш галатна аватзава марвардин.
…Сифте яз вун къе зи патав атанва,
Гъил эцигна къванцел пеш хьиз дамардин.
Мефт1еди ваъ, къе зи руьгьди кьат1анва:
Рик1 сефил я, суаллу я зи ярдин…
Пеш галатна аватнава марвардин...
…Амма гара амач зун ви дидардин.
12.01.004.
***
Зи гафари ви япара ванзамач,
Виликдай хьиз чна чаз рик1-чанзамач.
За жузадач вучиз, мад ваз к1анзамач,
Гьиниз фена чи к1анивал, яр гуьзел?
Шумуд йисар ракъурна бад гьавая,
К1аниди – зи жигер, лугьуз, гьава я.
Ак1 тир хьи заз вун зи хирен дава я,
Амма вуна авуна рик1 т1ар, гуьзел.
Вуна масад кьуна фирла гъиликай,
Магьрум жезва зун цавукай, чиликай.
Катзава зун – мад къвезва вун виликай,
Гьик1 ч1угвада уьмуьрдилай ц1ар, гуьзел?
Вун ялгъуз я, гила ви рехъ ачух я,
Вахъ галайди гьар са куьниз артух я.
Захъ амайди зи ч1аларин сандух я,
Гъарик1 Зари я зи усал т1вар, гуьзел.
1980.
***
Рагъ атана частунихъ элкъвезвай,
Чун кьвед санал бахтунихъ къекъвезвай.
Векьедал чиг аламай, къацузмай,
Сифте жигъир хиялри ат1узвай.
Гафар кьит яз гьиссзавай рик1ери,
Суьгьбетзавай кисна чи вилери.
Регъуь-кич1е им сифте гуьруьш тир,
Чун кьвед анжах са гьафте таниш тир.
Белки, вун заз бахтунай къугъвана,
Къекъвена, геж вахтунай жагъана,
Вичин капал чи т1варар кхьенвай?
Ви – хъуькъвер, зи – п1узарар ифенвай.
Рагъ атана частунихъ элкъвезва.
Чун кьвед багьда бахтунихъ къекъвезва…
16.05.2003.
***
К1анивилин лишан – туп1ал –
Хъилелди зав вахкана,
«Чи арада мад са гаф-ч1ал
амач! – вуна лагьана. –
Вахчу вири гайи зат1ар,
Зат1 к1андач ви т1вар алай.
Тежедайвал мад ви рик1 т1ар,
Свас жагъур ваз зар алай!»
Ви ният гьак1 ят1а, хъсан…
Азад ая кеменар!
Гахце!... Гахчу!
ваз гайи кьван,
Заз гайи кьван теменар...
1996.
***
Къацу векьед дафт1арда
гьарфаралди рангадин
лацу тандин чинарди
зулун шиир кхьизвай.
Вучиз, вучиз рик1 т1арда,
Журжур буллах гьамгадин,
деврангагьдин дидарда
векьер-цуьквер чуьхуьзвай?
Лагь, вун вучиз атанвай
и хабар гваз рик1 т1ардай?
Зулун вилер марфадин
накъваривди ац1анвай…
1970.
Ахвар
Лув гана ви рик1
Атана рик1ел,
Зи гьал тир гъарик1,
Гьиссер хьана сел.
Луву ви зайиф
Гатана гуьзгуь.
Дак1ардихъай йиф
Юзана жизви.
Ачухна дак1ар –
Гьатна зи хура.
Кьезилна зи пар
Варз хьтин вуна.
Гьазур береда
Ачухиз зи сел,
Квахьна легьзеда
Зи ахварин гел.
1970.
***
Гъил гъилеваз къекъвезва чун:
зи мурадриз билег жагъана.
Шумуд йисар баят хьайи
муьгьуьббатдин куьлег жагъана.
Яраб гьина лув гузвай на
икьван гагьда гьалт тийиз вун зал?
Гъуьрче авай гъуьрчехъандиз
гуя ажеб уьрдег жагъана.
Эй, кьисмет-гар! Твах зи элкен –
заз уьреллай зи дег жагъана.
1998.
***
Марфад ст1алар
рик1 ат1уз-ат1уз
къавун ч1ередкай
к1вахьзава
нагьв хьиз.
Зи чиг хиялар
ц1ай ац1уз-ац1уз
к1ват1ар хьана ц1ун
квахьзава
рагъ хьиз.
1978.
***
Зи вилик ква лацу табагъ – лацу лиф,
Гуьзетзава рик1ин сирер кьат1завай.
Зи хиялар, куь жилавар гват1а нив?
Яраб гьиниз куьн лифер хьиз катзава?
Зи вилик ква лацу табагъ – лацу къугь,
Къугьра лувар вегьезва зи гардандиз.
Гъил вегьейла квахь хъийизва асантдиз,
Карагдайвал гьараратда къайи къуй.
Зи вилик квай лацу табагъ пайдах я
Гадарнавай, к1аниди, ваз рей гана.
Ви вилерин есир хьун зи дамах я,
Заз уьмуьрда мад багьа вуч шейъ хьана?
Зи вилик квай лацу табагъ мехъерин
Лацу либас алай гуьзел зи яр я.
Сигъ гьалкъадай азад гьана гъилерин
Квахь хъувуна, налугьуди, са гар я.
Лацу табагъ – ам варз алай са йиф тир
Сифте сефер экъеч1ай вун гуьруьшдиз.
Пехил варзни алгъанвай бенд девриш хьиз,
Ви п1узаррал ашукь хьана зериф тир.
Лацу табагъ чи уьмуьрдин ктабдин
Сифте чар я ст1у нукьт1а алачир.
Тек вун лукьман я рик1ин гъам-азабдин –
Кьисмет дахьуй са йугъни вун галачир.
1976.
***
Ви рц1амди заз къалурна са рехъ –
Эрч1и хъуькъвел ви алай рагъни ц1ай.
Муькуь рц1амди гана муькуь хъвехъ –
Чапла хъуькъвел ви алай варзни къай.
Ц1ай туьхуьрна за ви ярч1и хъуькъвел.
Ц1ай куьк1уьрна за ви чапла хъуькъвел.
Яргъид хьана ви муьгьуьббатдин рехъ.
А рекье ама теменрин гелер.
А рекье цанва чиг къизилгуьллер.
1990.
Кьуд кагъаз
За кхьенай ваз
Живедал кагъаз.
Тавурла на куьт1
Бейкеф хьанай кьуьд.
За мадни гафар
Жагъурна хъсан
Гъанай ваз гатфар
Цуьквер гвай масан.
Авуначир шад
Ви жавабди зун.
Акъатнат1ан гад,
Атанат1ан зул.
Ви аваздикай
Пай хьанач заз гьисс.
Кьуд кагъаздикай
Хьана яргъи йис.
1975.
***
Ишелдивай ван къакъудна –
Ишел хьана т1ал.
Гъезелдивай чан къакъудна –
Гъезел хьана лал.
Лагьанай ваз гьикьван гафар,
Акъатнач вай ч1ал.
Атанва рак гатаз гатфар,
Фад, вил ала чал.
2007.
***
Вирт1едизни ви ширинвал гайид туш,
Вун хьтинди мад чилерал хьайид туш.
Гьикьван гзаф акуна заз перияр,
Гьич садани вуна хьиз рик1 кайид туш.
Залумдин руш, вун акун заз гуж я, пагь!
Ви гуьгъуьна авай чамар луж я, пагь!
Вахъ галаз мус авурай за дердияр,
Ви вил алай бег ават1а, вуж я, лагь!
Ша, ацукь вун зи чуьнгуьрдин симерал,
Йифди-йугъди кьада за вун гъилерал.
Вучиз икьван сефил я зи манияр,
Гагь нагьв алаз, гагь рагь алаз вилерал?
Садаллагьди вун заз гайи мелек я,
Зун зари я, кьисмет чархи-фелек я.
Цавари заз некягьнавай к1ани яр,
Вун галачиз Фаизан чан гьелек я.
1985.
***
Ви дак1арда хкахьда экв –
К1аниди, геж хъфида зун.
Вун ава тек, зун ама тек...
Йифен чуьлда, экъичай нек,
Ик1 теквиле рекьида зун?
Заз ахваррай гана хабар,
Гьик1 зи уьмуьр куьтягь жеда.
Зун уьмуьрда туш хьи лабар,
Акъудзавай рик1из къабар
Уьмуьрдин квел темягь жеда?
Рекьида зун – хкахьда шем,
Мад зи рекье амукьдач экв.
Даиматда даим я дем.
Гагь маж я рехъ, гагьни я жем –
Кьве дуьньядин муьгъ – ч1улав т1екв.
1996.
Ченги
Ви мани са гьуьл я, вун зи шад гуьгьуьл я,
Ви гьил вуч кьезил я, вун гуьрчег жегьил я.
Чехир цуз, ченги зи! Туьк1уьра дерди зи!
Ягъ севтлу чанг вуна, акъудиз жанг вуна
Бендедин бедендиз!
Уьлерин уьлендиз...
– Ви туп1ар зак кягъмир, залай вил элягъмир.
– Заз хуш туш жуьрэт ви, бенд жедай хесет ви.., –
Лугьузва вилери.
Амма ви гъилери –
Лувари къугъвазвай, туп1ари зурзазвай
Эвериз гьиссериз, зи рик1из эсериз,
Сирзава есирдиз,
Зи рик1ин таъсирдиз.
Женнетдин гьава я, агь, рик1из дава я!
Вун чангдиз вафа я, зун чанг туш – жафа я!
Зи рик1из, гьевесдиз, жигерриз нефесдиз
Гьава я! Гьава я! Зи хурун кьефесдиз
Ви серин вилерай, ви дерин сирерай
Лув гузва лифери –
Ашкъидин йифери...
1999.
***
Цуькверилай авахьзава цуьквед пиришар
Хъуькъверилай авахьдай хьиз накъвар
перишан…
И гуьзелвал рекьизвай куьз легьзе я гуьзел?
Хурушум рагъ ак1идайвал, тазва рик1ел гел.
Цуьк авахьда – ичин тарци гъида бул бегьер.
Чиг алахьда – экуь цав хьиз ачух я вилер.
Ви вилера, ви рик1ени чагъ я к1анивал.
Гагь экъеч1из, гагь ак1идай рагъ я к1анивал.
Цуькверилай авахьзавай цуьквед пиришар
Йикъар я чи акъатзавай шадни перишан.
1993.
***
Ви суьрет ч1угваз алахъна зун, яр,
Къачуна рангар, гьазурна гафар.
Вацрани нурар гана зав вичин
Экуь хьуй лугьуз ви къамат, ви чин.
Мулд пириш хьтин назик п1узарар,
Налугьуди, я экуьнин ярар.
Къеврягъ пакама я ви мили хъвер,
Ал нур аватай шафран я хъуькъвер.
Вили вилера цавун дегьнеяр
Ц1ранва. Нур ви ава пеле, яр.
