Комила сценарий телесериала на узб. яз

Рахим Карим
Сценарий муаллифи:
Ра;им Каримов

Комила
42 ;исмдан иборат телесериал
Ра;им Каримовнинг шу номли романи асосида

1 ;исм


 (Кадрда бош ;а;рамон – Комиланинг сурати. У шуна;анги гўзал ва чиройлики, унга ;араб кўзингиз тўймайди. Сочи энг сўнгги модада турмакланган. Эгнида бежирим, кўзни ;амаштирувчи либос. Пардоз-андози ;ам ўзига ни;оятда ярашиб туради. Тим ;ора кўзларида чу;ур маъно, ибо, ;аё акс этади. Сурат ёнидан асар ;а;рамонлари, роль ижрочилари, телесериал ижодкорлари  исми-шарифи ёзилган “югурувчи”  матн  ўта бошлайди. (Сериал  бошида Му;риддин Холи;овнинг “Комила ;из” ;ўши;и янграйди ёки телесериалга аталиб янги ёзилган ;ўши; янграб, у фильм охиригача ў;тин-ў;тин ;уло;;а чалиниб туради).
1-кўриниш
90-йиллар. Cоби; Совет Иттифо;и тар;аб кетган даврлар. Фар;она.
Соди; аравакашнинг кулбаи вайронаси. У жуда ;ам эскириб кетган. Кўзи тушган одамнинг ни;оятда ра;мини келтиради. Чор атрофи йирти;-ямо; ;оплар билан тўсилган. Паст;ам бу уйнинг деворлари пахсадан. Томига лой босилган. ;овли са;нисидаги сўрида Комила кўк тозалаб ўтиради. ;аво тоза, мусаффо. Эрта ба;ор. Чор атрофдан ;ушларнинг шўх сайрашлари ;уло;;а чалинади.
Ойбарчин опа: Комилахон, ;изим кўкингни тозалаб бўлдингми? Кел, энди, буё;;а. Сигирни со;иб, янги сутда исси;;ина атала пишириб ;ўйдим. Биттадан чевати билан чой  ичиб олайлик... Кейин ша;арга бориб келасан...
Комила: ;озир, ойижон. Мана кетаяпман. ;ўлимни чай;аб олай (у кўкариб кетган ;ўлларини ари;даги сувда ювиб, сўридаги дастрўмолни олиб ;ўлларини артади).
Ойбарчин опа: Кел, ўтир, болам, исси;ида ичиб ол...
(Бу са;нани суратга олишда иложи борича эски-туски нарсалар: идиш-тово;, кўчиб кетган сопол чойнак-пиёлалардан фойдаланилади.
Комила апил-тапил нонушта ;илади-да, йўлга отланади. У кўчага чи;иб кетаётиб онасини ;учо;лаб, унинг юзларидан ўпиб хайрлашади).
Ойбарчин опа: Ой бориб, омон ;айт. Кўкни сотиб улгуролмасанг ;ижолат чекмай,  эртаро; изингга ;айтавер...
Комила: Хўп, бўлади, ойижон. ;аммасини сиз айтгандай ;иламан. Сиз мендан ;еч хавотир олмай, тинч ўтириб туринг. Мен ша;арга ;изиллаб бориб келаман. 
(Комила кўча эшикни очиб таш;арига чи;иб кетар экан...)
Ойбарчин опа: Умрингдан барака топ. Умрингни бергур бу ;из синглим Гуландомнинг ўзи-ю кўзи бўлди-я. (Дейди у чу;ур ўйга чўмиб).
2-кўриниш
Сентябрнинг сўнгги кунлари. Дов-дарахтларнинг япро;лари ;изил-сари; рангларда ял-ял ёнади. Фар;она давлат дорилфунининг бош корпуси ;иёбонидаги йўлкаларни хазон босган. Йўл бўйларидаги ўтиргичларда пахта теримига отланган талабалар тўп-тўп бўлиб ўтиришади. Курсдош дўстлари даврасида турган Ма;суд ўзидан  сал нариро;да ;излар даврасида турган Гуландомдан кўзларини узолмайди. ;из ;ам йигитга маъюс-маъюс термулиб ;ўяди. Йўл бўйида автобуслар карвони саф тортиб туради.
Ичкаридан эркак киши чи;иб: “;ўлида мегафон” ;ани йигитлар, ;излар, автобусларга чи;инглар-чи. ;адемай йўлга отланамиз...
(Эълонни эшитган талабалар ўз курслари учун ажратилган автобусларга шоша-пиша чи;а бошлайдилар. Бироздан сўнг автобуслар урнидан ;ўз;алади).
3-кўриниш
;атор-;атор бўлиб, бирин-кетин саф тортиб кетиб бораётган автобуслардан бирининг салони кўрсатилади. Ёшлар ;ўши; айтиб, гурунглашиб, хохолаб кулиб кетиб боришади, Фа;ат автобуснинг олдингни ;аторларидан бирида ўтирган Гуландом билан автобуснинг орт тарафидаги  ўринди;лардан бирида ўтирган йигит - Ма;суд жуда хомуш. Аввал йигит юз-кўзлари катта планда кўрсатилади. У бир ну;тага термулиб олиб нималарнидир ўйлаб кетиб боради.
Ички монолог:
Ма;суд: “Бу ;изни ;аё;дан ;ам учратиб ;олдим-а? На;отки бир кўришда севиб ;олган бўлсам? Нега кўз ўнгимдан унинг сиймоси ;еч кетмай ;ўйди? Юрак-ба;рим эзилиб о;ади. Уни кўрмасам туролмайдиган бўлиб ;оляпман. На уйда, на дарсда ;аловатим бор. Севги деганлари шумикин? Мана, уни илк бор учратганимга эндигина икки ой бўлибди. Кириш имти;онлари куни эди... (Йигит ўша учрашув чо;ини кўз олдига келтиради). О;, унинг кўзлари, пўпакдай кошлари-ю, сутга чайилган юзлари, ўтли-ўтли бо;увчи чарос кўзлари... О;, (ичида ўртанади). Уни кўргандан буён бош-учимни ололмай ;олдим. Нима ;илсам экан? Унга хат ёзсамми? Ё бирор бир дўстимга кўнглимни ёрсаммикин? Балки дилим бироз таскин топармиди? Гўё юрак-ба;рим тилка-пора бўлиб кетаётганга ўхшайди. Унга я;инлашсам, бўйи бошимни айлантириб, аъзои-баданимни титратиб юборади... (Монолог орали;ида тасвирчи ўйчан кетиб бораётган Гуландомни катта планда тез-тез кўрсатиб туради).
Кейинги кадрда тасвирчи Гуландомни янада каттаро; планда кўрсатади. Унинг чиройли кўзлари, ;ошлари, гилосдай лаблари, гўзал че;раси, маржондай тишлари яхши тасвирланади.
Гуландом: (Ички монолог). Эсимни еб ;ўйибман? Менга нималар бўляпти ўзи? Бу йигит менга ;айдан ;ам дучор бўла ;олди. Унинг о;ир термулишлари юрак-ба;римни ўртаб юбораётир. Ша;арга ў;игани келиб, бошимни йў;отиб ;ўймасам, деб ;ўр;аман. Нега у менга ;адеб термулаверади?  Бўлак ;из ;уриб кетибдими курсимизда, тикилгани? Ана, Назира турибди, ёнимда Феруза ўтирибди... Нега у менга бунчалик тикилаверади. Унинг кўзлари намунча чиройли бўлмаса? (У шундай дейди-ю, ўзини койийди). Аллакимларга ўхшаб нималар деяпман? Вой шўрим. Уят, уят. Бу кунимдан ўлганим яхши. На;от мен бу йигитни севиб ;олган бўлсам? Э;, энди ў;ишим нима бўлади? Ўша куни  ;аердан ;ам учратиб ;олдим уни? (Гуландом ;ам Ма;суд билан учрашиб колган илк да;и;аларини кўз ўнгидан бир-бир ўтказади. Тасвирчи Гуландом ўйланаётган пайтда автобусда ўтирган Ма;судни ў;тин-ў;тин кўрсатиб туради. Ўчашгандай ўша пайтда автобусдаги магнитофондан “Комила ;из” ;ўши;и янграйди). 
4 – кўриниш
Фар;она вилоятининг пахта етиштириладиган туманига ;арашли ;ишло;лардан бирининг пахта даласи. Турли миллат вакилларидан иборат талабалар эгатларда пахта териш билан маш;ул. ;аво очи;. Кўкда ;уёш порлаб туради. Ма;суднинг бир кўнгли пахтада бўлса, иккинчи кўнгли Гуландомда. У уч-тўрт ;адам юриб пахта териб, ўзидан беш-олти эгат нариро;да (10-20 метрча)  нариро;да пахта тераётган Гуландом тарафга бот-бот ;араб, о;ир-о;ир хўрсиниб ;ўяди.
Гуландом пахта теримига келган дастлабки кунлари Ма;суддан кўзларини олиб ;очиб юради.  Биро; сўнгги кунлари у ;ам ўзига йиро;дан термулиб турган Ма;суддан кўзини узолмайдиган, унга ўйчан-ўйчан термуладиган бўлиб ;олган. Бу ниго; уни тунлари ;ам таъ;иб этади. (Тасвирда кўрсатилади. Бедор Гуландом ёто;хонада тўл;онади. Ухлай деса ухлай олмайди). Йигит эса туни бўйи шийпон айвонида ўтириб тамаки тутатиб чи;ади. (Бу кўриниш ;ам тасвирланади). Уларнинг ;аёлини узо;дан келаётган трактор овози бузиб юборади.
Рухсора(тожик  ;изи): Гуландом кетдик, трактор келаяпти.
Оксана (рус  ;изи): ;излар, бўлинглар, тушликка борамиз.
Йигитлар ;изларнинг пахталарини тракторгача олиб бориб беришади. Кейин ўзлариникини олиб келишади. Тракторчи талаба теримчиларнинг этаклари ли; тўла пахталарини тракторга ортади. Ма;суд кела солиб иккинчи этагини кўтармо;чи бўлиб турган Гуламдомнинг ;ўлидан олиб, уни тракторчига узатиб беради.
Гуландом: Ра;мат, овора бўлдингизда-а, Ма;суд ака?
Ма;суд: ;ўйсангиз-чи, Гуландом. Овораси борми? (Дейди овози о;иста титраб. Ма;суднинг я;ин келганидан Гуландомнинг юраги на; товонига бориб келади. У аста энтикиб, билинар-билинмас ;ансирайди. Йигит эса ;изнинг тим ;ора сочларининг ;идидан тамомила маст бўлиб ;олади. Унинг ранг-рўйи бирдан о;ариб кетади ).
5-кўриниш
Шийпондаги баланд-баланд чинорлар остига ;ўйилган узун хонтахта, атрофида ша;арлик теримчилар ўтириб ов;атланишади. Пахталарини тарозибон ор;али хирмонга топшириб бўлишган. Хушча;ча; йигитлардан бир-иккитаси бири куйиб-бири латифа айтади. Йигитлар хохолаб кулишади. ;изларнинг баъзилари ичаги узилиб кулишса, айримлари сипо ўтиришади. (Латифалар  ўзбек, рус тилларида  янграйди). Тушликдан сўнг яна ;амма этакларини олиб пахтазор оралаб кетади...
6-кўриниш
О;шом чўкай деб ;олган. ;уёш уф;да ;изариб ботмо;да. Ан;орда шир-шир сув о;ади. Йигит-;излар ювиниб-тараниб ;ар кунгидек муси;а тинглаб, ра;с тушиш учун шийпон майдонига тўпланишади. ;излар пардоз-андоз ;илиб, ясан-тусан ;илиб олишган. Йигитлар ;ам кўча кийимларини кийиб олишган. Ша;ардан “Ситора” ансамблли келган. ;аммаё;;а светомузика илиниб ;ўйилган. Замонавий куй-;ўши;лар янграй бошлайди. ;амма жўр бўлиб ра;сга тушади.
Рухсора: (Гуландомни ;ўлидан тортиб). Турмайсанми, ;адеб ўтираверасанми (русчалаб).
Гуландом: (Ўтирган жойидан жилгиси келмай). Тушгим келмаяпти, уяламан...
Виктория: (украин ;из): (Гуландомнинг икки ;ўлидан тортиб). Тур, тура;ол, Гуля, ра;с тушамиз. Бўл,бўл! (Биро; Гуландом турмайди. Унинг ;ижолатчиликдан ранги ;изариб кетган). Ёшлар борли;ни осмонга кўтариб, ;ий-чув ;илиб ра;с тушишади. Чинор тагида ўйланиб ўтирган Ма;суд Гуландомдан кўзини узолмайди. У бугун ;ам ;изнинг ёнига бориб, уни о;иста ра;сга таклиф этолмаса, ў;ил бола бўлмайди, (унинг кўнглидан шундай гаплар кечади).
Ни;оят о;иста ;ўши; янграйди (“Зима” ;ўши;и, Алсу ижросида), Ма;суд бироз дадиллашиб, ўзини ;ўлга олади-да, шоша-пиша, ;аяжонланиб Гуландомнинг олдига келади:
Ма;суд: Сизни ра;сга таклиф ;илсам бўладими, Гуландом?  Гуландом кутилмаган бу таклифдан бироз ўзини йў;отиб ;ўйгандай бўлади. Лекин Ма;судга беихтиёр ;ўлини узатиб, ўрнидан туради. Йигит ;изнинг ;ўлидан тутиб ўртаро;;а келади-да, икки кафтини ;изнинг белига ;ўяди. Гуландом эса ;ўлларини Ма;суднинг елкаларига ташлайди. Улар басма-бас тебрана бошлайдилар... Йигит ўзини аранг тутиб туради. У мана-мана йи;илиб тушиб шарманда бўлишдан ;ўр;ади. ;изнинг бўйи  йигитни  яна маст ;илиб ;ўйган. Гуландомнинг ;ам бели, елкалари билинар-билинмас учади. ;из о;иста титрайди...
Ма;суд ботинда ;изга юрагини очади-ю, тилига чи;аришга ботинолмайди. Шу билан бирга у куйнинг эндигина  тугаб ;олишидан ва Гуландомни яна йў;отиб ;ўйишдан ;ўр;ади. “Энди дадилро; бўлишим керак” дейди у ичида. “Юрагимни очмасам бўлмайди. Бўлак чидай олмайман. Айтаман, очи;ини айтаман”.
Ма;суд: Гуландом...
Гуландом: Индамайди.
Ма;суд: Мен сизни... Мен...Севиб ;олдим...
;из йигитнинг гапларини эшитиб ;уло;лари зир;ираб кетгандай бўлади.
Гуландом: Керак эмас, Ма;суд ака... ;ўйинг, керак эмас... Бизлар билим олишимиз керак... Бундай нарсалар ;а;ида ўйлашга ;али бизга эрта...
Ма;суд: Нега, нега энди... Мен орти; чидай олмайман... Мен сизни яхши кўриб ;олдим... ;а-;а, севаман. Сизсиз яшай олмайман...
Гуландомнинг ушбу пайт боши гир айланиб, оё;лари ўзига бўйсунмай кўяди. Йигит ;изнинг а;волини тушуниб ма;камро; ушлайди. Уни ўзига я;инро; тортиб энтикади.
Гуландом: ;ўйинг, ;ўйиб юборинг, нима ;иляпсиз, ахир. Керак эмас, сиздан буни кутмаган эдим. (;из шундай дея Ма;судни кўкрагидан итариб, югуриб  ёто;хонага кириб кетади).
7-кўриниш
Ярим тун. Ой нурида Гуландомнинг чиройли кўзлари катта планда кўрсатилади. У негадир йи;лайди. Юрагига ме;мон бўлган нотаниш бир хис-туй;уни тушовлай олмай ;ийналаётганидан юм-юм йи;лайди.
Гуландом: (Ичида) “Бу нимаси ўзи? Бу ;андай куч? Ба;римни номаълум бир дард нимталайди. Ихтиёрим ўзимда эмас. У борли;имни се;рлаб олгандай... Унинг кўзлари... Бу ;аро;лар намунча мени ;адеб ўзига чорлайди? Нега улар мени о;анграбодай ўзига ром ;илиб олмо;да? ;аё;дан илашди менга, бу дард? Эй, Олло;! Ўзинг менга мадад бергин. Ўзинг куч-;увват бергин! Бу туй;у мени ер билан яксон ;илмаса деб ;ўр;аман!”.
8-кўриниш
Орадан бир ойча ва;т ўтган. Бу орада Ма;суд билан Гуландом анчагина дўстлашиб ;олишган. Улар пахтани ;ам ёнма-ён эгатларда теришадиган бўлиб ;олишган. Ма;суд эрталабдан кечгача ;изнинг ортидан юради. Пахтасини кўтаришга ёрдамлашади. Кеч;урунлари бирга ра;с тушишади. Бугун курсдоши Маратнинг ту;илган куни. Ша;ардан ота-оналари келиб, зиёфат ;илиб беришди. Сову; кунлар ;ам бошланиб ;олган. Ёшлар ўша куни ;ишло; Маданият саройида яйради. Уч-тўрт шиша шампанский ;ам очилди. Ма;суднинг зўрлови билан Гуландом ;ам бир-икки хўплам шароб ичди. Илгари у о;зига ;ам олмаган эди. Шунданми, лоладай ;изариб кетган. Боши эса ер шаридай айланади. Дўстининг со;лиги учун Ма;суд ;ам бир-икки ;ада; май ичган. Шу куйи ёшлар тонггача ўйин-кулгу ;илишди. Ўша кечада Гуландомнинг кўнгли бе;узур бўлиб, таш;арига чи;мо;чи бўлади. Ма;суд уни ;ўлидан тутиб эшикка олиб чи;ади. Йигит билан ;из кўча четидаги улкан тош устига келиб ўтиришади. Гуландом сархуш бошини о;иста Ма;суднинг елкасига ;ўяди. Севгилисининг васлига етолмай, анчадан буён хуноб бўлиб юрган Ма;суд ўзини бўлак ушолмай ;олади. Унинг эрки ихтиёридан учиб, Гуландомнинг юз-кўзларидан ўпа бошлайди.. Гуландом эса бу тушми, ўнгги эканлигини англай олмайди. ;айндайдир ички бир куч уни йигитнинг о;ушидан халос бўлишга ёрдам беради.
