Аьбдуллагь Аьбдурягьманов
Вахтнахъди улхуб.
( шиърар )
Аьбдуллагь Аьбдурягьманов 1956 - пи йисан авгъустдин вазли Табасаран райондин Гьесихъ гъулаъ бабкан гъахьну.
Дербентдин педучилище ва Дагпединститутдин филологияйин факультет ккудубкIу думу сифте багъри гъулаъ гъилихнийи , хъа гьамус Кизляр шагьрин урчIвубпи нумрайин мектебдиъ мялимди лихура .
Аь .Аьбдурягьмановдин шиърар «Табасарандин нурар» газетдиъ ,
« Литературайин Табасаран» альманахдиъ, «Дагъустан дишагьли» ,« Ппази» журналариъ , « Гьамусдин табасаран поэзия» антологияйиъ, табасаран шаирарин « Дагъларин кюкйир» кIуру сат1иди вуйи гъварчнаъ ва шаирин
кIул ' инди вуйи « Арсран гьибар» кIуру китабдиъ чап дапIна.
Табасаран .
Узу ярхлаз душну аза гъи увхьан,
Амма йиз юкIв , фикрар гъузна увухъди .
Гьархидарза ачухъ кIалбар суратнан ,
Йиз мухриан нефес гъюри имиди .
Фукьан рази шулдарин юкIв ебхьруган ,
Табасаран , увкан рази шад хабрар.
Иццрушнан варкI аIуру йиз мухриан ,
Эгер куркIиш увкан вуйи чIир гафар .
Мушваз увхьан хялар , дустар гъафиган ,
Сабпи суал увкан шулиз дурариз .
Хъа хялижв ‘вал дапIну узхьан гьаъруган ,
Увуз салам хъадапIузра гьархдариз.
Харжидар дар узу айи му йишвар ,
Амма шудар дурар тевуз увухъди .
Айи нирра ихь Рубасдиз ухшар дар ,
Гьарган шулу хъял кади ва кьалуди .
Кидибтури шулза увкан дустариз ,
Гъузуз шулдар дарапIди яв тярифар .
Яв утканвал рябкъюз ккунди улариз ,
Увухьна хяларди гъафну гизафдар .
Хъа гъафиган дурар кьяляхъ ярхлаан ,
Ихтилатар фукьан ярхи шулдарин .
Ад апIуру явна халкьдин гьюрматнан ,
Хъана , хъана лап кIваантIан дурари.
Магьа вартIан ширин вуйи дакьикьйир ,
Дустарикан ерхьури яв тярифар .
Мухриъ архьру фурслувалин шад лепйир ,
ИлтIикIури мяълийириз кIван гьиссар.
Яв баяр.
Фурслу , уткан вуза узу гьаммишан
Увуз айи игит баяр рякъюри .
Хъана артухъ ишри дурар гьар йигъан,
Яв ад , гьюрмат уьмрин кIакIнаъ уьбхюри .
Рякъюра яв баяр ягъли гьюлерикк ,
Душмандихьан ккуни Ватан уьбхюри .
Табигъ дапIну заан гъатар аьршарин ,
Хядарихъди а яв баяр улхури .
ГучI, усалвалтанишра дар дурариз ,
Люкьяринстар юкIвар ади чпин мухриъ.
Ккунивалратувну игит баяриз
Лизи пIапIхар улукIнайи дагълари .
Шлихьан вушранирикк ккурсуз удукьдар ,
Таниш дару жигьил шубар ккадагъуз .
Шлихьан вушрачан уьмурра тувидар ,
Жара инсан жилин уьмриъ бахтлу хьуз .
Шлихьан вушра цIин хабаъра урсидар ,
Ажалихьан чIиви инсан тадагъуз.
Яв баяри зат фикирра апIурдар ,
Инсандихьна кюмекнан хил гьачIабккуз.
Фукьан жигьил баяр кивна ругарик ,
Чпин уьмуртIан уву зади гъидисдар.
Фукьан баяр гъузна жара юрдариъ ,
Таниш дару халкьдин уьмур хюбхидар.
Гьарсаб ниру ,
гьарсаб мичIли булагъди
Игитарин
ччвурар текрар апIура .
Лизи бачкIарали гьарсаб яв дагъди
Халкьарихъди игитар кIваъ уьрхюра .
Хьундар лигрур сиринди.
Гъитну дустар,
багъри йиз юрд гъушнийза ,
Мухриъ абхьну мялум дару таза сир .
БикIуб узу
гъибтуз ният гъапIнийза ,
Гьисаб дапIну жигьилвалин уйинси .
Мушваъ узу
дишла кьабул гъапIнийи ,
Ккуни ляхниъ гъахьну таза дустарра .
Жикъи вахтназ
юкIв архаин гъабхьнийи ,
Му дигиш 'вал кьабул гъабхьну узузра .
Йишвди , йигъди
гъюри гъузну кIваз фикрар ,
Кьалам , кагъаз дих апIри гъадагъуз .
Дурар узу
гьяспи ккаъри гъахьундар ,
Гьич даккунди хъана кьяляхъ хъадакуз .
Хайлин вахтна
гъабхьну узхьан дийигъуз ,
АйтIан гъюру дихназ табигъ даршули .
Лап девлетлу
фикрар гъитри кутIушвуз ,
Мяна адру уьмрин машназ лигури .
Аьхир магьа
«ав» гъапунза му дихназ ,
ФукIа рябкъюз даккун шули улариз .
Таза уьмур
ккебгъу гьевеслу йиз кIваз ,
Рази вуди гьарсаб йигъан аквариз.
Улупури
лайикьлу йишв гафариз ,
Дерккуз хъюгъза дурар таза цIарариъ.
Кьадар аьхюб ,
лап аьхюб ву фикрарин ,
СатIи гъаши гьаму вахтна йиз мухриъ.
Багъри гъулра
хъана багьа гъабхьну кIваз ,
Вахт – вахтарик
кьяляхъ гъюри хялижвди .
Дустаригъра хьундар лигрур йиз машназ ,
Чпин улариъ
тягьна ади , сиринди .
Йиз гъул .
Йиз багъри гъул , салам увуз ,
Салам увуз марцци кIваан !.
ГьатIарцц хилар хабаъ архьуз
Кьуркьраза вухьна ярхлаан .
Ча яв гагь’ан булагъарин
Марцци , гъабгъу шид ву узуз ,
Йиз кIваз духьнайи зийнарин
УчIвру иццрушин ккядябхъюз .
Кюкйирин кунцI ча Ццуниан
Кьяляхъ гъабхурза узухьди .
Яхла гъапIну узу увхьан
Гьамкьан уву багьа вуди .
Дагъустан.
Табасаран , авар , дарги ,
Рутул , къумугъ , яхул , лезги …
Уьмур акуб ву халкьарин ,
Дагъустан ,яв ругариин .
Багьа вувуз вари дурар ,
Вардиз а яв марцци гьюрмат .
Гъюгъюра бахтавар йисар ,
Ади арайиъ масляаьт .
Яв халкьарин игит баяр
СатIи шулу читин вахтна .
Уву дих апIбаз ккилигдар ,
Ади гьарган яв гъаразнаъ .
Душмнарихьан уву уьбхюз ,
Гъухну гизаф гъати женгар.
Жилиин яв ад за апIуз
Гьаммишан гьязур ву дурар .
Утканвал фурслу люкьярин
Багьа ву яв жигьилариз .
Дагълу марцци булагъарин
Деринвал хас ву юкIвариз.
Мухур абцIну йиз гьиссари,
К1ваан гъюра мяъли увкан.
МукьминтIан сес яв дагълариъ
Деебхьри зат , йиз Дагъустан.
Маш ачухъди гъафи касдиз
Суфра гьатIабццна яв гьарган .
Пис кьастар мухриъ айириз
Ряхъ бихъуру ухди увхьан .
Йитим дарва.
ВаркI апIуру
гьарсаб вахтна йиз кIваан ,
Увуз кIуру кьутIкьли гафар куркIиган .
Дархи бабра
вуйир гьарган инсафсуз ,
Гьаму кьадар мумкин дар хьуз рягьимсуз .
Йитим дарва
имбударин арайиъ ,
Жара апIуз уву аьхю хизандиъ.
Хъа гьаз увуз
улупуру гьарган йишв ,
Мюгьтал вуза ,
цIиб ярхлади , гъирагъдиъ .
Яв кюмекна
уву лазим гъахьиган ,
Хъюгъру апIуз яв ляхнарин тярифар .
Хьидар му вахт
гъир’ятнан ва намуснан ,
Увуз уьмриъ
вартIан багьа вуйидар .
Йиб жилиъ лик , илдандин маш улупну ,
Филайизкьан
шулу увхьан аьгь апIуз.
Саб уьмуртIан
адар вахтну гьадабтIну ,
Гьамци думу
гьяиф дарин ккудубкIуз.
Лиг яв гъвалахъ
хъайидарин машариз ,
Бахтлу инчIну
дерккна дурар нурлуди .
Гьаз увузтIан , фикир апIин , дурариз ,
Гьюрмат , гъуллугъ уьмриъ шулаш артухъди .
Гьич сабдинра
дурар вутIан артухъ дар ,
Заанра дар
фужкIа артухъ увутIан .
Фукьан аьхюб
вушра думу хизан дар ,
Сар дерккну аш
артухъ вуди тмунуртIан .
Ватан .
Аьхюб ву ихь багъри Ватан,
Думу ухьуз сабтIан адар.
Дидкан духьну ккунду гьарган
Ихь кIван фикрар ва хиялар .
Ккуни Ватандиъ ихь уьмур
Вуяхь уткан ва бахтавар .
Халкьарин дуствали гьякьлу
Уьмрин завуъ амсар гъитдар.
Ихь Ватандин жилариин
Гьар жюрейин ал миллатар .
Уьбхюри гьюрмат арайиъ ,
Кам даришри акцу йигъар .
Гьарсаб тереф гъи дабалгна ,
Багълариз дуфну хьадукар .
Ватандин машнаъ атIагна
Гъизилинси ригъун нурар .
Ихь динна ихь ижми дуствал
Ухьухъди гъитну гьаммишан,
Ихь кIван гьиссар ва игитвал
Ярхла хьуз гъитдархьа ухьхьан.
Ачухъ, укIу зав’ан ригъу
Гьаъри имиди чан нурар,
Гъузай сатIиди , албагну ,
Уьмур хъап1ри , вари халкьар!
Багьа вузуз.
Йиз багъри юрд
гъябсна ягъли дагъларигъ ,
Йигълан – йигъаз
шули гюрчег ва уткан .
Марцци , дерин
булагъарин мукьмарин
Хуш вуйи сес
ебхьуразуз ярхлаан .
Шулдар ухьхьан
кьисматнахьан гьудучIвуз :
Ярхи манзил
дубхьна гъи ич арайиъ .
Амма багъри юрдси шулдар ккун апIуз ,
Жара тереф ,
вушра женнет - багъ айиб.
Лизи ургам
хъипну яркьу гъюнарихъ ,
Кьаркьул дагъра
рябкъюразуз ярхлаан .
Терекедихъди
дахьну айи амсаригъ
Абгураза
гьапIуб диди чан хаб ‘ан.
Гъузна душваъ
бицIигандин дустарра ,
Абйир гъахьну ,
хуттлар хабахъ рякъюра .
Гъубзна душваъ
нивкIси жикъи байвахтра ,
Дидихъ шагьрин
кючйиригъ юкIв либцура .
Табасаран
к1ури ибак кубкIиган ,
ЮкIв гьялакди
либхуз хъюбгъру бедендиъ.
Му артухъ ву
ялавлу мюгьюббаттIан ,
Уьбхюз гъабхьиш
уьмриъ гьарган чIивиди .
Гъулаъ гвачIин.
Уьру ахсрср гьеле ккивну имиди,
Дагълу гъулаъ гьарай ипна даттари.
Гьюжат дапIна
фунубдин сес зирекди
АтIабгуруш гъулан зиихъ гъарзариъ.
Ахъариан удучIвури даккунди,
Лижягъинди малар -марччар гъягъюра .
Чимлин кьяни маргъра хилиъ чан ади ,
Кьаби габан
гъулан зиихъ рякъюра .
УдучIвназа
салам тувуз гвачIиндиз ,
Мани илра гъябгъюра йиз ушвниан .
Жандик куччвру
сиринвалин зазари
ХъичIихуру гьачIабккнайи йиз хилхъан .
Сар узуктIан сиринвали кучрадар :
Йиз гъуландар хъа гвачIиндин ляхнарихъ .
Ашкар гъабхьниз :
зяиф гъахьну йиз табар ,
Уьмрин йигъар гьаъри ярхла шагьрариъ.
Хьадукар.
Табиаьтдиъ
абхьна жигьил хьадукар ,
ЦIийи уьмур ккебгъри гьарсаб терефнаъ.
Гьаци , ккунир ,
гюрчег вуйи яв кIалбар ,
Багьа духьну атIагну а гъи йиз к1ваъ.
Адашвури гьар жюрейин кюкйири ,
Ригъухьинди
гьидицура чпин машар .
Йиз гьиссарин зирек вуйи лепйириз ,
Гьаци чип'ин
алди ккунду яв лигбар.
Лиг цирклиин
дусну айи кьюб луфраз.
Фукьан бахтлу таяр духьну адарин.
Тув ихтияр
сарун уву жигьил к1ваз ,
Гьаци ухьуз маш рябкъюз сатIи уьмрин.
Ачухъ завар
ккеркну кIару амсари ,
Хабарсузди хъюгъру кIентIар кадахьуз .
Ярхла хьибган
манишин яв лигбарин ,
Гьаци йиз юкIв шулу сирин , умудсуз.
ТIурфан .
Гужал микIру завариин
Хъаърахьиди рукьан чархар:
Ягъал сесну хъухърумарин
ФукIа жараб ебхьуз гъитдар .
Му сесснахъди кьюркьлин цIийир,
Зав'ан жил'инна тIирхура .
Хиял апIин зур лампочкйир
МикIлу кархьри кутIушвура .
Магьа чIатху кIентIар мархьлин
Сабдихъди - саб кадахьура .
Гьаци гъуйир'ин хуларин
Чпин далдабу йивуз хъюгъра .
МикIна мархьли сатIи духьну ,
Диржури а аьхю гьарар .
Имдар рякъюри , жин гъахьну
Дагълу луфар , гъулан жакьвар.
Шавгьрин мукьам .
Гагь зирекди кIури мукьмар ,
Гагьра шули лап архаин ,
Дагълариъ либцура шавгьар ,
Аьшкьлу вуди хьадукриин .
Ламун ярквраъ садпи кюкйир
Диди уягъ дапIна нивкI'ан.
Кьаби кьюрдун чIилли пердйир
Алдагъури вакIрарилан .
Магьа дидин мукьмариккди
Кьалу йифун имбу тикйир ,
Кудузура гьевес кади ,
Машарикан сирин гъяриз .
Хьадукран ялхъван .
Тепейилан
тепей 'инна ебгури,
Ялхъван ккебгъна хьадукру гъи дагълариъ.
Мукьмарихъди
гурлу гарччлар йивури ,
Яркьу шула десте сеслу ашкьварин.