Хъвадай йадни кваз аквадай гардан
Гуя гьамгадин я къешенг фенжан.
Ракъинин къизмиш суймишна нурар,
Гъетер ксудай цуьклух я ч1арар.
Къекъведайла вун еришдик кваз наз
Т1арам тик хурар жеда ви зурзаз.
Ви седеф сарар лацу жив хьтин,
Гуьзел я вун, яр, лацу шив хьтин.
Вуч ч1аганва ви шумал буй-бухах,
Къекъведайла гва т1авусдин дамах.
Булахдин ширшир я ви ширин ван,
Пагь, ви манийри къачуда хьи чан.
Тади кваз катда маралдин вилер
Кайи рик1ериз ахъайиз хьелер.
Ви суьрет ч1угваз алахънай зун, яр,
Бес хьанач рангар, бес хьанач гафар.
Ваз зи рик1икай хабар туш гьелбет,
Куьтягьиз хьанач ви гуьзел суьрет.
Гьа атайвалди кат хъувуна вун,
Лацу табагъдихъ ацукьнава зун.
Ахварар квахьна гьелек я Фаиз,
Йифер акъудиз ваз ялвар ийиз.
1990.
***
Гар акатна пешерик,
Зурзана къавах.
Тафт гвай руш хьиз,
Кьуьлзавай,
Ачухна къужах.
1970.
***
Ви вилера ц1ранва
хурушумвал,
Ви килигун залан я
кьуркьушум кьван.
Кьат1уз хьанач къедалди
ви вилерин ранг,
Чи хъпи зул къведалди
рик1из татуй жанг.
Ви вилерин сегьерда
куьк1уьнда ярар,
Аквада са тегьерда
къумадин тварар.
Яраб, ата Адамаз,
пакун т1вал кими,
Чир хьанач сир (ярамаз)
дишида гайи?
Бахтлу тир зун, азизди,
хьанайт1а заз чир
Вилерин сир виниз ви –
ви алемдин сир…
1979.
***
Ви килигун залан я,
Гуя зун геж мугьман я.
Вучиз икьван пашман я
ви вилер?
Ухшар я чиг цуьквериз,
Цавун серин гъетериз,
Гатун ширин йифериз
ви вилер.
Вучиз чун кьвед киснава?
На зун, за вун гьиссзамач?
Белки чаз лап чиз ава
чи сирер?..
1980.
Къакъатун
Къакъат хьана ярдихъай вун – дерт хьана еке,
Лагь-кван, гуьзел, вуч ават1а ви сефил рик1е.
Йифди-йугъди алцумайт1ан гъамарни дердер,
Секин жезвач зи рик1евай чайгъундин лепе.
Вун катиз зи хиялриз мад хквезва йифиз,
Я рагъ, я варз илифзамач зи ялгъуз к1вализ.
Ахварри зун кужумзава сефердиз иер,
Ви накъвари гуж гузва хьи зи кузвай рик1из.
Зи рик1 дар я, агь, к1аниди, рик1 т1ар я, бике,
Зилиди хьиз гуьзелвили фт1имиз еке.
Ивид накъвар физва рик1яй, кьуранва вилер,
Рик1 п1узаррив агуд вуна кьуна ви мекве.
Ик1 къакъатун залан я заз, пад жезва зи рик1.
Вун галачиз Фаиз чилел къекъведа бес гьик1!
Ашкъидин мерд тахтунавай шагьларин сердер,
Фад, лув це на зи къужахдиз, тамир зун гъарик1!
1983.
***
Кьил акъатич, вуч зат1 я ви к1анивал,
Вахчузва на зи азадвал, дидар зи.
Са теменда чимивални къайивал
Гьакьда ви гьик1, куз-куз вуна гайивал...
Йикъарилай фад ц1разва йисар зи,
Акьалт1завач муьгьуьббатдин тарсар зи...
Гьалтначирт1а чун чал ик1 нагагь, суна,
А дуьнйада гьалтдай чун, валлагь, суна!
1995.5.07.
Къавахдиз
Ахъайна къужах, эй, лацу къавах,
Рекьин гирведал уьлхуьзва на зун.
Тан лацу я вуч! Кьил къацу къавах,
Гуя кьуьлуьна шад я ви бухах,
Лацу пешерик акатна зурзун.
Зегьем йукъуз чаз серин гузва на,
Бенд рик1из мани ширин гузва на.
Кьуд пад цуькведа вун – лацу ;еше,
Ква гьикъван чандик дамахдай пеше!
На гъидач цуьквер, на гъидач емиш,
Ви к1ук1 гьамиша сирлу я, кьакьан.
Таза кьинерив гьикьван я вердиш...
Ат1лас лацу тан назик я гьикьван!
Чанди ч1угвада хуп1 лацу серин!
Эй, назлу къавах, жемир вун сефил.
Ви сериндик зи хиял я дерин,
Бендер алахьиз бенд я зи гуьгьуьл.
Садаз – адахли, садаз вун я вах,
Садаз – серинар, садаз – манияр.
Зи рекьер валай гат1унна, зи вах...
Кьезиларна на стхад дердияр.
Ви сериндик зи куьтягь жезва вахт,
Вазни хьанач бахт.
Зазни хьанач бахт…
5.05.2003. Ст1алар.
***
Урусатдин верхи тарар,
Вахт фена куьн акван тийиз.
Гила чара гъамлу папар
Хьиз къвазнава рахан тийиз.
Куьн акурла рик1из бирдан
Гьагьзава сел жегъилвилин.
Лацу тир ранг ч1арч1из жуван
Ягънават1агьилвилин.
Лацу тик буй, къацу ч1арар,
Шагьвардин наз партал алаз,
К1ела заз куь лацу ч1алар,
Рик1е къугъваз лацу аваз.
Лацу тандиз тади темен
Гана квахьда зун, къвемир хъел.
…Чиг къвайиди хьиз денбеден,
Накъвар къвана куь зи хъуькъвел.
9.06.2003. Тамбовдин там.
***
Са-сад, са-сад хъипи пешер
Гару чилел вегьезва.
Хъипи чарар, хъипи сирер
Жинжи гарук элкъвезва.
Ингье, пешни текдиз амай
Цуьрцуьнихъай галатна.
Гарун хура гьатна цавай
Къайи чилел аватна.
Пеш юзазмач, кьец1ил я тар,
Гарун гелни аквазмач.
… Зал агакьнач на кхьей чар,
Цава лифни къугъвазмач.
1970.
***
Килиг, и багъ цифедик вуч серинда,
Амма куьз къе чаз и серин ширинда?
Чилин хурал къвазвай марфад теменриз,
Аку – вуч фад элкъвезва гуьлчеменриз!
Туьш хъхьана къе чун, кьве рик1 къакъатай,
Хьанат1а ваз ван зи рик1яй акъатай?
Кьве цифеди, вири ажугъ к1ват1алай,
Къурзава чал фейи, къвезмай ст1алар…
Залан дердер цуьзмишзава лейсанди,
Зун киснава… вун киснава, масанди.
И паклу йугъ хганва чаз аллагьди,
Кун тавурай лугьуз чун кьвед гунагьди.
Пак ст1алар ви чиналла п1агьар хьиз…
Чи къакъатун арадава дагьар хьиз…
1975.
***
Бахтсуз кьисмет, агь, куьз вун заз акунай?
Зи рик1е вун ц1айлапан хьиз акьунай.
Зи ивидкай дагъдин гужлу сел хьана,
Вучиз, вучиз, к1аниди зав хъел хьана?
Зи ч1араркай пурнидин ни къвезама,
Зи дак1ардихъ къавахдин тар шезама.
Агь, зи рик1ел ви гафарин гел хьана,
Лагь, к1аниди, вучиз вун зав хъел хьана?
Эй, зи кьисмет, вун зав гар хьиз къугъвана,
Зулун пеш хьиз на зун гьиниз тухвана?
Ви вилерин ц1ай зи рик1е акьунай,
Бахтсуз кьисмет, лагь куьз вун заз акунай?
1977.
***
Ц1разва гад, ц1разва гад,
Августдикай к1вахьиз ялав.
Къвезвай зулун рик1 жезва шад,
Сентябрдиз ягъиз къилав.
Гам храна цуькверикай
Хкякьзава гъетерин марф.
Цава кузвай гъетерикай
Заз акуна ви т1варц1ин гьарф.
Ц1разва гад, ц1разва гад,
Зи рик1ел гъиз шемедин шел.
Чилел сад я зун, вун я сад…
Гьик1 гьалт хьана чи кьведан гел?
Кузвай гатухъ жемир сефил,
Ц1ай туьхуьриз къведа чаз зул.
Гару, нац1ун ягъиз кфил,
Галтадзава псидин кул.
1985.
***
Дак1аррихъ акьалай
Гала зун ви вилерин,
Акатич вил мукьвалай
Ви кьекьемрик къирерин.
Саил, атай паталай, –
Къвазнава зун рак1арихъ,
Дап1ар ягъна агалай
Ви рак тежез кук1вариз.
Бесрай бягьс, це рик1из рум,
Гьахь, назлу, зи къужахда.
Амма ашкъи жезва руг
Акьаз ви наз-дамахда.
Вун табийсуз къеле я,
Таб гуз гьазур женгиниз.
Гьиссериз кьаз гьиллеяр,
Чуькьвезва на менгиниз.
Мийир гьиссер телеф на –
Аскерар, бенд манийрал.
Я лугьуз зи тереф, на
Гумир абруз манийвал...
1986.
***
Теменрин бурж тамир на, яр, жувал теменар,
Таза вирт1ед дад галай ви п1узал теменар.
Сад…вад…ц1уд.. .къад…квахьна гьисаб... Гьисабна вучда!
Къваз хьайила муьгьуьббатдин ч1урал теменар!
К1уф к1уфалай алатзавач сад садав къугъваз
Гагь мере, гагь некьи, гагьни чумал теменар.
Варз алай йиф! Чи сирдаш дуст, давам хьухь, давам –
Рик1е ама гьеле тагай хиял-теменар.
Чна гъетер жагъурзава цавун суьруьдай,
Гьабуруни гузва чпиз яргъал теменар.
Бубудаллай пиян ч1иж хьиз бейгьуьшдава зун,
Хъвазва ви меж! Ви ашкъидин пиял теменар.
Агь п1узарар хъиткьиннавай бахтавар чанар,
Вуч ширин я муьгьуьббатдин гарал теменар!
Чун сад садан бурж аламаз гьик1 къакъатда бес,
Ви есирда гьатна Фаиз-жамал, Темен-яр.
1992.
***
Юлдаш квахьай къугь хьиз ава зун,
Рум гуз
Серт хиялри, лепейри хьиз, мефт1едиз.
К1анид катна…хьанач эхир дурум гуз
Азиятриз, патан ч1улав фитнедиз.
Эверна за –
Элкъвенач ам ван хьана!
Алатна жал чи к1анивал рик1елай?
…Лувар к1ват1на вегьедайла, къван хьана,
Кьве шарагди гьарайна заз чилелай.