Гуландом: (;афа бўлиб) А;лингизни еб ;ўйибсиз, Ма;суд ака. Сиздан буни кутмаган эдим. На;отки мени бахти;аро ;илмо;чи бўлсангиз? (йи;лайди). Мени ким деб ўйладингиз, на;отки кўзингизга шунчалик енгилтак бўлиб кўринаётган бўлсам?
 Ма;суд: Уна;а  деманг, Комила? Менинг  сизга бўлган му;аббатим самимий. Мен сизга уйланмо;чиман... Мени кечиринг, агар ;афа ;илиб ;ўйган бўлсам. Истасангиз, оё;ингизга ётиб узр сўрай. Азбаройи Худо, мени кечиринг, сизни сира ;ам ;афа ;илмо;чи эмасдим... (Бироз танаффусдан сўнг). Ша;арга ;айтишимиз билан уйингизга совчи юбораман.
 Гуландом: Овора бўласиз, Ма;суд ака. ;аёт сиз билан мен ўйлагандек содда ва гўл эмас. Сиз билан менинг ўртамда осмон билан ерча фар; бўлса. Сиз ша;арлик бой-бадавлат оиланинг фарзанди бўлсангиз, мен бўлсам ;ишло;лик, на ота-онаси, на тайин уй-жойи бўлган етим ва ;ашшо; бир ;из бўлсам...
Ма;суд: Ундай деманг, Комила. Мени  одамлар ўртасидаги бу каби тавофутлар сира ;изи;тирмайди. Мен соф, ;алол туй;уларга ишонаман холос. Мол-мулк, одамлар ўртасидаги фар;лар билан менинг ишим йў;. Мен учун инсоннинг гўзаллиги, унинг кўнгли ;имматро;дир... (Бироз сукутдан сўнг).Ша;арга ;айтгач уйингизга  албатта совчи юбораман... 
9-кўриниш
Ма;судларнинг уйи. Бу му;ташам саройни уй деб аташга тили бормайди кишининг. ;овли бежирим чўян панжаралар билан безатилган. (Таш;и кўриниши салобатли бўлган бирон бир муассасанинг таш;и кўринишини кўрсатиб ;ўйса ;ам бўлади). Саройга кираверишда улкан ме;монхона бор (ёки холл). Зал шифтида уч-тўртта улкан-улкан биллур ;андиллар осилиб туради. Уй деворларига оппо;, бордан на;шлар ишланиб, ;ар жой-;ар жойларга катта-катта тош ойналар ўрнатилган. Хонанинг ;ар бир деразасининг узунлиги 3-4 метрга етади. Оппо; ;илиб бўяб ;ўйилган. Хуллас, хона бу ерга кирган кишининг кўзларини ;амаштиради. Зал ўртасида ойнаванд хонтахта ;ўйилиб, атрофига усти ;имматба;о мато; билан ;опланган кресло, диванлар туради. Каттакон гултувакларда ;ар хил гул, ни;ол кўчатлари. Диванда Ма;суднинг ота-онаси Мардон ака билан Васила опа ўтиришади. Шу пайт эшик очилиб таш;аридан хизматкор кириб, кўшниси йў;лаётганини айтади. Васила опа ён ;ўшниси Фотимахонни ;учо; очиб, очи; юз билан ;арши олади. Аёл ме;мон билан сўрашгандан сўнг, Мардон ака телевизор томоша ;илиш учун ;ўшни хоналардан бирига кириб кетади.
Васила опа: Келинг, айланай, ;айси шамоллар учирди?
Фотимахон: ўзим, ая, шундай, сизни бир йў;лаб ўтай девдим.
Васила опа: Жуда яхши ;илибсиз-да, синглим... Эшик-эллар, бола-ча;аларингиз эсон-омонми?
Фотимахон: ;уллук, ая, Худога шукур. Ўзларингдан сўрасак. Со;-саломат юрибсизларми? Ў;ил-;излар, ;ариндош-уру;лар тинчми?
(Аёллар ;ол-а;вол сўрашгунча хизматкор аёллардан бир-иккитаси ме;монга нон-чой ;ўя бошлашади)...
Фотимахон: Шу десангиз, ая, сизга айтадиган бир нозик гапим бор эди?
Васила опа: ;ани, синглим, нима гап экан? Тортинмай айтаверинг.
Фотимахон: Аввалига аралашмай ;ўя ;олай деган эдим. Виждоним йўл ;ўймади. ;ар ;олда бир девор ;ўшни бўлсак...
Васила опа: Нима гап ўзи, ;ўшнижон? Тинчликми?! Мени кўп хавотирлантирмай, тезро; гапиринг, илтимос.
Фотимахон: Сизнинг бу гапдан хабарингиз борми, йў;ми, билмадим? Ма;суджон....
Васила опа: Айтинг, айтаверинг. Ма;суджон бирон нарса ;илиб ;ўйибдими?
Фотимахон: (бироз ;ижолат чекиб): Ўзингиздан ;олар гап йў;, мен Масуджон ў;ийдиган олийго;да фаррош бўлиб ишайман. Ў;лингиз ;а;ида университетда ;ар хил гап-сўзлар юрибди...
Васила опа: ;андай гап экан у? Бундо; бир тушунтирибро; гапирсангиз-чи, ;ўшнижон?
Фотимахон: Айтишларича, Ма;суджон дорилфунунда ў;ийдиган бир ;из билан...;алиги...
Васила опа: Нима ;алиги...Очи;ро; айтинг, жон синглим...
Фотимахон: Хуллас, гапнинг ;искаси ўша ;из ў;лингизнинг бошини айлантириб юрибди экан...
Васила опа: Вой, шўрим! Хабарим йў; экан. Айтувдим-а ўзим ;ам Ма;суд анча ўзгариб ;олди, деб. Ким экан у мегажин?!
Фотимахон: ;ишло;и бир аравакашнинг ;изи эмиш...
Васила опа: Вой, она бўлмай мен ўлай. Энди нима ;иламан?! Тўн;ич ў;лимдан кутганим шу эдими? ;а, бола тушмагур-ей, ;али пахтадан ;айтиб келсин, бир адабини бериб ;ўяй. Не-не орзу-ниятларда ў;ил ўстириб етган ерим шу бўлдими? Бу гапларни дадаси эшитмасин ;аргиз. На; калласини олиб ;ўяди-я. Эй, Худо, энди келиб-келиб, одам ;уриб кетгандай аравакашга куда бўламанми? Йў;, улар бизнинг тенгимиз эмас. Одамлар, ;ариндош-уру;лар нима дейди? Таги паст бир ;изни ;андо; ;илиб бу уйга олиб келамиз! Ўзингиз ўйлаб кўринг, ;ўшни, бу нима кўргилик, ахир...
Фотимахон: ;ўйинг, тинчланинг, аяжон...Мен одамлардан эшитганимни айтдим-;ўйдим-да... Балки бу шунчаки миш-мишдир. Тўйдан олдин томоша ;илмай турайлик. Ў;лингиз келсин аввал. У билан гаплашинг олдин. Кейин бир гап бўлар...
10-кўриниш
Шу дам ;овлига Ма;суд кўрпа-тўшакларини кўтариб тўсатдан  кириб келади. Кутилмаганда кириб келган ў;лини кўриб, Васила опа чўчиб кетади. Ў;лини ;учо;лаб, ба;рига босиб юз-кўзларидан ўпади.
Ма;суд: Ассалому алайкум, ая, тинч ўтирибсизларми?
Васила опа:  Ваалайкум ассалом, болам, эсон-омон ;айтдингми? У ерда о;риб-нетиб ;олмадингми (ў;лининг кўзларига синчковлик билан ;арайди).
Фотимахон: Майли, опа, мен чи;ай бўлмаса. Мана, болангиз ;ам ба;рингизга келиб олди...
Васила опа: Яна бироз ўтирсангиз бўларди, Фотимахон... Тузукро; чой-пой ;ам ичолмадик...
Фотимахон: Ра;мат, опа Худо хо;ласа, чойни тўйларда бемалол  ичиш насиб ;илар... 
Васила опа: Айтганингиз келсин, эгачи, барчамизни Алло; тўйларга етказсин. Уйдагиларга салом айтинг, тез-тез чи;иб туринг яна.
Ме;мон чи;иб кетади.Ма;суд уй ичидагилар билан ;учо; очиб кўришади. Онаси билан сўрида ўтириб  дуо ;илишади.
Васила опа: Яхши келиб олдингми, болам. Уё;да ;инайлмадингми, иш;илиб? Рангинг анча сини;иб ;етибди. Анча ;орайибсан ;ам... 
Ма;суд:  ;аммаси жойида, аяжон. Албатта, ахир пахта томнинг тагида ўсмайди-ку, ;ар ;олда. Кечгача ;уёш остида ;орайган бўлсам ;орайгандирман-да. Офтобнинг со;ли;;а фойдаси бор. Энди ;ишда сов;отмайман-да (кулади). 
Васила опа: Иш;илиб тинчликми ўзи? Эндигина сен ;а;ингда бир ножўя гап эшитиб, ўзим ;ам ;ижолат чекиб ўтирган эдим...
Ма;суд: Сиз ;ижолат чекадиган нима иш ;илибман, ойидон?
Васила опа: Ўзингни гўлликка солма, болам. “Касални яширсанг – иситмаси ошкор ;илади”,  дейишади. Сен ;а;ингда ма;аллада дув-дув гап юрибди экан. ;андайдир бир аравакашнинг ;изига илашиб ;олганмишсан...
Ма;суд: ;а, ойижон, шундай денг. Ай;о;чиларингиз яхши ишлашар экан. Бу ;а;да ўзим ;ам  сизга о;из очмо;чи бўлиб келган эдим...
Васила опа: “Шамол бўлмаса теракнинг учи ;имирламайди”, деб тў;ри айтишган эканда-да,  ота-боболаримиз... Хўш, ;уло;им сенда, ў;лим...
Ма;суд: (уялиб). Мен бир ;изни ё;тириб ;олдим. Ўшанга уйланмо;чиман. Унинг исми Гуландом, ;ишло;да яшайди, менинг курсдошим...
Васила опа: Эсингни еб ;ўйибсан, болам. Кимнинг фарзанди эканлигингни биласанми, ўзи?  Мен икки дунёда ;ам сен айтган аравкашнинг ;изини уйимга келин ;илиб туширмайман. Ўлсам ўламанки, ;аргиз арвакашга ;уда бўлмайман. Отанг ;ам бу фикрингни ;еч ;ачон ;ўлламайди.
Ма;суд: Сизлар совчи бўлиб боришни хо;ламасангизлар, уларникига ўзим совчи бўлиб бораман. Мен ;ам у ;издан бош;асига икки дунёда ;ам уйланмайман... ;аттоки мендан воз кечсангизлар ;ам...
(Ма;суд шу пайт аччи;ланиб ўрнидан туриб ўз хонасига кириб кетади).

11-кўриниш
Университетда ;али дарслар бошланиб улгурмаган. Талабаларга ;ишло; хўжалик ишларидан сўнг бир ;афталик дам олиш берилган. Ма;суд “Нексияда”  Гуландом исти;омат ;илувчи ;ишло;;а келади. ;ишло; болакайларидан сўраб-суриштириб, Гуландомни излаб топади. Уни машинага ўткизиб, ;ишло; четига олиб кетади.
Ма;суд: Хуллас, мен сизнинг ;ўлингизни сўраб келдим. Сиздан ;еч нимани яширмо;чи эмасман. Сиз ;а; бўлиб чи;дингиз. Онам бизнинг тўйимизга мутла;о ;арши чи;ди. Лекин менга сиздан бош;асининг кераги йў;. Мен сизсиз яшолмайман...
Гуландом: (анчагача индамай ўтиради). Мен сизга айтмаганмидим. Биз сиз билан бош;а-бош;а олам одамларимиз. Шундай бўлишини мен олдиндано; билганман. Шундай экан, ўзингизни ;ам, мени ;ам бош;а ;ийнаманг. Биз о;имга ;арши юролмаймиз, ахир...
Ма;суд:  Лекин менинг фикрим сизникидан баш;ачаро;. Сиз билан мен бир хил одамлармиз. Миллатимиз ;ам, динимиз ;ам, ватанимиз ;ам бир. Мен инсон ;аётини, бахтини бойлик билан ўлчамайман...(бироз танаффусдан сўнг). Шундай экан, менга турмушга чи;ишингизни илтимос ;иламан. Менга ишонмасангиз, ;озиро; ;ишло; кенгашидан нико;имизни ;айд этишга тайёрман. Фа;ат сиз рози бўлсангиз бўлгани.
;из бу ;алтис таклифдан ўйланиб ;олади. Лекин йигит ;изни машина ичида анчагача кўндиришга ;аракат ;илади. ;из ни;оят рози бўлади. Сўнгра улар тў;ри ;ишло; кенгаши идорасига келишади. Йигит у ердаги масъул одамлар билан келишиб, уларнинг нико;ини навбатсиз ;айд этиб беришни сўраб, уларга пул таклиф ;илади. Ни;оят, ёшларнинг нико; маросими бўлиб ўтади, уларга тантанали равишда нико; ша;одатномаси топширилиб, паспортларига штамп босилади  (бу кўринишлар овозсиз акс эттирилади). Сўнгра улар ;ишло; масжидига йўл олишади. Бир кўзойнакли ;ари мулла Ма;суд билан олдиндан келишилган ;олда  ёшларга нико; ў;ийди. Ўша куни Ма;суд ;изни ша;ар четида, у опаси  Ойбарчин билан хайрлашиб, жомадонларини олиб чи;;унига ;адар  кутиб туради. Сўнгра улар машинага ўтириб, ша;арга бахтиёр жўнаб кетишади. 
12-кўриниш 
Дорилфунун ёто;хонаси. Гуландом исти;омат ;иладиган хонага унинг  курсдош йигит-;излари  тўпланишган. Ўртада безатилган стол. Ёшлар Ма;суд билан Гуландомнинг камтарона  тўйини ўтказишади. Барча икки ёшни янги оила  ;ургани билан ;утлашади. Анчагача ўйин кулгу-;илишади, ра;сга тушишади. Курсдошлар аллама;алда  икки ёшни ўша хонада ;олдириб, чи;иб кетишади...    
13-кўриниш   
Орадан сакиз ой ўтади. Бу орада Гуландомнинг ;омиласи ;ам саккиз ойлик бўлиб ;олган. ;амхоналари Рухсора билан Оксана ;ар куни дарсга кетишади. Ма;суд бўлса бир-икки парадан сўнг “;очиб” Гуландомнинг ёнига келиб хабар олади. Улар жуда бахтиёр. Ўзларича орзу-ниятлар ;илишади. Ширин-ширин хаёллар суришади.
(Шу ерда Ма;суд ўйга толади)
Ички монолог: Яхшиям, нико; ў;итиб, ;онуний эр-хотин бўлиб олибсиз.  Ким билибди, дарров бола бўлиб ;олади деб? Алло;нинг буйру;и экан. Худо хо;ласа Гуландомни кўз ёриши билан уйга олиб кетаман.  Иш;илиб ота-онам бунга рози бўлишса бўлгани. Айтадилар- ку “Ота рози - Худо рози”, деб.
Ма;суд: ўзингизни ;андай ;ис ;иляпсиз. Кайфиятингиз чо;ми? Кўнглингиз бе;узур бўлмаяптими? Худо хо;ласа, уйга олиб кетаман. Сиз фа;ат бирозгина сабр ;илиб туринг...
Гуландом: Сиз ;еч хавотир олманг, а;волим ёмон эмас. Анча тузукман. Биро;... Биро;...
Ма;суд: Хўш, нима  демо;чисиз...
Гуландом: Ота-онангиз мени ;абул ;илишармикин? Мени бу а;волда кўришса нима дейишаркин?
Ма;суд: Биз, Худо хо;ласа,  бахтли бўламиз. Сиз эсон-омон бўшаниб олинг, ота-онамга айтиб, уйимизга олиб кетаман. Катта тўй ;иламиз. Боламиз ;а;ида ;озирча уларга индамай тураман...
Гуландом: Шундайлиги шундайку-я! Биро; севги бош;а, хаёт бош;а-да! Сиз бой-бадавлат бир оиланинг фарзанди бўлсангиз. Мен бўлсам... Мен бўлсам...
Ма;суд: Илтимос, Гуландом, ;адеб шуна;а деяверманг. ;аё;даги гапларни гапириб ўзингизни ;ийнаманг. Бой бўлсак ;илибди? Осмон узилиб ерга тушибдим. Бойлик – ;ўлнинг кири, ахир. Бир ювса кетади. Мана кўрасиз, ;аммаси яхши бўлади...Сиз фа;ат ;аяжонланманг... Келишдикми?
14-кўриниш
Васила опа хонадонига яна бир девор ;ўшиниси кириб келади.Улар ;учо; ёзиб кўришишади.
Васила опа: Келинг, келинг, ;ўшни, сизни ;айси шамоллар учирди. Тунов куни тўйда шундо;;ина ёнма-ён ўтирибман ;ам тузукро; ёзилиб гаплаша олмадик.
Фотимахон: Ассалому алайкум опа, тан жонингиз со;ми, эсон-омонмисиз?
Васила опа: Ваалайкум ассалом, синглим, ўзингиз тинч-омонмисиз, бола-ча;алар тинчми?
Фотимахон: Худога шукур, ;аммаси тинч... Шу десангиз, тунов куни  ў;лингизни дорилфунунда  бир о;ироё; келин билан кўриб ;олган эдим. Бир кўнглим, сизга индамай-ла ;ўяверсаммикин, дедим. Биро; хавотиримни ;еч яшира олмай, ;узурингиз кириб келавердим яна. Бунинг учун айбга буюрмайсиз. Назаримд бу ўша, ;амма гапириб юрган ;из бўлса керак...
