Пехил дустар себеб яз

Сажидин Саидгасанов
Са вахтара Сажидинан тIвар-ван акъатна: сада, «Сажидин муаллим», сада «Сажидин шаир» лугьуз. Эхиримжи вахтара лагьайтIа, Сажидинан тIварцIихъ мад са «имам» алава гаф хтана,. И кардин себеб вуч тир лагьайтIа, ада хуьруьн къене авай, тарихдин метлеб авай Жуьмяй мискIин аваз, ам кардик кухтун патал са кьадар зегьметар чIугуна. Адал, халкьдин арада са шумуд тIвар акьалтун, адалай тарифар авун эх тежедай инсанарни авачиз тушир. Ихьтин, винелай чеб хъсан, амма рикIера туькьуьл авайбуруз ада «пехил дустар» лугьузвай. Са гафуналди, адакай са бязибуруз жакьвадай кендирагъ хьанвай.
Пехил дустар санал кIватI хьана. Нерин тахта кьуртIа, чан акъатзавай Сажидинан  кьадарсуз тарифрал эхир эцигун патал абуру, югъ-йиф талгьуз, Аллагьдивай ам чпин арадай акъудун патал тIалабунар ийиз хьана. Гьар гьикI ятIани са юкъуз абурун «ялвардин» ван Аллагьдал агакьна. Аллагдини, япара авай ван атIун патал, Азраил-малаикдиз Вичин патав эвер гуда.
-Азраил-малаик, юкъуз-Ракъиниз, йифиз-Вацраз икрам ийизвай гъетерин арада, Чил тIвар алай са затI ава. А чилел аламатдин инсанар яшамиш жезва. Садбур ава ана-гьалаллу зегьметдалди чпин кар-кеспи ийизвай; садбур ава ана-чпелай хъуьтIуьн йикьни алакь тийиз, кIвалахзавай инсанрал пехил яз, фитне-гъибетда авайбур. Эхиримжи вахтара зал къвезвай арзайрин кьадар артух жезва. Адан себебни ам я хьи,  а Чилел Къафкъаз тIвар алай аламатдин са вилаят ава. И вилаятда «Лезгистан» лугьур дагъларинни дуьзенлухдин чка ава. Гьа ина, виридахъ галаз зегьмет чIугваз вердиш-Сажидин тIвар алай са  муаллимни ава. Ам авай хуьре, гагь чилер зарзаз, гагь селлер акьалтиз, гагь-гагь маса туькьуьлвилер жезва лугьуз, арзачийри вири и бедбахтвилер гьа касдин хивез вегьезва. «Эгер,-лугьузва абуру,- Сажидин хьаначиртIа, чпин кьилел и гужар къведачир!» Заз авай кеспи абурун арзайрихъ яб акалун туш. Алад! А Сажидин лугьудай муаллим ава гьа, адан чан къачуна хъша!
-Башуьсте, Сад Аллагь!!!-лагьана, Азраил-малаик рекье гьатна са декьикьани хьанач, Чилел агакьна ва ада акур-хьайидавай «Сажидин муаллим гьинай жагъида?»-лугьуз жузунар авуна.  Кьасухдай хьиз, Азраил-малаикдал гьалтайбур Сажидин муаллим дакIан ва адал пехил тир дустар хьана.
-Ахьтин муаллим чи вилаятдани кваз авайди туш эхир! Муаллимар чи хуьре пара ава. Абуру са шумуд муаллимдин тIварар кьуна, амма абурун арада «Сажидин»,-лугьудай тIвар авачир. Са гафуналди, Аллагьди гайи буйругъ кьилиз акъудиз тахьай Азраил, кур-пашман яз, Аллагьдин патав хтана.
-Я Сад тир Кас! Зун чилерал, цаварал пара кьадар чкайра къекъвена, амма «Сажидин  муаллим» тIвар алай инсан заз жагъанач. Вуч ийида?