1983.
***
Гьиниз катна, зи чубарук,
Гьи яргъариз акъатна?
Акатна гьи гарук, харук,
Къифледихъай галатна?
Шумуд йис вун ахкван тийиз,
Перишандиз акъатна.
Белки, чи пад ваз к1ан тийиз,
Гуьлуьшандиз акъатна?
Сагъдиз ама ви кьур, ви муг,
Хъша, к1уфа сам кьуна.
Кьар ийидай ава йад, руг
Къвазмир рик1ив гъам кьуна.
Гьиниз катна, зи чубарук,
Гьи яргъариз акъатна?
Чалагъандиз ухшар гарук
Белки, язух акатна…
19.11.2003.
***
Куьз шеда вун, верхи тар,
Нагъв авадриз пешерин?
Ви ц1велера вагьши гар
Хан хьанвани сирерин?
Къизилд партал алудна
Кьец1ил беден ат1умриз,
Кич1е ян сир агудна
Экуьн шагьвар алт1умриз?
Къацу либас хъипидаз
Гьевесдив на дегишна.
Лаз гудайла виридаз
Лацу хъуьт1уь гимишдин,
На хиялар гуьзвани,
Перишан хьун дуьз яни,
Т1ебиатдин еришдал?
25.11.1970. Иваново.
***
Ви чин я гуьзел, хъуькъвер я къекъиф,
К1анзава, руш, заз ийиз ви тариф.
Ви ч1арара сейр ийиз к1анда заз
Кужумнавай и Терсепулдин йиф.
Лиф хьиз гьазур тир кьакьандиз лув гуз,
Вуч къурху акваз зурзазва ви п1уз?
Ачух варз я ви берекатлу пел,
Тамир ялгъузда, рик1 жуьгьенрал куз.
Гьуьруьперияр – ви седеф сарар,
Вирт хьтин ви мез чуьнуьхзавай, яр.
Саилди хьиз за т1алабда темен,
Тилисим хьтин эзбериз ви т1вар.
1990.
***
Дагълар залай элкъвезва –
Жезва зун мягьтел.
Багълар залай элкъвезва –
Ят1а вучтин мел?
Алчуд жезва къавахар –
Элкъвезва зи кьил.
Катзава чуьл, булахар,
К1вачерик квай чил.
Рекьер кьулухъ катзава
Къарши сефердиз.
Зун гъавурда гьатзава:
Физва дехквердиз.
1981.
***
Яваш-яваш ц1разва йиф…
Гьуьлуькай рагъ
хкатнавач гьелелиг…
Гьуьлуьн чинал назнази циф –
– ругъул табагъ –
какахьзава лепедик…
Сада садаз, гуя, рум гуз,
къураматдихъ
ахмиш жезва лепеяр…
Техжез ахпа мад дурум гуз
аламатдин
жезва кфад лекеяр.
… Зи хиялар лепеяр хьиз
катиз закай
акъатзава яргъариз…
Ахпа абур, веледар хьиз
рехъ алатай,
хкведа зи ахварриз…
1975.
***
Аязди ягъна хьухь кьуру ва къайи
Тарариз ч1агурна живедив къешенг.
Мурк1уц1ри ч1ередкай агъуз куьрс хьайи
Шагьвардал язава хц1у цурцун зенг.
Мехъерин сусар хьиз ч1аганва тарар,
Живедин цуькведа – партал, буй, ч1арар.
Цуьк алай гатфарин яхадай гъайи
Са легьзе я и шикил ч1агай, лал, къайи.
Ачух я, кьакьан я цавун абивал,
Чилерни элкъвенва махуниз лацу.
Лацувал-абивал – гуьзел къайивал –
Ам кьеб я гатфарин жегьил ва къацу.
1972.
***
Вун – дак1арда.., зун – дак1ардихъ…
Къайи гуьзгуь – чи арада
Акъвазнава са дагьар хьиз,
Руг ийизвай чи мурадар.
Эй, зи несиб! ая мирвет…
Це кван вуна ви буйругъ заз.
За лугьузва: тахьуй кьисмет
Вун галачир гьич са йугъ заз!
1986.
***
Азизди, са мани ягъ заз,
Къецин йугъ курпашман я зи.
Абилейсан манид аваз
Руьгь кьезилдай дарман я зи.
Марф дак1ардихъ алахьзава
Хъукьван тийиз, т1ушуниз вил…
А ишелдик акахьзава
Зи т1ални ви мани сефил.
1991.
***
Балугъдиз йад к1анда,
Ничхирдиз – цав.
Ваз хъуьт1уьз гад к1анда,
Амма гад гвач зав.
Я циз завай физ жедач,
Я жедач – цавуз.
Ваз девлетар гъиз жедач,
Я жедач кьин гуз.
«Лагь, вуч жеда вавай бес?» –
Кьазва на хабар.
Дуьне акваз лал я сес.
Рик1елла къабар.
1980.
***
Гьелелиг гьуьл назназдик ква гьуьмедин,
Яваш-яваш гьуьм ц1разва са гум хьиз.
Чигед ст1ал-шире хъвазва цуькведи…
Гьелелиг гьуьл назназдик ква гьуьмедин.
Зи гъиликай, мез гайила лепеди,
Ст1ал-ст1ал йад к1вахьзава курум хьиз.
Гьелелиг гьуьл назназдик ква гьуьмедин,
Яваш-яваш гьуьм ц1разва са гум хьиз.
1980.
***
Аватзава гъетер цавай
Лацу ири хатрутар хьиз.
Са гъедни кьаз хьанач завай,
Атанач са гъедни гъилиз.
Аватзава гъетер лацу
Ичин цуьквер авахьдай хьиз,
Руша, кьуна ценер цавук,
Гъетер кьазва вичин гениз.
Ген гъетерай ац1урзава
Лув гуз секин деврангагьда,
Гуя цуьквер ак1урзава
Чун паталди сейрангагьда.
1970.
***
Вун кьуьлуьк экеч1на уьзягъдиз,
Акахьна суьгьуьрдин макьамдик.
Ян гуз, тан къугъвазва, гъуьлягъ хьиз,
Хуп1 маж я ви беден т1арам тир.
Къеврягъвал тешпигь я булахдиз,
Вервец1 я, хам хвейи терлинк1 хьиз.
Ц1игел я ч1угваз вун къужахдиз,
Амма вун катзава хуьрлуьнк1 хьиз.
1982.
***
Лацу булушка алай дишегьли
Туш магълубвилин пайдах, ваз кам тир.
Лацу булушка алай дишегьли –
Ам дагъдин сирлу кук1уш я хам тир.
Лацу булушка алай дишегьли
Ферикъатвал туш секинсуз рик1из.
Лацу булушка алай дишегьли
Эвел кам я ви несибдин рекьиз.
Лацу булушка алай дишегьли
Зи чиг мурадрин къугъ хьанай зериф,
Лацу булушка алай дишегьли
Атанай к1вализ экуьйиз зи йиф.
… Лацу перемди, лепе гъиз рик1ел,
Мукьнат1исди хьиз ч1угвада вичел.
1977.
***
–Жив хьиз лацу, яр хьиз яру
Гьинай я ви рангар, я руш?
Кьаличадал цуьквер ц1ару
Хуп1 кьазвачни пайгар, я руш.
Вун цавариз хкажзавай
Гьинай я ви лувар, я руш?
–Зи хъуькъвери кужумна ранг
Шалбуздагъдин пелекьазвай.
Сувун векьер ягънавай жанг
Гам храз за гъиле кьазва.
Атанва чи сувариз вун,
Вун атай заз хабар я хуш…
Цуькверин шагь, дагъларин къуш,
За вун зи ярвиле кьазва.
1970.
***
Вуч зат1 ят1а багъривал
Инсанрин арада?
Мукьвавални гъейривал,
Гьинай а кар аквада?
Жуван иви багъри кас
Душман жеда руьгь чара,
Руьгьдиз мукьва гъейри кас
Багъри жеда рик1 алай.
Белки вуна агудна
Чаравални мукьвавал,
Гагь зун яргъаз акъудна,
Гагь ч1угуна мукьва вал…
1985.
***
Руша мани лугьузва
къавалай,
Вац1у ятар тухузва
кьвалалай.
Гьик1 фида руш такуна
кат хьана?
Къавал тават акуна
шад хьана.
Рушан мани къавалай
ван хьана,
Эляснач зун къвалалай –
къван хьана.
Гуя кьуд пад аваздик
кис хьана,
Рушан мани акъвазна…
гьисс хьана…
За давамна рик1евай
манияр.
Гила заз и хуьревай
к1ани яр.
1977.
***
Зи далудихъ къумбакар хьиз галукьна
Шумудни са меци ягъай агьарар.
Дустуни заз кам кхьена – алукьна.
Рик1е къалгъан хьиз ак1ана кьагьарар.
Анжах тек вун захъ хьана къуьн-къуьневаз,
Хъвер чк1уриз къваздай, дердер къеневаз.
Вун галачиз уьмуьр жедач, рагъ жедач,
Вун галачиз рик1 хуррам, зун сагъ жедач.
1987.
***
«Гьамиша на туп1ай иви,
гьиляй иви
акъудзава», –
лугьуз вуна, фикиррин гум
нагьакь рик1ив
агудзава.
Йугъ авач зи татай иви,
рик1яй иви...
киснава зун:
гуя рик1ел жунад палдум
ви гафари
алчудзава.
1999.
***
На лугьузва: «Гегьвердал чан ала.
Хвена к1анда ам даим гарданда...».
Ваз чизвач хьи: зи рик1ел къван ала.
Вун галачиз чан авач зи чанда.
На лугьузва: «Гегьверар рекьида,
К1андач абур гардандай акъудна…».
Заз гатузни, азизди, мекьида,
Ви к1анивал – зи рагъ – на къакъудна.
Ц1елхемдикай ашкъидин бегьердин
Рик1е надир к1ус ама гегьвердин.
2.11.1995.
***
К1анивиляй зун гьатзава
Есирда ви,
Амма гьикьван
еке я вун так1анвал…
Так1анвиляй зун катзава
Таъсирдикай,
Амма гьикьван
еке я вун масанвал…
1981.
***
Заз да-к1анда ви такабур назлувал,
Ви даязвал, ви гандазвал да-к1анда.
Заз да-к1анда жив хьтин ви хамувал,
Ви ашкъидин заз аязвал да-к1анда.
Дак1ан-да-
К1анда...
Да-к1ан-да...
02.1988.
***
Рангар ава яргъирушаз
Сейрангагьда муьгьуьббатдин
Зардин ц1ай хьтин.
Ашкъи ава, лезги руш, ваз
Дерт кьезилдай мусиббатдин
Ирид ц1ар хьтин.
Ц1урур зи рик1. Ягъ ви аваз.
1995.
***
Зун – ракъин хва, вун – вацран руш,
Чун сад садав кьадайбур туш.