Васила опа: Вой, эгачи, ўтакамни ёриб юборай дедингиз-а? Тфу-тфу (кўйлагининг ичига тупуради). ;ўйсангиз-чи, менинг ў;лимнинг ;ўлидан буна;а ишлар келмаса керак... 
Фотимахон: Билмадим яна, лекин бу ;а;да бутун университет гап ;илиб юрибди. Ў;лингиз бу ;изга ;онунан уйланганмиш. Сельсоветдан нико;дан ўтишибди. Нико; ;ам ;илишиб улгуришган эмиш...
Васила опа: Вой ўлай, одамнинг оласи ичида деб шуни айтишаркан-да. Дунёда шунча ишлар бўлиб ўтса-ю, на;от мен бундан бехабар ;олсам. Яна ўз ў;лим ;а;ида-я...
Шу дам Васила опа бироз ўзини ёмон ;ис эта бошлайди. Ичкаридан  Мардон ака югуриб чи;ади.  Васила опага “Карвалол”  томчилаб ичиришади. Аянинг а;волини кўриб,  Фотимахон ;ижолат тортади.
Фотимахон: ;а менинг тилим ;урсин. ;аердан ;ам сизга бу гапларни айтдим-а, опажон, мени кечиринг... Узр, мен борай бўлмасам... Илтимос, менинг гапларимни юрагингизга унчалик я;ин олманг... Худонинг айтгани бўлади, сиз ўзингизни ;ўлга олинг... 
Ме;мон чи;иб кетиб, Васила опа бироз ўзига келгач, хизматчи аёл Мардон акани ча;ириб чи;ади.
Васила опа: Дадаси, ;ой дадаси, Фотимахон бизникига нега чи;ибди денг?
Мардон ака: Нега бўларди. Одам бор ерга одам келади-да. Ахир биринчи бор кириб келиши  эмас-ку, буни овоза ;илиб, пойандоз ёзгани.
Васила опа: Йў;, дадаси, сиз билмайсиз, ;али  ;еч нимани билмайсиз?
Мардон ака: Хўш, бўлмаса айтиб бер, мен  ;ам билиб олай. Сен айтмай туриб мен ;айдан ;ам билиб олар  эдим, ахир? ;изи; гапирасан-да, хотин..
Васила опа: Сизга ;азил бўлса бўлгани. Ў;лингизнинг юриш-туриши билан сира ишингиз йў;.
Мардон ака: ;а, ў;лимизга нима ;илибди?
Васила опа: У бир ;из билан анчадан буён юрар экан.
Мардон ака: ;а, юрса нима бўлибди. Шунга ;ам ота гўри ;ози хонами?
Йигитчиликда юради-да...
Васила опа: Вой-вой, манави одамни, ёнидан ел ўтмай гапиради-я.У ;из таги паст бир аравакашнинг ;изи эмиш. Ў;лингиз ўшанга уйланиб олганмиш...
(Мардон ака шундагина бироз сергаклашади. Бироз ўйланиб туриб ;олади).
Мардон ака: Чакки бўлибди-ку, буё;и бўлмаса. Уни ;айдан илаштира ;олди экан?
Васила опа: Э, ;озир бу каби саё;лар кам деб ўйлайсизми ша;арда? Бойларга келин бўламан деб юрган гадойваччалар ;анча? Вой, шўрим, ўлибгина ;олмадимми, энди нима ;иламан?
Мардон ака: Нима ;илардинг? Ў;лингни зудлик билан таг-туглик, ўзимизга тенг кела оладиган бирон бир оиланинг ;изига уйлаб ;ўйишинг керак. Бўлак иложи йў;...
Васила опа: ;а,;а, тў;ри айтасиз. Уйлаб ;ўйиш керак. Эртагаё; ;из излашга тушаман. Бир ;афтада уйлаб ;ўймасам, Васила отимни бош;а ;ўяман...
15-кўриниш
О;шом чўкиб ;олган. Мардон акаларнинг хонадони. Ме;монхонадаги ;андиллар ял-ял ёниб кўзни ;амаштиради. Эшикдан Ма;суд кириб келади.
Ма;суд: Ассалому алайкум, дада, ая, яхши ўтирибсизларми.
Мардон ака: Ваалайкум ассалом, ў;лим, келдингизми?
Васила опа: Чарчамай ў;иб келдингми, болам? Намунча ;аяллаб кетдинг...
Ма;суд: Университетда ушланиб ;олдим...
(Шу пайт Мардон ака билан Васила опа бир-бирларига ;айратомуз ;араб ;ўйишади).
Васила опа: Кел, ўтир, бироз дамингни олиб ол. Кейин ошхонага кириб ов;атланамиз, (дея Мардон акага ;араб ;ўяди, кампирининг имо-ишорасини тушунган)
Мардон ака: Хўп, майли, сизлар она-бола гаплашиб ўтира туринглар. Мен бироз ёнбошлаб, телевизор кўрай...(деб ;ўшни хонага кириб кетади).
Васила опа: озгина танаффусдан сўнг ў;лига караб: Ў;лим, шу десанг, отанг билан масла;ат ;илиб, сени уйлантириб ;ўйишга а;д ;илдик...
Ма;суд онасининг гапини эшитиб сесканиб тушади.
Ма;суд: Нега энди ;е йў;-бе йў; бирдан шундай фикрга келиб ;олдиларинг? Ахир мен ў;иётган бўлсам... (дейди бироз ўзини йў;отиб, рангги о;арган ;олда)
Васила опа: (бироз ўйланиб): Кўз остингга олиб ;ўйган бирон бир ;из-пизинг борми? (дея текширган куйи  Ма;суднинг кўзларига термулади).
Ма;суд эса кутилмаган бу саволдан бироз эсанкираб ;олди...
Васила опа: Хўш, нега индамайсан? Мен ўзим сенга ;из истайверайми, ё...
Ма;суд: Йў;, ойи, керак эмас (дейди йигит  шошиб)...;а, бор... Биз ;аттоки турмуш ;ам ;уриб улгурганмиз... Мени кечиринг...
Васила опа: Нима дединг? У ким ўзи? ;аерлик? Кимнинг боласи? Таг-туги борми?
Ма;суд: Бунинг нима фар;и бор?
Васила опа: ;изи; гапирасан-да, болам. Фар;и бўлганда ;андо;? Ахир отанг кўпни кўрган, кимсан фалончи бўлса.
Ма;суд: У ;изнинг исми Гуландом. У ;а;да аввал ;ам сизга бир неча бор айтиб берган эдим. ;аттоки совчи бўлиб боринг деб ;ам сўранганман. Лекин... Лекин... Сиз менинг ;албимга ;уло; солмадингиз... У билан биз бир курсда ў;иймиз Ота-онаси йў;, етим. Опаси билан яшайди. Отаси аравакаш ўтган экан...
Васила опа: Ўйлаб гапираяпсанми, ў;лим. Нима, бизларни тириклайин гўрга ти;мо;чимисан? У ;из бизнинг тенгимиз эмас! Ўзинг ўйлаб кўр, ;ишло;дан келин тушириб келсак эшитган ;уло;;а яхши бўлмас, ахир. ;олаверса, у ;ашшо; бир ;из бўлса. Эсинг жойидами, ўзи болам? Сендан буни кутмаган эдим...
Ма;суд: Биз бир-биримизни яхши кўрамиз...
Васила опа: Буна;а гаплар киноларда бўлади, ў;лим. ;аёт эса бош;а нарса. Бизнинг ;ам орзу-;авасимиз бор, ўзимизга яраша. Ахир шу ниятда, сени катта ;илганмидик? Бой-бадавлат, ўзимизга ўхшаган жойдан келин оламан деб не-не орзулар ;илиб юрган эдим. ;ўй, болам, бу шаштингдан ;айт... ;из танлашни менга ;ўйиб бер. Эсли-хушли келин оламан. Кўчадан топганларинг уй ;илмайди. Яхши бўлса бошингни айлантирармиди...
(Онасининг кинояли гапларини тинглаб ўтириб Ма;суднинг ;уло;лари ;изариб кетади).
Ма;суд: Буни хо;лайсизларми, йў;ми, энди менга бунинг ;изи;и йў;, ани;ро;и жуда кеч. Мен бу ;изга алла;ачоно; уйланганман. Ишонмасангиз мана паспортимни, нико; ша;одатномамизни кўринг.... (Ма;суд сумкасидан  ;ужжатларини чи;ариб, онасига кўрсатади). Буни орти; яшириб юролмайман. Мен Гуландомни уйга олиб келмо;чиман...
Ў;лининг нико; ша;одатномасини кўрган Васила опа бирдан хушидан кетади. Ма;суднинг овозини эшитиб ичкаридан  Мардон ака югуриб чи;ади. Бехуш ётган хотинини кўриб улар “тез ёрдам” ча;иришади. Хушсиз ётган Васила опани “тез ёрдам” машинасида касалхонага олиб кетишади...
16-кўриниш
Касалхонанинг кардиология бўлими.Палатага елкасига о; коржома ёпинган Мардон ака билан Ма;суд кириб келишади. Васила опа хушига келган. У ўнтаган ;олда, ў;лига юзланади.
Васила опа: Агар мени десанг мен айтган ;изга уйланасан. Акс ;олда менинг сендай ў;лим йў;. Берган о; сутимга розимасман...
Мардон ака: Сен фа;ат ;аяжонланма. Сенга ташвишланиш мумкин эмас. ;аммаси сен айтгандай бўлади. Ў;линг албатта бизнинг айтганимизни ;илади. (Ў;лига ;араб ;ўмрайиб) Шундайми, Ма;суд, дейди...
Ма;суд нима дейишини билмай ерга ;араб ўтириб ;олади...
17-кўриниш
Эртаси куни дорилфунунда кимдир биров Ма;суднинг сумкасига ў;ирликка тушади. У ердан паспорти, нико; ша;одатномасини олиб ;ўяди. Мардон ака ёллаган бу безорилар сўнгра Гуландомнинг ;ишло;ига бориб, ;ишло; кенгашидаги ;ужжатларни у ердагиларга катта пул бериш эвазига  йиртиб ташлашга муваффа; бўлади.
Тез орада Ма;судга таниш милиция ходимлари ёрдамида янги паспорт олиб беришади. Бу орада Васила опа касалхонадан тушади. У тўйни узо;;а чўзиб юрмайди. Тез кунларда тўй тараддудини бошлаб юборади. Ма;суд эса нималар бўлаётганини англаб етолмас эди. Онасига бола ;а;ида о;из очай деса, тили бормайди. Бировнинг ;изига о;из ;ам очиб ;ўйишган. Ма;суд икки ўт орасида ;олади. Бир ёндан Гуландомдан ажралиб ;олишидан ;ўр;са, иккинчи тарафдан ота-онасининг раъйини ;айтаролмайди. Кечалари шу ;а;да ўйлаб, уй;улари кочиб ;етади.
18-кўриниш
Ма;суднинг уйланаётганини дугоналаридан эшитган Гуландом эса ўзини ;ўярга жой тополмайди. Хонаси эшигини ;улфлаб олиб ;он-;аро ;а;шаб йи;лайди. Шу пайт тўсатдан эшик та;;илаб ;олади. Гуландом дугоналаримдан биронтаси бўлса керак деб, кўз ёшларини артиб ўрнидан туради. Тўз;иб кетган сочларини тў;рилаб, эшикни очади. Эшик ортида Ма;суд туради. Кутилмаган бу учрашувдан Гуландом ўзини йў;отиб ;ўяди. У эшикни ;айта ёпиб ;ўймо;чи бўлади-ю, улгуролмайди. Ма;суд ба;увват ;ўллари билан эшикни тутиб ;олади.
Гуландом: ;ўйиб юборинг эшикни. Нега келдингиз?
Ма;суд: Эшикни очинг, Гуландом. Сизга айтадиган гапим бор.
Гуландом: Керак эмас. ;аммасидан хабарим бор. Мени ўз ;олимга ;ўйинг энди.
Ма;суд севгилисини ;ўярда-;ўймай ичкарига киради. Киради-ю хона ўртасидаги стол ёнидаги стулга ўтириб бошини чангаллаб олади. Улар анчагача жим турадилар. Танаффусдан сўнг:
Ма;суд: Мен ўз ;о;ишим билан уйланаётганим йў;. Ота-онам мажбур ;илаяпти...Истасангиз ;озиро; бирон ё;;а бирга ;очиб кетамиз..
Гуландом: Ўзим ;ам билган эдим та;диримизнинг шундай тугашини. Мен а;мо;ман. Ахир сиз билан менинг орамизда ер билан осмонча фар; бор. Мен бир ;ашшо; аравакашнинг ;изи бўлсам. Сиз бўлса бой-бадавлат хонадоннинг эрка фарзандисиз...
Ма;суд: Етар, бас ;илинг, Гуландом. Энди сиз ;ам мени пичо;сиз сўйманг...
Гуландом: Тентак бўлмасам ўйламай-нетмай сизга кўнгил бериб ;ўярмидим? Янглишдим. Адашдим. ;а-;а, адашдим. Энди мен нима ;иламан?! Бошимни ;ай деворга ураман. Нима деган одам бўлдим. ;ишло;;а ;айси юз билан ;айтиб бораман?! Одамлар нима дейди...Эй, Олло;, нега мени бу ;адар  бечора, камба;ал ;илиб яратдинг? На;отки мен кабиларнинг ;аттоки севгани ;ам ха;лари бўлмаса?! Эво;, бу не кўргулик?! Кўрпамга ;араб оё; узатсам бўлмасмиди?
Ма;суд: ;ўйинг, Гуландом, ўзингизни босинг. Ту;илажак боламизни ;ийнаманг. Мана мен айтди дерсиз, ;аммаси яхши бўлади. Биз эртами-кечми, албатта бирга бўламиз...
Гуландом:  Бас ;илинг, бас ;илинг, Ма;суд  ака! Мени шунча алдаганингиз етар. Бўлди! Кетинг энди. ;аммаси бекор. Эртага тўйингиз экан. ;айли;ингиз билан бахтли бўлинглар. Мени эса ўз ;олимга ;ўйинг энди... ( у юм-юм  йи;лайди)
19-кўриниш

Мардон акаларникида тўй бошланган. Эрталабки нонушта берилиб, келди-кетди авжига чи;;ан. (Тўй маросимлари иложи борича тўли; кўрсатилади). Аста-секин о;шом чўкади. Куёв навкарлар келинникига кетишган. (Келин тарафдаги маросимлар ;ам ;исман кўрсатилади). ;амма бахтиёр. Биргина Ма;суд хомуш...
20-кўриниш
Ёто;хона. Гуландом кечадан буён йи;лаб чи;ди. Бугун дам олиш кунлиги учун дугоналари Рухсора  билан Оксана ;ам дарсга боришмаган. Улар ;адеб Гуландомга тасалли беришади.
Рухсора: ;ўй, энди, дугонажон. Тинчлангин. ;еч бўлмаса гўдагингга ра;минг келсин.
Оксана: Бас ;ил энди, Гуландом. ;озир мен ;ам сенга ;ўшилиб йи;лаб юбораман. Эй, Худо, нега одамларни бунчалик ;ийнайсан-а?
Бироздан сўнг Гуландом ;орнини ушлаб ўнтай бошлайди. Гуландомнинг а;волини кўриб ;изларнинг рангги о;ариб кетади. Рухсора югуриб “тез ёрдам” ча;ириш учун таш;арига чи;иб кетади. Оксана эса Гуландомга ётишга ёрдамлашади.
21-кўриниш
Тўй авжига чи;;ан. Куёв жўралар “Ёр-ёр” айтиб келин тушириб келишаяпти. Кўча томонда улкан гулхан ёнади. Куёв келинни кўтариб тушириб ;ўяди... Куёв-келин даврани айланиб тўридан жой оладилар. Уларнинг ортидаги гиламда “Ма;суд ва Дилфузахон! Бахтли бўлинглар “деган ёзув. ;утловлар, куй-кўши;лар авжга минади. ;ий-чув, тўс-тўполон бошланади.
Даврада ;ар хил миллат вакиллари ўтиришади. Улар бири ;ўйиб-бири ра;сга тушишади. Табриклар ;ам уч-тўрт тилда янграйди. Машхур хонандалардан бири ;ўши; куйлайди. Дастурхонда йў; нарсанинг ўзи йў;. У шуна;анги дид билан безатилганки, кишининг о;зидан сув келиб кетади.
22-кўриниш
Ту;ру;хона. Гуландомни аравада ту;дириш хонасига олиб кириб кетишади. У ;адеб алжирайди. О;-во; деб, йи;лаб-си;тайди. Баъзан “Ма;суд ака, Ма;суд ака”, деб алжирайди. Го;о онасини ча;ириб бўзлайди...
23-кўриниш
Тўйхона. Тўрида куёв билан-келин ўтиришади. Ўйин-кулгу боягидай давом этади. Келин катта планда кўрсатилади. Унинг ;имматба;о нико; либоси-ю, тилла та;инчо;лари яхшилаб тасвирланади. Кейин катта планда Ма;суднинг кўзлари кўрсатилади. Улар жуда мунгли. Ма;суд бошини ;ам этган куйи ўтиради.
24-кўриниш
Ту;ру;хона. Гуландом ту;ру;хонада. У ;ий;иради. Ба;ириб, онасини ча;иради.
Доя: Ўзингни  ;ўлга  ол, ;изим. ;ани, кучан, ;атти;ро; кучан.
Гуландом: Ойи. Ойижон, мени кечиринг. Мени кечиринг... Иммм, имм, мен ту;олмайман, бу кунимдан ўлганим яхши, Ўлганим яхши.
;амшира: Уна;а деманг, синглим. Яхши ният ;илинг. Яхши гапга ;ам, ёмон гапга ;ам фаришта “омин” дейди, ахир.