Гъафну дурар ,
ярхи рякъяр ккадаъну ,
Читинвалар думу рякъюъ цIиб адар .
Бизарвалра
гьаци дишла гъудубгну ,
Гъяркъю вахтна багьа вуйи чпин юрдар.
Лизи ургам
гъюнарихъан хъидипну ,
Кьаркьул дагъра мяракайиз либгура .
Хъа хьадукру
чан сундхиан адабгъну ,
Чуру халат дидин йирфарихъ хъипра .
Терек .
Шулдар увук хъял кадарди
Я шид шулдар яв элтIеппну .
Гъябгъюрава гьялак дарди ,
Терек , уву чюллер каъну .
Улихьдира гъеерхьнийзуз
Увкан ярхи ихтилатар .
Амма гьаз - вуш фикир тувуз
Узуз иштагь шули хьундар .
КIури шулу , ярхла апIуз
Улубкьру йигъ уьмриъ шулдар .
Гьаци кьисмат гъахьну ухьуз
Сар сарихъан хътагъуб хабар .
Узу яв дуст , уву йиз дуст
Духьну адар сабан ухькан .
Амма азуз гъи ккунди пуз ,
Шалхьа дустар саб вахтналан.
Ярхи рякъяр ккадаури ,
Увуз сикинвал таниш дар .
Фицдар кьастар ва фикрари .
Уву гьялди гъитри адар ?
Ашукь духьну айин увкан ,
Йишван вазуз мяъли кIуру ?
Дархьиш гьарган вуна шаир ,
Вазун аквнакк шиърар дикIру ?
Кьюрдун багъ .
АтIагури ригъун нурар шюшдиси ,
Улар тIауз
вацIрацI йифу гъитрадар .
Алабхьуру аязра лап вягьшиси ,
Инсафсузди
жандик курччври чан зазар .
Кьюрдун йигъ ву , текрар апIри мяълийир ,
Лизи багъдиъ
либцурайи аязну .
Рябкъюразуз лизи , мани бегьлийир
Яш дубхьнайи
мюрхюн гьари алахьну .
Гьарин хабахъ духьна сикин , архаин
БицIи десте
сеслу гъулан жакьварин .
Ккилигура артухъ апIбаз жилиин
КIару чархар
ригъун зяиф нурари .
Сикин ву багъ гъабгъу хабахъ аязнан ,
Йифун сес ву
мушваъ айиб ликарикк .
Шли кIурушра кьюрдун багъ ву лап уткан ,
Сирин зав ‘ ан
ригъу гьаъру нурарикк .
Чан илбицуб дебккна «шейтIнин чархлира»,
Яртуз иштагь
айир фужкIа ахьидар .
Кучну адар багъдиъ деъру тахтйирра,
Жигьил жутар
гвачIнин , хябяхъ гъюрадар .
Йиф убгъура.
Сирин зав ‘ ан
бамгин чIатху тикйирси ,
Йифун зиквар ахьри дахьра ликарикк.
Мюрхюн гьари ,
жигьил духтур шуруси ,
Лизи халат хъипра гъяцIли гъюнарихъ.
Гъабгъу шавгьри
хъаъри гьялак дапIнайи
Йифун зиквар урсру машнаъ , улариъ.
Хьиди дурар
бицIи шиклар каънайи ,
Аяз кIуру художникдин завариъ.
Дийигъназа
узу хилар ккидисну ,
Йифун зиквар ккунди гагьаз уч апIуз .
Амма шулдар ,
хилик куркIган шид духьну,
Гьялак шулу му накьишар кудузуз .
Ригъун нурар.
За шула ригъ кьюрдун завуз ,
Дагриъ ахьну уьру ахсрар.
Шагьур нивкI ‘ан уягъ апIуз ,
Хъуркьра ригъун сабпи нурар .
Арсран шиклар кутIушвури ,
Кучра унчIварик йиз хулан .
Мани леэф алдабгъури ,
Йиз шагьурра хъебгра нивкI’ан.
Гьяйран гъахьну гъулан жакьвар,
Ригъун сабпи нурариин.
Ккергъну дурари чпин мукьмар ,
Дусну гьарин цирклариин.
Шак адар , вухьиди дурар ,
Ригъун нурарин тярифназ.
ТIурччвури чпин бицIи хлинццар ,
Салам туври а манишназ.
Ригъунра нивкI ицциб хьиди,
Дуфну кьюрдун ярхи йишвар .
БицIиризси вазу дидиз
КIуди хьиди ширин мукьмар.
Беълийин гьар.
МикIру уьру дапIну гарцIлар ,
Дийибгъна беъли ялгъузди.
Хъадагъура дидхъан хабар
Ригъун нурари назукди .
Жандак абгуз шули адар ,
Ригъун зяиф нурарихьан.
Жилиинна арсран кIентIар
Ахьра дидин писпсарилан .
Ккунду кьюрдун мани палтар
Му уткан , жигьил беълийиз .
Дерзичи гьаз хъуркьри адар ,
Халаткьанан бирхуз дидиз ?
Дархьиш диди шагьрин багъдиъ ,
КкудубкIну адарин ляхин?
Дарш имдаркIна сундукьиъ
Мурслин аьхю цIикIвар дидин ?
Ялгъуз шавгьар.
Кару жакьвар
дусна гъяцIли гьараригъ ,
Хиял апIин кIару цIилар илирхна.
Зав ккебкнайи
гъургъушумдин амсари ,
Зав’ан ригъун
манишназ рякъ хъадабтIна .
Вари душну
сарун фужкIа имдруси ,
ИчIи дубхьну гьебгъру шагьур , табиаьт ,
Сирин шавгьар ,
фу - вуш дубгуб абгруси ,
Кючйиригъ гъя
гвачIнин , хябяхъ – гьар сяаьт .
ШлизкIа кьабул даршра кIура
чан мукьмар .
Сирин шавгьри , гъаргъу симар албагну .
Фукьан думу кьажабгъишра
тай дихъдар ,
Мяъли кIурур , гьаму саягъ кабалгну .
Дидиз ужуб :
ухди гъябгъюб шагьриан ,
Нубат даршра
хъубкьуз мани хьадукар.
Жакьвар кьяляхъ
гъюри хъана ярхлаан ,
Ккергъуз вардиз кьабул вуйи чпин мукьмар.
Йифна микI.
Магьа зав’ан
гъи сабпи йиф убгъура ,
Лизи дапIну хулар ,гьарар Кизляриъ.
УчIру микра
сикин дарди жабгъура ,
Йифун зиквар
гьирчну улихь кючйириъ.
Хиял апIин
диди тамшир апIура,
Сабпи ражну убгъурайи йифухъди .
Ягъли гьарар
мина – тина диржура ,
Кьюрдун нивкIар
давам апIуз гъитритди .
Сабпи йифна
гъабгъу шавгьар ву дустар ,
Рякъюразуз
жини гьиссар дурарин .
Лап албагну
айиганси ву симар ,
Дурари чпин гьевес кайи юкIварин .
Жин дубхьну а
десте кIару жакьварин ,
Сеслу десте ,гьарган гъяйиб гьараригъ.
Кьабул гъабхьну
хьидар мяъли дустарин ,
Аьшкьлу вуди
лицурайи кючйиригъ.
Дустар.
Уьмриъ узуз
дустар гизаф адарзуз ,
Я артухъра дурар гьеле шуладар.
Амма узу
дарза пашман ,умудсуз :
Дугъри дустар
гизаф хьузра мумкин дар
КIван гюзгюси
йиз ачухъ маш дустариз,
Уьмриъ узу гъитидарза гьюдюхюз.
Гьязур вуди ,
кьисматну юкIв гъубгуриз ,
Адабгъну гьацI
йиз мхриан гьачIабккуз.
Йигъну , йишвну
хулан раккнар хъерхьнадар,
Гъюри дустар ,рази вуза гьаруриз.
Суфрайихъра
фужкIа артухъ гъахьундар ,
Ккун апIурза
ухшар дархьуб хялариз .
Ялгъуз уьмриъ
гъитну ккундар кутIубшвуз ,
Ригъси мухриъ убгурайи дуствализ.
БицIи хизан
гъитну хъана ижми хьуз ,
Уьмрин макан апIуз гьар ич веледдиз.
Хизанариз
жара духьна хядарра,
Нурлу вуди мучIу завуъ ургури.
Гьамци бицIи
хизан жил ‘ин учура
Тикмиш дапIну ача дугъри дустари.
Дадайин йигъ .
Дуфна гъатху гъизил ади чвлин йигъар,
Утканвали
уларин нур гъабхуру .
Жакьваринра кьатI гъахьундар шад мукьмар ,
Гьар терефнаъ
ярхи йигъди ерхьуру .
Килигура
вари гюрчег му йигъаз ,
Табиаьтра сатIи дубхьна ухьухъди .
Дада аку ригъ ву гьарсар касдин кIваз ,
Вари жил ‘ ин
уьмур дебккру нурлуди .
Ноябрин ваз .
Магьа думу аку йигъ –
Дадайин йигъ ,
ккуни , багьа дадайин .
Ачухъ , укIу завуз дуфна инчIлу ригъ ,
ГьапIри зав’ан , аку йигъаз манишин .
Фуж рази дар
айиб мициб йигъ ухьуз ,
Инсанариз ,
уьмур туву дадайин .
Ишураза , дада имдар гъи узуз ,
Имдар сурат ,
ригъуси нур туврайи .
Бахш апIурза
дикIурайи йиз цIарар
Багьа йигъаз , шад мяълиси дуфнайи.
Гъит , атIагри
гьар терефнаъ тярифар
Ухьуз ккуни ,
ихь гирами дадйирин .
Дадайикан
духьну узуз малайик ,
Йитим гъабши
кIваз гъитрадар дийибгъуз .
Мигъитанай
куркIуз амсар дадайик ,
Жигьил баяр ,
васият ву йиз учвуз .
Яв кIалбар .
Раст гъашиган
узуз яшлу дишагьли ,
Дугъан машнаъ рякъюрузуз яв кIалбар.
Аьзиз дада ,
духьну аза гъи шавли ,
Уву имдру гьаъри гъагъи йиз йигъар .
Хиял вуйиз , гъузди уву гьаммишан
Узуз уьриъ
гьачIабккну хил кюмекназ .
Хабар дайзуз нурлу кIалбар яв машнан
Табигъ вуйиб
жилин инсафсуз вахтназ .
Гъабхьну вушул увуз узкан гиранра ,
Алахьураза
хлуччиин гъи кьацIар .
Узу тахсир вуди кьутIкьли нивгъарра
Аьзиз дада ,
увуз дярякъди мидар .
Кьадри гъабхьну узуз уву имдруган ,
Абгуруза
уву ликар диву йишв .
Гьаз - вуш, дада , ебхьурдайзуз саспиган,
Дюз вйибси
уву узуз кIурайиб .
Мюгьтал вуза
гьаци шуйкIан гьаммишан ?
Аьхюдари
кIуруб гьебгъри даккунди .
Гьамус ашкар шулу фикир гъапIиган ,
Уву гъапиб
вуйиб вари дюзиди .
Шуйиш узхьан
уьмур кьяляхъ илтIибкIуз ,
Жара саягъ
уьмур узу гьапIуйза .
КьутIлишин гъидритди багахь улубчIвуз ,
Уву уьмур
кIудубкIайиз уьрхюйза .
Ккунивал ккудубкIдар .
Марцци шидси
дагълу бицIи булагъдин ,
Дадайин кIван
ккунивал зат ккудубIдар .
Тувру думу
гьякьди гьарсар веледдиз ,
К1ентI саризтIан сариз артухъ хьуз гъитдар .
Амма гьаз – вуш хиял шулихь саспиган :
Узуз гьюрмат
цIибди хьиди дадайин .
Гьязур духьну гаф адапIуз ушвниан
МичIли , сирин
ва кьутIкьли гаф тягьнайин .
Ваъ мици дар ,
гирами кIваз дадайин
Вари ухьу гьарган сабси рякъюру .
Думу ригъ ву
ухьуз уьмриъ кабхьнайи ,
Думу шид ву ихь харгу юкIвар дярхъру .
Дадайин кIваъ айи гьюрмат жилиин
Инсанариз
сабси тувиш варидиз ,
Якьин гъубздар бицIи шилкьан писвалин ,
Ухшар духьну
гьарсар чуччуз ва гъардшиз .
Дадайин юкIв
мигъитанай кьалу хьуз ,
Гъубзри думу
гьарган ухьуз марцциди .
Дадайин юк1в
мигъитанай пашман хьуз ,
Гъубзри думу гьарган ухьуз лап шадди .
Назук хилар .
ВартIан гъюдли , назук хилар
Ухьуз ккуни дадайин ву .
Гьарган гъузну ккундиз дурар ,
Дадиз ярхи уьмур тувну .
Эгер ухьуз гъабхьиш зиян .
Герекра дар жюнйир , бинтар ,
Сагъ шулу фунубра зиян,
КуркIубси дадайин хилар .
БачI гъивишра иццри аIдар
Ккуни дадайин хилари ,
Гьаз гъапиш юкIв чIуру апIдар ,
Я хъял шулдар чан улариъ .
Дадайин хилариз макар
Ап1инай вариди жил ‘ ин.
Хъана гъюдли ишри дурар ,
Гьюрмат ади веледарин .
Духьну а пну хайлин йисар ,
Гьархурдариз дадин хилар .
Гьяиф узуз имдар дурар ,
ГвачIнин хябяхъ апIуз макар .
Гьарган шулу гъайгъушнаъ .
Багъри дада
шулу гьарган гъайгъушнаъ
Чав жилиин
уьмур туву веледдин .
Хъа бязидар
дийигъуру гьаз машнаъ
Мукьан багьа ,
мукьан ширин вуйирин ?
Аьхю духьну
кIул ‘ инди рякъ ккебгъайиз,
Шулу дада
гьарган багахь ухьухъди .
КьутIкьлиб , дердлуб
уьмриъ ухьук кубкIайиз ,
Чаз бисуру , улихь гьучIвну дадайи .
Ухьу ярхла шулхьа ,
дада зат шулдар ,
Уьмрин юргъа
жвуву хъапIуз дубгъхиган .
Саспидариз
дада кунди гъузудар ,
« Дада» - кIури ,
илдицури хпирилан .
Хпири фила
гъибисну йишв дадайин?
Шлиз ва наан
дада гъахьну хпирикан ?
Дюньяйин маш
кьяни дубхьну адарин ,
Белки тахсир
даршул гъийин му вахтнан .
Бизар хьувал
аьгъдар дадин хилариз ,
Веледарихъ
гьарган зегьмет зигури .
Рякъюз ккунду
дадин ачухъ улариз
Веледари
бахтлу уьмур балгури .
Фукьан йишвар
адаъну нивкI адарди
Ккуни велед
зади дерккуз дадайи .
Чан уьмрикан
чаз тикикьан имдарди ,
Вари ухьуз
тувна гьяиф дарапIди/
Лайикь дар .
Дада вуза кIури хьидва лицури ,
Бабкан гъаши
велед гъабшир гатIахьуз .