Ваз йиф я хуш, зазни – эквер,
Ваз сефилвал хуш я, заз – хъвер.
Гафар вири – гатфар куьруь,
Эй, к1анибур! Кват1 хьухь вири!
Шумуд йикъар, йифер шумуд
Агатна чун: хьанач агуд.
Зав це ви гъил, ви гъил це зав,
Мич1и я чил, сефил я цав.
Зак ква са лув, вак ква са лув,
Ша, бягьс кьада чна цавув.
Чи къужахар сад жедайвал,
Рик1е къизгъин гад жедайвал.
Шад жедайвал цуьквед рекьер,
Чун къекъвей кьван вацран эквер…
Ша, агудин санал лувар,
Вацран эквер, ракъин нурар…
2000.
***
Кьве къван акьурла
ц1ай жеда
Кьве йиф акьурла –
ц1айлапан
Гагь чи арада
къай жеда
Гагь на куьк1уьрна
ц1ай жуван
1976.
***
Вун я энгел. Сят я шумуд!
Уьлхуьзва за:
Сят!
Кьвед!
Пуд!
Кьуд!
Вун я энгел. Гьинва ви гел!
Рагъ хъфизва гваз зи умуд.
Сят – кьуд... Пад – кьуд.
Ич1и элген.
Чилеллай сад
Вун ян меген?!
1996.
***
Пакама… –
гуьгьуьл шад.
Няни… –
гуьгьуьл перишан.
Уьмуьрдин кьве мурз,
Уьмуьрдин кьве пад.
Заз миск1ин жагъана –
Ам ви рик1 тир,
Пакамана-няни
Ийизвай агуд.
1977.
***
Гьинай физва… гьиниз физва..,
Хъуькъвелайгъуз накъвадин рехъ?
Киснава вун.., амма чизва..,
Зи ажалдин дагьар я хъвехъ.
Зи къаншарда вун киснава,
Вуна квекай фикирзава?
Ви хиялар за гьиссзава,
Вуч алцумиз ич1ирзава?
Ви килигун вуч залан я
Завай сирер къакъудзавай?
Гуя зун къиб, вун илан я
Зи рик1 хурай акъудзавай.
Пагь, гьикьван вун иер я, лагь!
Ви вилера ава дуьнья.
Зун абид хьуй, вун зи Аллагь,
Уьмуьрлух ваз ийиз дуьа.
1991.
***
Пагь, к1анда заз килигиз ви вилериз –
Гагь гьуьл жеда къацу лепе къугъвазвай,
Гагь къумлух я къизмиш ц1ай хьиз ргазвай,
Гагь – цин липир, квахьзавай заз эвериз.
Пагь, к1анда заз килигиз ви вилериз,
Гагь ачух рагъ, гагьни саврух къугъвазвай,
Кьве дагьар я зун дегьнедиз ч1угвазвай,
Кьве гьуьруь я катзавай заз эвериз.
За дастанар багъишда ви вилериз…
Тариф вуч я! гафар гьикьван зайифда!
Зун, гунагькар, бахтлу хьана илифда
Варз алай ви къацу паклу йифериз.
Гуьзелвили фт1имда вил, тухуда,
Вили цав кьван дегьнелу я вилер ви.
Гьиниз физва, кьисмет течир сефер зи…
Ви вилера чуьнуьх я зи умудар.
1991.
***
Шумуд йис чун рахан тийиз килигзава садаз
сад,
Ви килигун цуьквед багъ я хияллу тир
рагъданда.
Ви вилери к1анивилин гьасрет тунва зи чанда,
И сеферни къакъатда чун, жедач рахаз
жуьрэт мад.
Гъетер авай цав хьтин ви вилери зун ч1угвазва,
Амма зун гьик1 рахан бес вав: «Т1вар вуж я?..
Сят шумуд я?..»
Сирлу йифен ахвар хьтин кьиле тефир умуд я,
Гьавиляй зун марф гуьзетдай мулдин цуьк
хьиз кьуразва.
Эхь, заз чизва – вахъ ви хзан, вахъ ви ац1ай
к1вал ава,
Зун къачагъ туш шив чуьнуьхдай чара касдин
рамагдай.
Алахънай зун – вун такурай… Амма вун заз
карагдай,
Чара гуьзел танишсузди, зи рик1е ви т1ал ава.
Шаирар я – саилар яз ярдиз цавар
багъишдай,
Цав види я, за чан гун ваз, вилер, зи рик1
акъудна…
Белки вуна етим-шенп1и – зи рик1 вавди
вердишдай
Дагъ хьтин ви гуьзелвилин ценерив кьван
агудна.
1991.
***
Чигед ст1ал авахьдай хьиз ичинилай,
Накъвади рехъ жагъурзава ви чинилай.
Цел вегьенвай вацран рехъ хьиз юзаз-юзаз
Накъвадин рехъ авахьзава эвериз заз.
Ингье легьзе! къваз хьана нагъв назик хъуькъвел,
Белки адаз к1анзават1а чуьнуьхиз гел?
Белки гъайра ийизва заз хъуькъвер шафран,
Хьанва лугьуз са бахтсузди ашукь, гьейран.
Нур акьурд хьиз давамна рехъ накъвади мад,
Ви п1узарра чуьнуьх хьана. Хъукьвади фад.
Къвазнава зун ц1игел яз вахъ, кьурди хьиз ч1ал,
Накъвадив гва ви рик1ин сир, ви рик1ин т1ал.
Ашукь я зун п1узаррал ви, чуьнуьхай нагъв,
А накъвадиз къурбанд хьурай зи беден сагъ.
26.10.1980.
***
Цавун кап
чи кьилерал алгъана
Савун к1ап
зи гъилерал на гъана
За вун лап
иерди я лагьана
Тапун чап
бегьердихъ жув ягъана
25.03.2002.
Шагьдин руш Назбикедиз къуччагъ Эминан жаваб
Агат, агат, закай кич1е жемир, душман.
Ягъа к1евиз! Ваз зун т1ува къвемир, душман.
На зи кьве гъил кут1уннава ц1илиналди,
Гьик1 лугьуда за ваз, зи рик1 немир, душман?
Ви келегъа галуд, тур ам гарданда зи,
Синагъ ая вуч ават1а вижданда зи.
Къуччагъвидин велед я зун, кутугнавач
Заз ажуз хьун. Садаллагьди дуванда зи.
Зун Эмин я, Къуччагъ Эмин! Чидачни т1вар?
Вун бике я, шагьдин велед, рик1 ийир т1ар.
Амма зун ваз муьт1уьгъ хьанач, девлетдиз ви,
Муьгьуьббатди зи рик1елай ч1угуна ц1ар.
1998.
Русанова Теменужкадиз
Хквез рик1ел вахтар яргъал
Зи хиялар ргазва.
210-лагьай чи к1вал,
Чун кьвед – ашукьбур сад садал –
Заз лап къе хьиз аквазва.
Ви бедендал теменрин ряхъ
Зи п1узарри ат1узва.
«Азизди, зун ч1угуна яхъ,
Ша лув гун чаз к1ани патахъ», –
Ви п1узарри лугьузва.
Зи Беневша, теменрикай
Ви назик чан хранва.
Болгар беневш чеменрикай,
Ви т1вар назлу сиренрикай
Теменужка лагьанва.
Одессадин къацу паркар
Ч1улав гьуьлуьн ни галай,
Гьанама чи гелер, камар,
Муьгьуьббатдин чилер, цавар,
Жигъирар чи рик1 алай.
Акурла гьар сеферда варз
Шагьид тир чи сирерин,
За явашдиз эверда ваз...
(Аян хьана кьведазни чаз,
Вуна зазни эверин..?)
Чизва...чизва... нани вацраз
Ахъайзава сирер ви.
«Куьз чун чавай хьана яргъаз
Гьик1 хьана ик1 кьве рик1 чараз?..»
Гьар йукъуз вил рекьел алаз
Кузва сефил вилер ви.
6.04.1988.
***
Цавун к1аниз хъиткьинна яр,
Меже хьиз ал анардин.
Хкаж жезва ал чилав ц1ар
Лувараллаз шагьвардин.
Яру ярдин яру генез
Яру куьрпе аватна…
Рагъ къарагъна цавуз хъуьрез,
Яру пекер алатна…
1982.
***
Багъишламиш, азизди, ваз минет я,
Уьмуьрдин бахт, агьвал ваз гуз тахьунай.
Ишесуз и кхьинар зи девлет я,
Белки, эвел ваз зун варлуз акунай.
Ваз либасар хас я ирид уьлквейрин,
Якъут, мержан – лацу къешенг гарданда.
Вун гуьгъуьниз килигмир а бикейрин,
Абур вун хьиз авач зарлу девранда.
Вал парталар алук1да за цуькверин,
Хважамжамдин шал къуьнерал вегьеда.
Ви хуруда кагьрабаяр гьетерин
Нур гуз къвазда чун чал ашукь береда.
Ви девлетар надир я зи, азизди,
Ашкъид мани я вун рик1ин авазда.
Шаирдин паб. – Ви кьисмет я винизди,
Бике я вун муьгьуьббатдин дарвазда.
1982.
Женг
Хур хура гьатна къвазна кьве кьушун.
Юкьваз экъеч1на гуьзел са аскер.
Акъвазна балк1ан – цайи кьуркьушум.
Хци сесини гана терс эвер:
«Вуж ят1а кьегьал экъеч1 майдандиз.
Зун я муьт1уьгъвал течир Арабзенг!»
За виликди рум гана балк1андиз:
«За кьабулзава, пагьливан, ви женг!»
Зуьрнейри ягъна женгигинин макьам.
Эхир гуьзетиз бажит я пехъер.
Бахтлу я вун заз аквазвай макъам,
Къе жеда белки ажалдин мехъер.
Балк1анар гьална пел-пелез йигин.
Ваз ак1 тир хьи, заз чизвачир ви сир.
Вакай хьанвай шагь фадлай зи рик1ин,
Им зи зайифвал, винни къуват тир.
Ингье сифте зал алукьна ви тур,
Амма к1еви я зи гъилел къалхан.
За авуна ваз бендвилин хатур,
На зал гадарна ви кемен – къалгъан.
Атана вун зал акъудна чук1ул,
Гьакьван азизди, гьакьван мукьвади…
Женгинин адет авуна за ч1ур:
За сефил чук1ул сухна накьвадиз.
Ви къаних чук1ул гьахьна зи рик1из…
Зи ашкъидин сир чир хьана ваз гьик1?..
Ишена вун захъ «Эй, бахтсуз…азиз…
Къуй ви хенжелдиз къакъар хьуй зи рик1!..»
1989.
***
Эй, баркаван пакама
Нур къугъвазвай чигеда!
Зи жигъирни пак ама
Чуьнуьх хьана векьеда.
Зун жигъирда тек ава,
Векьедал – бугъ нек хьтин.
Зи рик1е нур-экв ава
Ц1ун пепедин экв хьтин.
Цуьквер кьилер агъузна
Хияллу я и кардал.