Дояларнинг ;ўли-;ўлига тегмайди. Улар ;аяжонланиб ;адеб уё;дан буё;;а бориб келадилар. Тонгга я;ин ча;ало;нинг йи;и товуши эшитилади Афсуски, Гуландом бу оламдан кўз юмади...
25-кўриниш
Тонгга я;ин тўй ;ам тар;ай бошлайди. Кўчани босиб кетган машиналар аста-секин ўрнидан ;ўз;ала бошлайди.
26-кўриниш
Ту;ру;хонада ча;ало;нинг чин;ираган овози эшитилади. У оё;-;ўлларини типирчилатиб, жа;он-оламни бузиб йи;лайди.
;АДР ОРТИДАН ;УЙИДАГИ МАТН ЯНГРАЙДИ:
“Ча;ало; йи;лайди. На отаси, на онаси бор унинг. Афсуски, она сутидан бир ;ултум ;ам тотиб кўриш насиб этмади, бу ча;ало;;а. Унинг айни пайтда чин;ираб йи;лаётганидан на онаси, на отаси хабардор. У кимга, нима учун тинмай инграяпти. Афсуски, бу саволга ;еч ким жавоб бера олмайди”
1-;ИСМ ТУГАДИ.

2-;ИСМ
Фильм биринчи ;исмдаги каби бошланади. (Муаллиф, сценарий муаллиф режиссер ва бош;алар ўша-ўша). (”Комила ;из” ;ўши;и янграйди.
1-кўриниш
Гуландом ту;илиб ўсган ;ишло;. Соди; аравакашнинг кулбаи вайронасига бутун ;ишло; кўчиб келган. Бежон Гуландомни ча;ало;и билан ;ишло;;а олиб келишган. Са;ардан буён бу ерда хотин-халажларнинг йи;иси эшитилади. Устига ;ип-;изил алвон бахмал ёпилган анбар узра Ойбарчин опа (Гуландомнинг ту;ишган опаси), узо;-я;индан келган ;ариндош-уру;лари дод-фарёд ;иладилар. Мусулмончиликнинг барча маросимлари иложи борича кенгро; кўрсатилади. Пешинга я;ин одам-олам тўпланиб, мар;умага жаноза ў;илади. Эркаклар аста-секин тобутни кўтариб ;ишло; ;абристони томон кета бошлайдилар. Азадор хотин-;излар уларнинг ортидан кўчагача уввос солиб чи;адилар. ;овлининг бир четидаги дарахтга осиб ;ўйилган халинчакда ча;ало; йи;лаб ётади. У шунчалар инграйдики, чин;ири;идан юраклар ларзага келади. Гўдак йи;иси фонида тепаликка кўтарилиб бораётган бир тўда одамлар тасвирланади. Уларнинг елкаларида ўша устига алвон бахмал тўшалган анбар. Бу тасвир тобора узо;лашиб, кичрайиб бораверади. Ча;ало; йи;иси эса ;уло;ларни ;оматга келтириб янграйверади. Бирдан шамол кўтарилиб, халинчакни уё;дан буё;;а тебрата бошлайди. Кадр ортидан эса ;уйидаги матн ў;илади:
“Водари;! Дунё, бунчалар бешаф;ат бўлмасанг? Бешиги холасига, беланчаги шамолларга ;олган бу ча;ало; юракларни хуфтон этиб бунчалар йи;ламаса...”.
2-кўриниш
Мардон акаларнинг хонадони. Бу ерда “Юзочди” бошланган. Ўн олти хонадондан иборат бу иморатнинг деярли хамма хоналари ме;монлар билан лик тўла. Иккинчи ;аватдаги учта катта-катта хоналарга келиннинг сеплари ёйилган. Бири-биридан ;имматбахо мато;лардан тикилган либослар. Ме;монларнинг уст-бошларини айтмайсизми? ;ай-;ай, дастурхондаги нозу-неъматларни кўриб эсингиз о;иб ;олай дейди. Хотинлар уё;-буё;дан гурунглашиб ўтиришади. “Юзочди” билан бо;ли; маросимлар ;ам кисман бўлса-да акс эттирилиши лозим. (Уй ичидаги ;имматба;о жи;озлар, шифт, деворларга берилган пардозлар етарли даражада кўрсатилади ).
3-кўриниш
Ма;суд Гуландомнинг вафот этганлиги ;а;идаги шум хабарни ”Куёв ;очди” ошида эшитади:
;а;рамон: Дўстим, бардам бўл. Та;дир экан. Бўлар иш бўлибди. Энди уни ортга ;айтариб бўлмайди...
Ма;суд дўстининг гапларига ;уло; солиб ўтирар экан, “да;-да;”титрайди.
;а;рамон: Ўзингни ;ўлга ол, о;айни. Гуландомнинг умри ;ис;а экан. Нима ;ам ;илар эдик? Кўргилик экан. Пешонадан ;очиб ;утулиб бўлмайди. Та;дирга тан бермасдан иложимиз йў;...
Ма;суд о;айнисининг сўзларини тинглар экан, пешонасидан муз тер чи;иб кетади. ;ўлларини мушт ;илиб, тишларини ;ижирлатади. Ушбу пайтда унинг ;алби ту;ён уради. Ба;ри-дили фарёд айлаб, тилка-пора бўлади. Унинг кўзларига ёш келади (йигитнинг кўзлари катта планда кўрсатилади).
Ички монолог янграйди:
“Эй. парвардигор! Мен нима гуно; ;илган эдим, мени севгилимдан жудо ;идинг? Гуландомсиз энди ;андай хаёт кечираман. Кел, энди менинг жонимни ;ам ола ;ол!”. У шундай деб ўзи мансуб бўлган таба;ани ;ар;аб, лаънатлар айтади:
Бойнинг боласи бўлмай мен ўлай! Мени бир ;ашшо;, камба;ал оиланинг фарзанди ;илиб яратсанг бўлмасмиди? Ахир, бизнинг бош;алардан нима фар;имиз бор? Нега энди одамлар бир-бирини бой, камба;алга ажратишади. Ахир ;аммамизни ўзинг яратгансан-ку!”
;а;рамон: Афсуски, ча;ало; ;ам нобуд, бўлибди.
Ма;суд дўстидан ча;ало;нинг ;ам нобуд бўлганини эшитиб йи;лаб юборади. У ;а;рамон билан сой бўйига тушиб роса йи;лайди. Хунграб-хўнграб йи;лади...
4-кўриниш
Соди; аравакашнинг хонадони. Гуландомнинг ўлими билан бо;ли;, барча расм-русмлар тугаган. Ойбарчин опа ча;ало;;а Комила деб исм ;ўяди. Ойбарчин опа одатдагидек са;ар туриб бомдодни ў;игач, сигирини со;иб, Комилага атала пишириб ичиради-да отасидан ;олган эшак аравани тушовлаб кўчага олиб чи;ади. Устига тўшак солиб унга Комилани ёт;изади. Сўнг ўзи ;ам аравага ўтириб тамакизорга ;араб йўл олади. ;ар куни шу а;вол...
5-кўриниш
Орадан бир йилча ва;т ўтади. Васила опа билан Мардон ака набиралик бўлишади. Ма;суд ў;ил кўради. Оила аъзоларининг ;увончи еру кўкка си;майди. Бугун ча;ало;ни ту;ру;хонадан олиб келишади. Гараждаги узун о; “Лимузин” (яна уч-тўрт чет эл машиналарида ту;ру;хонага бориб Дилфузани олиб тушишди. Гўдакка Сиёвуш деб ном ;ўйишади. ;овлидагиларнинг барчаси бу ча;ало;ни ;ўлма-кўл ;илишиб, ўпиб эркалатишади).
6-кўриниш
;ишло;. Тамакизор этаги, Ойбарчин опа тамаки тергани экинзорга кириб кетган. Аравада Комила ётади. У жажжи ;ўлчасидаги бир бурда нонни кавшаганча ухлаб ;олган. ;адемай кеч киради. Ойбарчин тамакизордан чи;иб, тутлар остидаги ари;дан шир-шир о;аётган сувда ;ўлларини ювади. Ёз кунлари. ;аво дим... Ойбарчин опа эшагини “хўш-хўш”лаб уйга отланади. Эшак араванинг катта-катта гилдираклари остидан кўтарилган чанг осмону фалакка кўтарилади...
7-кўриниш
Комилани дам уриб ;ўйган.  Кечаси билан истималаб чи;ади. Ойбарчин опа туни билан ўзини ;ўярга жой тополмай чи;ади. У боласини ;ўтариб ;али у кўшнисиникига, ;али бу кўшнисига югуради. Бола бечора чў; бўлиб ёнади. Баъзан ала;сираб, ў;чийди. Комила ;ар безовта бўлганида юраги товонига бориб келгандай бўлади. У ;изало; нобуд бўлиб ;омаса деб ;ўр;ади. ;ўр;;анидан Худога илтижо ;илади:
Ойбарчин опа: Эй, Худоим-ей, ;изало;имга ўзингнинг ра;минг келсин. Онасидан айирдинг уни, отасидан мосуво этдинг шўрликни. Энди болагинамга шаф;ат ;ил. Ўз пано;ингда асрагин!”. (Ойбарчин опа Худога илтижо ;илар экан кўзларига ёш олади).
Биро; Ойбарчин опа ўзини бу уйда ;изчаси билан якка-ёл;измиз деб ўйлайди Аммо. Гуландомнинг ру;и шу ерда. (У томошабингагина кўринади-ю, Ойбарчин опага кўринмайди)/. Гуландом истимада куйиб-ёниб ётган ;изало;ига ёрдам бермо;чи бўлади-ю, ;еч нима ;иломайди. Комилани ;ўлига олиб, ба;рига босмо;чи ;ам бўлиб кўради. Лекин у ;арчанд уринмасин, бунинг уддасидан чи;олмайди. ;изчасига ачинганидан го; Комиланинг, го; Ойбарчин опанинг ёнига бориб келади. Ойбарчин опага кўринмо;чи бўлиб унинг ;аршисидан ;ам чи;иб кўради. Биро; Ойбарчин опа уни, кўрмайди. Аксинча муалла; жуссаси узра уйнинг нариги бурчагига ўтиб кетади...
8-кўриниш
Мардон акаларнинг ;овлиси. Бугун улар Сиёвушга “Бешик тўйи” ;илишмо;да. Узо;-я;индан ;ариндош уру;лари келишган. Уйлар тўла ме;мон. ;изчасининг о;ир бетоб бўлиб ;олганлигидан ва;имага тушган Гуландом, Ма;судни излаб уларникига келади. Афсуски, уни ;еч ким кўрмайди. У одамлар орасидан излаб севгилиси Ма;судни топади. У ме;монлар билан бамайлихотир су;батлашиб ўтирарди. ;ўшни хонага кирса, у ерда бир давра хотинлар хона ўртасига ;ўйиб ;ўйилган бешикка Сиёвушни белаш билан банд. Кимдир бешик устидан ;анд-;урс, пул сочади... Буни кўрган Гуландом алам ;илганидан кўзларига ёш олиб, ор;а-олдига ;арамай изига ;очади...
9-кўриниш
Комилани кўргани тонгдан буён ;ишло; касалхонасидан уч-тўрт фельдшер келиб-кетишади. ;изчага бир дунё дори-дармон ёзиб беришади. Биро; бу кимматба;о дориларни сотиб олгани Ойбарчин опанинг пули йў;. Шунинг учун у ;изчасини ;ўшниларининг гапига кириб тол баргига солади. Ма;алладан мулла ча;ириб, ў;итади. Шундан кейингина Комила бироз ўзига келади...
10-кўриниш
Орадан олти йил ва;т ўтди. Комила биринчи синфни аъло ба;оларга тамомлайди. Биро; кизча катта бўлгани сайин Ойбарчин опанинг юрагини тобора ва;има босиб келаверади. Сабаби у ;али Ойбарчин опа унинг онаси эмас, холаси эканлигини билмайди. Шу боис бир кунмас-бир кун ўша да;шатли саволнинг берилишини кутиб ;ўр;иб яшайди. Ойбарчин опа мана шундай хаёлларга чўмиб ўтирган пайтда таш;аридан Комила йи;лаб кириб келиб ;олади...
Ойбарчин опа: Комила, сенга нима бўлди? Сени ким ;афа ;илди?
(Комила кўзларини иш;алаб ;адеб йи;лайди).
Ойбарчин опа: ;ўй, болам, ;ўй, йи;лама, кел-чи (ба;рига босиб) сени ким ;афа ;илди ўзи? Бирон бола урдими ё?
(;изча ўзини Ойбарчин опанинг кўксига отганча ўкириб-ўкириб йи;лаб юборади... Бироз йи;лаб бўлгандан сўнг).
Комила: Менинг дадам ;аерда?!
Кутилмаган бу саволдан  Ойбарчин опа ўзини йў;отиб ;ўяди. У йиллар давомида кутиб келган бу да;шатли саволни ни;оят эшитиб ўзини ;ўярга жой тополмай, йи;лаб юборади.
Ойбарчин опа: Эй, Худойим-ей, бу нима кўргилик? Бизларни нега бунчалар ;ийнайсан? Парвардигорим? Пешонамиз шўр бўлмаса шу кунларга ;олармидик? Кимгадир фарзанд бермайсан. Бировга бола бериб уни отаси, онасидан айирасан. Гуландом ;олиб мен ўлсам бўлмасмиди, ўшанда? Ахир, менга умр бериб азобга солдинг, синглимга шодлик бериб, жонини олдинг.
11-кўриниш
Ярим тун. Ойбарчин опа бедор. У ухлаб ётган ;изчасининг ёнида ётиб ун чи;армай йи;лайди. Ички монолог берилади:
“Комилани сен етимсан, асрандисан” дейишибди кўча болалари. Яшаш ўзи бир ;ийин бўлса, нега энди одамлар уни янада мураккаблаштиришга уринишаркин? Болаларга ким ;ўйди ўзи? Жўн ўйнашса бўлмайдими? Муштдек жони билан катталарнинг ишига аралашишади?!”.
У мана шу гапларни кўнглидан ўтказаркан, ;изало;ининг сочларини силаб кечирим сўрайди:
Ойбарчин опа: (Ичида) Мени кечир, кечир, ;изим. Сени алдаганим учун кечир. Даданг бизларни ташлаб узо;ларга кетиб ;олган деб, ёл;он гапирганим учун кечир! Ёлгонни Худо ўзи кечирсин. Биро; бу ёл;он айни  пайтда ;ар ;андай ;а;и;атдан  ;ам ўринлиро;дир. Афсус”.
12-кўриниш
Ойбарчин опа тонгда туриб онаси Хадича холадан ;олган эски санди; ;улфини очиб, у ердан ;изало;и Комилага кўйлак билан лозим тикиш учун бирон бир мато; излай бошлайди. Бир-иккита атлас лахтак топади ва Комилани уй;отади.
Ойбарчин опа: Комила, ;изим, тур энди, тура;ол. Юз-;ўлингни ювиб, чой-пойингни ичиб олсанг, кейин сенга кўйлак-лозим тикиб бераман. Эртага ма;алладагилар билан Фарьонага борамиз. Бир зиёрат ;илиб келайлик. Борасанми биз билан?
Комила ойисининг “Фарьонага борамиз” деганини эшитиб даст ўрнидан туриб, ча;;он бўлиб юз-;ўлини юва бошлайди. Сочи;;а артиниб, Ойбарчин опанинг ёнига келади.
Комила: Ассалому алайкум, ойижон, яхши ётиб турдингизми?  (дейди дона-доналаб). Фар;онага  борамиз дедингиз-ми? То;;а  ;ам чи;амизми?
Ойбарчин опа: Бўлмасам-чи? Илгари куни айтган эдим-ку... Ёдингдан кўтарилдими?
(Комила сўридаги хонтахтда ёнига ўтириб нонушта ;ила бошлайди).
Комила: Ая, мен Фар;онага нима кийиб бораман?
Ойбарчин опа: Катта бувингнинг тикув машинасида ўзим атлас кўйлак тикиб бераман.
Комила: Сиз кўйлак тикишни биласизми?
Ойбарчин опа: Билганда ;андо;, ;изим? Бувинг ра;матлик чевар ўтган. Биз ;ам ёшлигимизда дўппи, кашта тикар эдик. ;из бола бичиш-тикишни ўрганиб олса, ёмон бўлмайди.
Комила чой ичиб бўлгач, онасининг ёнига келиб ўтиради. Ойбарчин опа эса ;изчанинг бўйини ;аричлаб ўлчаб, унга кўйлак, лозим бича бошлайди. Бу атлас энг арзон, одатда тўшак учун ишлатиладиган  атлас бўлади. Ойбарчин опа ;изчага кўйлак тикар экан, онаси Хадича хола, отаси Соди; аравакаш ;а;ида ўйлаб кетади. Синглиси билан ;ир-адирларда ;из;алдо; териб, юрган дамларини эслаб кўзига ёш олади.
Комила: Ойижон, йи;лаяпсизми? Нега йи;лаяпсиз? (деб унга я;инро; келиб, кўзларидаги ёшларини артади). Худо ;о;ласа, мен катта бўлсам сизга мана шуна;а чиройли кўйлак тикиб бераман? Хўпми?
Ойбарчин опа: Хўп, она ;изим, хўп. Айтганинг келсин, илойим? (деб ;изчасининг лўппи юзларидан “чўлп-чўлп” ўпади).
Орадан бироз ва;т ўтиб, кўйлакча, лозим ;ам  тайёр бўлади. Халиги атлас кўйлакчани кўриб жажжи Комиланинг кўзлари ёниб кетади. У суюнганидан ойисини ;учо;лаб ўпади.
Ойбарчин опа: ;ани, кел-чи, бир ўлчаб кўрайлик-чи, (дея унинг олдига тутиб кщради). Кел, энди бир кийиб кўр-чи?
Комила шоша-пиша эгнидаги охори тўкилиб кетган чит кўйлагини, камзулчасини еча бошлайди. Онаси унга ёрдамлашади. Кейин у янги кўйлакча билан лозимни кияди. ;изчасининг ;аяжонланганини кўриб Ойбарчин опа яна кўзларига ёш олади...