Гьарсаб дивру
яв ликри бец апIури ,
Жилин кIваан
суза , гьарай ебхьурзуз .
Дада кIуру
заан ччвурназ лайикь дар
Велед кIвахьан
жара гъапIур увуси .
Дада ухьуз
жилин уьмриъ сартIан дар,
КIван ккунивал
гьапIри ригъу нурарси .
Маган гьамус
уву сарун тахсиркрар ,
Субут адар
багъри велед гьархуриз.
Гьякь дадайи
уьмур гьяиф апIурдар ,
Чав жилиин
уьмур тувур уьрхюри .
Фици гъабхьну
лазим дару мутмуси ,
Дюньяйин акв
гъябкъю тики гатIахьуз ?
Магьа думу
уьмрин гюрчег кюкюси ,
Вари гьархну
дуфна увуз «дада» пуз .
КкунивалтIан
фукIа адар улариъ ,
Гьамкьан читин
йигъар кьисмат гъахьнушра .
Узуз нефес
хътабгъуз гъитдар нивгъари ,
Хъа яв рябкъюб
шули адар дигишра.
Дадавалин
гьиссар увуз таниш дар,
Дадайихьан
даршул велед гатIахьуз .
«Бахиш апIин» -
кьюб гаф увхьан пуз шулдар ,
Жигьил уьмур
уву гъапIуриз бахтсуз .
НивкI адарди
йигъар , йишвар адаъну,
Яв веледди
уву жил’ин агури .
Хиял вуди
уву хабаъ чан аъну ,
Уьмрин йигъар
гьауз уву рякъюри .
Сабан узуз
гьеле ашкар дубхьнадар,
Шулдаршра
чан вари жафйир мянасуз .
Увкан дада
шул кIури йиз хиял дар
Гьаму уткан ,
марцци инсан бахтлу хьуз .
Уьбхну ккунду манишин.
Ухьу тахсир вуди ккуни дадайин ,
Лам дарапIри улар дерднан нивгъари.
Дугъан юк1вра ккунивали абцIнайи
Уткан апIри веледарин ляхнари .
Фуж ву багьа ухьуз багъри дадатIан ,
Ав ,дадайи туву уьмриъ жилиин ?
Хъа гьаз гъитру ухьу , йипай , саспиган ,
Хьуз ихь юкIвар багьа касдихьна сирин ?
Бахишламиш апIну кIури дадайи ,
Дугъан мухриъ гъубзди дяхъюн кьутIкьлишнин.
Саб ву уьмур ухьуз жил’ин тувнайи ,
Дадайихьна уьбхну ккунду манишин .
Мухриъ айиб вари гьаз ву улупуб ,
Вардин гъайгъу зигуз ккуни дадайиз.
Ачухъ ап1ин думу рази , шад ап1руб ,
КьутIкьлиб гъибтну , вахтну бегьем ебцIайиз .
Йиз кIваъ гъузна.
Гъушну дада ,
гизаф аьсси гъахьундар,
Йигъарикан кьаби уьмрин ккудукIру .
Гьамус бегьем ичIи гъахьну ич хулар ,
Дугъанра лап багьа улхуб , сес имдру.
Хъадакну гъюз
багъри гъулаз ва хулаз ,
Шагьрариан узуз иштагь зат имдар .
Улихьганси мани далда сарун к1ваз ,
Фукьан узу гъилицишра бихъурдар .
Гьарган гъузна
дада йиз к1ваъ чIивиди ,
Умун , инчIлу сурат хьади уларихь.
Сес ебхьури дугъан узуз гъубзиди ,
Ифдин литIан имиди йиз табариъ.
Аку вахт .
Дадайин маш ригъси зиин ,
Дахъна бицIир мани шинтакк .
Рази аьлхъюб вилаятдин
Кабхьра гергми , бицIи машнак .
Сабдиканра гъайгъу кадар ,
Абана баб гьарган багахь .
Жиликра куркIуз гъитурдар ,
Фу аьзият шулу хабахъ .
Садпи гамар , садпи гафар ,
Сабпи зиян ликриз , хилиз .
Гафнан зиян гъи таниш дар
Вахт имида сабан дидиз .
Гафнан зиян .
Фикир улихь дубхьну ккунду гафарин ,
Гьяиф , амма гизафдиз му таниш дар .
Ифдин кIентIар сатIи дапIну улариъ ,
Удузуру кьутIкьли нирар ушвниан .
Уьмур жил ‘ин дици ярхиб тувнадар ,
Гьяиф дарин думу гьап1уз мянасуз .
Ккудубшу йигъ текрар ап1узра шулдар ,
Даршлуганси гъапи гафар кут1ушвуз .
Гафнан зийниз дарман адар , бихъурдар ,
Гафнан зиян гъубзру гьарган уч1вруди .
Ап1руганси гафну инсан бахтавар ,
Хажалатра тувру диди рягьятди .
Гьаддиз ухьу духьну ккунду ихтият ,
Деебтруган гьарсаб гаф ихь ушвниан .
Улихь гьаъну ужуб фикир ва ният ,
Гъитну ккундар абхъуз чIуруб мелзналан.
Гьаци гъахьиш хьибди ухьхьан уч апIуз
Ужуб бегьер сагъи гьарлан гьюрматнан.
Гьаци гъахьиш ,умудлуза , рябкъюрхьуз,
ГвачIнин , хябяхъ уьмрин завуъ ригъ бахтнан .
Тярифчи.
Мугъаз учвтIан
фужкIа жарар рякъюрдар ,
Хиял апIин
сар ву алир жилиин .
Улхубра ву
гьаци заан тярифар ,
Дархьиганси жара гафра мелзниин .
КIакIнаъ айи
йимиш вардиз ккубкьруб дар ,
Варидихьан за хьуз шулдар дидихьна .
Ужу шулу
гъитну мянасуз улхбар ,
Хил гьачIабккиш
думу рубкьру цирклихьна .
Уьмрин заан
умбриз фужкIа адагъуз
Гъабшиб вуйин гафарихьан мянасуз?
Гафар ккунду
лигну кайи гьунарназ,
Нянайин шруш
дарфуз жвуван терефназ.
СатIиди ву
уьмрин рякъюъ мугъахъди
Бахил фикрар ,
чIуру кьастар гьаммишан .
Гьаддиз уьмур
хъапIра жил ‘ин ялгъузди ,
Мугъан тай хьуз
фици шул инсандихьан ?
Гьялак махьан.
Фициб тувнаш ухьуз уьмур жилиин
Ашкар вуйи инсан дихъуб мумкин дар .
Йиз нубат дар , вуза узу гъи жигьил ,
КIурударра цIибди дина душнадар .
Ав , увура вува жигьил дагълу бай ,
Яв кIваз ккуни кеспнан вуди эйсира .
Кадагънава уьмрин рякъюз уву тай,
Пашман дапIну абаси яв дадара .
Гьялак махьан абана - баб гатIахьуз ,
Кьюбпи ражну дурар уьмриъ дихъурдар.
Ил илмиди мигъитан яв кIваз гьархуз ,
Гъапи гафна гъубшу йигъ сарун яв дар.
Абайикан дубхьну увуз а гиран ,
Дадайинра кIваъ айиб ву учIврушин .
Кам шуладар дурарин гъи машнаан
Уву туву юкIвра абгъру мичIлишин .
Яв абйириз уву гъапIу гьюрматнан
Бегьер увуз кьяляхъ хибди веледди .
Уву туву бицIи ц1адлар гъи дерднан
Закур вухьна нирси кьяляхъ хътакиди .
ФужкIа увуз кюмек хьидар думуган ,
Яв гьарйирра гьич саризра ерхьидар .
Ярхла гъаши велед чан абйирихьан ,
Аба хьиган , чан веледдиз ккун хьидар .
Инсан.
Гьар жюрейин ву жилиин инсанар ,
Гьаруриз а
кайи гъиллигъ , хасият.
Амма гизаф алахъуру хявидар ,
Таниш дару
уьмриъ намус ва гъир’ят.
БитI хабахъна гьязур вуза гъадабгъуз,
Уьмриъ узуз
хяви инсан раст хьайиз.
Шулдарвухьан
дицирихьан гьудучIвуз ,
ИтIикбIуру учIвру штIум кIван пердейиз .
Гьаз ягьсузин ликарикк жил тIубкIурдар ,
Гьаз личIван гъван
кIвакан шулдар дицирин ?
УкIу завуъ
гьаз дурариз ригъ ктIубшвдар ,
КьатIар дапIну манишин чан нурарин ?
Аьхюр , бицIир ,жвуван , жарар таниш дар ,
Бичран улар
ккунду дугъан итIиккуз .
Дадайин никк
мугъаз гьялал дубхьнадар,
Гьаддиз уьмур хъапIра вуди имансуз .
Му имансуз
даришри йиз халкьдикан,
Ккундар узуз куркIну ибак тягьнийир
Гьюрмат а йиз
бицIи халкьдиз тахминан,
Гъардшар вуча кIуру дагълу халкьарин.
УтIубччвура
кIару ягьсуз машнаан
ИнчIназ ухшар гъутIу кIару укIушин .
Му айишваъ
кюкйир ерццур кьаблилан ,
Нефесдихъди гъюри кIваан аьхълушин .
Му айишваз
дарифри йиз хьадукар ,
Гюрчег кюкйир багъдиъ , чюлиъ адашвну .
Му айишваъ
гьарган ишри аьхълушнар ,
Инсанвалин нурлу аквар кутIушвну .
Дишагьли .
Гьаму гаф учв ву гирами гьарсариз ,
Малайикна думу узуз жара дар .
Шюкюр ибшри ихь кьудратлу Аллагьдиз ,
Дишагьлийиз лигуз тувнахьуз улар .
Гьарган гюрчег ,гьарган уткан, ицци ниъ ,
Хабаъ абхьуз юкI тIибхуру мухриан.
Хядарин нур ади гюрчег улариъ ,
Вазун гъюдли акв гъюру чан мухриан .
Гьяяйира сурат фукьан балгдарин ,
Артухъ гафра саризкьана ебхьурдар .
Ачухъ йищвси багаьа вуйи дагълариъ ,
Вардиз багьа шулу мани чан кIалбар.
Улхубра чан ухшар вуди мяълийиз ,
Ригъун нурар атIагну а улариъ.
Аллагьна ригъ мухриъ гьарган айири,
Тувра гъюдли манишин ихь юкIвариз.
Жигьил йигъар .
Гьараригъян ахьру гъатху кIажарси ,
Жигьил вахтнан
Йигъар ухьхьан гъягъюру .
Багьа вуди дурар , улин ниниси,
Гьарсар касди
Мухриъ гьарган уьрхюру .
Уьмрин къанун гьяиф ухьуз табигъ дар ,
Багьа йигъар
Хъана кьяляхъ илтIикIуз.
Жигьил вахтнахъ саринра юкIв тухъ шулдар,
Герендизкьан
Ккунди кьяляхъ хъадакуз .
Артухъ шули лизишинра ихь кIул ’ ин,
Уьмриъ архьру
Гурлу сесер хуттларин.
Амма мухриъ юк1в гьаммишан ву жигьил ,
Гьюдрюхюбси
Рангар уьмрин йигъарин.
Инсанди гъуз.
Духьну а яв хайлин йисар ,
Авуз биц1идар ва хизан .
Аькьюл увуз гьаз таниш дар ,
Гьаз гиран ка дидиз увкан .
Ич1и гафар , ич1и ляхнар ,
Фукьан шулу текрар апIуз?
Гиран мап1ан , хъа юк1в шулдар ,
Салам тувну яв хил бисуз .
Илдиц кьяляхъ , лиг яв уьмриз,
Лиг фу гъибтраш жил’ин уву .
Даккун хьидва шураз , бализ ,
Бахтлу уьмриз хъап1уз хъиршу .
Веледариз архаинди
Ил хъадабгъуз гъитрадарва .
Кьабивалра ал яв кIул ‘ ин,
Дидкан фикир гьаз ап1дарва ?
Уву уьриъ гъап1у зулмар
Гьархуз хьибдар дурарихьан.
Уву гъап1у ч1урувалар
Гъярдар веледарин к1ваълан .
Вардикан аьлимар даршул ,
Шиърарра варди дидрик1ур.
Амма уьмриъ гьарсар инсан
Гъузну ккунду вуди массан .
Шерик духьну ширин гафназ ,
Пис гаф ярхла ап1ин увхьан.
Гъуллугъра ап1ин гьюрматназ ,
Ярхла дархьуз дустар увхьан
Мюгьтал хьуз ляхин адар .
Гизаф духьна ,
ерхьуразуз , аьрзийир:
«Биц1идариз урхуз ккунди зат имдар».
Яваш йихьай
йивуз учву тягьнийир ,
Дурариз гъи урхуб лазимди имдар.
Аьламат дар ,
шулу пулихъ гъадагъуз
Гъийин девриъ аьгъювалар рягьятди .
Гъи мектебдиъ
гъитну ккунду дарс кивуз
Гьякимариз ,
гъазанж тувну мялимдин .
Урхубдихъан хъадат1ну а биц1идар,
Урхуз иштагь
бегьем гъюбгъну дурарин.
Гьаци читин
дап1на урхру гъи дарсар
Авторари таза деври духьнайи .
Мяна гъубзна ,
ч1ал гьюдюхна , гъибикьна ,
Хиял шулу кьастнан гъап1ну му ляхин .
Тербияйин
мяна айиб гъидипна ,
К1ури , фук1а
ккундархьуз гъубшу деврин .
Гьюдюхюру
деврар , вахтар жилиин ,
Харживалси
уж ‘валра а гьар вахтназ.
Мюгьтал вуза
узу аьлимариин ,
Гъубшу деврин
хайирлуб кьабул дар гьаз?
Жанаврар.
Гъибисну ихь тереф качи жанаври ,
Руш’ват , кучIлар - вари дапIну ишлетмиш .
Гьюдюхюра гъябгъювал ихь йигъарин ,
Артухъ шули
гъутIу , чиркин кьутIкьлишин .
Хура чахъди
учвси гашу жанаврар ,
Йигъан хьу - хьуб агъавализ кюмекназ .
Гъюрансибра
мухриъ дидин юкIв адар :
Хат1айин сес кубкIиш гьебгу терефназ .
Гьаммишанси
гъитдар нефес адабшвуз ,
Алархьуру аьхю десте сатIиди .
Шаклу дарза , кьан апIидар улубкьуз ,
Диван апIру йигъра алчагъ гьюкумдин .
Ихь арайиъ
ади гъахьну жиниди
Алчагъ , иблис сулан юкIвар айидар .
Илдицура
качлан дурар , гьязурди
Дидин улихь
ярхи апуз чпин жанар .
Намус , гъир’ят
саб вахтнара дургидар ,
Дурарихъди
танишдикьан гъашири .
Адрурихьан
дурар агузра хьибдар ,
Фукькн дугъу
улупишра мелз ширин .
БитI.
Гьарган жил’ин йигъар гьауз чвубхури ,
Улупнавуз табиаьтдин къанунди .
Незет кадабгъ , укIу завуз либгури ,
Гюнейикан увуз хал вуйи дагъдин .