Ингье, дуьграгъ кьач1узна
Ашукь жезва шагьвардал.
За т1уб кягъна цуькведик –
Адан накъвар акахьна
Къацу курум чигедик,
Векьед хвалай авахьна.
Хкаж хьана са ч1иб рагъ –
Нур къугъвазва ст1алда.
Цуькведава ичин багъ,
Гьакьзавач ам зи т1алда.
27.08.1996.
***
Ви вилерин булахдилай
Цихъ къарих тир есирди хьиз
Чиг хъвазава за курум-курум.
Чун сад садан къужахдава
Къе бейгьуьшдин суьгьуьрда хьиз –
Фад, гьиссериз це рум! це рум!
Ви п1узарриз к1ан я п1агьар,
Бубуяр хьиз хьанвай тамарз,
Таза п1агьар курум-курум.
Ви нефес хьиз хъуьтуьл я гар...
Агь, сирлу йиф, агь ц1ийи варз!
Шад гьиссериз це рум! це рум!
Гагь дагьардиз аватна чун,
Гагьни аршдиз гана шад лув
Пияла хъваз курум-курум.
Бубуд чуьлдай акъатна чун
Чи муьгьуьббат кьуна хурув –
Мад гьиссериз це рум! це рум!
2000.10.03.
***
Чубарук хьиз лув гана вун атана
Зи хиялрай, зи липиррай сирлу тир.
Дав хъуьт1ерин къайи мурк1ар ц1рана –
Рик1из гатфар атана шад нурлу тир.
Цаварилай эвич1ай зи хиял хьиз
Ксанва вун лап суьгьуьрдин ахвара.
Секин я вун ихтибарлу аял хьиз.
Гъетерин цав ксанва ви ч1арара.
1972.
***
Дагъларилай арандиз
циф эвич1зава.
Цаварилай аск1андиз
йиф эвич1зава.
Чизва: къени куьтягь жеч
суьгьуьрдин махар.
Зи вилерал ахваррин
лиф эвич1зава.
Агъзур йифер алатда –
на мах давамда,
Ви ашкъидин гьиссерин
булах давамда.
Акъатайт1а ашкъидин
йиферай чун кьвед,
Амай рехъ ви гъил кьуна
за ях давамда.
1990.
***
Свас гъидай вахт атана:
Амма кьит я ч1агайбур,
Зи паб хьуниз дигайбур.
Вахт фена свас тахьана.
Ц1уд йисалай акуна:
Сад-кьвед ава ч1агайбур,
Зи паб хьуниз дигайбур.
Абрукай сад за кьуна.
Къад йис фена. Мегена,
Бул я хьи бес таватар!
Геж ахварай аватай,
Мад рик1е нур куьк1вена.
Уьмуьр катна такуна:
Вири рушар гуьрчег я.
Жегьилвал вич керчек я!
Зун гьавурда акьуна.
2002.
Чамраз пкавулдин теселлияр
Пака гъуьл я вун, къе – чам,
Гьардахъ са къилих жеда.
На вегьезвай сифте кам,
Мягькем к1валин мих жеда.
Сада сад гьич мийир кам,
Алакъаяр сих жеда.
Свас ви к1вализ атунихъ –
Ц1ийи саф жед хкунихъ.
Ц1игел жеда акунихъ,
Гъал фидайвал рапунихъ,
Жунгав хьиз калихъ жеда.
Гъилеравай гьерекат
Жеда к1валин берекат.
Тав я гьар са мярекат,
Рази яз к1вал, мемлекат,
Берекат к1вачихъ жеда.
Папаз лайих гъуьл, герек,
Паб ви цуьруьгъуьл, герек,
Ачух чин, гуьгьуьл, герек,
К1вал девлетдин гьуьл, герек,
Вунни папан кьуьк жеда.
Ам хци мез хьайит1а,
Рик1ни кефи хайит1а,
Зегьер-бегьер цайит1а,
Хъсанвилер кайит1а,
Т1вар даим къецихъ жеда.
Дишегьлидин гафунихъ
Т1ем ква, авай турунихъ.
Шазан векьин маркунихъ
Ксуда вун гъамуник.
Уьмуьр ви дарих жеда.
Эбедивал куьхъ жеда?
Вири кана руьхъ жеда.
Ракьукайни муьрхъ жеда,
Ц1ийи папар нихъ жеда,
Ам ц1ийи тарих жеда.
1977.
***
Агь, ширин агъу.., агь, к1ани душман...
Зи рик1 секин яз къведач ваз кьарай.
Ц1аяр туьхуьрдай машиндин гьарай
Акъатайла вахъ амукьдач аман.
Заз уьмуьр икьван заланарда куьз,
Т1имилни ваз зун къвезвачни т1ува?
Са кьас фуни заз айизва хава
Эцягъиз рик1е гьар са гаф – гуьндуьз.
Пул квай варлуяр айиз заз къехуьн,
Гьич са йугьни зи хьанач ваз лайих.
Вав гва, душман яр, гагь к1ута, гагь мих,
Анжах гвач вав зи эхиркъан чуьхуьн.
Гагь лугьуда за, гадарна вири,
Квахьда и ч1улав дуьнедай душман.
Амма эхзава за йикъар пашман.
Лугьуз, биц1екар мус жеда ири?
Зун тир уьмуьрдал, дуьнйадал ашукь,
Эцигнай за ваз муьгьуьббатдин тахт.
Ашкъи галачиз гуз жедани бахт?
Вакай – кьакьумбай, закай хьана кьукь.
Вучиз ик1 уьмуьр айида пашман,
Садра кьванни зи рик1е тур ялав,
Вири уьмуьрдин са йиф хьуй гирав,
Агь, ширин агъу.., агь, к1ани душман…
Ноябрь, 2002.
***
Гагь ракъинин, гагьни вацран
Килигзава виляй вун.
Заз наз гумир, гьал ви девран!
Ахлад къуншид хъиляй вун.
Гагь ц1ай жез вун, гагьни жез къай,
Тухузва ви гьакъини.
Ц1а кузва зи ругьдии гьарай,
Йиф кудай хьиз ракъини...
2000.
***
Хам жейрандин са тай хьтин
Куьчеда вун акуна.
Цаварилай атай хьтин
Рик1е ц1елхем акьуна.
Ви вилерин акьуна хьел
Кузва зи рик1 ц1развай.
Гьик1 кьада за гатфарин сел
Атана рак гатазвай?
Сир гват1а вав къе чарадан
Вун рик1ив гьик1 агудда?
Гатфар, хьайи чи арада,
Рик1елай гьик1 алудда?
1970.
Лиа.
Зи бенд шив я, гагь аста, гагь катзавай,
Ц1ар фири я гарал лацу ялав хьиз.
Зи рик1 гъам я гагь камуна гьатзавай,
Гагь мукьвал, гагь яргъа жезвай чилав хьиз.
Ц1ар фири я гарал лацу ялав хьиз.
Низ я зи бенд, вазни зи ван тахьайла!
Вун акурла гьар гафунал чан жеда.
Гъамлу рик1и зи хурун синт1 гатайла,
Къванцикай – зенг, зенгиникай къван жеда.
Вун акурла гьар гафунал чан жеда.
Зи бенд жив я са кьалу гел алачир,
Ви гелерихъ ц1игел яз жив ц1разва.
Дарих хьана дуьнйада вун авачир,
Живедикай яран гъвергъвер юзазва...
Ви гелерихъ ц1игел яз жив ц1разва,
Гьавиляй, яр, гъвергъвердихъ ниъ галачир…
21.03.2002.
***
Зи рагъ! Зи рагъ! Чимиди,
Ша, гьахь вун зи бедендиз.
Вун я чандиз кимиди,
Кьуьзуь жезвай бендедин.
Зи рагь, чи рагь, зулун рагь,
Хъуьт1уьн камар явашра,
Хкуда зи зурзун, рагъ,
Кьуна чими капашра.
Зулун чими ракъари
Чим гъизва зи бедендиз.
Зулун ч1имел йикъари
Ч1им гъизва зи бедендиз...
Зун перт хьана – цававай
Ик1 лагьана ракъини:
«Къе вахчузва за вавай
Вак квай накьан гьакъини».
2002.
***
Вун галачиз, зи рик1 ц1раз,
Фейи йиф.
Хъфимир вун, акъваз, акъваз,
Вили лиф.
Йиф акъатна – рагъ атана,
Мулейли.
Зи вилериз нагъв атана,
Мулейли.
Вун чарадаз кьисметнайни
Худади!
Ашкъи масан къиметнайни,
Багьади?
1977.
К1аниди
К1аниди, вун са цуьк яни?
К1аниди вун зи рик1 яни?
Зун галачиз гъарик1 яни?
Хару яр, зи назлу яр...
Гьикьван геле гьатзава зун,
Ширин чанда гьатна зурзун...
Ма ваз зи рик1, зи хур къазун,
Яру яр, зи назлу яр...
Ви т1вар кьаз за
Эверзава,
Заз вил ягъиз
На хъверзава.
Ваз к1ан жемир а цуьк ат1уз,
Так1ан жемир зи рик1 ат1уз.
Ак1 наз твамир рик1е ац1уз,
Назлу яр, зи хару яр.
Яру яр, зи назлу яр…
1996.
***
Вахтуни чи уьмуьрдал гагь ч1иб ягъиз, гагь къадам,
Тухузва ам виликди ч1иб-ч1иб, кам-кам пакадиз.
Халикьди нефес туна сифте халкьна кас Адам,
Ахпа адан пакункай уьмуьр гана Гьавадиз.
Адаман нефес гана анжах гъиле Гьавадин,
Нефес – вич чаз гьава я, виридалай багьа я.
Вучиз папав вуганва сир итимдин давадин,
Белки, кьунач Халикьди кар итимдиз гьавая?
Гила вири папарал са т1вар ала – Гьава я.
2000.
Ша, зи къелем
Ша, зи къелем, зи хиялрин гуьгъуьниз;
Гьат рекьера лацу чарчин живедлай,
Гьар гафунин ери-бине эгъуьниз.
Хиялрикай гафар хурух рангарин,
Гьар са ц1арц1ик лувар кутур бинедлай,
Къужахра тваз сих бендерин тангарин.
Уьмуьрдикай кхьихь яру рангадал,
Ч1улавар кьит ая ясдин, ажалдин;
Заргар хьухь вун гьар гьарфунин гьамгада.
Лацу ник1е ч1улав кьуьгъвер – на цуз ник,
А ник1из тум вегьиз кьакьан хиялдин.
Хкаж хьурай къуьлуьн кьилер залан, тик.
Ц1арарин к1унч1 хважамжамдин нурариз
Элкъуьр вуна! Бендер ая ц1араркай,
Лув гуз жедай шивдин, шичдин пурариз.
Къуй бендериз бендейри бенд авурай,
Алпанвийриз, бендер авур ц1аяркай,
Ви гелерай тарих, эдеб акурай.
03.02.005.
Лагь, к1аниди...