Ойбарчин опа: Вой-бу, худди ;уйиб ;ўйгандек тикибман, “туф-туф, кўз тегмасин. Бирам очилиб кетдинг-ки. ;уллу; бўлсин, латта чирик, сен тирик, кийиб йиртагини насиб ;илсин”.
Комила: Ра;мат, ойижон, катта ра;мат, (деб яна онасининг юз-кўзларидан ўпади).
Комила: Ие, ая, бошимга нима кияман? (деб жажжи ;ўлчасини бошига кўяди).
Ойбарчин опа: Бошинггами? (деб бироз ўйланиб ;олади). ;а, бошингга ок дўппи киясан, (дея яна санди;ни очади. У ердан латтага ўраб ;ўйилган о; дўппини олиб, уни ;изчасининг бошига кийдиради. Бу Гуландомнинг дўпписи эди (уни кийиб юрган кези тасвирланади. Ойбарчин опа мар;ума синглисини яна кўз олдига келтиради)... Аслида Гуландомнинг ру;и эрталабдан буён шу ерда бўлади. У кечаги нохуш во;еадан сўнг опаси билан ;изини ташлаб кетолмай ;олган. Биро; Ойбарчин опа ;ам, Комила ;ам уни пай;ашмайди. У эрталабдан буён го; опасига, го; ;изчасига бо;иб термулиб ўтиради. Ўзининг дўпписини кийиб олган, атлас лозим-кўйлак кийиб турган ;изало;ини кўриб, кўзларига ёш олади. У Комилани ;ўчо;лаб ўпмо;чи бўлади-ю, лекин ;еч бунинг уддасидан чи;олмайди).
Комила: Вой, ойи, бу дўппи менга катта экан-ку?
Ойбарчин опа: ;еч ;иси йў; ;изим, бир-икки йилда лойи; келиб ;олади. Бу оддий дўппи эмас, табаррук дўппи, мени эшитдингми?
Комила: ;а, эшитдим. Табаррук дегани нима дегани?
Ойбарчин опа: Табаррук дегани энг я;ин одамларингдан ;олган ёдгорлик дегани, ;изим...
13-кўриниш
Навбатдаги тонг отди. ;ар жойдан хўрозларнинг ;ич;ири;и, ;ўйларнинг маъраши-ю, молларнинг “мў-мў”  деган товушлари эшитилади. Ма;алла бошига бир “ЛАЗ” автобуси келиб тўхтаган. ;овлилардан бирин-кетин чи;иб келаётган хотин-халажлар, ;из-келинлар, бола-ча;а хамма- ;аммалари ясан-тусан билан ўша автобус томонга оши;ади. Катта ёшли аёллар ;ам келинчаклардай пардоз-андоз ;илиб олишган. ;ўни-кўшнилар бир-бирлари билан ;азил-мутойиба ;илиб, шара;-шара; кулишади. ;амманинг кайфияти чо;. (;амма тўпланиб бўлгач, одам тўла автобус ша;арга ;араб йўл олади. Автобус ичи кўрсатилади. Аёллар чилдирма чалиб, “Сунбула” ;ўшигини айтиб боришади.
14-кўриниш
Мардон акаларнинг хонадони. Ма;суднинг тўнгич ў;ли Сиёвуш келаси йил мактабга боради. У билан мана бир йилдирки, ю;ори малакали муаллима шахсан шу;улланади. Унга ёзиш-чизишни ўргатади. Расм, муси;адан сабо; беради. Шеър ў;ишни ўргатади. (Айни пайтда у инглиз тилидан маш;улот ўтмо;да. Ўша са;на бироз кенгро; тарзда кўрсатилади).
15-кўриниш
Зиёратчилар тўла автобус ша;арга кириб келади. Улар  то; этагида тўхтаб, то;;а чи;ишади. Кечга якин яна ;аммаси автобусга ўтиришиб ;айдовчининг опасиникига йўл оладилар. Зиёратчилар ма;аллага чилдирма садолари остида кириб келишади. Шов;ин-суронни эшитган болалар кўча  томонга ;араб югуришади. Уй эгалари ме;монларга очи; юз билан пешвоз чи;ишади. Узун айвонга солиб ;ўйилган тўшакларга ўтиришади. Бироздан сўнг дастурхон ёзилиб, ме;монлар ўзлари билан олиб келган ози;-ов;ат, нозу-неъматларни дастурхонга тўкиб сочишади. Доира садолари янграб, ўйин-кулгу бошланади. Ме;мон болалар эса кўчага чи;иб, ма;алла болаларига ;ўшилиб ўйнай бошлашади. Улар ;увламачо; ўйнаб чарчашиб, чан;аб кетадилар. Сиёвуш эса болларни уларникига кириб сув ичиб чи;ишга бошлайди...
16-кўриниш
Мардон акаларнинг му;ташам саройи. ;овли ўртасидаги улкан фавворадан зилол сув кўкка ;араб сапчийди. ;овлидаги сўри устида ош еб ўтирган Мардон ака, Васила опа, Ма;суд Дилфуза, Машраб (ма;суднинг иниси), унинг хотини Фарида ўтиришади. Нотаниш болаларни кўриб:
Мардон ака: Бу болалар ;аё;дан келиб ;олишди?
Васила опа: Уч-тўрт девор нариро;да яшайдиган ;ўшнимиз бор-ку, исми нимайди? ;а, ;а, Мало;атхон, ўшаларникига ;ишло;дан зиёратчилар келишибди. Мало;атхоннинг ;ам;ишло;лари экан...
(Болалар катталарга эътибор бермай, фаввора атрофини ўраб олиб, жажжи-жажжи кафтларида сув ича бошлашади. Шу пайт сув ичаман деб энгашаётиб  фаввора ;овузига Гуландомнинг дўпписи тушиб кетади. ;изча уни ушлайман деб ;анча уринмасин,  ;еч оломайди. Бу ;олни кўрган Ма;суд сўридан тушиб ;изчага дўпписини олиб бермо;чи бўлади. Ма;суд фаввора ёнига етиб келгунча дўппи ;айи; мисол ичкариро;;а о;иб кетади. Шунда у ўтинхонада узун бир ё;оч олиб чи;иб, сувдаги дўппини ўзи томонга торта бошлайди. Дўппини тутиб олгач, сувини силкиб, уни ;изчанинг боштга кийдириб ;ўяди. Комиланинг катта-катта, чарос кўзлари катта планда кўрсатилади. Улар анчагача Ма;судга миннатдор бо;иб туради).
2-;ИСМ ТУГАДИ

3-;ИСМ
1-кўриниш

Орадан 10 йил ва;т ўтди. Комила та;сил оладиган ;ишло; мактаби. Сўнгги дарсга ;ўнгиро; чалинади. Комила ў;ийдиган синф. У китоб-дафтарларини сумкасига солиб, синфдошлари ;атори уйга кетиш учун таш;арига чи;иб келади. Мактаб дарвозаси ёнида Комилага ;асад ;илиб юрадиган беш-олтита мактабдоши туради. Улар Комиланинг келаётганини кўриб лабларини буришади:
;излардан бири: Йигитлар мана шу ташланди;нинг нимасини ё;тиришар экан, (дейди Комилага кесатиб).
Иккинчи ;из: ;а-я, (гап ;истиради) на отаси, на онаси бўлмаса бу асрандининг. Зоти паст-ей...
(Комила ;изларнинг бекордан-бекорга ўзига киноя ;илишаётганини англаб, уларга бир хўмрайиб ўтиб кетади).
Учинчи ;из: Онасини ;ам сую;оё; бўлган дейишади бу каранданинг.
Комила мактабдошларининг ноўрин дашномларини эшитиб, кўз ўнгги ;орон;улашиб кетади. Ранлари о;ариб, лаблари титрайди. Оё;лари бўшашади. Кўзларидан икки томчи зилол ёш сизиб чи;ади. Лекин у ўзини ;ўлга олади. Лабларини ма;;ам тишлаган куйи йўлида давом этади...
2-кўриниш
Комила уйга ;андай етиб келганини билмай ;ам ;олади. Ичкарига кирар экан, сўрида Ойбарчин опа халат тикиб ўтиради. Ранг-рўйи ни;оятда о;ариб кетган ;изини кўриб юраги ўйнаб кетади. Комила онасига индамай уйга кириб кетади. Ойбарчин опа жон ;овучлаб ортидан киради.
Ойбарчин опа: ;изим, жон, ;изим, сенга нима бўлди? Биров ;афа ;илдими? Рангларинг девордай о;ариб кетибди?
(Онасининг овозини эшитганидан сўнггина Комила ўкириб йи;лаб юборади).
Ойбарчин опа: Комила, жоним болам, сенга нима ;илди? ;ўй, юрагимни ёрма, болам, айт, айта;ол. Ё муаллиманг билан келишолмай ;олдиларингми? Сенга нима бўлди ўзи, айт, айтсанг-чи?
(Комила ёсти;дан бошини кўтариб, ўзини йи;идан тийиб, онасига бир нима демо;чи бўлади-ю, яна энтикиб-энтикиб йи;лаб юборади. У анча йи;лайди. Ойбарчин опа эса унинг бошини силаб юпатмо;чи бўлади).
Ойбарчин опа: Майли, ;изим, йи;лаб ол, юрагинг бўшайди. Аввал тўйиб йи;лаб ол, кейин нима бўлганини айтиб берарсан...
(Бироз танаффусдан сўнг Комила ёсти;дан бошини кўтариб йи;лайвериб шишиб кетган кўзларини артади).
Комила: Ойижон, нега мени мактабдаги ;излар “асранди” дейишди? Ташланди; дейишди?! Етим дейишди?!
Кутилмаганда берилган  бу саволдан Ойбарчин опа ;ангу манг бўлиб ;олади. Унинг ;ўл-оё;и бўшашади, кўз ўнги ;орон;улашади. Шу ерда яна Гуландомнинг ру;и пайдо бўлади. У ўтган ва;т ичида ;изи ва опасига ;алигача кўрина олмаган бўлса-да, баъзан Ойбарчин опанинг кадди-бастига сингиб, унинг ;ўллари билан Комилани ;учо;лаб, лаблари билан ўпиб, ба;рига босиб, ташна дилининг бироз бўлса-да хуморини ёзишни ўрганиб олган. Бу гал ;ам худди шундай ;илади. У опасининг ;оматига кириб, Комилани ба;рига босиб уни юпатади:
Гуландом: (Ойбарчин опа вужудида). Бас ;ил, ;изим, бўлди, ўзингни бос. Хозир ;аммасини сенга бир бошдан тушунтириб бераман. Фа;ат сен йи;лама. У шундай дейди-ю, ;аро;ларидан юм-юм ёш о;ади. (Шундан сўнг ;овли этагидаги нарвонни олиб келиб томга ;ўяди. Аста-секин томга чи;иб у ерга уюб ;ўйилган ;ўзапоя, ;ашак уюмлари остини ковлаб бир ;утини пастга олиб тушади, сўнг Комиланинг ;ўлидан етаклаб уйга бошлаб киради ва унинг ;ўлига бир эски альбомни тут;азади).
Ойбарчин опа: Кел, ;изим, ўтир, ;озир сенга ;аммасини айтиб бераман (Бу пайтгача Гуландом Ойбарчин опа вужудини тарк этади). Ўзим ;ам ;ийналиб кетдим. Бу сирни мен гўримга олиб кетармидим? Эртами кеч барибир ;а;и;атни билишинг керак. Худога шукур, мана кап-катта ;из бўлиб ;олдинг. Мени ;ам бо;лаб ;ўйгани йў; Худо. Бир кунмас-бир кун бу дунёдан кўз юмсам, икки ;ўлим бир тепа кетмасин... Кейин гўримда тик турмай, болам. Омонатимни топшириб олай...
(Комила онасининг гапларини тушунмай, ;айрон бўлган куйи альбом вара;лайди).
Ойбарчин опа: Мана шулар сенинг ;а;и;ий ота-онанг бўлади, ;изим. (Гуландом билан Ма;суд ёнма-ён тушган суратни ;ўли билан бигиз ;илиб кўрсатиб. Буниси сенинг онанг – Гуландом. Менинг синглим. Мана буниси отанг. Исми Ма;суд).
Кейин Ойбарчин опа о;ир ;ўрсиниб “уфф” тортади.
Ойбарчин опа: Худога шукур. Энди ўлсам, армоним йў;. ;а;и;атни айтиб олдим. Шунча йил айнан мана шу кунлардан ;ўр;иб яшадим. Ха;и;атни сенга ;андо; ;илиб айтаман экан деб ва;имада яшадим.  Олло;га шукур. Энди мени ;ийнайдиган бўлак сир йў;. ;аммаси ойдай равшан бўлди. Ота-онанг, сенинг олдингда ;ам юзим ёру; бўлди...
(Комила ота-онасининг суратига ;араб йи;лаб ўтиради).
Ойбарчин опа: Онанг ра;матликнинг умри ;ис;а экан. У, афсуски, сен дунёга келган куниё; оламдан кўз юмган эди? Отанг эса тирик. Биро; у ;озир ;аё;да эканлигини билмайман. Аслида мен сенинг холанг бўламан, ;изим...
(Ойбарчин опанинг гапларини тинглаб ўтириб Комиланинг кўнгли бузилиб кетади. Холасининг бўйнига осилиб ўкириб-ўкириб йи;лаб юборади).
Комила: Уна;а деманг, аяжон, уна;а деманг. Барибир сиз менинг онамсиз. Холам эмас, онамсиз...
3-кўриниш
Ма;суд тўн;ич ;изининг исмини Гуландом ;ўяди-ю, боши ;алвадан чи;май ;олади. Хотини Дилфуза уни ноўрин кунлайдиган, рашк ;иладиган одат чи;ариб олади. Ишдан бир-икки соатга кеч келса, ўша куни боши ;алвадан чи;майди.
Мардон ака ;ариб ;олганлиги учун ўзига ;арашли хусусий корхоналарга ра;барлик ;илишни бира-тўла Ма;судга топшириб ;ўяди. Иш кўплигидан у Худонинг яратган куни уйга кеч ;айтади.
Ўша куни Фар;онага уларнинг ;орижий хамкорлари келишади. Ма;суд куни бўйи чет эллик ме;монларга ;ўшма корхоналари билан таништиради. Кеч;урун “Интурист” ме;монхонаси ресторанида улар шарафига зиёфат беради. Беш-олти кишидан иборат хорижий мутахассислар (уч эркак ва икки нафар аёл, башанг кийиниб олишган, улар билан таржимон ;ам бор). У чет тилларидан биридан таржима ;илиб ўтиради. Даврада Ма;суд ;ам бор. Улар бир-бирларининг шарафига када;лар кўтаришиб, ча;-ча;лашади. Ўйин-кулгу ;илишади. Ма;суд машинасини ;айдаб тонгга я;ин уйга ширакайф ;олда кириб келади. Ресторандаги зиёфат орасида Мардон акаларнинг уйи кўрсатилади. Дилфузп безовта бўлиб, аччи;ланиб ;адеб уё;дан буё;;а юриб чи;ади).
Ма;суд уйга етиб келганида тонг ёришай деб ;олади. (Эрини кўриб).
Дилфуза: “;ассобга ё; ;айгу, эчкига шон ;ай;у”,  деб шуни айтадилар-да”. А;мо; хотинингиз бор-да, сизни мижжа ;о;май эрталабгача кутиб ўтирадиган. Сизга айшу ишрат бўлса бўлгани. Юраверсангиз таралабедод ;илиб. ;изингизнинг отини нима учун Гуландом ;ўйганингизни ;ам биламан.
(Ма;суд Гуландомнинг номини хотинининг о;зидан эшитиб кайфи тар;аб кетади).
Дилфуза: ;а, ;ўр;иб кетдингизми? Мени билмайди деб ўйловдингизми?!
Ма;суд: ;ўйсанг-чи, Дилфуза! ;аё;дан олдинг бу гапларни?
Дилфуза: Нега энди ;ўярканман? Йў;, чучварани хом санабсиз. Мен сиз айтган анойилардан эмасман. То;атим то; бўлди! Кетинг ўша Гуландомингизнинг олдига...
(Шу ерда Дилфуза эрининг ёнига я;инро; келиб, унинг уст-боши, бўйини ;идлаб кўради).
Дилфуза: (давом этиб): Кўнглим анчадан буён сезиб юрувди. Шамол бўлмаса теракнинг учи ;имирламайди деб, бекорга айтишмаган. Мен кечаю-кундуз болаларингизга ;араб уйда ўтирсам-у, сиз туни бўйи ;аё;даги сую;оё;лар билан айшу ишрат ;илиб юрсангиз.
Ма;суд: ;аё;даги гапларни гапириб ўзингни ;ам, мени ;ам ;ийнама. Бўлди Дилфуза!
Дилфуза: Нега энди бўлар-бўлмас гап бўларкан? Альбомдаги сурат-чи? Биринчи му;аббатингиз... Ўша Гуландомингизнинг мендан ;аёри орти; экан. Ахир ўша мегажиндан ;аерим кам менинг? Умуман сиз ўша ба;аёнинг нечанчи жазмани бўлар экансиз? Бундай сую;оё;лар бугун сиз билан, эртага бош;аси билан...
Ма;суд: Бас, ;ил, бас ;ил деяпман сенга, товук мия! ;еч бўлмаса Худодан ;ўр;. О;зим бор деб гапираверасанми? Ахир Гуландом ўлган, ўлиб кетган-ку...
4-кўриниш
Комила са;ар туриб ;ужжатларини тўплай бошлади. У дугонаси Шо;иста билан бугун ша;арга боради. Улар мактабни аъло ба;оларга тамомлашган. Комила онаси ў;иган олийго;нинг инглиз тили куллиётига ў;ишга кирмо;чи. ;изларни автобекатга Ойбарчин опа кузатиб чи;ди. Улар Фар;онага кетадиган автобусга чи;ишади.
Ойбарчин опа: Комила, ;ужжатларингизни топширинглар-у, изингларга ;айтинглар, хўпми? Кеч ;олиб кетманглар, та;ин. Энсирайман-а?