Дагълу , фурслу люкьруси кIул забгури ,
Ккун дубхьнавуз ягъал завуз удубчIвуз .
Адар му яв кур улариз рябкъюри ,
Хлинццар тувну адруб жилиин увуз.
Исди дерккуз ккун дубхьнавуз увутIан
Дагълу люкьяр , фурслу эйсйир заварин .
Жаваб вуди ипруб увуз кIетIрамтIан
УкIу зав’ан жараб адар дурарин .
Гьаддиз уву гьархну му яв уйинар ,
Жил’ин алва шюкюр апIин Аллагьдиз.
Адаъ кIваан кумраз ухшар яв фикрар ,
Даккун хьидва, хъугъ гафарихъ , варидиз.
Люкьрансиб яв ярхла апIин лигубра ,
Табиаьтдиъ люкь гъабшиб дар битIракан .
Кьабул дап1ну увуз туву чвубхубра ,
Ихтият йихь гъябхъюз бацаригъ люкьран .
Йишвандин жакьв.
Кьюрдун гвачIин .
ЧIяппюрях йиз улихьди ,
ТIибхну абхьу кабинетдиъ гьапIруб - вуш .
Аьламатназ лигураза мюгьталди ,
ТIибхура жакьв ,
абгурайибси фу - вуш.
Кадабгъ парта ,
ву йиз увуз ихтияр ,
Китаб хьадарш , узу вушра туварза.
Гьамус гъиди,
сеслу нирси, бицIидар .
Гьаци сабпи дарсра узу ккебгъарза .
Гъитну узу кабинетдиъ
ялгъузди,
Йишвандин жакьв фукIа дарпи гъитIибху .
ГьапIуб вуйкIан му жакьв вахтну
лишанди ,
Гъач кIури зуз багъри гъулаз хъадакну?
Кьанди ухьуз ашкар шулу .
Уьмриъ ухьуз абана баб имиди ,
Дерин кьадри шулдар гьаз - вуш дурарин .
Машра кмиди шулихь гьеле сиринди ,
Мухур бисну заан , фурслу амсари .
Мап1ан к1уруб даккундиси ебхьурхьуз ,
Аьяндрарси уьмриъ ухьу рякъюри .
Алдакиган кюмек апIрур гъудужвуз ,
Аба шулу , ясана баб аьлхъюри …
Хъа хъюгъюрхьа сикинсузди ккажаргъуз ,
Ихь абйирин лик кубкьу йишв абгури .
Иштагь шулхьуз йигъар кьяляхъ хъадауз ,
Вахтнан гьякьлу машназ гъурдар йивури .
Амма фукIа сарун хил’ан ихь гъюрдар ,
Абана баб сикин духьна накьваригъ .
Гъузру ухьуз текрар шули чпин ччвурар ,
Веледариъ – ухьуз вуйи аку ригъ .
Ихь бицIидар ккундуш ухьуз фу кьадар ,
Ихь абйириз ккундий гьаци ухьура .
Гизаф казук биц1и вахтнан тахсирар ,
Гъи йиз беден юк1вну айтIан убкура .
Гагайин сурат.
Гьархуз шулдар ,
я гьархузра кIваз ккундар ,
Гьарган ачухъ багьа сурат гагайин .
Аку уьмур
дугъан ярхиб гъабхьундар ,
Гьамкьан гюрчег багьа вуйи жилиин .
Белки гага сацIибсана гъузуйи ,
Гъахьундайиш Аьхю дявдиъ пис зийнар .
Фукьан уьмриъ
дугъу аьз’ят зигуйи ,
Жандиъ ади дявдин гъагъи учIврушнар .
Амма учуз , веледариз , гъитундар ,
Дугъу рябкъюз
нивгъун цIадал сабанра .
Гьамус , гъушган йигъар , вазар ва йисар ,
Заан шула гага , гьаци багьара .
Хъуркьу жилар
духьна магьа йиз баяр .
Хулаъра а аьлхъбар , дихар хуттларин .
Гвач1нин , хябяхъ
шула хулаъ гъи текрар ,
К1ваз багьа ччвур гьарган чIиви гагайин .
Рягьятвалихъ
аьз’ят шулдар хъадарди ,
Рази аьлхъбахъ хъади шулу ишубра .
К1ваз бихъуру ккуру жилгъа рягьятди ,
Кюмек вуди
гирами чаз суратра .
Вуйи думу
дугъривалин терефкар ,
Кьюб маш гъяйир рякъдай дугъан терефнаъ.
Кюмекназра
ич раккнарик кучидар ,
Гъяри шуйи ади рази инчI машнаъ .
Фицдар хьиди гъюру йигъар .
Гизафдариз дюзиб кIурур зат ккундар ,
Шерик шулу
гъузуз дугъхьан ярхлади .
Зади дерккру
уьриъ кьюб маш гъяйидар ,
Гьязур вуйи ликар жикIуз гьякимдин.
Фукьан фурслу ,
уткан дарин гьякимар,
Инсанвална намус гьархну марцциди .
Жилиинна
дурар исра зат шулдар ,
Гъаргъу лигбар гьаъри зав’ан исизди .
Чпиз ккунибси ,
чпин хайирназ илтIибк1ну ,
Вари къанун хилиз бисна дурари .
Завуъ айи
аку ригъра гьитIибкIну ,
Аьжуз халкьдин мучIу дапIна улариз .
Нягьякьвлкан
уьмрин къанун гъабшиган ,
Фицдар хьиди гъюри имбу ихь йигъар .
Фукьан хьибди
аьгь апIузра халкьдихьан ,
Уьмриз гъафи му аьз’ятар , писвалар .
Уьмур.
Уьмур, уьмур ,
меълиб вува кьадарсуз ,
Гьаддиз шлизкIа яв аьхирра рябкъюрдар .
Амма вахтну
улупна чан пай увуз,
Аьгъявузки , вахт саризра табигъ дар .
Даккун шулзуз
вушра уву марциди ,
Кьут1кьли зегьер артухъ хьибган йигъариъ.
Ккилигузра ккундар
таза гвачIиндиз ,
ТIауз иштагь дубгну хъерхьу улариз .
Гиран мапIан вахтнакан.
Уьмрин рякъюъ шулхьа гьаци гьялакди ,
Ният гъапIу ляхнар вари ккудукIуз .
Женгнаъ шулхьа мютIюгъ дару вахтнахъди ,
Ккунди дидин гьяркат сацIиб лал апIуз .
Амма , гьяиф , гъюруб адар ихь хил ‘ан,
Вахтну ухьу чан мюргъяриъ дисуру .
Гьаци ухьуз , кьяляхъинди илдицган ,
Тама дархьи хайлин ляхнар рякъюру .
Гиран апIуз ляхин адар вахтнакан ,
Гизаф шулу ихь ниятар кьадарсуз.
Вари тамам дапIну гъушур жилилан
Гъахьну даршул , махьан уву умудсуз.
Увхьан дархьи ляхнар давам апIиди ,
Фикир мапIан , увуз айи баяри .
Жил ‘ин гъубзу яв жилгъара уьбхиди,
ИлтIибкIну чпин уьмрин рякъюз дурари .
Анжах уву чалишмиш йихь гьаммишан ,
Гъитуз артухъ гьюрмат , уж ‘ вал кьяляхъди.
Гьаци уву ккебгъу жилгъа гьюрматнан ,
Аднан рякъси хьибди гьарсар веледдиз.
Гъуншйир.
Гьаз мици вуш
узуз жаваб бихъурдар ,
Ухьу жара дапIну а Аллагьди гьаз?
Инсан – ччвуртIан
сабсиб ухьуз тувнадар ,
Гьаму гьялну гъам туври а гъи йиз кIваз.
Зат дярябкъюр амкIлу сурат зегьметнан,
Ккуниб вари
ади шула яшамиш .
Гьаз сарира гьерхри адар гьамгъухьан ,
Мициб Женнет
фици апIураш тикмиш.
Гьеле жилин
исикк ккимбу девлетар ,
Наан, фици мугъхьан гъабхьну гъадагъуз?
Жилиинди
жарадарси гъягъюрдар ,
Самолет а сарди эъну чаз тIирхуз.
Гъалайихьан
мугъу жил ‘ ин дивнайи ,
Гъуншдин гъазма халсикьана рябкъюрдар .
Гъунши уьмриъ ,
чаз Аллагьди тувнайи ,
Йигъди - йишвди лихбакан зат яваш дар .
Хъютт .
Хлинццар ирхну дубсна саб хъютт арчлиин ,
ИпIруб дидиз адайкIана бихъури .
Гьар терефнаъ йифун тепйир жилиин ,
Ва либцура аяз мукьмар ап1ури.
Дубсна думу , рибгъури йиф ликари,
Азад жакьв ву , тувна ярхи уьмурра .
Шаклу дарза гьамци сирин йигъари ,
Аьсси дархьи гъубзри даршул думура .
Шубудварж йис тувну айкIан дугъридан ,
Гьаму жакьвлиз табиаьтди жилиин .
Швумал вуйкIан , рази вуйкIан жакьв дидкан ,
Му манзилиъ улубкьдар фу жакьвлиин .
Сабпи ражну му гъябкъюбси арчлиин ,
Бахилвалин фикир йиз кIваз гъафнийи :
Фукьан айкIан гьаму жакьвлиз жилиин ,
Дустар , хялар ,баяр , шубар ва гъуншйир .
Кьабир , жигьил гьаму аьхю хизандиъ ,
Йишв айк1ана ,хусуси йишв гьарубдиз ?
Даршиш дурар табигъ вуйк1ан чпин ч1урдин ,
Ухьуз аьгъдру , таниш дару къанундиз?
ХатIа шил.
Пурпу йифу каъна кючйир ва хулар ,
Шагьриз хъуркьна кьаби кьюрдун тюнт йигъар .
БицIидарин сес разиди ебхьура ,
Ярхи йигъди дурар шадди яртура .
Уьру духьна гарцIлар вичун гъваларси ,
Аязнакан вижна кадар дурариз .
Ушвариан ил гъябгъюра бухарси,
Жигьил гьевес айиштIан чпин мухрариъ.
Дагълариъси шагьрин яркьу кючйирик ,
Мярхяр хъауз заансина маш кадар .
Фикир мапIан дибихъна шил баяриз :
ХатIайин шил – гъягъюрайи машинар .
Ягъурсуз рякъ .
Институтдин раккнаркьана дярякъди
Урхну кIури
адагъура дипломар .
Хьур йисандин арайиъ цIар дибрикIди ,
Десте - десте
удучIвура пишекрар .
Хъасин тувну пулар учIвру ляхниъра ,
Диплом хьади
фукIа аьгъдру аьйандрар .
Фицитинра кеспнан адар кIулиъра ,
Амма гъазанж
гьеле -меле кьабул дар .
Компьютер ву дуст -кюмекчи дурарин,
Духтрихьра хьа
мялимдихьра мектебдиъ.
Язухъ дарин мурарин хлиъ ахъурин ,
Иццру гъаши
кьабирин ва веледдин .
Ихь наслариз
мициб рякъ ву ягъурсуз ,
Гележегра хьибди мучIуб дурарин ?
Шерик дархьиш
ихь гьюкумдрар кIул бисуз
Гьам къанунсуз , ва хатIалу ляхнарин.
Тарихдиъ ихь ,
гьяиф , имдру гьюкумат
Жил ‘ ин вартIан вуйи урхруб , зигьимлуб .
Гьюкумдрарик
кивна жара хасият –
Гъубшу деврин
фукIа кьабул дарапIуб .
Баярин бурж.
ЮкIвар аькьи дапIну гьаъра дадйири,
Жигьил баяр гъуллугъ апIуз Ватандиз.
Кижикура чпин уларра нивгъ айи ,
Дярябкъруси гъягъюрайи баяриз.
Гъуллугънаъ хьуб багьа вуйи Ватандин ,
Заан бурж ву гьарсар бализ , жилириз.
Чан гардандиъ гъибтуб аьхю гъагъ дидин ,
Хас ляхин дар бедендиъ юкIв айириз.
Аьгьтра кьабул дапIну сацIиб вахтналан ,
Баярикан хьиди эскрар Ватандиз .
Хъюгъди тIирхуз шиклар , кагъзар ярхлаан ,
Йигъди , йишвди ккилигурай дадйириз.
Амма , гьяиф , кьяляхъ вари хъадакдар,
Хабаъ ауз ккилигурай юрдариз .
Думу гъуллугъ аьсрариан рягьтиб дар ,
Гьаддиз думу тувна ялгъуз баяриз .
Машквар.
Ккебгъна машквар ,
гьягьйир чIигъар атIагну ,
Амма йиз юкIв дидкан рази шуладар .
Гьамкьан вахтна
ухьу дидиз ккилигну ,
Дидин сурат гьаз- вуш ачхъуб гъабхьундар .
Ликрин манзил вушра айиб арайиъ ,
Увуз кадар
саб тикира машквракан .
Рякъна хабар ачухъди ву хялариз ,
Гъюру кьадар
ярхла шагьрар , гъулар ‘ан.
Гиран казуз ,
гиран казуз кIваантIан ,
Думу машквар
мициб духьну ккуниб дар .
Зади дерккну фуж - вуш жарар увутIан,
Яв пай кайи машквраз
увуз дих адар.
Йиз жилгъа .
Йиз халкьдихьна
йиз мюгьюббат булагъси ,
ГвачIнин , хябяхъ йиз бедендиъ рубзура.
Дидин мукьмар вузуз аку чирагъси ,
Багъри халкьдин
рякъюъ узуз акв тувру.
Умудлуза
хьибдар гужли вахтнахьан
Мукьмарин сес узуз уьмриъ гьюдюхюз .
Дюзенарин хабар
яркьу ва уткан
Шерик махьан, уву узуз улупуз ,
Гьарсаб дагъдин
ебхьуразуз мухриан
Багъри халкьдин мюгькамвалин тярифар .
Гьарсаб жилгъа
вузуз китаб тарихнан ,
Диди узуз уьмриъ улдугуз гъитдар .
Мегьюббатди
юк1в гьевеслу апIура ,
Хиялар йиз хьуз гъидритди умудсуз .
Бахш апIурза
туву уьмур узура
Жвуван жилгъа халкьдин рякъюк кибикьуз .
Чвул .
Циркларикан гъатху кIажар
Сабдихъди - саб кадахьура .
Уч апIури хабаз дурар ,
Мик1лу багъдиан гъахура .
Зегьметчи шавгьриз кюмекназ
Ригъу зав ‘ан гьаъра нурар .
Хьаднуси дурари машназ
Гьамус бец апIури имдар .
Багъдиъ ва кючйиригъ гьарар
Магьа бегьем гъяцIли шула .
Дурарилан гъулан жакьвар ,
Фу -вуш кIури илдицура .
Хъаъну зав ‘ ан багъдиз хлинццар ,
Жакьварин десте тIибхура .
Ккадаиди ярхи рякъяр ,
Мани юрдар ккилигура .
Сарун гизаф кьанар апIдар
Аязнан гъаргъу йигъари .
Гъит , баладар , гъюри дурар,
ГъяцIлишин ккебкуз гьарарин .
Сикинвална фаркьат вуйи.