Лагь, к1аниди, хважамжамдив
Ч1агурда ви хурар за…
Рагъ чуьнуьхна ви киферал
Къурда ракьин нурар за.
Лагь, к1аниди, за вацракай
Зак1ал гатан мехъерин.
Гарданда тван цава авай
Кагьрабаяр гъетерин.
Белки, за рик1 акъудна ваз
Жуван уьмуьр кьат1дани?
Каинатдин вири гъетер
Ви ч1арара к1ват1дани?
– Ваъ, азизди, мурад я зи
Чи уьмуьр хьун сафалу.
Ашкъи це ви, им дад я зи,
К1ани ярдиз вафалу.
Ракъар-варцар герек туш заз,
Ашкъид булах герек я.
Гъетер-цавар герек туш заз,
Тек ви къужах герек я.
1968.
***
«Жува жув хуьх!» – лугьузва заз
Гьам багърийри, гьам дустари.
Тахьуй жизви на рик1ив кьаз,
К1уд тавурай вун къастари.
Ашукь кхъиз жуван ч1алар,
Мад вуч к1анда! Ч1угу кефер.
…Акъатда ви мич1и йикъар,
Алатда ви залан йифер…
Ахпа чпин парар-дердер
Гьар сирдашди к1елзава заз.
Акваз жезвач завай рекьер –
Гьар садани хъелзава заз.
Дустарини кьурла хабар,
«Хъсанзава», – я зи жаваб.
Амма рик1ел ала къабар,
Куьз я уьмуьр икьван азаб!?
Зи рик1икай хьанва Кябе –
Иниз къвезва т1алдин рекьер...
Йифди зунни ч1улав къагьве
Дуст я авай уртах сирер.
Лал хьайила рик1ин ялав,
Беден жизви суст жезва зи...
Лацу чарчел къаткай ч1улав
Дерт мад ц1ийи дуст жезва зи.
2002.
Рик1ин арза
– Вучиз т1азва вун, лагь, зи рик1, икьван
На зи хурун синт1 гатада гьикьван?
Гьич чандиз жегьил гузвач на мажал
Вири уьмуьр зун ви есир я жал?
Рик1и лагьана: «Гьам кьуьд, гьам гад-зул,
Ацукьнава вун чарарин вилик.
Гьик1 хуш хьуй рик1из, эй, шаир, ви т1ул,
Вун цуьквер галай гатфариз килиг!
Гадар ви чарар, экъеч1 ч1урариз,
Шадвал це жуван рик1из, вилериз.
Тавазар ая къацу хъчариз,
Вил ац1удайвал, килиг цуьквериз.
Гьар са цуькведик ква чилин мелгьем,
Сагъар хъийидай гьар жуьре зарар.
Бедендиз сагъвал хкидай бегьем,
Рик1е битмишдай ялав квай ч1алар.
Ц1унтаррин ц1арар, пурнийрин везин,
Ч1улавкьаларал ат1ут1 на бейтер.
Ахпа аквада гумрагь к1валах зи,
К1уддай гьар са т1ал, начагъвал бетер.
– Эхь, йикъалай-къуз жезва зун гъарик;
Гьахъ я, рик1, вуна лугьузвай гафар:
Бут хьиз столдихъ жедани бес ик1,
Яц1а авайла цуькведин гатфар?!
2005.
***
Диде, диде, ви т1вар кьурла нагъв къведа,
Аялвилихъ даим муьгьтеж вилериз.
Рагъ галаз – циф, гагь циф галаз рагъ къведа,
Гагь ч1ал кьада, гагь к1ан я ваз эвериз.
Гьайиф йикъар чун гьавурда такьурбур.
Гьайиф накъвар чи вилерлай авахьай.
Аялвилин шадвални бахт акурбур!
Бахтаварар, уьмуьр цав тир алахьай!
Зи аялвал ч1имел буьркьуь зул хьана,
Рик1 залан яз, нагъв алахьиз вилелай.
…Къецел бахтар апайзавай Худади.
Чими къулав чанда даим фул хьана,
Мус алатда а йикъар бес рик1елай!
…Къецелай рак агалнава бубади.
1998.
***
Вуч ширин я теменар ви, иерди,
Гьар са темен ажеб ц1ийи девран я!
Цуьк ахъайна зи рик1е ви бегьерди
Зун хьелчи я, вунни таза жейран я.
Катмир закай, ац1анва зи хьелерган,
Ви гьар са кам ква кьекьемрин лишандик.
Муьт1уьгъ хьухь, ша, куьк1уьра чи шемерган,
Тамир текдиз и гъуьрчехъан пашмандиз.
Ахъа жеда чи сирерин булахар,
Ргазвайбур дагъдин рик1е вулкан хьиз.
Къе ашкъиди къизмишда чи къужахар,
Къугъвада чун кьве хаму шив-балк1ан хьиз.
Чи беденрал кьуьлердайвал ялаври,
Къула курай къурбандин ц1ун чхаяр,
Чаз лагьайвал фалчийрини чираври,
Вуна хада лекьер хьтин рухваяр.
2002-03-07.
***
За трубка къачуна
Кьуна ви нумра.
– Але, вужа? – жузуна
Са яргьай вуна.
Трубкадихъ галай ял
Савун ченгидин.
Яраб бейкеф хьанай жал
Вун, руш зенгидин?
Хт1уннава на юбка,
Алач турусик1.
Гадарна за трубка,
Тушир турус ик1
Яргъарай ваз килигун.
Умудар вахъ гилигун…
Вун гъуьлягъ хьиз трубкадай акъатна,
Амни чилел вунни месел аватна…
Апрель, 2000.
Поэзия – ашна зи
– Вири гадра – тек са зун яхъ! Рик1из ашкъи гъваш на зи!
– Эхь! Анжах са вун кьуна за, Поэзия – ашна зи!
Амма вун куьз идаз-адаз пар ч1угвадай «гьач!» хьана?
Йикъа садахъ галаз катиз, вун рябетсуз кач хьана.
– Вуна зун хуьх!– лагьана на,– зун масадахъ тефирвал.
Дин гадара! Амма на заз айиз тахьуй кафирвал.
Йифди-йугъди, гьар гьамиша ви гъил хьуй зи яхада,
Гьак1 хьайила зун гьамиша тек ви рик1е рахада.
– Эхь, гьамиша вун кьуна за, гьамиша ваз къуллугъна,
Мус акуна ваз зи меци гьахъвал, дуьзвал квадарна?
Поэзия, зи к1аниди, ви ашнайри буйругъна,
Шумудра вун шад межлисрай мад зи вилик гадарна?
Мад вун хура гьатнава зи, абрукай вун катнава!
Агъзуррикай ви рик1, къужах, ви ашкъи за хкягъна...
Рик1 кьагьардив бамишиз вун зи гарданда гьатнава,
К1анзава заз, мад вуна зун дуьз рекьелай элягъна.
Зи сунаяр, зи халумар, назлуяр, зи бикеяр,
Поэзия, вун акурла акъвазнава пашмандиз.
Виливхуьх на, абур суст яз, зун азад тир легьзеяр,
Гьа ч1авуз, фад, хутах зунни жуван дили деврандиз!
2002.
Дишегьлидин бедендилай цекврен сиягьат
Гъуцаривай т1алабна за, ялварна:
– Заз гуьзелвал, заз тамамвал къалура!
– И рехъ физва гуьзелвилин дередай,
Алад, сефер ахтармишна, рик1ел хуьх.
…Зи вилик ква лацу кьве рехъ мармардин,
Тепеяр хьиз хкаж хьанвай кьве патай.
Ц1алц1ам, яргъал са рехъ ат1уз фена зун,
Пендал, кьве рехъ какахьзавай, агакьна.
Инал цуьклух бустан алай ажаиб,
Цуьквед атир чк1анвай лал серинда.
Булах авай багъдин серин чухурда
Атир къугъваз вичел мелгьем шарабдин.
Марвард цуьквер эхъвезвай и булахда,
Къизилгуьл хьиз булах вични хъуьрезвай.
Кьве мет ягъна за булахдиз икрамна,
Къизилгуьлдал алк1ана зи п1узарар.
Булахд чешме, гуя дигмиш гугъри тир.
Виливхуьзвай къадирлуда дадмишун.
Галтад жезвай муьгьуьббатдин манидик,
Пиян тир зун шараб хъвана мелгьемдин.
Пагь, ажайиб ашкъи рик1из гьахьна зи,
Гуя суст тир зун суьгьуьрдин ахвара.
Дадмишна за мусиббатдин шарабни
И ажаиб муьгьуьббатдин булахдай.
Гуя закай хьанвай кьезил чепелукь,
Михьи цава лув гузвай за кьезилдиз.
К1анзни-так1анз булахдивай къакъатна,
Аламатдин давамна рехъ винелди.
Лацу ц1алц1ам мармардин рехъ фирягь тир.
А рекьи зун ч1угвазвай там виликди.
Са бици вир гьалтна зал йад авачир.
Амма адан къерехар, к1ан гуьзел тир.
Мадни фена, яргъал рехъ за давамна.
Зи вилик кьве лацу къуба акъатна.
Экв чук1уриз яргъайни заз эвериз,
Ван авай хьиз япара зи азандин.
Кьве минбардин кьве кук1ушди – къубайри –
Цавун аршдиз нур хъичезвай къизилдин.
Кьветхверар хьиз къвал-къвалаваз ч1аганвай,
Гужа-гужда акьахна зун къубадал.
К1венк1вераллай зурба шарван п1инияр,
Темен гана за и паклу кук1ушдиз.
Мадни винел давам жезва яргъи рехъ.
Лацу ц1алц1ам дестег хьтин магьидин
Рекьелай зун хкаж хьана винелди.
Мад са булах пайда хьана вилик зи.
Амма кул-кус я са тарни авачир,
И булахдал серин тушир, зегьем тир.
Агатнавай булахдин кьве къерехни
Къизилгуьлдин ахъа тахьай к1умпар хьиз.
Кьве зурба кьвет1 галай кьулухъ булахдин,
Атир галай чими шагьвар къугъвазвай.
Зун са кьвет1ез гьахьна жизви килигиз,
Кьил акъатнач, мад ана гьик1 хьанат1а:
Бирдан къати чайгъунди зун тухвана
Ван акъатна к1евиз цавар илизай.
…Зун мягьтел яз ацукьнавай векьедал.
Зи виликни кьец1ил гуьзел ксанвай…
1992.
***
Чи арада ава пуд гьарф,
Ашкъид селди хана а банд.
Ви чинал чиг теменрин марф
Къвазва. Чун чаз жезва къурбанд.
Ширин тахсир, михьи гунагь,
Ви вилера ам сир хьурай.
К1анивилин вече панагь,
Вун ханум, зун есир хьурай.
П1узаррилай хъвазва мелгьем,
Мез ашкъидин пияла я.
Хъвазва… хъвазва… – жезвач бегьем,
Зун къе межнун-пияна я.