-Завай са тIимил тади къачун хьана, Азраил-малаик, Зазни гьикI хьанай «Сажидин-муаллим»  хьиз. Белки ам «Сажидин шаир» ятIа? «Сажидин муаллимдин ваъ, Сажидин шаирдин чан къачуна хъша!»
-Жедай кIвалахар я, Аллагь Таала. Завайни арабир, ягъалмишвилер жез; нубат алайбур амаз, нубат алачирбурун чанар кьун хьайиди я. Чан алачирбурувай я гъалатIар тежедайди.-ИкI лагьана ам «Сажидин шаирдин» чан къачуз хъфида. Мад гьа таниш чкайра лув гана Азраил-малаикди. Акур-акурдавай «Сажидин шаир» хабарар кьуна, амма Сажидин тIвар алай шаир жагъанач. Шаирар пара авай, чебни гьар жуьредин дережаяр авайбур. Гьайиф хьи, Азраил-малаикдал, кьасусдай хьиз, гьа и сефердани гьалтайбур «пехил дустар» тир кьван!
СакIани Аллагьди гайи буйругъ кьилиз акъудиз тахьай Азраил-малаик, сефил яз  кьулухъди хтана. Ада, «Сажидин-шаир» тIвар алай касни авачирди лагьайла, Аллагьни кваз кьве рикIин хьана: 
-Аквадай гьалда, Азраил-малаик, вавай зи буйругъ тамамриз алакьнавач. Куьнни кьуьзуь хьанвай хьтинди я. Ял ягъиз рекье твадани за вун!?
-Я Азиз тир, я Играми тир, я Сад Аллагь!!! Зи тахсир  вуч я? Шумудавай за хабарар кьуна? Сад кьванни гьалтнач зал "И кас я куьн къекъвезвай Сажидин муаллим, Сажидин шаир"-лугьудай.
-Белки зун ягъалмиш хьанватIа?-Сад Аллагь са декьикьада шагьид тIуб цIвелинин кьилел эцигна, веревирдер ийиз акъвазна. -Гьан!-гьарай акъатна Адай.-Гила хтана рикIел! «Сажидин муаллимни» ваъ, «Сажидин шаирни» ваъ!  Вуна фена «Сажидин имам» ава гьа, адан чан яхъ!
-Фад амаз лугьудай ман, я сивиз зун кьейи Сад Аллагь.  Адан дуван ийични за!
Пуд лугьудай сеферда, анжах Сажидин лугьудай касдин патахъай, Азраил гьа вичиз таниш чкадал хтана. Шумуд-садавай хабарар кьун хъувуна. Хабарар кьур кьван «пехил дустарив» гвайбур са жавабар тир: "Сажидин тIвар алай я муаллим, я шаир, я имам авач.
Чара чиликай-цавукай атIай Азраил-малаик, экъисдай кьил амачиз, Аллагь Тааладин патавни хъфиз тахьана, гила вичин кIвалах гьа виликдай хьиз, махсус «пландал» давам хъувуна.
  И кардикай гьикI ятIани, ахварай аян хьайи Сажидина, вичин дустар акурла, са-садан гъилер кьаз, чухсагъулар лугьуз хьана. Ихьтин разивилин сирдай кьил акъат тавур "пехил дустар» муьгьтел хьана амукьна. Сажидинани вуч ийида? Вичиз аян хьайи кардикай кхьей макъала Лезги газетдиз чап ийиз вугана, «Пехил дустар себеб яз» макъала икI акьалтIарда:
"-Куьн чанар сагъ хьурай, чан «пехил дустар»!   Азраил-малаикди хабарар кьур вахтунда, куьне муаллим, шаир ва я хьи имам яз хиве кьуна, къалурнайтIа, зун кьена, Агъа дуьньядиз фена, рагьметдин иеси тир. Куьн пехилвал сесеб яз, зал къецин йикъалди чан алама.
Муаллим, шаир, имам Сажидин».