Йисан му вахт ккуниб вузуз.
Гьар терефнаъ акв туврайи
Гъизил рангар кьабул вузуз .
Дуствалин кунцI .
Ич дуствалин кунцI дарабгъну дагълариъ ,
Ярхла гъахьну
жигьил вахатнан шад йигъар .
Салам йипа ,
цIухьдарин ваз , дустариз .
ШикликантIан дурар узуз рякъюрдар .
Иштагь азуз
мухрик карсуз гьарсарин .
Наан а гъи
жигьил уьмрин йиз дустар ?
Ккаъну айин
дурар сирин амсари ?
Тамарзу акв
узухьна гьаз хъубкьрадар ?
Йирси Дербент ,
урхру вахтнан ич макан ,
Увухьна йиз мюгьюббат
ву сяргьятсуз .
Дих ап1ина
яв чайкйириз сабансан ,
Сат1и духьну ,
жигьил завуз удуч1вуз .
Нарын гъала ,
гъубзна гьар яв гъвандиин
Багьа вахтна
учу гъибту назук шил .
Сат1и ап1ин
хъана учу яв хаб' ин ,
Гьадмугандин
кIваин дапIну гъайгъушин .
Фурслу Каспий ,
яв гимйириз ахсрарин
Дих апIина,
хъана учу сатIи хьуз .
Ич дуствалин
даргънайи акварихъ ,
Яв чайкйир увухъси ,
вуза тамарзу .
Сонет .
Чвлин пашман вуй йигъарикан
Ккун гъапIну пну ширин мукьмар ,
Шулин , ккунир , дурарихьан
Кьяляхъ хътауз гъушу ашкьвар ?
Гьаз шулдарва чвулкан рази ,
Табиаьтдиз дуфну айи ?
Лиг , яр , уткан дарин гъизил ,
Чвлин йигъариъ нур туврайи ?
Ц1иб улихьна к1уйваки , яр .
Гьарсаб фасил дарин уткан .
Гъи фу фаслиз ву яв дихар ?
Фу вахтнан гьисс ккунвуз чвулкан ?
Мют1югъ даршлуб аьгъявуз вахт .
Гьарсаб фаслиъ бихъруб ву бахт .
Кьюбпи хьадукар .
Ширин дубхьну узуз магьа ,
Яв назук сес ,аьзиз ккунир ,
Гъябгъюра кьюбпи хьадукар ,
К1вакан дап1ну шадвалин нир .
Гъит , ккунир , шадди гъарабхри
Гьар хьадукар ихь уьмриан .
Гъит гьарсабди артухъ ап1ри
Ухьуз жилгъйир аку бахтнан ,
Дарифри чвул ихь арайиз ,
Мюгьюббатдин кюкйир чурхру .
Табиаьтдиз гьарай вуйиз
Ихь ара марцциди уьбхру .
Яв сурат.
КутIушвну завуъ хядарси ,
Аьшкьлу вахтнан назук аквар .
Хътакура гъи , кIван гевгьрарси ,
НивкIукди узухьна дурар
Варди кIури шуйи ухьуз :
Вучва бахтлу уьмриз таяр .
Амма бахтлу уьмур ухьуз
СатIи уьмур кьисмат хьундар .
Душнава гъи дагълариан ,
Узуз гъитну багъри юрдар .
Нур адарди яв суратнан ,
Дурар утканди рякъюрдар .
Магьа дуфна гъатху йигъар ,
Гьарган ухьуз багьа вуйи .
Яв ширин сес узуз имдар ,
Мюгьюббатдин шараб айи .
Ургуб рангнан гъяд .
ЭлтIеппну мархь . Кьюб ягъал дагъ
КитIна ургуб рангнан гъядну ,
Уткан дубхьну адарин багъ ,
Мархьлин штухъди маш дижибкIну .
КичIикьури лизи чарчар ,
Ригъу гьерхра гергми гъяд ин .
Амма жинжал шавгьри дурар
УьлчIюгъюри ахьра гъяриъ .
Ккунивалин хабар .
Улариин шли - вуш иливну хилар ,
Парт гъашнийза
жилгъайиин дагъларин .
Хъюгъза ктухуз
Таниш ччвурвр , дийигъну .
Таниш вузуз
назуквалра хиларин .
Аьхир азад
гъапIну йишвну йиз улар .
Абхьу хабаъ
думу дишла инчIлуди .
Хъана парлагъ
багахь гъаши пак хядар ,
ГьатIарцц кIури
хилар хъана яркьуди .
Йиз ибарихъ
багъри жилин сес хъабхьу ,
ТIалаб вуди
хаб хъадабгъуб чахъанра .
Марцци зав’ан
вазлира чан акв абхьу ,
Хаб хъадабгъза
лап назукди дидхъанра .
Рубасдинра
мяъли дишла тюнт гъабхьну .
Хиял апIин
тувра чакан зуз хабар .
Адар узуз
йиз ккуни нирра гьархну .
ГьачIарккнуза
дидихьнара йиз хабар .
Ккунивалин
хабар ву йиз сягьятсуз .
Вари гъюри
йиз багахьна багъридар .
Саб аьгъязуз
жикъи уьмриъ , аьгъязуз ,
Узу учву ,
наан ашра гьархидар .
Таза йигъ .
ГвачIнингандин
ригъун садпи нурари
Аквнвн жилгъа кабхьна гьюл -ин архаин .
Уьру шула
гергми машар дагъларин .
Утканвал’ин узу гъитри хьуз хаин .
Дийигъназа
цал 'ин Нарын Гъалайин .
Гьарсаб умбриъ
рякъюразуз ич шилар .
Магьа жакьвар
сатIи шула йиз зиин ,
Салам тувра-
узу кIваълан: гьархнадар .
Йирси Дербент ,
уягъ шули а нивкI ‘ан,
Жигьил йисар
узуз кIваин апIура .
Ебхьуразуз
дустарин дих шагьриан ,
Хиял ап1ин
магаларигъ лицура .
Гьяиф , амма
хьибдар сарун хъадакуз
Бахтлу уьмрин
аьхир адру йигариз .
Думу деврихъ
вуди вари тамарзу ,
Гьамус учу
дарагънача дагълариъ .
ГвачIнингандин
ригъун садпи нурари
Аквнан жилгъа
кабхьна гьюл - ин архаин .
Уьру шула
гергми машар дагъларин,
Утканвал 'ин
узу гъитри хьуз хаин.
Йиз умуд .
Мухриъ ади
жигьил гьевес сяргьятсуз ,
ГвачIнин , хябяхъ
жабгъурава Рубас нир ,
Авуз мукьам
жвуван мукьам нугъатсуз .
Текрар апIуз
ярхи рякъюъ яв уьмрин .
Уьмур туври
ава ук1ар кIажариз ,
Пай апIури
гьяиф дарди яв цIадлар
Увуз икрам
апIура ихь дагълари ,
Умуд кади
ккилигура дюзенар .
Яв цIадларси
йиз мяълийир — кIван лепйир
Гъи узура
хъюгъну аза пай апIуз .
Бахш дапIназа
уьмур узу мяълийиз ,
Умуд кади
багъри халкьдиз шерик хьуз .
Ккун гъапIунза вахтнакан .
ГьацIишвари
унчIвик кучра сессузди ,
Бахтлу нивкIар
рякъри вардиз дагълариъ .
Дуфна Вахтра
хъана улхуз узухъди ,
Ваз дийибгъна
учухъ хъпехъуз унчIварихъ .
Жинжал шавгьар
абхьу хулаъ унчIвиан,
КутIубшву шам-
мучIу гъабши йиз хулаъ
Шам кадрабхьуб
вахтну гъапIну ккун узкан ,
КкудубкIурхьа
кIури сюгьбат мучIушнаъ .
Диди гъапну ,
уьмур ухшар ву шамраз :
КутIубшвура
сарин думу хъудрубгди ,
Саринсана
гъубзру кабхьну лап кьанназ ,
Терефариз
чан зяиф акв рабгъури .
Дюзидар ву ,
дугъридан , вахт , яв гафар ,
Дупну ава
хайлин узуз уьмрикан .
Сюгьбатариз
ухьуз йишвар гьуркIрадар .
Хъебехъ узухъ
апIураза ккун увкан .
Гьялак вуза ,
амма сабан дубхьнадар
Халкьдин , бабан ,
Ватандин бурж кидипуз .
Гьялак мабхьан ,
гьаъну узуз яв микIар ,
Гьаму шамси
йиз уьмурра кутIубшвуз .
Уршин гьар .
Сессуз чвулин
гъатху палат алабхьну ,
Ярквран шагьси
дийибгъну а уршин гьар .
Жигьил машнаъ
ригъун нурар атIагну ,
КIура диди
гьевеслуди чан мукьмар .
Фукьан назук ,
фукьан уткан дарин сес ?
Вари яркур
дубхьна сикин , архаин .
Яваш дапIна
булагъдира чан нефес ,
Хъебехъура
назук мукьмихъ шад гьарин .
Назук хилар
диди завуз дазаргна .
Бахиш апIуз
ккуни яриз укIушин .
Мяъли кIури
дидин кIвантIар дахаргна .
Чвули гагь 'ан
тувра багьа меълишин .
Ярхлаз гьапIра
гьари лигуб тамарзу ,
Хиял апIин
гъвалахъ фужкIа чан хъадар .
Абхьна дидин
кIваъ мюгьюббат сяргьятсуз .
Фунур вуйкIан
яраб шагьдин ккуни яр ?
Магьа шавгьри
жини улхуб гъабхура ,
Белки гьариз
салам хьашул ярихьан :
Гьарин сурат
уткан инчIну балгура ,
Хъана шула
думу фурслу ва уткан .
Таза фаслин сир .
Ухди гъафну
йигъар гъатху ва сирин .
Ярхла гъабхьну
ухьхьан уьмрин хьадукар .
Гьаз - вуш таза
вахтнан назук ахсрарин
ИнчIлу машназ
салам тувуз кIваз ккундар.
КIван гьевесра
гьеле дигиш дубхьнадар ,
Хъана жигьил
рангар диди агура .
Таза фаслиз
дидиз табигъ хьуз ккундар ,
Умуд кади
кьяляхъинди либгура .
Лизи ручIра
артухъ шула гъи кIул- ин .
Амма ккундар
кIваз гьюдюхюз мяълийир .
Хъадабгъну а
узхъан фасли хаб сирин ,
Ашкар апIуз
ккунди узуз жини сир .
Гьялак дубхьу
ЮкIв му хаб’ан азаз хьуз,
Убгнайибси гъи бедендиъ ебгура.
Вахтнан ижми
къанун ккунди гьюдюхюз ,
Сикинсузди
диди чарйир агура .
Чвлин аьхир .
ЧIили лакчар назук арсран
КидитIура гъяцIли кIулкан
Гьарари фурслу .
Зяиф духьну азгар нурар ,
Йиз багълариъ кьатI гъабхьну цIар
Йигъарин сеслу .
Гьамус инкар , надинж шавгьри ,
Машнаъ абхьри гьарсаб гьарин ,
Гьюдюхна мукьмар .
Диди ликар иливури ,
Дахьна жил-ин гьадахьури
Амансуз кIажар .
Мани йигъар ккунди агуз ,
Гьархну багъдиз баркаллагь пуз
ГъитIирхну жакьвар .
Жвилли нивгъар тадахьури ,
Ягъал ичI-ан удуч1вура
Илдандин амсар .
Кьаби кьюрдун лизи мужри
ГвачIнин Кьаркьул дагъдин икриъ
Раст гъабхьунзуз .
Дидик гьялаквалра кайи ,
Ккуру жилгъа абгурайи
Багълариз ктIубчIвуз.
Фурслу гъуш .
Дубсну ава
ягъал гъарзун IакIниин ,
Кьувватлу люкь
пашманди ва ялгъузди .
Ачухъ завар
сяргьят адру , яв кIул -ин.
УдубчIвб сейриз
гьаммишанси фурслуди .
Наши яв дуст ?
Думу гъвалахъ гьаз хъадар ?
Жара хьувал
учвуз асла хас дайи.
Кьюб фурслу жакьв,
гьякьлу таяр учвустар
Якьин сарун
ихь юрдариъ адайи .
Фу дубхьнавуз …
Кидибт гъати дерднакан .
Вухьа таниш
увуз кюмек апIарза .
Фукьан вахт ву
зат дирибшвди яв гъарзлан .
Зиян дубхьнаш ,
зийниз дарман абгарза .
Накьра уву
сабди дубса кIурайи
Рякъюъ узуз
гьахъу гъулан жакьвари .
Гъарзун машра
ламун дапIна кIурайи
Яв улар’ан
ахьри айи нивгъари .
Шлихьан гъабхьну
увуз гиран кадапIуз ,
Вари аьшкьлу
вуди ув'ин ихь юрлнаъ?
Кьан апIура
гьаз яв дустру хъадакуз?
ХатIа гъабхьнин
дидиз гъати , пис женгнаъ ?
Дархьиш уьзри
думу увхьан гъубхнийин ?
Гъач гъягъюрхьа
дюаь апIуз накьвдиин .
Дархьиш думу
гиран дапIну гъубшнийин ?
Гъибтну уву
сабди багъри дагъдиин .
Жаваб адар .
Ерхьурадар йиз гафар
Дагъдин шагьдиз,
дубхьна сессуз ва пашман .
Фурс ,утканвал
дидик яраб гьаз кимдар ,
Хас вуйидар
дагълу уьмриъ гьаммишан ?
Ялгъузвал .
Гьялак дарди
хъаъри ярхи сюбюгьнар ,
Кьабир деъна
дагълу гъулан гурзлиин .
Мугъан куру
ярхи тIубар улдугдар
Аьхир адру
гергми , кIару цIарниин .
Кьисмат гъахьну
ялгъузвалин гъайгъушнар ,
Гаф - чIал ап1уз
мугъаз имдар тай гъул ' ин .
Сессуз , сирин
хулаъ гъузуз шуладар .
ГвачIнин , хябяхъ
шулу му кас гьамушв’ ин .
Хиял апIин
ккилигура дустариз ,
Багъри гъулаз
кьяляхъ дарфи дявдиан .
Умуд кади
мухрик карсуз дурарин ,
Уьмрин манзил
ккудубкIайиз сабансан .
Хайлин дустар
кивну дявди накьварик .
Азадвалихъ
гьяиф гъапIундар жанар .
Хъасин , кьанди
ачухъ , ислягь йигъари
Хайлин гъушну
сагъ дархи дявдин зийнар .
Хабар дарди
гъудургдар цIиб гъахьундар ,
Жигьил баяр
гъул ' ан гъушу сатIиди .
Дурарикан
адар гъира саб хабар .
Кьабирин кIваъ
гъузна гьарган чIивиди .
Ярхла ву му
гъийин дагълу уьмрихьан,
Фикри духна
дустар айи йигъариз.
Дипри адар
сюбюгьнарин цIар хил ' ан ,
Фу - вуш кIури
цIиб зяифди кIвантIари .
Гъайгъушин .
Алдакури ,
гъудужвури , аьлхъюри ,
Тик инсанди
жил’ ин ругъуз дубгъура .