Чи арада ава пуд гьарф:
Сада садаз лугьузва: «чан…».
Къвазва… хъвазва теменрин марф…
Гьар са ст1ал пак я гьикьван!
1977.
Зи таватривай эхиримжи т1алабун
Къе межлисдал ша, таватар, вирибур,
К1ват1 хьухь, куьн зи рик1икай йад хъвайибур!
Заз к1ан хьайи, зални ашукь хьайибур,
Рик1ин к1усар мерддиз пайиз гайибур,
Зи ашкъиди, зун ашкъиди кайибур,
Т1имил-гзаф захъди рекье шайибур,
Чеб гуьзелбур, гуьзелбуру хайибур,
Ашкъид ц1ай квай бубайрилай хьайибур,
Заз тахьунал, эй, Аллагьди гайибур!
К1ват1 хьухь вири, зи ашкъидин к1анибур,
Куьтягь жезва и чилел зи мугьманвал,
Таз к1анзавач куь вилера пашманвал.
Вегь суфрадал нихъ вуч дердер ават1а,
За техвей гаф белки рик1е амат1а,
Бейкеф жемир вири санал алат1а,
Вири сирер дуьздал акъуд, тарат1а!
Белки, квехъ зи дувулдикай галат1а?..
Кар битмишиз тахьай гаф зав гумат1а?..
Лагьана тур: гафуникай жаллат1а!
Зак чан кумаз суьгьбет санал кьамат1а!
Ша къужахдиз, килиг зак кьуш кумат1а,
Я захъ галаз хъша, гьакьван к1амат1а!..
Куьтягь жезва и чилел зи мугьманвал,
Таз к1анзавач куь вилера пашманвал.
Тават, суна, тавар, гуьзел, лейлияр,
Ягънай за квез гьикьван ашкъид лирлияр!
За квев туна шумудни са дердияр,
Чи цаварай фенай гьикьван къарнияр,
Чаз мес хьанай гьикьван векьер, пурнияр,
Зи ашкъидин къилавдин тир куьнуьяр,
Гъайра кума: яраб хьана куьн ни яр..?
Зи рик1 т1азва, рехъни хьанва куьруь, яр,
Къе зи рик1е гьатнава куьн вири, яр,
Дад хгузмач чандиз гьич са куьни, яр,
Ялзамач зун я шегьерди, хуьруь, яр,
Агьил хьанва заз к1ан хьайи гьуьруьяр.
Куьтягъ жезва и чилел зи мугьманвал,
Таз к1анзавач куь рик1ера пашманвал.
Амма зи вил квехъ гьар садахъ галама,
Куьн паталди зун гьа пендал алама,
Зи умуд квач: квехъ гьардахъ зав кар ама,
Гьар са к1вале хкягъай куь яр ама…
(Закай вучда – кесиб шаир-ярама,
Чинин рангни дегиш хьанвай булама?..)
Анжах зи рик1 куь ашкъидин гарама.
Рекьидалди гьардаз залай чар ама,
Зи весида квез зи ашкъидин ц1ар ама;
Куь гъил кьуна, темен – ширин пар ама,
Зун хъфизва – бегьердаллай тар ама.
Куьтягь хьана и чилел зи мугьманвал.
Зав вахце, за хутахда куь пашманвал…
2002.
***
Азад ая, к1аниди, зун гъайрадикай.
Хкуда зун ви вилерин чиладикай.
Зи хъиляй ваъ, ви ашкъидай – ихтияр я –
Дуст яхъ жуваз зун гадарна чарадакай.
Азад ая амандикай, гимандикай,
Михьи ийиз жуван гьиссер алахъдач зун.
К1андат1а ваз кабаб ая зи чандикай,
Ваз к1анзавай тик синерихъ агакьдач зун.
Амма на зун магьрум мийир имандикай,
Мелгьем хьтин ви ашкъидин дармандикай.
2004.
***
Чи уьмуьрдал гагь ч1иб ягъиз, гагь къадам,
Галч1урзава Вахтуни ам пакадиз.
Сифте халкьна Халикьди са кас – Адам.
Ахпа пагв чан хьана Гьавадиз.
Амма, Халикь, са кар хьана гьавая:
Хьун Адаман нефес гъиле Гьавадин.
Нефес чандиз виридалай багьа я.
Дишидав сир гана эркек рухвадин...
Дишегьлидин гаф итимдиз дава я,
Гьар са папаз вич гила тек Гьава я.
2003.
Вун акурла…
Вун акурла, ак1 жеда заз, ширинди,
Хъуьт1уьн йукъуз чими рагъ хьиз!
Ч1угвадай хьиз гатуз къацу серинди,
Мич1и к1вале дем-чирагъ хьиз.
Вун акурла, ак1 жеда заз, ширинди,
Пелел шагьвар къугъвазвай хьиз зегьемда.
Къар-булахар рахадай хьиз ширширдин,
Цуьквед атир акъатай хьиз мелгьемдай.
Вун хъуьрезва, наз гуз эркин рахазва,
Гафар к1унч1ар тваз-тваз ч1агай гиширда.
Ви п1узаррал чиг теменар къугъвазва,
Ахпа абур ксузва зи шиирда.
Ви гьар са зат1 авачни хуп1 бегьерда,
Вун акурла, ц1разва зун шекер хьиз!
Кьакьан цавар! Пагь вун гьикьван иерда!
Зун хуррам я, къурбанд жезвай аскер хьиз.
02.02.2006.
Вун галачиз
Чил ракъинал элкъвезама,
Эллер лугьуз-хъуьрезама,
Инсанар физ-хквезама –
Вун галачиз.
Дегиш хьанвач я йугъ, я йиф,
Цава гару тухузма циф,
Масадбурун ава тариф –
Вун галачиз.
Хквезва зул, акъатиз гад,
Садбур сефил, садбур я шад.
Давам жезва уьмуьрар мад –
Вун галачиз.
Анжах вун заз хъуьрезамач,
Гъам алцумдай терез амач,
Зун и чилел къекъвезамач –
Вун галачиз.
27.12.2006.
***
Вуна зи рик1 кузвай шем хьиз,
Ц1урурдар гьикьван, к1аниди?
Пагь, вун акун к1ан я рик1из,
Ша хьухь заз мугьман, к1аниди.
Мекераваз кьезил шагьвар
Къекъвезва вун, зи к1ани яр.
Ван хьайила ви ширин т1вар,
Жеда зун гьейран, к1аниди?
Варз хкатна циферикай,
Къизилдин нур пеле аваз.
К1унч1ар храз сирерикай,
Фида чун гъил гъиле аваз.
Бухах шумал, ериш кьезил,
Чи арадай квахьда мензил.
Лув гун чна, зав це ви гъил,
Туьк1уьрин девран, к1аниди.
Цавари чаз гана кьисмет,
Чилерини гана девлет.
Чи рик1ериз жеда, гьелбет,
Ашкъидкай дарман, к1аниди.
01.09.2007.
***
Вуч фаркь ава, вуч тафават
Лугьуникай, азизди?
Гафаралди ик1, аламат,
Зун куникай, азизди?
Зи бармакдал алач ц1ирих,
Туш шейхеркай, п1иреркай.
Сабур т1имил, туьнт я къилих
Ц1ай куз рик1е сиреркай.
Гар жемир вун, хар жемир вун,
Рик1ел мадни ялав куз.
Мецел вик1егь яр жемир вун,
Зи хирериз къилав гуз.
Гьикьван ви рехъ уьлхуьда за,
Килигиз буш дак1ардиз?
Сир шуьшедал кхьида за,
К1елна ша зи дидардиз.
Белки, еке гъалат1 хьана,
Вун вилериз акуна.
Дердерикай галат хьана,
К1ан я чили ч1угуна.
2007.
Танамил
Вун гайи халикьдиз шукурзава за:
Зи рик1ин ван хьайи минет я вун зи.
Гъуцариз карагар ракъурзава за:
Фелекди ч1агурай муьгьлет я вун зи.
Вуна заз эвезна чилерни цавар,
Зи дердер ц1урурдай суьгьбет я вун зи.
Ширин я на гузвай дердерни гъамар,
Мелгьемдин дад авай шуьрбет я вун зи.
Ви ашкъи гагь рагъ я, гагьни вацран экв,
Абурлай хуп1 гуьзел шемшет я вун зи.
Вакай са хиялди тадач зи рик1 тек,
Цавари заз гайи девлет я вун зи.
Зи чан – ва, вунни за ц1ранва, зи яр.
Дердеркай чуьнуьхдай хелвет я вун зи.
Ви к1анивиляй рик1 ац1анва, зи яр.
Заз чилел къалурай женнет я вун зи.
2005.
***
Заз кич1е я кьадардикай,
Кьадар нин гъилева?
Кьисметдикай, дидардикай..,
Дидар нин гъилева?
Ви гъилева зи к1анивал,
Так1анвални зи.
Зи шадвал рик1е хьайивал,
Пашманвални зи.
Ви гъиле чи кьисмет ава,
Чун агатунин.
Гьиссериз вуч къимет ава
Чун къакъатунин?
2007.
***
Зи уьмуьр ваз к1андайди хьанач,
Зи уьмуьр заз к1андайди хьанач.
Ик1 бахтсуз хьайила чун кьвед,
И уьмуьр чаз к1андайди хьанач.
Хва хьана заз – шадарай зун,
К1амач лугьуз гадарай зун,
Бед гъамунив садарай зун,
Дуст-душмандиз авуна кам…
Гила гьинихъ къачун за кам?!
2007.
***
Р.М.
Зун гьейран я, вилер даим вал алаз…
Агь, гуьзелвал рик1е гьатдай т1ал алаз!
Зериф тават, дигмиш хьайи гад хьтин,
Женнет багъдин туб емишдин дад хьтин.
Килиг, рик1е авайди вун сад я заз,
Ви вилера батмиш хьун хуп1 шад я заз!
Ви ч1арара йиф акъудун масан я,
Муьгьуьббатдихъ дин гайи Шейх Сенан я.
Гьуруьпери чиг марвардин т1вар алай,
Гъверер давра, нурдин перем зар алай.
Ви п1узарар, ви теменар лейсан я.
Ви ашкъи хъваз зун хуррам я, пиян я,
Гьар легьзеда вил галаз вахъ ц1игел я,
Йикъар физва. Куьз вун рекье энгел я!
Ша яхъ зи гъил! Зи гъил яхъ фад, минет я:
Фаизаз ик1 наз гун, лагь, ваз лезет я?
2001.21.2003. Москов.
Ичин тарар
Ичин тарар гуьзел –
Ч1аганвай сусар,
Кутуна багъда мел,
Хуррам я гатфар.
Куь цуькверал шад я зун,
Хъваз чигед накъвар.
Бегьер гуниз сад я чун,
Кьисметдин вахар.
Белки, гуз цуьквериз
Теменрин бегьер,
Варз алай йифериз
Эвич1да гъетер.
Куьн я, ичин тарар,
Зи ашкъидин булах...