Комила: Хўп бўлади, ойижон. Борамиз-у, ;айтамиз.
Ойбарчин опа: Хўп, бўлмаса. Сафарингиз бехатар бўлсин (деб фоти;ага ;ўл очади. Ният ;илиб дуо ;илади, ва автобус  жилгунга ;адар ;ар хил оятларни такрор-такрор ў;ийди. Ни;оят автобус жойидан ;ўз;алади).
5-кўриниш
Хотинининг гаплари ;албига о;ир ботган Ма;суд жа;д билан гараж томонга юриб, “Лимузинига” ўтиради. Машинани ўт олдириб газни босади-да ;изиллаб юриб кетади. У жа;л устида машинасини жуда тез бош;ариб боради. Янги автовокзал худудига етганда тўсатдан йўлни икки ;из кесиб чи;иб ;олади. Ма;суд машина тормозини босади. Шо;иста ўзини четга олишга аранг улгуриб ;олади. Биро; “Лимузин” узо;дан сидирилиб келган куйи Комилани уриб юборади.
Бир зумда чор атрофни одам-олам босиб кетади. Машиналар уюми ;алашиб кетади. Йўл четидаги ари; бўйида хаммаё;и ;он ;олда бехуш Комила ётади. Ма;суднинг ранг-рўйи о;ариб кетган. Аъзои-бадани да;-да; титрайди. Фожеа содир бўлган жойда турган одамларнинг лу;малари эшитилади.
Биринчи одам: Эстикина, ёшгина ;из экан-а...
Иккинчи одам: Тирик эканми?
Учинчи одам: ;айдовчи маст бўлса керак-да. Бўлмаса шунчалик ю;ори тезликда келармиди?
Тўртинчи одам: иш;илиб ;из омон ;олсин-да... Акс ;олда шўпирнинг ;олига вой...
Бешинчи одам: Унинг ;ам бола-ча;аси бўлса керак... Чакки бўлибди-да...
Ма;суд ;изнинг а;волини кўриб узо; ;араб туролмайди. Одамлар “тез ёрдам“ ча;иргунларига ;адар уни машинасига  ёт;изиб касалхонага олиб кетади. Машинада Комила ёл;из эмас. У ерда Гуландом ;ам бор. У ;адеб хушсиз ётган ;изининг сочларини силаб дод-фарёд ;илади. Лекин уни ;еч ким кўрмайди ;ам, эшитмайди ;ам...
6-кўриниш
Акромалиевнинг хусусий шифохонаси. О; “Лимузин” касалхона ;абулхонаси эшиги ёнига келиб тўхтайди. Ма;суд зудлик билан машинадан тушиб ичкарига кириб кетади. Зум ўтмай, у ердан “носилка” кўтарган икки ;амшира югуриб чи;ади. ;изни э;тиёт ;илиб унга ёт;изишади ва ичкарига олиб кириб кетадилар. Комила реанимация хонасида ёт;изилади...
7-кўриниш
Ойбарчин опаларнинг ;овлиси. У сўрида ўйланиб ётиб кўзи “кетиб” ;олган. Туш кўряпти. Тушида осмонда бирдан катта-катта ;ора булутлар пайдо бўлиб, бирдан  бўрон бошланади. Соди; аравакашнинг араваси катта-катта гилдиракли араваси осмону фалакда учиб юради, эшаги ўстида Соди; аравакаш билан унинг кампири – Хадича хола. Шамол аравани чирпирак ;илиб айлантиради. Кампир араванинг гилдирагига осилса, чол эшагининг тушовига ёпишади. Шу ерда Ойбарчин опанинг юраги ўйнаб, нафаси бў;илиб уй;ониб кетади...
Ойбарчин опа: Туф-туф, аста;фирулло. Туш бўлмаям ўлсин-а. Шуна;аям туш бўладими. Туф-туф.. Юрагим ёрилиб кетай деди. Яхшиликка буюрсин. Ўт балосидан, сув балосидан, бемаврид ўлимдан са;ласин. Туф-туф-туф (деб яна кўйлаги ичига тупуради. Биро; у ;ар ;анча ўзини босмасин, юраги васваса бўлаверади).
Ойбарчин опа: Иш;илиб, Комила тинчмикин? Кеч ;ам кирай деб ;олди. ;изимдан ;али ;ам дарак йў;... Эй, Худо, ;изгинамни ўз панохингда асра! Ой бориб, омон ;айтсин! Ээ, ;айданам юбордим ўзи. Ахир, кечадан буён ;ово;им учиб турган эди...
У эзилиб, ўйланиб турган дам эшикдан югуриб Шо;иста кириб келади. Уни кўрган Ойбарчин опа.
Ойбарчин опа: Шо;иста, ;изим, келиб олдиларингми? Комила ;ани?
(Шо;иста индамай йи;лаб туради).
Ойбарчин опа: Вой, нега индамайсан Гапирсанг-чи. Комилам ;ани? Унга нима бўлди?
Шо;иста: Комилани...Комилани...Ко...
Ойбарчин опа: Айт, айт, нима ;илди унга. Бирон кор-;ол юз бердими?!
Шо;иста: (йи;ламсираб) уни машина уриб юборди...
Ойбарчин опа бу маъшум хабарни эшитиб Шо;истанинг оё;и остига йи;илади...
8-кўриниш
Касалхона. Шифокорлар уё;дан буё;;а югуришади. Беморни операцияга тайёрлашади...Таш;арида Ма;суд нари бориб, бери келиб ;адеб тамаки туташтиради
9-кўриниш
;ишло;. Ойбарчин опаларнинг хонадони. Шо;иста ари;дан сув олиб ерда бехуш ётган Ойбарчин опанинг юз-кўзига сепади. ;ўр;;анидан юраги ёрилиб кетай дейди...
Шо;иста: Хола, холажон, мени ;ўр;итманг. Кўзингизни очинг, оча;олинг, жон хола. Туринг ўрнингиздан! Эшитяпсизми мени. Хола, холажон. Вой дод, одамлар, ким бор, ёрдам беринглар...
(;овлидаги шов;ин-суронни эшитиб ма;алладан уч-тўрт хотин киради. Улар Ойбарчин опа ётган жойга келиб, уни силкиб, юзига сув пуркашади)...
10-кўриниш
Касалхона. Ойбарчин опани ;ўни-;ўшниларидан бирининг машинасида бу ерга олиб келишганида Комила операция хонасида эди. Ма;суд Ойбарчин опани кўриб унинг Комиланинг онаси эканлигини англайди. У бир а;волда ётиб келган аёлнинг ёнига келиб ундан узр сўрайди.
Ма;суд : Опа, мени кечиринг...
Ойбарчин опа: ;изим ўзи тирикми, Комила ўзи тирикми?
Ма;суд: ;а-;а, ўзингизни босинг, опа, ;изингизни эндигина операция хонасига олиб кириб кетишди.
Ойбарчин опа Ма;суднинг сўзларини эшитиб янада ;аяжонлана бошлайди. ;ўл-оё;и увушади. Шо;иста опанинг ;ўлти;идан етаклаб унга ;абулхонадаги диванга ўтиришга ёрдамлашади.
Шо;иста: Тинчланинг, хола, тинчланинг. Ўзингизни ;ўлга олинг, илтимос. ;аммаси яхши бўлади. Мана мен айтди дерсиз. Комила соппа-со; бўлиб кетади... (У шундай дейди-ю, биро; ўзи ;ам васвасада ;адеб операция эшигидан кўзини узолмайди)...
Операция етти-чаккиз соат давом этади. ;абулхона деворига осиб ;ўйилган соат бот-бот кўрсатиб турилади. Соатлар орали;ида Ма;суднинг, Ойбарчин опанинг бе;аловат бўлаётганлиги акс эттирилиб турилади...
3-;ИСМ ТУГАДИ
Роль ижрочилари тизмаси берилади.

4-;ИСМ
1-кўриниш
Жарро;лик хонасидан хориб-толиб чи;;ан Акромалиев Ма;судни кўриб, у билан ;ол-а;вол сўрашиш учун ёнига келади. Ма;суд ;ам докторга пешвоз чи;иб, у билан ;ую; саломатлашади:
Ма;суд: Ассалому алайкум, Мансур Зокирович!
Аббос Зокирович: Килинг, келинг, Ма;суджон!
Ма;суд: (бироз ;аяжонланиб, овози титраган куйи) докторнинг кўзларига илтижо билан бо;иб) Доктор, кизнинг а;воли ;алай?
Аббос Зокирович: (жиддий тусда, бироз ўйланиб, бош бармо;и билан бурнини ;ашлаб). О;ир, анчагина о;ир. Боши ;атти; лат еган. ;ўл-оё;лари ;ам жаро;атланган. Тузалиб кетган та;дирда ;ам асорати ;олмаса деб ;ўр;аман.
Ма;суд: Умид ;илса бўладими?
Мансур Зокирович: Буё;и энди ёл;из Парвардигорга бо;ли;. “Ёмонини айтмагунча яхшиси бўлмайди...” ;а, айтгандай, бемор сизга ким бўлади ўзи?
Ма;суд: ;еч ким... Лекин, доктор, у омон ;олиши керак...Нимаики хизмат бўлса барчасига тайёрман. Фа;ат ;из тузалиб кетса бўлгани
Аббос Зокирович: Бемор ўзига келгунга ;адар жонлантириш  хонасида ётиб туради. Кўнглингиз тў; бўлсин. ;изни даволаш билан шахсан ўзим шу;улланаман.
Ма;суд: Ра;мат, доктор, ра;мат (дейди ;ўлини кўксига ;ўйиб).
2-кўриниш
Ма;суд доктор билан гаплашиб бўлгач, аста-секин Ойбарчин опанинг ёнига келади. Ойбарчин опа эса тобора ўзи томонга я;инлашиб келаётган бу нотаниш кишининг кўзларига юраги така-пука бўлиб ;арайди. Ма;суд Ойбарчин опанинг да;-да; титраётганини кўриб, уни юпатишга ;аракат ;илади.
Ма;суд: Опажон, ўзингизни босинг, кўп ташвишланманг. Доктор ;аммаси жойида бўлади, деди...
Ойбарчин опа: Худога шукур, Худога шукур, ра;мат сизга, (дея ўзини босолмай йи;лаб юборади).
Кейин улар ;абулхона диванида ётиб ухлаб ;олган Шо;истани уй;отишиб таш;арига чи;ишади. Таш;арида азон ў;илади. Барчасига  машинага ўтиришиб Ма;судларникига йўл оладилар.
Ойбарчин опа: Ука, бизни, илтимос, эски автовокзалга ташлаб ўтсангиз. Тонг ;ам ёришай деб ;олди. Биринчи автобус билан ;ишло;имизга кетиб ;оламиз.
Ма;суд: ;ўйсангиз-чи, опа, ;ира-ширада ;аё;;а кетасизлар. ;олаверса Комилахоннинг ;олидан ;абар олгани яна ;айтиб келасизлар, ;ар ;олда?
Ойбарчин опа: Албатта, келамиз...
Ма;суд: Ундай бўлса нима ;иласизлар овора бўлиб ;ишло;;а бориб келиб. Бизникида ;олсангизлар, тушдан кейин ўзим олиб келиб ;изингизни кўрсатиб кетаман.
Ойбарчин опа ;ар ;анча рад этмасин, Ма;суд ўз билганидан ;олмайди. У машинани тез ;айдаб тў;ри уйи томонга олиб кетади.
3-кўриниш
Чўяндан ;ўйилган каттакон, бежирим, панжарасимон дарвоза ёнига о; “Лимузин” келиб тўхтайди. Дарвозани очишга шайланиб турган хонадон бо;бонмни кўриб Ойбарчин опа билан Шо;иста ;ангу-манг бўлиб коладилар. Улар уй эмас, улкан саройга келиб ;олганларидан ;ижолат чекиб бир-бирига ;айратомуз кўз ташлашади.
4-кўриниш
Мардон акаларникига тошкентлик ;удалари келишган. Васила опа ;изи Севарани (Ма;суднинг кенжа синглиси) жуда со;инган. Охирги пайтда уни ;аттоки тушларида кўриб чи;аётган эди. Куёви Акмал Севаранинг курсдоши. Улар талабалик чо;ларида бир-бирларини севиб турмуш ;уришган. Улар уё;-буё;дан гаплашиб ўтирган эдилар. Таш;аридан Ма;суд билан Ойбарчин опа ;амда Шо;иста кириб келадилар.
Мезбонлар ўрнидан туриб ме;монларни или; ;арши олади...
5-кўриниш
Ва;т аллама;ал бўлиб олган. Ёп-ёру; хонада Васила опа, ;удаси Холисхон опа, Ойбарчин опа ва бош;алар. (Улар анчагача Комила ;а;ида гапириб ўтиришади).
Васила опа: Фалокат оё; остида деб бежиз айтишмайди-да, эгачи...(дейди Ойбарчин опага ;араб).
Васила опа кўзларига ёш олиб ;амгин ўтиради.
Холисхон опа: Майли, ;аммаси ортда ;олди. Тирик ;олганининг ўзи катта бахт. Худога айтганингиз бор экан, опа (дея Ойбарчин опани тинчлантиради).
Ойбарчин опа: Нимасини айтасизлар? Шу кўргулик бор экан бошимизда. ;аё;дан ;ам ша;арга юбордим уни. Етим ўсган ;из. У кўзимнинг о;у ;ораси. Кўнглини ўлдирмай деган эдим. ;ай, майли Фар;онага бориб ў;иса ў;ир девдим. Насиб ;илмаган экан...;ўзим очи;лигида нони бутун бўлиб ;олса дегандим. ;олаверса ўзи ;ам болалигидан буён ў;ишга ;иришни орзу ;илиб юрар эди...
Холисхон опа: Боя бориб келганингларда а;воли яхшимида иш;илиб ;изингизнинг?
Ойбарчин опа: Иш;илиб тузалиб кетармикин болам шўрлик (дея кўзларига яна ёш олади). Нобуд бўлиб ;олса нима ;иламан? Менинг ундан бўлак ;еч кимим йў;...
Холисхон опа: ;ани, опа, яхши ният ;илиб турайлик-чи . Са;лайдиган Олло; бор. Худо ;о;ласа, дард кўрмагандай бўлиб кетади.
Ойбарчин опа: айганингиз келсин, синглим...
Хотинлар гапириб-гапириб охири гап Васила опанинг кенжа ў;ли Мансурга бориб та;алади. У Москвада ў;иб юрган кезларида москвалик ;изга уйланган.
Васила опа: Она бўлиш ;ам ;ийин экан. Болаларинг ;анотинг остида бўлсалар-ку, бир нави. ;ар жойlа бўлсалар жигаринг эзилиб кетар экан. Севарам Тошкентда. Мансурим Москвада. Набираларимни шуна;анги со;инаманки, асти ;ўяверасиз... Худога шукур? Ма;судим билан Машрабим мен билан... (Васила опа ;ам ўз дардини айтиб кўз ёш ;илади).
Васила опа: Иш;илиб, ;айда бўлишса ;ам со;-саломат, тинч бўлишсин. Бизга шунинг ўзи кифоя...
6-кўриниш
Орадан икки ой ва;т ўтди. Мардон акаларнинг уйи. Уларникига яна  тошкентлик ;удалари келишган. Уларни “”Нексия” машинасида Акмалнинг укаси Асрор олиб келган. Бир уй одам ўтиради. Дастурхон солинган. Шу ва;т телефон жиринглаб ;олади. Трубкани Севара олади.
Севара: Лаббай, эшитаман.
Аббос Зокирович: Ассалому алайкум.
Севара: Ваалайкум ассалом!
Аббос Зокирович: Бу  Ва;обовларнинг хонадоними?
Севара: Худди шундай. Сизга ким керак эди?    
Аббос Зокирович: Ма;суджон уйдами?
Севара: ;а, уйдалар. Ким сўраяпти? 
Аббос Зокирович : Бу мен, доктор Акромалиев.
Севара: ;озир, ча;ириб бераман.
Севара трубкани стол устига ;ўйиб ичкари уйдан акасини ча;иради.
Севара: Ака, ;ой  ака, буё;;а ;араб ;ўйинг. Сизни телефонда биров йў;лаяпти.
Ма;суд: Ким экан у?
Севара: Билмадим, касалхонадан, ;андайдир Акромалиев...
Докторнинг исми-шарифини эшитиб, Ма;суд шоша-пиша телефон ёнига келади. Трубкани ;уло;ига босиб.
Ма;суд: Эшитаман.      
Аббос Зокирович: Саломатмисиз, Ма;суджон.
Ма;суд: Худога шукур, Аббос Зокирович. Ўзингиздан сўрасак. Ишларингиз яхшими? Бизнинг ;изимиз тузукми?
Аббос Зокирович:  Тузук, ра;мат. ;изингизнинг со;лиги анча яхши. Тунов куни келиб-кетганингизда айтган эдим. Бир-икки кунда жавоб берамиз деб. Бугун Комилахонга уйга кетишга рухсат бердик. Биро; олиб кетгани ;еч ким келгани йў;. ;ишло;дан кунора онаси келиб-кетиб турган эди. Уч-тўрт кундан бери негадир у ;ам кишидан дарак, йў;. Исси; жон, о;риб-нетиб ;олмадимикин?
Ма;суд: Бўлди, ака, тушундим сизни, мен ;озиро; етиб бораман...
Ма;суд телефонда гаплашиб турган чо;да ичкариги хоналардан бирида су;батлашиб ўтирган Дилфуза билан Фарида Севарага бўлиб ўтган во;еа ;а;ида батафсил сўзлаб беришга улгурган эдилар. Ма;суд гаплашаётган пайтда ўша тасвир кўрсатилади.
Акасининг телефонда гаплашиб бўлишини кутиб ўтирган.
Севара: Ака, яхши эмас. Биз ахир сизга биров эмасмиз-ку. Шунча иш бўлиб ўтибди-ю, биз бехабар ;олибмиз (дея ўпкалайди у).
