ЗИ ВЕРЕВИРДАРАЛ ХЪУЬРЕЗВАЙБУРУЗ ЖАВАБ
Са касди заз хабар гайивал, зи "веревирдрал" КцIара кIватI хьана са бязибур хъуьрезвалдай.КIвенкIве заз регъуь хьана са тIимил. Зун пашманни хьана ам газетдиз ракъурна лугьуз.Амма зи пашманвал са кьуд-вад декъикъадилай анихъ фенач.Чи халкь хъуьруьнрал рикI алайди я, "юмордин гьисс"авай халкь я, адан хесет я гьар са затI хъуьруьнрал акъуддай.Хъурахъ, стхаяр, хъуьрахъ, куь чинай хъвер кими тахьурай са чIавузни! Анжах чир хьухь хьи, куь кIир-кIирриз килиг тавуна за зи веревирдар давамарда.За зун алим , тарихчи я лугьузвач.Ибур за гузвай суалар, жузунар я.Чир тахьун айиб туш, жузун тавун айиб я.
Зи веревирдрал хъуьрезвайбуруз хуш къведай версия
Шира йогари лугьузва хьи, йога кIвенкIве Къафкасда майдандиз атанва.Зун чIалах я.Вучиз лагьайтIа, лезги чIалавай бязи гафар санскрит чIалавай бязи гафариз ухшар я, мана сад я: со-зун, хам-ам, гьам.Йога-союз, соединение, чи чIалавай "юкь" гафунин мана "йог" гафунин манадиз лап мукьва я."Хатха" гаф. Ха-рагъ, тха-варз я санскритдал. Чи махара Рагъ вах я, Варз стха. Ха вах, тха стха я заз чиз.
Индиядин мифологияда бязи гъуцарин тIварар чи чIалавай гафариз ухшар я:Кали-ккал ава лезги чIала, индусари кал туквадач, ам мукъаддас гьисабзава. Вишну- чи чIала "виш" гаф ава. Заз чиз чи чIалавай "свас" гаф санскритдани ава, урус чIалазни фенва. Гьеле Европадин чIаларани чи чIалан гелер ава: немец чIала Jahr- Яр гаф ава. Йис лагьай чIал я. Чи чIала Яр, Яран сувар, цIийи йис.Чи мифологияда "Ардавул" ава. "Ордовиции" халкь хьанва Ромадин империядин девирда Англияда уьмуьрнавай.
Гьа икI, чи чIалан дувулар акьван дегьруьн чIавара ава хьи, адан гелерал гагь Европадин, гагь Азиядин къадим чIалара расал жезва. Гьавиляйни, зал хъуьрезвай стхаяр, квез хъуьруьн атайтIани, мад са версия лугьун: дуьнядин вири халкьарин чIехи бубаяр лезгияр тир жал? Дуьнядин халкьари, чIалари чпин бине инлай-Къафкасдилай авалнаватIа? Куьн гьикьван хъуьрейтIани зи веревирдра са вуч ятIани авайдал зун чIалах я. Садни заз и веревирдрив бязи "лезги чIал кесиб чIал я, Билиждилай анихъ ам низ герек я?" лугьузвайбуруз субут ийиз кIанзавай хьи, ам виче гзаф сирер хвенвай, къадим, иер чIал я.Ам чаз, вири лезгийриз, диде хьиз, Ватан хьиз, хайи чил хьиз герек я.Билиждилай анихъ са гьина ятIа герек туштIани(герек туш жал? Вуч ахмакь гаф! Ам гьар лезги тIвар алай касдин кIвале герек я эхир! Лап ЦIийи Зеландияда, Аляскада, Океаниядин кьураматрани! ) хайи чилел ам чаз фуни яд хьиз герек я.
Ваъ, кесибни туш зи чIал! И чIал кесибди тиртIа, чи чIалан устадривай ихьтин, кIелай герендилай инсан мягьтелардай, инсандин рикIе гьатдай ажаиб иер цIарар туькIуьр жедайни?
"Заз сабур гуз, вун куьз шеда лугьурбур..." хьтин цIарар....
"Зи дуст Забит, вучиз ахвар атIана..." хьтин цIарар...
"Зун ахъая зи рагарин синерал..." хьтин цIарар...
Ваъ, кесиб туш зи чIал! Асул поэзиядин, кьакьан поэзиядин чIал я лезги чIал!
август, 1998.