Ккуни велед
ликариин рякъюри ,
Дадайин кIваъ
хядси шадвал убгура .
Пагь адарин
бали зегьмет зигури ,
Багъри Жил ин
садпи гамар алдагъуз .
«Дада» - сабпи
чан гаф текрар апIури ,
Гьялак шулу
бабхъан хабар хъадагъуз .
ГарцIил гарцIлик
кабсну ккуни веледдин ,
Бабан улар
ацIна аьлхъбу , нивгъари .
Аку ригъра
багьа хьибдар веледси
Жил ин, якьин
ихь гирами бабариз .
Амма , гьяиф
гьархру ухьуз гьаму йигъ ,
Уьмрин яркьу
рякъди ухьу гъягъюри .
Сирин шулу
Багъри бабра - гъизгъин ригъ ,
Гьарган гъашир
ихь дердер кIваъ уьрхюри .
Гьаммишанлу
ил ' ин фукIа алиб дар ,
КьатIра шулу
бабан гъюдли манишин .
Кьанди , багьа
духьну имдру ихь бабар ,
Уягъ шулу
ихь юкIвариъ гъайгъушин .
Ихь хьадукар .
Ул хъимиди ярхла шула , яр , ухьхьан
Уьмриъ ухьу сатIи гъапIу хьадукар .
Кьяляхъ хътабкру сесси гъюра ярхлаан ,
Текрар шули , багьа деврин шад мукьмар .
АдайкIана куру жилгъа хъадакуз
Кьяляхъ гъийин илтIикIбаан кьисматнан ?
Гъузидайхьа , ккунир ,ухьу улдугуз ,
Чирагъси маш рябкъюри ихь хьадукран .
Бахтлу вуйхьа , ккунир , кьюрид кьадарсуз ,
Гьарсаб ачухъ йтгъан аьлхъюри хаб ан .
Вахтнан симар хъюгъну ухьуз куру хьуз ,
Артухъ шула дихар хътакуз ярхлаан .
Кьабивалин амс улубчIвура зав ин ,
Йигъарин чиг сеслу ва гужли шула .
Вари текрар шулдаринхъа жилиин ,
Ихь хьадукар ярхла , ярхла гьаз шула ?
Жвуван булагъ .
ЦIибди адар
булагъар ихь дагълариъ ,
Ухьу гъюбаз
ккилигури гьаммишан .
Гьарубдиз а
хас вуйи сес мукьмарин,
Завунси ву
деринвалра марццишнан .
Гьяйиф , амма
варидин бахт сабсиб дар :
Сабдихьна рякъ
абкIну шулу тахминан ,
Хъа сабдихьна
жилгъакьана гьич шулдар ,
Хабар шулдар
шлизкIа дидин уьмрикан .
Уч апIури
бицIи цIадал цIадлихьна ,
Жвуван булагъ
диври аза дагълариъ ,
Умуд кади
ккебгъур кIури дидихьна
Ккуру жилгъа
дагълуйирин юIвари .
Жаваб тувразуз.
Гьерхунза гъи жакьварихьан
Шликанвуш шад мяълийир .
Гъапну –Ву дадайикан ,
Вардиз гирами вуйи
Гьерхунза дагълу нирхьан
Шликан ву дидин мяъли
Гъапну – Ву дадайикан,
Гьаруриз лап гирами .
Гьерхунза хьадукрахьан
Шлиз адашвуруш кюкйир .
Гъапну – Гъюрза гьар йисан
Рази кадауз дадйир .
Гьерхунза ригъхьан , вазхьан
Гьаз удучIвуруш завуз ,
Жаваб гъабхьну ярхлаан ,
Дадйириз йигъ , йишв балгуз .
Бабан чIал .
Яв сесерин
булагъ дубхьну йиз кIвакан ,
Мухриъ зирек
Мяъли абхьна , бабан ч1ал !
Ув ' индии гъи
вуза фурслу ва уткан .
Яв заанвал
багьа вузуз , бабан чIал !
СатIи духьна
увуъ дагълу швнуб нугъат ,
Булагъарси
мяъли кIуру нугъатсуз .
Устадарин
хилиъ вува гьякь алат ,
Увкан улхуз
вахтну нубат тувназуз .
Каспи гьюлиз
ухшар дубхьна яв тяриф .
Есенин , Блок ,Пушкин таниш ву увуз.
АпIидарза
йиз кIван кьудратра гьяиф ,
Мушваъ бицIи
юкIвариъ яв акв кабхьуз.
Вуйхьа рази .
Лап кьанназкьан вуйхьа рази
Йигъарикан ихь хьадукран .
Гьарсаб кюкдиз кIури «аьзиз»,
Ухьуз рякъюъ алахьруган .
Гьамус гьерхри аза увхьан :
Набши думу , вари набши ?
Хьадукар дубшна , дуфна хьад ,
Узухьна гьаз имдар яв шил ?
Душнава дупну :»Гьаргандиз!»,
Амма увкан ву йиз фикрар .
Уву йиз к1ва гъюбгъю кюкди
Хъаърубси дар сариун тазар .
Гьялак вуйва .
А . Аьгьмадовдиз .
Ваъ , гъабхьундар
ухьхьан хил ‘ан хил йивуз ,
Жигьил уьмур
кьатI гъабхьну яв мяълиси .
Лигурава
шикликан , дуст , гъи узуз ,
Фу - вуш жиниб
ашкар апIуз ккуниси .
Аза магьа
ялгъузди гъи лицури
ЦIурутIларин
увуз багьа багълариъ .
Уву гъиту
назук шилар агура ,
Узухъди хъа
сирин шавгьар ярхи йигъ .
Наши шаир ?
Назук мяъли набш дугъан ?
Гьарай ипна
цирклик гъатху кIажари .
Чвул увуз , дуст ,
вуйи багьа вахт фукьан .
Увуз салам
тувра багъри дагълари .
Чвулихьанра
сабаб абгуз гъабхьундар
Уву ккау
гъати узриз инсафсуз .
Тадахьура
чвулин дерднан гъи нивгъар ,
Мухриъ абсну
увуз гьарай кIван сессуз .
Гьялак вуйва
ухди уву бурж ктипуз
Ватандинна
багъри халкьдин ва бабан .
Хиял шулиз,
якьин ашкар вуй увуз,
Вахтну ухди
кьалам бисруб яв хил ' ан .
Умудлуза
« ГвачIниндин хяд» гьаммишан
Лап акуди
уьмрин завуъ убгиди .
Амма дидин
жигьил сурат ву пашман ,
Ухди гъушу
уву рякъюз дархьиди .
Хьадукра .
Ялхъвниъ а ригъун нурар
Жвар кайи Рубас нирихъ .
Багъдиъ кидитIна гьарар ,
КитIну ургъйирик кюкйир .
Рангар китIри йигъари ,
Гъюдюбхюра чпин гьалав .
Думу ккипуз багъларикк,
Ккилигура шад жакьвар .
Гьалвиин ккергъру ялхъвнар
Арфари ва чIамччари .
АтIагуру шад мукьмар
Гьар терефнаъ ашкьварин .
Уву сарди гъушунва .
Бахтлу шулхьа
кIури гъюру йигъариъ ,
Яв гафарихъ
хъугъуз узуз гъитунва .
Гъярхьа кIури
мюгьюббатдин гъалайиз ,
Узу гъитну
уву сарди гъушунва .
Гьаз гъитунва
узуз мархьар ва амсар ?
Ачухъ завар
тувурзавуз , яр , кIури ?
Гьаз гъитунва
ахьуз уву ихь ахсрар ,
Мюгьюббатдин
ригъ кабхьурза , яр кIури?
ИнчIлу вуди
гъюра таза хьадукар ,
Гъягъюра йиз
таяр яркьу багълариз ,
Гьаз гъягъюза ,
шлиз балгуза зу кунцIар?
Имдар узхьан
кунцIар дисрур дагълариъ .
Бахтлу вуйза
уву адру йигъари ,
Бахтсуз вуза
жара вуди гъи увхьан .
Уву гьархуз
кIвахьан шули адариз ,
Фу гъапIунва
уву му йиз уьмрикан ?
ГьитIибкIдархьа шадвал.
Гъит , баладар , аьгъю ибшри
Аьхюриз , бицIириз гъулаъ ,
Гъит , баладар , ухькан улхри
ГвачIнин , хябяхъ гьарсаб хулаъ .
Ихь юкIварин гъийин шадвал
ГьитIибкIдархьа ухьу , ккунир .
Зирек ибшри , гъит , бахтнан нир ,
Сат1и дапIну жигьил юкIвар .
Гьюлин яркьу хабаъ абхьуб
Метлеб дарин гьарсаб нирин ?
Ибшри метлебнахьна хъубкьруб
Ихь юкIвари ккебгънайи нир .
Нубатнан машквар .
Ю .Базутаевдиз .
Магьа , шаир ,
увуз багьа кьиблайиз
Ачухъ , гъатху йигъар дуфна тазатIан .
Бабкан гъахьи
йигъ ву гъи яв дюньяйиз ,
Уягъ йихьа машквар балгуз нубатнан .
Гьязур ву чвул
«Йирси суфра» гьатIабццуз,
Дих апIура увузна яв дустариз.
Гъита , шаир ,
хъана тостар текрар хьуз ,
Ккилигура кьаби дагълар дурариз.
Харж гъапIунва
кьувват яв кIван ва жандин ,
Хъана гюзел ,уткан апIуз ихь Ватан .
БицIи шаир
табасаран йиз халкьдин ,
Ккебгъна мушваъ
хъана машквар нубатнан .
Ярхла гъабхьну
«Хьадукран мархь».
«Уьмрин гьар»
Лап утканди
кабалгну а яв машквраз.
«Сикинсузвал» кади
дидиз рягьят дар .
Ккилибгура
уву чахьна хъадакбаз .
«Мюгьюббатдин чIал»
фукьан ширин дарин яв ,
Лайикьра ву
думу вардиз эзбер хьуз .
«Байвахтнан сюгьрин жилгъа»
ккебгъна яв ,
Таза насли
гъитдар думу кутIубшвуз .
«Юк1в либхура»,
вуза узу умудлу
«Уьмрин геренар»
гьич хьидар гьяйбатсуз .
«Узу малайик дарза»,
амма фурслу
«Йиз дуст гвач1ин»
хъазухъ машквраъ мяъли пуз .
Марцци к1ент1ар .
УкIу завуъ аку ригъси ,
Мюгьюббат кабхьна йиз мухриъ .
Багъдиъ айи шад кюкдизси ,
Чан манишин увуз гьап1ри .
Йиз кIван фикрар ва йиз улар
Ялгъуз увузтIан лигурдар .
Уву вува йиз кIваъ айир ,
Уву вува узуз ккунир .
Шли - вуш фу - вуш гъапну кIури ,
Гьялак махьан уву хъугъуз .
Аза жигьил кIваъ уьрхюри
Дугъривалин кунц1ар увуз .
Дагълариъ сеслу булагъдиз ,
Сат1и шулу марцци кIент1ар .
Гьаци ухьу ихь гьиссариз ,
Кидикьуз гьаз гъитри адар .
Кюкйир адашвура.
Уву йиз кIваъ узу яв кIваъ ,
Гьиссарин гъяд ихь арайиъ.
Адашвура гьар терефнаъ ,
Ихь рякъ балгуз гюрчег кюкйир .
Узуз увкан увуз узкан ,
Ккунир духьну вухьа бахтлу.
Уву гъвалахъ хъади гьарган .
Йигъар дарин фукьан нурлу .
Уьмрин укIу , завуъ ухьуз,
Кабхьну мюгьюббат убгура .
Жигьил юк1вар гюрчег апIуз ,
Дидин нурар ухьук куркIра.
Уягъ хьиган ширин нивкI’ан,
Рякъюрузуз багьа кIалбар.
Нурлували мани инчIнан
Йиз кIваз умудсуз хьуз гъитдар.
Гьар гвачIнинган
Гьар гвачIнинган рякъюразуз,
Явна ригъун инчIлу машар .
МутIан жара бахтра узуз ,
Жилин уьмриъ сарун ккундар .
Бахтнан булагъ уьмриъ узуз
Уву вува , аьзиз ккунир .
Думу узуз кьалу дархьуз,
Уву шерик йихьа , ккунир .
Гьиссари албагну симар ,
Ашукь дапIна гъи йиз кIвакан .
Уршри адар мухриъ мукьмар ,
Илт1икIну мяълийиз бахтнан.
Мак гъапIунза гъи кьисматназ ,
СатIи гъапIу уьмриъ ухьу .
Умудлуза му ихь бахтназ ,
Гьарган завуъ гъитуз кабхьну .
Ширин гафар .
Уву гъвалахъ хъадру вахтна,
Мухриъ гъубзуз шулдар кIвахьан .
Уву гъахьиш узхьан ярхла ,
Сяаьт шулу минутдикан .
Гьаъри узуз гюрчег лигбар .
Гъуза гьарган багахь , ккунир ,
Ккунивалин меъли гафар ,
Гьарган текрар апIин , ккунир.
Рякъюъ дахаргнайи касдиз ,
Булагъдин сес шулу масан .
Гьаци узу яв гафариз ,
Ккилигури аза йигъан .
Гьевес кайи ашукьриндиз
Ухшар ву яв улхубра , яр .
Мухриъ архьру лап дериндиз ,
Ккуни мукьмин сесси гафар.
Йишв.
Завуъ гьерхна
чIилли чарчар амсарин ,
Жигьил швушвси ваз либгури а душвгъян.
Артухъ шула
ялхъвнин гьяркат хядарин,
ИлтIикIури жигьил баярси швушвлан.
Уьру ,гъатху
шули а ваз машнаан ,
Пагь ,абурлу нач’вали швушв балгдарин .
Ерхьуразуз
яваш дарди ярхлаан
Чпин арайиъ ялхъвниз дихар хядарин.
СатIи ишри юк1вар .
СатIи дщаI1ну
кьюб юкIв гъядну гьиссарин,
ДеккучIимри кьюб дагъси хьадан йигъан .
Кабхьна магьа
акв рабгъури дагълариъ
Сабсана хяд , таза хяд мюгьюббатнан .
Кьюб жигьил кIван
манишну йиф ебцIури ,
Адашвура юкIвариъ таза кюкйир .
Кьюб жиигьил кIваз
Хьадукар а аьлхъюри ,
Мюгьюббатну дигиш дапIну гъабгъу йигъ .
Гъит дагъларин
уьмрин завуъ гьар йигъан
Артухъ ишри гьамци нурлу вуй хядар.
Таза уьмриз
гьапIри чпин акв ярхлаан ,
ЦIийи уьмриъ ишри дурар бахтавар.
Гъулан дих.
(Поэма .)
Пролог .
Асккан Гьесихъ ,
Дагъустандин дагълариъ
ЦIиб айинхъа вуси ккадахьу гъулар ?
Аьхю жил’ин ,
чпин ччвурартIан имдарди ,
Фукьан алкIан ,
вахтнан зиянси дурар ?
Табиаьтдиз
гъафи вахтна хьадукар ,
Дагълариин
алабхьури чан палат ,
Ккадабхъу гъул ,
пашман вуйи яв сурат
Зат гьюдрюхди
гъяра вазар ва йисар .