Ма;суд: ;а, синглим, кўргилик экан. Худога шукур, ;аммаси ортда ;олди. Сенга буни ча;имчи келин ойиларинг етказиб бўлишдими (дея хотини Дилфуза, келини Фаридага бир рамз солиб ;ўяди)... Аввал улар Холисхон опадан ;озирча бу ;а;да Севарага индамай туришларини айтишган.
Ма;суд: Ўша ;изга бугун рухсат беришибди. Лекин уни олиб кетгани ;ишло;дан ;еч ким келмабди. Комилахонни бизникига олиб келмасам бўлмайди. Йўл-йўлакай бирон бир дўконга кириб, бу ;изга кийгулик уст-бош сотиб оларман.
Севара: Мен ;ам сиз билан борсам бўладими? Ахир ;из болага сиз ;андай ;илиб кийим-кечак сотиб оласиз?
Ма;суд: Куёвинг нима деркин?
Севара: Нима дерди? У ;ам биз билан боради. ;озир айтиб чи;аман.
7-кўриниш
Фар;онанинг  Марказий и бозори. У ердаги йирик дўконлардан бирида Ма;суд синглиси билан  харид ;илиб юришади.
Улар анча бозор ;илишиб, ;изга хилма-хил ;имматба;о либослар, тилла та;инчо;лар сотиб олишади. Гул бозоридан катта гулдаста харид  ;илишади...
8-кўриниш
Комила ётган палата. У очи; деразадан узо;-узо;ларга термулиб туради. Шу пайт эшик та;;иллайди.
Комила: Ким у, киринг, кираверинг...
Эшикдан ;ўлида сов;а-саломлар билан Севара кириб келади.
Севара: Комилахон сизмисиз?
Комила: Ха, бу мен. Келинг, (дея кўришиш учун ;учо; очиб келади. Севара ;из билан ;учо; очиб кўришади).
Севара: Мен Ма;суд акангизнинг синглиси бўламан. Исмим Севара. Сизни олиб кетгани келдик. Акамлар бизларни пастда кутишяпти.
(У шундай деб олиб келган либосларини каравот устига ;ўяди. Комила уларни кўриб ;уло;ларигача ;изариб кетади).
Комила: Овора бўлибсилар-да, опа, ;еч ;ожати йў; эди. ;али ;ам амаким бизларга кўп яхшиликлар ;илди. Биздан ;айтмаса Худодан ;айтсин. У киши бўлмаганларида, билмадим, мен со;айиб кетармидим, йў;ми? ;ўйинглар, бизни кўп ;ижолат ;илманглар. Мен бу ;имматбахо сов;аларни ололмайман (;из каравот устида ётган кийим-кечакларга ;араб ;ўяди).Эрта-индин, Худо ;о;ласа, бувим келиб ;олади. Шунча кун ётган яна уч-тўрт кун сабр ;илиб турарман...
Севара: Ундай деманг, синглим, ;афа бўламиз. Ахир биз ;ам энди сизга ;ариндошдай бўлиб ;олдик. ;еч ;ижолат чекманг. Истасангиз шу бугуно; ;ишло;ингизга олиб бориб ;ўямиз... (Шундан сўнг Севара ;изни ;ўярда-;ўймай унга кийимларни ўзи кийгиза бошлайди).
9- кўриниш
Касалхона худуди. Мажнунтоллар остидаги ўтиргичда Ма;суд билан Акмал тамаки тутатиб ўтиришади. Шу пайт ;абулхона эшигидан Севара билан Комила чи;иб келишади. Комиланинг башанг кийиниб олганини кўрган Ма;суднинг юраги негадир “жиз” этиб кетади...
10- кўриниш
О; “Лимузин” шо; кўча бўйлаб кетиб боради. Машинанинг ичи кўрсатилади. Комила ;ижолатчиликдан ўзини ;ўярга жой тополмайди. Гўёки ;уло;ларидаги бриллиант кўзли зираклар, томо;идаги занжир, панжаларидаги ё;ут кўзли ;имматба;о узуклар уни худди ;исиб ;ўяётгандай туюлади.
11- кўриниш
Мардон акаларнинг ;овлиси. Дарвоза ёнига о; “Лимузин” келиб тўхтайди. Машинадан бирин-кетин Севара, Комила тушиб келишади. Комила му;ташам саройга келиб ;олганлигидан ўзини йў;отиб ;ўяй дейди. Остона хатламай туриб ичкаридан овоз эшитилади.
Дилфуза: Гуландом, Гуландом, ;ой, Гуландом, кайдасан? Кел буё;;а, ов;атинги еб ол...
Тўсатдан онасининг исми ;уло;ларига чалинган, Комила бир сесканиб ;овли ўртасидаги фавворга ;арайди...
Бу фаввора унга танишдай туюлади...
4-;ИСМ ТУГАДИ
5-;ИСМ
1-кўриниш
Комила эгнида умрида киймаган кийимларидан ийманиб аста-секин ;адам ташлаб уйга кириб келади. Унга биринчи бўлиб Дилфуза пешвоз чи;ади. У ;изга я;инлашгач, ижир;аниб ;ўл ёзиб кўришгандай бўлади ва Ма;судга зимдан бир хўмрайиб ;ўяди. Шу пайт унинг кўнглидан ;уйидаги хаёллар кечади:
Дилфуза: “Ие, бу ;алиги суратдаги ;из эмасми? Худди ўшанинг ўзи-ку, (дейди ичидаги шайтони).
Бу пайтгача ичкаридан Васила опа, Холисхон опалар чи;иб келишади. ;овлидаги сўрида Ма;суднинг тўн;ич ў;ли Сиёвуш, ўртанчи ў;ли Шохру; ва Севаранинг ;айниси Асрор ўтиришади.
Васила опа: Келинг, келинг, жоним ;изим. ;адамизга ;асанот. Яхши бўлиб ;олдингизми, ўргилай. Бўйларизга ;о;инди;.
Васила опа Комила билан кўришаётган чо;да уларнинг ортидан Комилани кузатиб турган Холисхон опанинг кўнглидан ;уйидаги гаплар ўтади:
“Бўйларини ;аранг-а. ;измисан ;из экан. Келин ;илиб олсамми?”.
Холисхон опа: Хуш келибсиз, ;изим. Тузук бўлиб ;олдингизми?
(Комила мезбонлар билан ийманибгина кўришаркан, бу ;олни кузатиб турган Севара ;изни ;ижолатчиликдан олиб чи;иб кетиш ма;садида).
Севара: Намунча термулиб ;олдиларинг Комилахонга. Нима бало, ;из кўрмаганмисизлар, (дея Комилани ичкарига бошлаб кириб кетади).
2-кўриниш
Улкан зал. Улар ўртадаги диванга келиб ўтиришади. Креслода газета ў;иб ўтирган Мардон ака ;ам Комилани кўриб ўрнидан туради.
Комила: Ассалому алайкум, то;а.
Мардон ака: Ваалайкум ассалом, ;изим. Барака топинг, умрингиз узо;, риз;ингиз сероб бўлсин...
(Улар диванга ўрнашишиб фоти;ага ;ўл очадилар. Мардон ака дуо беради).
Шу ерда Севаранинг ;айниси Асрор тасвирланади. Унинг кўнглидан ;уйидаги кечинмалар ўтади:
“Во;, ;из бола дегани ;ам шунчалар чиройли бўладими? Маликаларнинг ўзгинаси-я. Табиат унинг ;ошларини, чарос кўзлари узра бир-бир ;адаб чи;;анга ўхшайди. Ой юзига ;изил ;алам билан чизиб ;ўйилгандай ;унча лаблари жилмайганида, баданидан ранг олган маржондай тишлари исси; истарасига намунча ярашмаса”.
Яна ме;мохона кўрсатилади.
Васила опа: Комилахон, тузукмисиз ўзингиз, иш;илиб. Ранг-рўйингиз анча дуруст. Йў;лаб борганимда а;волингиз анча о;ир эди. Худога шукур, яхши бўлиб ;олибсиз. Бизларни жуда ;ўр;итиб юбордингиз.
Комила: Ра;мат, аяжон, сизларни ;ам анча уринтириб ;ўйдим.
Васила опа: Ундай деманг, она ;изим. Иш;илиб Барчинойнинг бахтига омон бўлинг. Аянгиз жуда тортинчо; аёл эканлар. Бизникида аранг бир кунгина тунади. Мол-;олларим ;аровсиз ;олди деб кетиб ;олди. Сизнинг шифохонадан чи;;анингизни эшитсалар, роса ;урсанд бўлса керак? Майли, сиз ёшлар, гурунглашиб ўтира-туринглар, биз ;уда холангиз билан болахонага чи;иб шомни ў;ийлик. Ёзилиб ўтиринглар, хўпми? Ўз уйингиздай ;ис ;илинг. ;ани бўлмасам, дадаси, бир фоти;а бериб ;ўйинг-чи...
3-кўриниш
Ўша зал. Диванда Севара билан Комила су;батлашиб ўтиришади. Дилфуза, Фарида ;ам шу ерда. Жажжи Галандом уё;дан буё;;а юриб эркалайди.
(Бу орада ю;ори ;аватда Васила опа билан Холисхон опанинг намоз ў;иётганлиги тасвирланади).
Пастдагилар анча гаплашиб ўтиришади. Шу пайт Гуландом отасининг хонасидан унинг альбомини кўтариб чи;иб келиб ;олади. Уни Комиланинг ;ўлига беради.
Гуландом: Сурат кўрайликми, опа?
Комила: Майли, кўрсак кўра ;олайлик. Бу ;из бирам ширин ;из эканки, (дея Гуландомни эркалатиб Севарага ;арайди).
Стол устида ;ўр-шўр, ;ар хил ширинликлар, чан;о;босди ичимликлар туради. Фарида чой ;уйиб,  нон ушатади.
Фарида: Олинг, синглим, у-бу нарсалардан олиб ўтиринг.
Комила: (;ўлини кўксига ;ўйиб) ра;мат, опа, олаяпман...
Гапни яна Гуландом бузади. У Комилага отаси Ма;суднинг альбомини бир-бир вара;лаб кўрсата бошлайди.
4-кўриниш
Ю;ори ;аватдаги хона. Васила опа билан Холисхон опа намозини ў;иб бўлиб, гаплашиб ўтиришади.
Холисхон опа: Бирам ширин ;из эканки. ;аранг-а, Худо бир са;лабди. Кўз-пўз ;ам тегиб кетганга ўхшайди.
Васила опа: ;а-я, тў;ри айтасиз, ;уда. Худога айтганимиз бор экан. Пешонада, пешона. Хайрият, ;из омон ;олди. Унга бирон кор-;ол бўлганида, нима ;илар эдик? Ў;лимга неча бор айтганман. Машинангни секинро; ;айда деб. Бечоралар яхши нарсалар экан. Даъво ;ам ;илишмади. ;ар ;олда бизлар ;ам ;араб турмадик. Анчадан буён Ма;суджоннинг боши касалхонадан чи;май ;олган эди. Шукур, ме;натлари зое кетмади...
Холисхон опа: Бай-бай, Худо бир са;лабди-да, ;уда...
5-кўриниш
Во;еа яна залга кўчади. Стол атрофида Севара, Комила ;амда Гуландом ;олишган. Гуландом Комилага альбомни кўрсатишда давом этади. Уч-тўрт вара; очгандан сўнг кадрда Ма;суд билан Гуландомнинг (Комиланинг онаси) расми кўрсатилади. Комиланинг ушбу расмга кўзи тушар экан, боши айланиб, кўз ўнги ;орон;илашиб хушидан кетади.
Уй эгалари тез ёрдам чи;аириб, уни хушига келтиришгач, бўш хоналардан бирига олиб кириб ёт;изиб ;ўйишади.
5-;исм тугайди
6-;исм
1-кўриниш
Комила хушига келганида тонг ёришай деб ;олган эди. У кўзларини очиб-очмай манглайини ушлайди. Боши шунчалар зир;ираб о;рийдики, о;ри;;а чидолмай инграб юборади. Комила ўзини шинам ёто;хонада кўриб, бирдан сесканиб кетади.
Комила: Мен ;аердаман? (савол беради у ўзига ўзи). Шунда ;алиги сурат яна бир бор унинг кўз ўнгида намоён бўлади. Ва у кечаги кунни хотирасида тиклашга уринади. ;из шундагина бироз хушёр тортади. Апил-тапил ўрнидан туриб, тилла та;инчо;ларини каравот ёнидаги жавон ;аладонига солиб ;ўяди. Сўнг шиппакни кийиб, эшик томонга ;араб юради. Эшик ;анотини аста очиб, зинапоялардан “оё; учи” да тушиб ;овлига чи;ади. Таш;арида хонадон бо;бони ор;асини ўгириб эшик супуради. У Комиланинг кўча дарвозаси ёнига келганини сезмайди ;ам. ;из ;овлидаги фавворага ;айратомуз ниго; ташлайди-да, кўчага чи;иб ор;а-олдига ;арамай ;оча бошлайди.
2-кўриниш
;ишло;. Ойбарчин опа ;ира-ширада туриб ўчо;;а ўт ;ўйиб, ;озон осиб, чевати пишира бошлайди. Бугун ша;арга бориб Комилани кўриб келишга тараддуд кўра бошлайди, У у ўчо; бошида шундай хаёлларга чўмиб кетади:
Ойбарчин опа: (кўнглида) Энди ;овлини ;ўр;май ташлаб кетсам ;ам бўлаверади. (Мунг тўла кўзлари билан экранга ;арайди. Унинг ёш тўла кўзлари катта планда кўрсатилади). Энди бу ховлида ў;ри оладиган нарса ;олмади. Ишонганимиз мана шу биттаю-битта сигир эди. Шуни айтарканлар-да (уф тортиб) “Камба;ални туянинг устида ;ам ит ;опади” деб. Ўзимиздан ошган сут-;ати;ни ша;арга олиб бориб сотиб, тирикчилик ўтказиб турган эдик. Шуни ;ам бизларга кўп кўришди. Комиланинг ў;ишга кириши учун тўплаб ;ўйган сармоянинг ;аммаси дори-дармонга кетди. Яхшиям Ма;суджон бор экан. Акс ;олда тўплаб ;ўйган пулим урпо; ;ам бўлмас экан. (Бу орада ;озонда пишаётган чеватининг ор;а-олдини а;дариб туради. Шу ерда Фар;онада  автовокзали кўрсатилади. Тонг чо;и. Бу ерда бирин-кетин етиб келаётган автобусларга йўл бўйида кутиб турган хотинлар, ёш келинлар, ;излар ёпирилишади.  ;ишло;дан ша;арга ;ати;, сут, ;аймо;, тухум ва бош;а ма;сулотлар олиб келган одамлар ;али автобусдан тушиб улгурмай, ;амма уларга ташланади. Ур-йи;ит бошланади. Кимдир бир кекса аёлнинг ;ўлидаги ;ати; тўла челакни тортиб оламан деб уни а;дариб юборади. Оппо; ;ати; ерга тўкилиб кетади. ;ар жой- ;ар жойда талаш-тортишлар бошланади…
3-кўриниш
Ша;арнинг шох кўчаларидан бири. Комила у ё; бу ё;;а ;араб, тўшини кафти билан тўсганича ;ўр;а-писа кетиб боради. Башанг кийиниб олган бу ;изни учратиб ;олган машиналар ;айдовчилари унга “сигнал” чалиб ўтадилар. Баъзилари йўл четига тўхтаб, эшигини очиб, унга олиб бориб ;ўйишини таклиф этадилар. Комила эса кўча супураётган фаррош, хотинлардан автобект манзилини сўраган куйи ;аяжонланиб кетиб боради. Ни;оят, у анча йўл юриб, нотаниш кўчалар бўйлаб  автобекатга етиб келади. Туманлардан бирин-кетин автобуслар кела бошлаган. Сут-;ати; бозори авжига чи;;ан. Комила бекатга я;инро; келиб автобус кута бошлайди. Бироз ва;т ўтгач, ичи тўла яна бир автобус бекатга я;инлашади.Яна талаш-тортишиш бошланади. Шу пайт Ойбарчин опа ;ам автобусдан тушади. Уни биринчи бўлиб Комила кўриб ;олади.
Комила: Ая, ая...
Ойбарчин опа аввалига Комилани танимайди.
Ойбарчин опа: Комила, ўзингми, ;изим. Са;арлаб бу ерларда нима ;иляпсан? Устингдаги кийимларни ;аё;дан олдинг?
Комила йи;лаб онасига ўзини отади.
Ойбарчин опа: Тинчликми, ;изим. Сенга нима ;илди?  ;ира-ширада бу ерларда нима ;илиб юрибсан?
Шу пайт улар турган жойга о; “Лимузин” келиб тўхтайди. Ичидан шоша-пиша Ма;суд билан Асрор тушиб келишади.
Ма;суд: Хайрият-ей, шу ерда экансиз, Комилахон. Сизга нима ;илди? Одам деган ;ам шуна;а бўладими? Эрталаб туриб ;арасак, жойингизда йў;сиз. Кечаси тез ёрдам ча;ирган эдик. Укол ;илишганидан сўнг ухлаб ;олган эдингиз... Бизникида сизни бирортаси ;афа ;илдими?
Комила индамай туради. Ойбарчин опа эса нима бўлаётганини тушунолмай ;айрон. Асрорнинг кўзларидан шундай кечинмалар ўтади:
“;ўр;итиб юбордингиз-ку. Бош;а кўролмайманми деб ўйловдим. ;айрият, топиб олдим. Энди сизни ;ўйиб юбормайман. Сиз меники бўласиз, ;а-;а меники бўласиз”.
Комила бўлса чур;, этмай ;ижолатомуз ерга тикилиб туради. Асрор унга су;ланиб ;араб туради.
Шу дамда ўртадаги сукунатни Ма;суд бузиб юборади.
Ма;суд: ;ани, машинага ўтиринглар-чи. ;ишло;ингизга олиб бориб ;ўямиз...