Квез я рик1ин гатфар,
Квез я цуьклу къужах.
Акъваз вун, къайи гар,
Дигмиш хьуй цуьквер.
Гьайиф я гатфар.
Язух ша гьиссер.
05.12.2006.
***
Йугъди-йифди рекьера ви, гелера ви
Къекъведа зун гьиссера ви, сирера ви.
Къацу гатфар вилера ви, кифера ви,
Зи азизди, гатфари рак гатазва чи,
Ширин назик сесинал заз эвера ви.
Лагьай гафар ви рик1елай алатнани?
Муьгьуьббатдин рекьера вун галатнани?
Тахьайт1а вун к1анидавай къакъатнани?
Чун такьурла, миндадда вуж акьазва чи?
Эхир зун ви ихтибардай аватнани?
Зи к1аниди, ваз гьарайдин ван къвезмач хьи,
Вил галазни ахварриз вун хквезмач хьи,
Чубарук хьиз шад хьана зал элкъвезмач хьи,
Гьар сеферда шагьидари жузазва чи:
Гъилер кьуна куьн девранда къекъвемач хьи?
2002.
Кич1е я
Вун акурла, рик1 лиф хьана, валди лув гуда,
Амма заз ви вилера хъел акун кич1е я.
Ви къаматдиз къурбанд яз за шаддиз жув гуда,
Амма ви гаф къай хьиз рик1е акьун кич1е я.
Чир хьанайт1а эгер ваз зи ашкъидин къадир,
И дуьнйада виридалай зун бахтлу сад тир.
Зи патав ша нур чк1уриз, чк1уриз атир,
Вун татайт1а рик1 гьиссерай ац1ун кич1е я.
Чи п1агьари кхьидай хьи ахьтин баядар,
Чи ашкъидив агакьдачир Лейли-Саядар,
Муьгьуьббатдай ац1анвай рик1 хьайт1а авадар,
Са хали хьиз дуьнйа селди тухун кич1е я.
Вун тайгъун хьиз лув гана ша – ацукь зи гъилел,
Бахт нурзавай кьве ст1ал чиг акурай вилел.
Вун бубади заз тагайт1а, жемир хьи мягьтел,
Ви варцел заз чара илчи атун кич1е я.
21.09.1976.
Чун къакъатда
Эхирни чун сад садавай къакъатда,
Гьикьван чун чаз вафалубур ят1ани.
Завни, вавни чиг умудар гват1ани,
Эхирни чун сад садавай къакъатда.
Кьведни саниз, я гьарниз чун акъатда.
Чи багърийрин рик1елай чун алатда,
Турт1ани бул к1анивилин бегьерар.
Ахъа жеда чи гъилевай кьенерар,
Хьайит1ани чи к1анивал къуватда.
Я зун вавай, я вун завай къакъатда.
Са экуьнахъ вун ахварай аватда,
Зун хъфенваз аквада ви вилериз.
Гьахь жедани хъфей касдин сирериз...
Садра к1валин рекьелай зун алатда,
Зунни вавай, вунни завай къакъатда.
Муьгьуьббатдиз муьгьлет чидач мажалдин,
Чал ашукьбур чи гелева сакъатда.
Яраб гьиниз зунни, вунни акъатда...
Эхир сад къуз къакъудда чун ажалди,
Чун кьвед чавай гьамишалугъ къакъатда,
Гьардаз кьилдин са к1вал жеда вафатда.
14.09.2007.
***
Пешинлай агъуз чигедин ст1ал
Авахьзава,
рагъ кужумзавайди.
Ви хъуькъвеллайди ст1ал яни, т1ал,
Зи ашкъидин
ц1ал гьужумзавайди?
2005.
Пудлагьай темен
Ви теменри, ви тавазри, азизди,
Ви сирерин дуьнйа гъизва рик1из зи.
Хуп1 къаст ава ви садлагьай темендиз,
Чан ч1угвадай ви киферин кемендиз.
Кьведлагьайда, ихтибарна луварал,
Акъудзава иридлагьай цаварал.
Пудлагьайда, ч1угваз ашкъид дидардиз,
Ирид цавай вегьезва зун дагьардиз.
Рик1 цавамаз, селдик кваз ви гьиссерин,
Гила заз муг чир хьана ви сирерин.
04.12.2006.
***
Хъуькъвелайгъуз фейи курум,
П1узардал рехъ жагъурзава.
Гьиссери, вун ийиз кужум,
Зи рик1 мум хьиз ц1урурзава.
Кьезил шагьвар – гарун лувар,
Ви мекера къугъваз ава.
Ал п1узаррал экуьн ярар
Зун акурла ц1раз ава.
Гар-перемдал цуьквер ала,
Чепелукьдин лувар хьтин.
Цуькверал пак чигер ала,
Ашукьбурун накъвар хьтин.
Вилелайгъуз фейи курум,
Вуна зи рик1 ц1урурзава.
Эй, ашкъидин назлу гьужум,
Вуна мад вуж жагъурзава!
2007.
***
Ч1агай къизилгуьл
Къугъвазвай гарал,
Чепелукь хьана
Ацукь зи хурал.
Чк1уриз атир,
Къачу зи гуьгьуьл.
Рик1икай хьанва
Лепедавай гьуьл.
Рик1ел алама
Сифтегьан гуьруьш.
Умуд галама –
Квахьнава ериш.
Чна кухтазва
Мад ц1ийи жигъир,
Ашкъи ргазва,
Тахьурай эхир.
Даим ваз гару
Гузва тавазар,
Пешерал къугъваз
Ширин авазар.
Ашукь жемир вун
Дегиш гарарал.
Гар хьтин кьезил
Ширин гафарал.
Къвазва билбилдин
Наз ви пиришдал.
Элкъвез сефил тир
Аваз гуьруьшдал.
Хкведа гатфар,
Ч1агай гьиссер гвай
Рик1ерин чамар,
Ашкъид сирер гвай.
2007.
Уьмуьрдин ктаб (садлагьай чин)
Уьмуьрдин женг физва ашкъид майдандал,
Мес лацу я хам кьве чар хьиз дафт1ардин,
Ранг хк1унвач чарчихъ зари уст1ардин,
Гуя гьар гаф кут1уннава залпанддал.
Чун ашкъидин пак легьзейрин меселла
Кьве чар хьтин к1ел тавунвай ктабдин.
Асантвал ам твех пад ят1а азабдин,
Вири гафар къванер хьана мецелла.
Лал хьанва чун кьве лишан хьиз суалдин,
Са ихтияр гуьзетзава гъилери…
Ашкъид майдан кьунвач гьеле женгери,
Дуьадалла гуя хура завалдин.
Къакъатайт1а – кьве суал кьве т1ал жеда!
Агатайт1а – к1анивилин лишан я!
Лагь, к1аниди, вун куьз икьван пашман я?
Са ктабда, кьуй, чи кьведан ч1ал жеда.
Эхь, са ктаб кхьизва кьве кирамди,
Чи фикирар я чара, я сад жеда.
Чи муьгьуьббат я кьуьд, я бул гад жеда,
Къакъатайбур кук1урда са инамди.
Пак легьзеяр лувараллаз Алпандин
Я туьхуьда, я куьхк1уьнда цаварал.
Давам жезва ктаб кафанд луварал…
Ван къвезвани Исрафилан азандин?
2004.
Уьмуьрдин ктаб (кьведлагьай чин)
Са пай уьмуьр чун ашкъидин меселла,
Кьве чар хьтин ахъайнавай ктабдин.
Сирлу гафар зинни винни мецелла,
Аян тежез садаз садан т1алабдин.
Чун кьве чинал кьве лишан я суалдин,
Сада масад уьлхуьзва фад агатун.
Сих кьве суал муьгьуьббатдин гьейкал тир.
Мусиббатдин т1ал я, хьайт1а къакъатун.
За зи чарчел, на ви чарчел кхьизва,
К1елзавачт1ан сада садан кхьинар,
Муьгьуьббатдин чи риваят чаз чизва,
Са ктабда ават1ани гьар чинар.
Вун зи чинал агакьдалди, муькуьдаз
Катзава зун, вун даим зи гелева.
Ваз вацраз хьиз вили цава муьк1уьда,
Зун рагъ я кьван – бул къайгъуяр хивева.
Са риваят кхьизва кьве кирамди,
Сада садан кхьей чарар к1ел тийиз.
Ашкъид ктаб жедай хьи чи тамамди,
Кьве суални агатнайт1а, хъел тийиз.
Кьве къушамес кьве чар я чи ктабдин,
Чаз ганвач ам – эхир нукьт1а эцигун.
Ихтияр я ам Кьадардин запабдин –
Ч1улав, лацу хтар ц1арц1ихъ гилигун.
2004.
Экв хкахьна...
Экв хкахьна дак1арда ви,
Мад зун кьулухъ элкъведа.
Къекъведа зун дидарда ви,
Белки, зулухъ хкведа.
Ви ахварри хабарда заз,
Вун чарадан рик1ева.
Бахт жагъайда, дап1арда тваз,
Вун агалай к1валева.
Минет я ваз, экв куьк1уьрмир,
Зун рекьелай алатрай!
На хиялрик мад хкуьрмир,
Зун рик1елай алатрай!
Алатрай ви рик1елай зун,
Фицякь акур ахвар хьиз.
Къакъатначни гатфарни зул,
Бейкеф хьайи вахар хьиз?
Кич1е жемир: куьк1уьр чирагъ,
Гьатнава зун мажалда.
Хкахьнава гила зи рагъ…
Вилер даим агалда.
Вахт атанва: зун цуьквериз,
Зун гъетериз элкъведа.
Ашукь хьайи ви вилериз
Вацран нур хьиз хкведа.
04.03.2007.
Яргъалди квахьай муьгьуьббат
Багьа яз эвел гьакьван сад садаз,
Чи къастари чун акъудна яргъаз.
«Амукьайт1а чун и дуьнйадал сагъ,
Гьар ц1уд йисалай хъижеда гуьруьш!
К1анивални, къуй, хьурай чи синагъ,
Тахьайт1а тек яз жеда яшамиш,–
Къакъатдай ч1авуз лагьанай на ик1... –
Я секин жен чун, я жен чун гъарик1».
Ц1уд йис алатна – хтана патав
Даим тамарзлу багьа хабар хьиз.
П1узал аламаз темендин ялав,
Квахь хъувуна мад кьезил ахвар хьиз.
Мад ц1уд йисалай рехъ квахьай мугьман,
Вун агатна зав, чина аваз сир.
Ви темендикай хьанач заз дарман.
Зи гъилеризни хъижезмач вун чир.
Ц1уд йисал мад ц1уд хъхьайла артух
Хтанва къе рехъ алатай дурна:
«Куз-куз теменрай зи рик1 ая тух!
Зи к1анивилик ц1ай кутур вуна!»
Къурмиш хъиженни фад чк1анвай мел:
…Дагъ хьиз секин я зи ашкъидин сел…
Июль.1992.