Улихьдиси
вухьна псинчIар хъадакдар:
Мугар апIуз
йишвар имдар дурариз.
ГвачIнин , хябяхъ
яв кючйиригъ ерхьурдар
Зирек сесер
яв дуст гъулан жакьварин .
Кьюрду лизи чадра жил’ин илипган ,
Ув’ан завуз
кум за шули гъи имдар .
Уву али тепейин гъи мухриан ,
Ккадабхъу гъул ,
ерхьуразуз яв дихар .
1.
Табасаран - Къяйтагъ округ му вахтана
Хизан вуйи
узденарин албагу .
КутIубшвури
аьжуз халкьдиз ригъ бахтнан ,
Андронников -князь
духьна кIубан ва фурслу.
Читин , гъагъи шули гьарсаб аку йигъ ,
Фу апIуруш
мюгьтал духьна дагълуйир .
Ярхи йисан
яв хизандиз уч гъапIуб
Рягьятди ву
Гъаврушариз тадабгъуб.
Жилар , баяр ,
дипну хизан гъягъюру ,
Ярхла ,жара йишваз гъазанмиш апIуз .
Хъа гизафси
фукIа хьтарди хътакуру,
Чара гъубздар
гъилицнацвал дарапIуз .
Гъилицрудар
гизаф духьна дагълариъ ,
Фу туврухъа жвуваз ипIруб адрури?
Сабур тIубкIуз
багахь дубхьна халкьарин ,
Фукьан шулу
гъузуз писвал рябкъюри .
Тургъан , Къятягъян мягьяларин баяр
Шилягириъ
сатIи шулу сад йишван .
Дагълуйири мушваъ апIуру йикьрар,
Азад апIуз
узден халкьар княздихьан .
Хайлин баяр
гъушу мушв'ан гъулариз ,
Дих апIури иштирак хьуз женгариъ .
Таза уьмрин
шибритI ккебгъуз халкьариз ,
Жини гьиссар
архьна игит юкIвариъ .
Аьхю гьюлси
хъюбгъю магьа халкь рибшвуз ,
Ккилигури айиганси му дихназ .
Азадвалин
гьевес хьиди сяргьятсуз ,
Диди гужра
туври хьиди вардин кIваз .
Гьесхъаринра
жям'аьт гъубздар гъирагъдиъ:
Шихкерим , Бай , Мятай женгназ гъягъюру .
-Кьяляхъ гъачай
гъалиб духьну ва сагъди ,-
Гъуландари дурар рякъюн апIуру .
Читин рякъяр ,
ккуру жилгъйир ккадаъну ,
Хъуркьу дурар Шилягириз мучIушнаъ .
Гьюрматлуди
мурарра кьабул гъапIну .
Уч духьнайи
гизаф дагълуйир мушваъ .
Майдин йишвар
вуйи гизаф акудар ,
Мани шавгьар шуйи машариъ абхьри .
Гьязур вуйи
женгназ дагълу игитар ,
Азадварин
сурат улихь рябкъюри .
Халкьди женгназ
жини ният гъапIиган ,
Масу туву
алчагъ - «дагълу» гъюдучIвну .
Княздиз дупну
мугъу алархьру йигъкан ,
Дагълуйирин жини сир ашкар гъапIну .
Андронников
гьязур шула алархьбаз :
Жилгъана рякъ
кьушми улиъ уьбхюра .
Азадвалин лигуз ккунди суратназ ,
Маджалисдиз
Рякъди халкьар гъякъюра …
Гьарай абхъу
майдин йишван дагълариъ :
Маджалисдиъ
архьу гъизгъин дагълуйир .
Нур рабгъура
вазун аквнакк ханжлари ,
Артухъ гъизгъин , кIубан шула женгичйир .
Женг гъабхури
гъяра йигъар ва йишвар ,
Ашкар шулу княздиз гъалиб хьуз даршлуб.
Округариз
гьаъру мугъу чан эскрар ,
Ккун апIури ухди кюмек чаз гьапIуб .
Хъасин хъюгъру
кьалу нирси гъюз кьушмар ,
Дергси укIси ,
уршвури узден халкьар .
Рягьят шулу
сарун княздинра пис кIваз,
Округар'ан гъюри кьушмар кюмекназ .
ЙицIихьуд йигъ
дагълариз ригъ гъябкъюндар ,
Биши ругна кIару кум алди зав'ин .
ЙицIихьуд йишв
кчIихбарин сес хътабтIундар ,
Узден халкьар
женгнаъ а азадвалин .
ЙицIийирхьудпи
майдин убгру йигъан ,
Кьяляхъ гъитди ифдин рякъярна жилгъйир,
Гьергуз хъюгъю
дагълу халкьар кьушмихьан ,
Артухъ , гужал
шули кьадар эскрарин .
Шилягириз
кьушмар гъафну кьяляхъди,
Узденариз гъидритди ил хъадабгъуз.
Алабхъундар
мушваъра гьич рягьятди,
Кьушмин улихь
удубкьурдар дийигъуз .
Хайлин жигьил
баяр ахьну хлиъ кьушмин ,
Игитарси
гъийихдарра цIиб хьундар .
Дишагьлийири ипну гьарай ишлин ,
Яснаъ учIвну
му йигъари йиз дагълар .
Гизаф ахьна
жил'инна дерднан нивгъар
КIару палтиъ учIву жигьил швушварин .
Гизаф гъахьну
округдиъ таза накьвар ,
Аку уьмрихъ улар хъимбу баярин .
Яснаъ айи
гъулан бицIи майдниин
Ургур вакил князди дариз гъизигну .
Усалвалиъ
кIул ипрур хьундар мушв'ин ,
Игитарси
аьжлин машназ гъилигну .
Княздин суфат
тIурфниндихьан жара дар ,
Узденарин му игитвал рябкъюри .
Гьаъру дугъу
Шилягириз чан кьушмар ,
Амур дапIну:
-Гъвандиин гъван гъудрубзри !
Хъана гьарай ,
суза абхъу дагълариъ :
Шилягирин хулар ялвигъ ургура .
ФужкIа имдар ,
гьергну вари дагълариз ,
Кьушми гъул'ин пис агъавал апIура .
Кьюдварж хизан
гьау гъабгъу Сибириз ,
Княздиз инсаф му йигъари гьархнайи .
Кьушум ухшар
дубхьну айи пис аьжлиз ,
Улихь гьабхъуб
фукIа сагъди гъубздайи .
АчIни гъахьну
округдиъ гизаф швушвар ,
Велед духьну дугъан дих , сес деребхьди .
Йитим гъахьну
гъулариъ гизаф бабар ,
Женгариан ккуни баяр дарфиди .
Хъадакуру
багъри гъулаз , Гьесихъна ,
Шихкерим ва Байна Мятай женгнаан .
Уч гъахьнийи
вари жям'аьт гимихъна ,
Аьгъю апIуз
фици гъафнуш ярхлаан .
Шихкеримди
ккебгъу пашман ихтилат ,
Гъуландариз ,
вари сатIи гъашиган .
Гьарсарин кIваъ
абхъу дердна хажалат ,
Азадвали сурат ярхла гъабшиган .
2
Авгъустдин йигъ .
Ляхнарихъ хъа гъуландар,
Рази вуди лап авадан му йискан .
Гьар терефнаъ
атIагну а шад дихар ,
Хабар адар гъюри айи зулмикан.
Хабар тувуз
ккунди дагълу нежбрариз ,
Пашман лигбар
Кьаркьул дагъди гьаърайи .
Гъуландарин бахтлу вуйи юк1вариз
Зегьметнахьандурар гьергъри адайи .
КьатI дапIнайи
Рубас нири мяълира ,
Хабар тувуз ккуниганси нежбрариз .
Машнаъ абхьри хьадан мани шавгьрира
-Уягъ йихьай,- кIури айи дурариз…
Раццарихъна
магьа хъуркьу шубур кас ,
Салам туву ляхнихъ хъайи Гьесхъариз.
Дебккну ляхин
гьерхру мурар дуфнаш гьаз ,
Гьязур вуди кьабул апIуз хяларси .
-Генералин
эскрар вуча ,уьзденар ,
Гъулахъ , хяраъ ккилугура думура .
Шихкеримдиз
хъади чахъди чан дустар,
Ухди хъуркьуз дугъу теклиф ап1ура.
Зегьметнан сес
илтIибкIу кIван гьарайназ,
УкIу завар ккауз хъюгъю амсари .
Килигури
айи Гьесхъар му йигъаз ,
Генералин ляхнарикан дабкнайи.
БицIидари
деркку мюгьтал вуй лигбар
Абйириин ,гъалабалугъ кабхънайи.
Марцци гьархну
дишла тамшир ва аьлхъбар,
Чпин дадйирик
дурар зарбди карсрайи .
Дяхнин шалар
ивну мярхлиъ йицарин ,
Раццарихъна хъуркьри айи Шихкерим .
КIару амсси
ккархьу мугъан уларикк
Шубур му кас арайиъ гъуландарин .
Шихкеримдин
гъапIу учIвру варкI кIваан ,
Гъуландарин
гъизгъин тюнтвал рябкъюри .
Аьгъяйи чаз
ккадахьуз даршлуб му йигъккан ,
Амма хиял
дайи гьамци гъюр кIури .
Тюнт ва гъизгъин
духьну айи гъуландар ,
Гьязур вуди хялариин алархьуз.
Раццан кьял ‘ ин
дерккну мугъу чан йицар ,
Гьялак шулу гъуландарин багахь хьуз .
Улихь духьну мурарикан санури
Шихкеримдиз
гъапну , салам тувбалан :
-Генерали гьаънача дих апIури ,
Мятайна Бай
вухъди гъюри ичв гъул ‘ ан.
Шихкеримди
гъазабгу чан хил завуз ,
Гъуландариз лишан вуди ккебехъуз .
Инсанари
дерккну гьарйир ва чIигъар ,
Сакитвали хъана ккау йиз дагълар .
-Хъебехъачва узухъ , аьзиз гъуландар ,
Ичв юкIвариъ
йишв гъибтачва сабурназ .
Генералин
кьушми кьадар бицIиб дар,
Фу шул ухьхьан
дебккуз гъаршуди дугъаз.
Шлубкьан ухьу
апIудархьа гъалмагъал ,
Кьушмихьди ихь мумкин дар гуж удубкьуз .
Дуфна магьа
Джемарджадзе - генерал ,
Фила вушра
му йигъ гъюруб аьгъяйзуз .
Дустагъ дапIна
вари жара гъулартIан
Маджалисдиъ
женгнаъ иштрак гъахьидар .
Ужу хьибди
учву удручIди гъул ' ан ,
Узуна Бай , Мятай гъушиш , гъуландар .
ГьапIхьа гьациб
улупна кьисмат учуз,
Жилариси учу жаваб тувдича .
Генералин юкIв ву кIаруб , инсафсуз ,
ГучI адарди
кIару машнаъ дигъдича .
Гьаци гъабхьиш
кучдар дугъу жарадик ,
Гьаз гъягъюхьа вари ухьу чIигънаккди ?
Мятайна Бай
ханжлар ккади юкьярикк,
Шихкеримдин багахь гъаши дишлади .
Гъуландариз
гьамус гъапи Мятайи :
-Дюз ву Керим яваш йихьай , гъуландар !
ЦIиб дар гъийиз
ихь гъулариъ диснайи ,
Маджалисдиз гъушу баяр ва жилар .
Байи гъапну :
-Ругъай шубрид гъягъюрхьа ,
Учву кьяляхъ хъадакай , эй гъуландар .
Ихь хизанар
писвалихьан уьрхюрхьа ,
Генералин писвализ кьадар адар .
Шихкеримди
зади дебкку хил кIул'ин,
Дерккну улихь гъягъюз хъюгъю гъуландар.
Килигуру
вари хьайиз архаин,
Хъасин кIуру
халкьдиз дугъу гьам гафар :
-Тюнт махьанай ,
гьюрматлу йиз гъуландар !
-Ккун апIурза «ваъ!» дарпуб йиз гафариз !
Игитвал дар
гьаци уьчIюбгъюб ханжал ,
Сабур туври
Аллагьди ичв юкIвариз !
Гуж рубкьурдар мугъу кIуру гафарин ,
Гъизгъин юкIвар
гъуландарин ккядяхъюз .
Улихь гъягъюб гьарай вуйи гьарсарин ,
Генерализ
мухриъ айиб улупуз.
Шихкеримна Мятайна Бай улихьди ,
Гъяра кIубан
жилар Асккан Гьесхъарин .
Фици му йигъ ккудубкIуруш якьинди
Сар касдизра
таниш дайи дураригъ .
Шихкеримдиз
хъана кьяляхъ илдицган ,
Гъуландарин кIуллантина рякъюру ;
Хпирна бицIир,
диришвди али йишвлан ,
ГьапIруш аьжуз ,
мюгьтал вуди лигура .
Бизарвалра
жандкиъ мугъан кам гъабхьну ,
Рягьятвалин зиз адабгъну ликариъ.
Шихкеримдиз
гьарйир ,чIигъар кьатI гъахьну,
Фикри думу
гъухну ярхла йигъариз:
Швнудпи йишв ву
дадайин нивкI адарди :
КетIерццну а Шихкеримдин чи Гьялмат .
Уьзриз дарман
абгуз ккуни адашдин,
ЮкIвра адар
шули архаин , фаркьат .
Гъуй’ ин али бицIи унчIв ‘ан вазун акв,
Хулаъ абхьри ,
шуран машнак кубкIрайи.
БицIи улар ацIну айи назуквал
Гъати уьзрин
нури дигиш дапIнайи .
Иштагь а пну
шлинкIа хил ‘ ан удубкьдар
Багахьлу кас
уьрхюз гъюру аьжлихьан .
Гьамци Гьялматди уьлчIюкью чан улар ,
Гъушу думу
ккебгъну имбу уьмриан .
-Йиз кIван мурад ,
гьаз гъушунва ву узхьан ,
Ккуни Гьялмат ,
уларин акв , жан бабан .
Фици уву кадасуза мухрикан ,
БицIи Гьялмат ,
ТIаъ яв улар , жан бабан …
Гьялматдиз накьв
гьаз - вуш хулаъ гъапIнийи .
Гьамус вазун гъатху ,зяиф акв йишван ,
Хулан унчIв’ан
бицIи накьвдик кабхьрайи .
Ригъун нурар
Шуйи накьвдик гьар йигъан .
-Йиз ккуни чи ,-тадабхъу Шихкеримдин ,-
Увухьна гъи
дуфна гага ва дада.
Ккуний дурар жилин уьмриъ имиди ,
Абгуз шуйи
гъийин гьялназ саб дава .
Абана баб
гьамус мугъаз рякъюру ,
Кьюбреддинра
лап пашманди ву машар .
Лап зяифди
ярхлаанси ерхьуру ,
Чан абайи
кIури айи гьам гафар :
-Хъебехъ , Керим ,
ихтилатнахъ уву йиз .
Узуз думу ашкар апIуз ккун гъабхьну .
Читин вахтар
йиз Ватандиз гъафнийи ,
Думу гъибтуз
хайлиндар мажбур гъахьну .
Гьам учуси
гизаф айи думуган ,
ИпIруб абгуз
Сирияйиан гъушдар .
Ав Сирия вуйи ккуни ич Ватан ,
Дагъустандиз
учу дилин цIиб гъюндар .
Гаш 'валиан
рякъяриъ цIиб йихундар,
Гъагъиб вуйи гьарурин гьял думуган .
Гъулаъ гъитуб
учу хал -цIа хъадрудар ,
Ккун гъапIнийза
гьаму дагълу халкьдикан .
Гьесхъризра
гъитуз иштагь хьундайи ,
Гьязур вуйча гъягъюз сарун му гъул'ан.
Сар кьабири ,
учу дерккну гъапнийи ,
Гьялак дарди
адаури чан гафар :
Гьаму касиб
дуфна ярхла юрдар'ан ,
Умуд кади ухьук , багъри гъуландар ,
Гъачай му кас
адаъдархьа ихь гъул'ан,
Гьесхъар гьарган вуда гьюрмат кайидар …
Тясир гъапIу
вардиз мугъан гафари ,
Учу гъитуз гьамци гаф саб шул гъулан .
ТIагьир вуйи
кьаби жви.Чан хулариъ
Дитну дугъу
хьайиз дивуз хал учхьан .
Гьаци думу
сарпи мирасра гъахьну .
Учуз багьа гъаши гьаму дагълариъ .
Чан хизанси
учу кьабулра гъапIну,
Артухъ хьундар дугъаз учу суфрайихъ .
Хал дивузра
имдар кюмек дарапIди,
Му гирами касди учуз думуган .
Читин вахтна
узу гъитдар ялгъузди ,
Аллагьна халкь
разидира шул дугъкан .
Увуз швушвди
дугъу чан риш тувнийи ,
Гьаци ухьу
гъахьну хъана багахьлу .
Гьамци ухьуз
бахтлу уьмур ккебгънийи ,
Гъафидариз
багъри Ватан гатIабхьну .
3.
Генералин
кьушми эргвал йивура ,
Ццуни хяраъ,
ипIуз гъитри гьяйвнариз .
Гьесхъан гъюру
рякъюз дурар лигура ,
Кьан апIура
дина гъушу эскрари .
Шихкерим , Бай , Мямай дисуб ву йикьрар ,
Гъулаъ гьарсаб
ляхнин улихь гьучIврудар .
Джемарджадзе
дайи мушв'ан гъягъбанди ,
Гьаму дагълу
шубур вакил хьадарди .
Узденари
гъитдар гизаф ккилигуз :
Гьарйир , чIигъар
магьа Ццунниз ерхьура .
Генерали,
амур дапIну гъудужвуз ,
Аьхю кьушум
женгназ гьязур апIуру .
КIару гъабши
гюрчег сурат дагъларин ,
Жаргъуз хъюгъна
зав'ин амсар гьялакди .
Ишлиз ухшар
айиб ву мукьам шавгьрин ,
Хиял апIин ккарабгура Аллагьдиз .
Гьарай ипну
гъюра Гьехъар сатIиди ,
Ярхла апIуз шлуганси дар гъалмагъал .
Багахь шулу
чан эскрарин тядиди ,
Гъалабалугъ
кабхъну айи генерал .
Хъасин кIуру
дугъу гьамци эскрариз :
-Гъалмагълихьан
шлуганси дар гьудучIвуз ,
Мигъитанай
буш хьуз учву юкIвариз ,
Улубкьну вахт
сабсана гъул хлиз бисуз .
Багахь шайиз ,
рякъ гьадабтIну дурариз,
Гъюз гъитдичва
Шихкеримдиз узухьна .
Хъа «ав» дарпиш
узу кIуру йикьрариз ,
Думу , хъади чан дустарра дисурхьа .
Рякъ гьадабтIу
жямяаьтдиз эскрари ,
Шихкеримдиз
жилгъа гъибтну арайиъ .
Деркку гьарйир , чIигъар дагълу жилари ,
Сакит гъабши
табиаьт йиз дагълариъ .
-Гъалмагълизси
гъафунва , Шихкерим ,гьаз ,
СатIи дапIну кIубни жилар яв гъулан ?
Йип дурариз
гъарах кIури ичв гъулаз ,
Узуз герек дарзуз учву шубритIан.
Ва гъидичва учву шубрид узухъди
Маджалисдиз
Андронников - княздихьна .
Ичв тахсирназ
думу гьякьди лигиди .
Дих апIин яв дустариз йиз багахьна …
УтIубччву сес ,
дагълу , зирек баярин ,
Алархьури генералин кьушмиин .
МучIу гъабши
гъатху йигъ йиз дагълариъ ,
Хиял апIин
ригъ илимдар завар'ин .
Учв уьрхюри
генерали йивбахьан ,
Шихкеримди ухди йивуру ханжал .
Шюшке дипну,
хъичIихуру чан хилхъан ,
Гъати женгнаъ зиян гъабши генерал .
Генерали
гурлу гьарай апIуру
Женгнаъ айи
чан эскрариз кюмекназ .
Шихкеримди хъана ханжал забгуру ,
ХътубтIуз гъитуз
генералин гьарайназ.
Гьаму вахтна
Тапанчайин пакь шулу ,
Шихкеримдин
ханжал дабхъру жилиин.
Кьяляхъинди , чаз гъивуриз , лигуру ,
Дахъру укI’ин ,
хил иливну мухриин .
УьлчIюкьиган улар
мугъаз рякъюру :
Гъюра чан хпир
бицIи байра хъа хабахъ .
Ккуни велед
гьаци шадди аьлхъюра,
Гагайихьна дадайихьан тIирхури .
Гуж апIуру
Шихкеримди гъудужвуз ,
Хабаъ ауз
гъюри айи хпирна бай .
Дургру дурар ,
Шулдар мугъхьан хъацIакуз ,
Амансуз ву ,
дюдниъ абсну а гьарай .
Амсариккди
ягъал завлан тIибхура
Кьиблайизди
аьхю десте жакьварин .
Шихкеримдиз дураригъян ерхьура
Хпирин дихар ,
атIагури дагълариъ:
-Наан ава ?
Уву жаваб гьаз тувдар ?
Ихь балира
увуз дихар апIура .
Ишрат апIуз Шихкеримдихьан шулдар ,
АмкI утIубччвну
вари жандак убхьура .
Гьамус мугъаз
гъяркъю гага ва дада ,
Дурарихъди чан ккуни чи Гьялматра .
Амма Керим
мураризра рякъюрдар ,
ГьудучIвура багхьан дарпи зат гафра .
ХътутIу мугъаз
вари дихар жилиин ,
Гьаммишандиз мучIу дубхьну улихь йишв.
Фукьан разур дайин ,
гъучагъ , уьмриин ,
Мукьан жихъиб
хьуб думу вуда гьяйиф …
Мугъаз гъивур
ву Аьлибег тIиварин ,
Хабар кубкIган
дугъан бабан юкIв тIубкIур .
Балин жаваб
тувруб вуйин бабари ?
Нянят ибшри дицир касдиз дагъларин .
КичIихбариъ
давам тувуз удубкьдар :
Сагъди имбу гьесхъар гьергру Ццунниан .
Къанна миржир
дахьна хяраъ , гъудужвдар ,
Игитарси жара гъахьну уьмрихьан .
Хьур эскризра
му йигъ гъабхьну ккудубкIруб ,
Кьюр офицер дуркна учIвру ханжлари.
Машнаъ а чпин
кюмек апIуз ккарагуб ,
Амма фужкIа лигрур адар дурариз .
Генерали амур
гъапIу чан кьушмиз :
- Ургай хулар ,Вари гъулак цIа кипай!
Рякъди гьахъу
гьаму гъул’ан вуйириз ,
Гьяйиф дарди ,
лап инсафсузди йивай .
ИлтIибкIай гъул
рюкътIан алдру гъюрдариз ,
Уьмур душваъ гьаммишандиз ккудубкIри .
Узуз табигъ
сабан дархьи гъулариз
Гьамци узкан кIару хабар ,гъит хъубкьри.
ГъачIидариз
накьваркьана дарапIди ,
Джамаржадзе , хъади зиян гъабшидар ,
Ццунни хяр ‘ ан
рякьюъ учIву гьялакди ,
Гъулаз гьау
эскраризра ккилигдар .
Заан ХьюрчIягъ
гьяйвнар яваш апIуру ,
Хъуркьуз кIури гъушдар гъулак цIа кипуз .
Тепейилан
думу кьяляхъ лигуру ,
ГьубкIри адар
мугъаз сабур ккилигуз.
УдубчIвура
дифси гъалин кум гъул'ан,
Гьарйир , чIигъар атIагну а дагълариъ .
Завун нивгъси .
мархьлин кIентIар амсликан .
Кадахьури ,
дахьра гъатху укIаригъ .
Сабсан гъулан
уьмур гьамци кьатI гъабхьну ,
Ул хъимиди
аку уьмрин йигъарихъ .
Генерали кIвантIаригъян чаз гъапну :
-Фу дудубгну
абгурава дагълариъ .
Артухъ шула
жандиъ зийнин учIврушин ,
ЮкIв гьялак ву .
Шули адар кидисуз .
АмкIун кIентIар артухъ шули унтIиин ,
Читин , читин
шула нефес хъадабгъуз …
4.
Гьарайна сес хъади гъул'ин алархьу ,
Генералин
инсаф аьгъдру вягьшийир .
Му сабпиб дар ,
хайлин гъулар ккадахьну ,
Таниш ляхнихъ
хъюгъю хъана деллуйир .
Мурарихъ хъа
табасаран баярра ,
Генерализ багъри жил масу туву .
Гьялал даршул
багъри бабан чпиз никкра ,
Жазайин йигъ
дураризра улубкьур .
Эскрарин нир
тюнтди гъюри гъябкъиган ,
Хпар , бицIидар
гьергну гъул'ан яркврариз .
Марцци , уткан
сурат дагълу сабурнан
Вягьшийирин
гъябкъюбси дар улариз :
Кирчра цIийир
ризкьну ацIнай шаларик ,
Бедендиъ юкI мурарин гьич ахьидар .
Кирчра цIийир
дагълу гъулан хуларик ,
Му вягьшийир
даркIана хал хъайидар ?
Убгура ризкь
раццарихъ ва хулариъ ,
Гьаму цIизкьан
сацIиб инсаф гьаз адар ?
КIару му йигъ гьаз улубкьну дагълариъ ?
Аллагьди гьаз
думу ярхла гъапIундар ?
Улдубгну гъул
ахьну гъуйир хуларин .
Парт дапIну а гьаму ляхни йиз дагълар .
Ккадабхъу гъул
магьа Асккан Гьесхъарин ,
Уьмрин манзил
дидин ярхиб гъабхьундар .
Сакитвали хъана дагълар ккаиган ,
Яркврариан
гъюра кьяляхъ гъуландар .
Ишуб дебккуз
шулдар гъюрдар гъяркъиган ,
Сагъи хулар
мушваъ саркьана имдар .
Гъамлу дерднан
кумру бугъмиш апIури ,
Фаркьат апIуз
хъюгъна женгнаъ гъийихдар .
Чпин хуларин
гъарантйириз лигури ,
ГьапIруш мюгьтал ,
аьжуз духьна гъуландар .
Заан Гьесхъар
дуфна мушваз кюмекназ ,
Гъуншйир ккарцуз
гафар дихъдар дурариз .
Лап кIваантIан дих апIура чпин гъулаз ,
Уьмриз шибритI
саб геренди гъубгдариз .
Яснаъ учIву
йиз дагъларна инсанар ,
Чвлин ляхнарра
гьархну дагълу юкIвариз .
Гъюрдариин
таза уьмур ккебгъундар,
Асккан Гьесхъар
гъушну жара гъулариз .
Заан Гьесихъ
гъузну дурар гизафдар ,
СатIи духьну
мирасарин хизандиъ .
Имшнигъ Чювекк гъахьну таза мягьялар ,
«Асккан Гьесхъар»
кIуру ччвур чип'ин алди .
Эпилог .
Хьадукран йигъ .
Хъебгра нивкI'ан табиаьт ,
Артухъ шула
сеслу дестйир жакьварин .
Дадана бай ,
кадарди чпик гьяракат ,
Гъарзукк рякъди
гъюра гъулаз Гьесхъарин .
Шихкеримдин
хпирна бай ву , ав , дурар ,
Йисарилан
багъри гъулаз гъюрайи .
Утканвализ му жигьилин гаф адар ,
Хуб балгура
гъвалахъ кьаби дадайин .
Дурар кьюбрид
пис тIурфнахьан гьеэргдар ,
Рякъюн гъвалахъ
гъарзарикк жин гъахьнийи .
Душвакк дурар
гизаф кьанназ гъузундар :
Таниш дару
инсан мина ктахънийи .
Балин ишбу
дурар ачмиш апIуру ,
Марччна ччилси мучIу хьаракк ккучIвнайи .
Кюргъярин Гюл
Аллагьди мина гьаъну ,
Думу Гьесхъан
гъулаз кьяляхъ гъюрайи.
Хайлин вахт шул
дурар гъарзккан ккадагъуз ,
Гъвандиз дюнмиш духьну айи гучIбаан .
ЮкIв а жандиъ ,
хьундар гьудучIвну гъягъюз :
ГьачIабккуру
Дурариз хил кюмекнан.
Шихкеримра
таниш вуйи лап дугъаз ,
Гьякь инсанси таниш вуйир гьаруриз .
Дугъан хизан
уьбхюб буржси дебккну чаз ,
Чахъди гъягъюб
Теклиф дивру дурариз.
Гъюрхну касди
чан хизандиъ , чухсагъул,
Уьмур даршра чанра артухъ рягьятнан .
Наан ашра
гьархуз шулдар багъри гъул ,
Дидин дихар
ерхьуру кшваз ярхлаан .
Дадана бай ,
ккун гъапшиган дурари ,
Гьаъна Гюли
гьамус багъри чпин гъулаз .
Сатши уьмур гьапшну гьамкьан йисари ,
Рягьят дайи
жара хьуз дугъанра кшваз .
Багъри чина
байси дурар гъюрхнийи ,
Чан хизандиъ
му гирами инсанди .
Хпирна баяр
улихьинди гьархьуйи ,
Чпин хизантIан мурар гьауз даккунди .
Йитимариз
Шихкеримдин Гьесхъарин ,
Гюлна хизан гъахьну уьмриъ багахьлу .
Уьбхюри гъи
насларира дурарин ,
Му мирасвал
гъабхьну жил'ин уьмурлу .
Дишагьлина
жигьил гъулаз хъуркьиган ,
Гьарури чан хизандиз дих апIуру .
Хъа дурари ,
гафар кшури гьюрматнан ,
Шихкеримдин
мирасдин хал ктабгъуру .
Вари жям'аьт
сатIши духьну кюмекназ ,
Заан Гьесихъ
хулар дивру дурариз .
Кьабул дапIну
бицIи хизан чан хабаз ,
Хъана уткан
гъабхьну йиз гъул дагълариъ .