4-кўриниш
Мардон акаларнинг уйи. Дилфуза пардоз-андоздан сўнг ;ово;ларини уюб, аччи;ланиб ўтиради. Унинг кўнглидан шундай гаплар ўтади:
Дилфуза: Бу ;из ўлгур эримнинг бошини айлантириб олганга ўхшайди. ;айданам дугонам Ферузанинг гапларига ;уло; солмадим. Бас, энди бораман, шу бугуно; бораман ўша бахшиникига! Йў;са бу, уйинг куйгур эримни бира-тўла ўзига ;аратиб олади”.
5-кўриниш
О; “Лимузин” чошго;га я;ин ;ишло;;а кириб келади. Комила ўзини йи;идан аранг тутиб ;олади. Унинг айни пайтда ўкириб-ўкириб йи;лагиси келади. Томо;ига ти;илиб ;олган бир ;овуч тош таш;арига отилиб чи;олмай, нари бориб-бери келади. ;ани энди улар уйга тезро;, етиб олишса-ю, Комила тўйиб-тўйиб йи;лаб олса...
Ойбарчин опа ;ам йўл ;уйин индамай келади.
Бироздан сўнг “Лимузин” Комилаларнинг эшиги ёнига келиб тўхтайди. ;из машинадан тушади-ю югуриб уйга кириб кетади. Ойбарчин опа ме;монларга ташаккур айтиб, уларни уйга таклиф ;илади.
Ма;суд: Ра;мат, опа, Худо ;о;ласа, бўлак келамиз, ра;мат. (Бироз сукунатдан сўнг). Опа, биздан нимаики ёрдам керак бўлса тортинмай эшигимизга бораверинглар. ;ариндошдай бўлиб ;олдик, ;ар ;алай.
Ойбарчин опа: Ра;мат, ука, насиб этса яна кўришармиз. Уйга кириб чой-пой ичсанглар бўлар эди.
Ма;суд: ;уллу;, опа, (;ўлини кўксига ;ўйиб), биз изимизга ;айтайлик, бизга рухсат, бўлмаса, яхши ;олинглар...
Ойбарчин опа: Ок йўл, бўлмаса, ука, эсон-омон етиб олинглар...
Ма;суд билан Асрор машинага ўтиришади. Машина ўт олиб, ўрнидан ;ўз;алади...
6-кўриниш
Ойбарчин опа уйига кирса, ичкарида Комила йи;лаб ўтиради. (Уни кўриб).
Ойбарчин опа: ;ўй, йи;лама, ;изим. Муштипар онангни кечириб ;ўй. Сени олиб келгани боролмай ;олдим. Ёнингга кетаётиб, о;илхонага кирсам, сигиримиз йў;. Кимдир тунда уни ў;ирлаб кетибди. ;ўй, ;изим, кўп йи;лама. Худога шукур, мана яна биргамиз... ;айта дийдор кўришиб турганимизга ;увонсанг-чи.
Шу пайт Комила онаси тарафга ўгирилиб уни ;учо;лайди-да, янада ;атти;ро; йи;лаб юборади.
Ойбарчин опа: Тинчлан, ;изим, тинчлан. Худога шукур, ;амма кўргуликлар ортимизда ;олди. Менга Олло;нинг ра;ми келди. Сени менга ;айтариб берди.
Комила: (кўзларини артиб) Йў;, ойи, сиз билмайсиз, сиз билмайсиз, ;еч нимани билмайсиз. Мен...  Мен сиздан хафа эмасман. Йў;, асло...
Ойбарчин опа: Хўш, унда сени ким ;афа ;илди? Айт, айта ;ол энди? Мени кўп ;ийнама, ;изим?
Комила: У ўша, ўша экан, ;а-;а, ўша экан… (дейди дуду;ланиб).
Ойбарчин опа: Тузукро; тушунтириб айтсанг-чи, бундо; бир. Ўша деганинг ким ўзи? Сен ким ;а;ида гапиряпсан?
Комила Ма;суднинг исмини айтамо;чи бўлади-ю, ;еч айтолмайди. Фа;ат энтикиб-энтикиб йи;лайди. Кейин ўрнидан туриб санди;даги эски альбомни олади. Сўнг онасининг ёнига ўтириб ;алиги суратни излаб топади. Ва уни ;ўли билан кўрсатади.
Комила: Шу киши менинг отам экан...
;изининг гапларини эшитиб Ойбарчин опа тошдай ;отиб ;олади.
Ойбарчин опа: Эс-хушинг жойидами, ўзи? Бу гапларни сен ;аё;дан олдинг? (У ;изига яхшилаб разм солади).
Комила: ;а-;а, эс-хушим жойида. Айнан мана шу одам менинг отам экан. Бизни ташлаб кетган, барча изтиробларимиз сабабчиси. Худди шундай суратни мен ўшаларникида кўриб ;олдим. Сурат ортида “Гуландомдан Ма;суд акага” деган ёзув бор. Остида эса, мен ту;илган йил кўрсатилган.
Ойбарчин опа ;изининг гапларини эшитиб ўтириб ;айратдан ё;асини ушлайди. Унинг тили калимага келмай, нима дейишни ;ам билмайди. У дам Комилага, дам суратга бо;иб кўзларига ёш олади.Биро; алланечук юрагининг туб-тубида ;андайдир хотиржамлик пайдо бўлгандай туюлади.
Ойбарчин опа: На;отки шу гаплар рост бўлса, ;изим. ;уло;ларимга ишонгим келмайди. Демак сен ёл;из эмассан. Сенинг отанг топилди. Эшитяпсанми, отанг топилди...
8-кўриниш
Дилфуза дугонаси Феруза билан бахши аёлникига йўл олишади. Уларни “Мерседес”да Дилфузанинг шахсий ;айдовчиси олиб боради. Улар етиб, келгач, бахши аёлнинг уйига кириб кетади.
Улар шам ёниб турган хонага киришади. Бахши аёл уларни или; кутиб олади. Дуо ;илгандан сўнг тасбе;, ўгириб фол оча бошлайди.
Бахши аёл: Эрингизга иситма-совутма ;илишган. Хўжайинингиз анчагина бадавлат одам экан. Кў;ликкина бир жувон тушаяпти. Ўртада бола ;ам бор. Эрингизнинг ўша аёлда кўнгли бор. ;о;ласангиз, ;айтарма ;илиб бераман.
Фолбин аёлнинг башоратларини тинглаб ўтирган Дилфузани бирдан сову; тер босиб, кўнгли бе;узур бўлиб кетади. Кўнглидан ;уйидаги ўйлар кечади:
“Айтувдим-а, ўша ;из эримнинг “ўйнаши” деб. У касалхонага ;ам бекорга шунча катнамаган экан-да. Содда бўлмай мен ўлай. На;отки шуни эртаро; англаб етмаган бўлсам. У сую;оё; бола ;ам ту;иб берган, бунга. Вой, юзсизлар-ей. Йў;, йў;,  мен буни шундай ;олдирмайман. ;а-;а, барибир тагига етаман. ;ап, ;араб туришсин. Шармандасини ша;;а илмасам, Дилфуза отимни бош;а ;ўяман. ;али дунёга келишганига пушаймон ейишади. Менинг совунимда кири ювишмабди. Мен у мегажинга кўрсатиб ;ўяман, бировларнинг эрини йўлдан уриш ;ана;а бўлишини!!!”.
6-;исм тугади
7-;исм
1-кўриниш
Тун. Хонада Ойбарчин опа билан Комила ётишади. Узо;-узо;лардан итларнинг хуриши эшитилади. Го;-го;  ;овлидан эшак ;ам ;он;ираб ;ўяди. Ойбарчин опа ;анча уринмасин, ;еч ухлай олмайди. У Комиладан эшитган гапларининг ма;зини ча;ади:
Ойбарчин опа: (ичида) Комила бу гапларни ;аё;дан олди? Гуландомнинг сурати Ма;суджонларникига ;аё;дан тушиб ;олди экан? Балки Комила янглишгандир. Бу бирон бир касалнинг асорати эмасмикин? Ахир, бир хил исмли, бир-бирига ўхшаш одамлар камми дунёда? Тавба, на;отки Ма;суджон чиндан ;ам Комиланинг отаси бўлиб чи;са. Йў;, бўлиши мумкин эмас. Бундай нарсалар фа;атгина киноларда бўлади. Шундайлиги шундайку-я, биро; ;айдадир Комиланинг отаси ;ам бўлиши керак-ку! Аммо ;аерда? Нега энди шу чо;;ача бу ;а;да ўйлаб кўрмабман. Бундо; бир сўраб-суриштирмабман ;ам...
Ойбарчин опа узо; ўйга чўмиб кетади. Бироз танаффусдан сўнг.
Ойбарчин опа (ичида): ;а, айтгандай, Гуландомнинг дугонаси Назира ўзимизнинг ;ишло;дан-ку. Куёви, болалари билан тез-тез онасиникига келиб-кетиб туришади. У ша;арга турмушга чи;;ан. ;айитларда уч-тўрт марта бизникига ;ам кириб-чи;иб кетди. Нега энди ундан Комиланинг отаси ;а;ида бирон марта ;ам сўрамабман. Бу ;а;да Назира ;ам о;из очмабди. Онасидан манзилго;ини сўраб Назирахонларникига бориб келсаммикин-а? У ;а;и;атан ;ам Комиланинг отаси бўлиб чи;са-чи. У ;изини тан олармикин?
Ойбарчин опа бу каби ўй-хаёллар домида ;еч ухлай олмайди.
2-кўриниш
Ма;суд Комилани илк бор учратгандан буён севгилиси Гуландомни тез-тез эслайдиган бўлиб ;олди. У ;ишло;дан ;айтиб келгач, ов;атланмай ётиб олади. Туни бўйи ёшлиги, талабалик йилларини эслаб чи;ади. (Худди шу ерда уларнинг сўнгги бор учрашган жойи тасвирланади. Ўша дамлар Ма;суднинг хаёлидан бир-бир ўтади)...
3-кўриниш
Сўнгги пайтда ;ишло;да Комила ;а;ида беъмани миш-мишлар тар;ала бошлайди. Уларнинг эшиги ёнига Ма;суднинг о; “Лимузин”да келиб кетганидан буён баъзи бир ;ийбатчи ;ўни-;ўшниларга ба;она топилиб ;олади.Бу ;олат акс эттирилади.
1-;ўшни: ;ўшни, эшитдингизми? Ойбарчиннинг ;изи Комила ;а;ида охирги пайтлар ;ар хил узун;уло; гаплар юрибди. “;уш инида кўрганини ;илади-да. Бу ;изни казо-казо кишилар ;ар хил машиналарда ташлаб кетишяпти. Кийган кийимларини айтмайсизми унинг? Я;инда у ту;уру;хонада ётиб чи;ибди, дейишяпти. Онасига ўхшаб эркакларни йўлдан уриб юрганга ўхшайди. Билишимча, у ;ам бир-икки ша;арлик бойваччани илаштириб олган. ;ишло;имизни энаси иснодга ;ўйгани етмай энди ;изи шарманда ;илмаса гўргайди.
2-;ўшни: Вой, ўлай. Айтдим, охирги пайтда бу ;из тез-тез йў;олиб ;оладиган бўлиб ;олган эди деб. Тунов куни бир машинада уни икки эркак ташлаб кетганини ўз кўзим билан кўрган эдим. Ўшалар унинг жазманлари экан-да...
4-кўриниш
Асрор бой оилада катта бўлган. У ўзини юлдузни бенарвон урадиган йигитлардан деб ;исоблайди. Шундай бўлса керак, у бироз кервозро; йигит. Шу боис у Комилани яхши кўриб ;олган бўлса-да, буни ;еч тан олгиси келмайди. Бунга унинг каттазанглиги йўл ;ўймайди. У Тошкент -Ўш  магистрали бўйлаб кетиб боради.
Кўнглидан ;уйидаги кечинмалар ўтади:
“Нима ;илсам экан? Комилаларникига бориб, уни ;ўриб кетмсаммикин? ;андай ;илиб бораман. ;е йў;, бе йў; кириб бораманми? Хўп, майли, бордим ;ам дейлик. Уё;ига нима ;иламан? Мен сизни севиб ;олдим дейманми? Йў;, асло. Нега энди бу ;ишло;и, ялангоё; ;из мени севиб ;олмай, мен уни севиб ;олишим керак экан? Агар бу ;изни келин ойиларимникида кўриб ;олмаганимда, ;исларимга бунчалик эрк бермаган бўлармидим. Ээ, ;айданам учратиб ;олдим уни. Йў;, у ;из менинг тенгим эмас! ;олаверса ота-онам ;ам кўнмайди бунга.”
Шу пайт Асрорнинг ярасига туз сепкандай машина радиосидан Му;риддин Холи;ов ижросидаги “Комила ;из” ;ўши;и янграйди.
Кадр ортидан ушбу матн ў;илади:
“Табиат хар кимнинг зуваласини ;ар хил ;илиб узаркан. Бировга илохий гўзаллик ато этиб, унинг феъл-атворини сини; ;илиб ;ўйса, кимнидир моддий жи;атдан ба;увват ;илиб, маънан ;ашшо; ;илиб ;ўяркан. Комилани Олло; бекаму кўст, исмини жисмига монанд, ;а;и;атдан комил ;илиб яратган (Шу ерда катта планда Комиланинг юз-кўзлари кўрсатилади). Унинг бирдан бир камчилиги бечоралигидир. (Бу ерда эски ;овлисида кўк тозалаб ўтирган бечора ;ол ;из намойиш этилади). Лекин камба;аллик айб эмас. Аслида Комила сингари пок, соф ;изларни ;ар ;андай йигит ;ам севиб ;ололмайди. Бундай ;изларни севиш учун йигит, энг аввало, ;а;и;ий йигит бўлиши керак.

5-кўриниш
;ишло;. Комила кўча бошидаги кранга сув олиб келиш учун чи;ади. У ерда тўсатдан мактабдоши ;обилни учратиб ;олади. ;обил якиндагина армиядан ;айтган.
Кобил: Яхшимисиз, Комилахон?
Комила: Яхшимисиз? Эсон-омон келиб олдингизми, ;обилжон?
;обил Комила билан саломлашган билан ундан жуда ;афа эди. Сабаби унга ;арбийдан жуда кўп маротаба хат йўллаб (кўрсатилади) бирорта ;ам жавоб олмади. ;олаверса, ;ишло;да Комила ;а;ида тар;алган миш-мишларга у ;ам ишонган эди. Шунинг учун ;изга сову; муносабатда бўлади...
Улар идишларига сув тўлдираётган пайтда кадр ортидан яна матн янграйди:
“;из бола жуда нозик бўлади. Унинг шаънига ;еч до; тушмасин экан. Гап-сўзи чи;дими, тамом, унинг бахти ;аро бўлди деяверинг. Буларнинг ;аммаси баъзи бир одамларнинг бўлган во;еани охиригача тушуниб етмай туриб, хулоса чи;ариб юборишлари о;ибатида рўй бериши табиий. Тилнинг суяги йў;, эл о;зига элак тутиб бўлмайди, деб бежиз айтишмаган.
6-кўриниш
Охирги пайтда Комила ;а;ида тар;алган миш-мишлар Ойбарчин опани анча тўкиб ;ўйди. У тез-тез о;рийдиган бўлиб ;олди. Унинг уйда кўрпа-тўшак ;илиб ётгани кўрсатилади. Ойбарчин опа дераза тарафга ;араб ётган куйи ;уйидаги гапларни кўнглидан ўтказади.
“Хадемай ;иш келади. Бу йил етарлича тезак ;ам тайёрлаб ололмадик. Сигиримизни ў;ирлаб кетишганидан буён сут-;ати;ни ;ам ;ўни-кўшнилардан олаяпмиз. Яхшиямки, пича тамаки пояси тайёрлаб олган эканмиз. Чиллада ас;отиб ;олар, ;ар ;олда. Томор;адан чи;;ан жиндек картишка, пиёз, сабзимиз бор. ;ар ;алай оч ;олмасмиз. Биро;, мени кўпро; ;ийнаган нарса – бу одамларнинг Комила ;а;ида ноўрин миш-мишлар тар;атганидир. ;изим шўрликка энди ўзи шу етмай турган эди. Етимнинг бошини силагани ;еч кими бўлмаса. Худо кўрсатмасин, ўлиб-нетиб ;олсам, унинг ;оли не кечади. (У шундай деб кўзларига ёш олади).
 7-кўриниш
Мардон акаларнинг хонадони. Ошхонада Шафоат хола исмли аёл ов;ат тайёрлаш билан банд. Шу пайт ошхонага Дилфуза киради.
Дилфуза: (Шафоат холанинг ёнига келиб) паст овозда. Хола, мана бу чойни олиб, Ма;суд укангизга ;ар куни дамлаб бериб турасиз. Тушундингизми мени?
Шафоат хола: Тушундим, тушундим, Дилфузахон. ;аммасини сиз айтгандай ;иламан...
8-кўриниш
Ма;суд кечки пайт ишдан ;айтади. Хонасига кириб хизаткорга бир чойнак чой дамлаб келишни буюради. Ва ўзи ;андайдир ;ужжатларни кўздан кечириш билан овора бўлади. Бироз ва;т ўтгач хонага бир чойнак чой кўтариб Шафоат хола кириб келади. У чойнакни стол устига ;ўйиб, пиёлага ;уйиб, уни Ма;судга узатади. Ма;суд пиёлага ;ўл узатади.
Ма;суд: Ра;мат, опа, сиз кетаверинг (дейди).
У чойнакдаги чойдан ;уйиб-;уйиб ича бошлайди... Тамаки тутатиб, яна севгилиси Гуландом ;а;ида ўй суради. (Шу ерда унинг Гуландом билан бахтиёр сайр ;илиб юрган кезлари ;ар хил кўринишларда тасвирланади...)
Шундан сўнг унинг кўнглидан ;уйидаги хаёллар ўтади:
“;ишло;дагилар тинчмикин? Бир бориб келсамми дейман? Уё;;а бормаганимга ;ам анча бўлиб ;олибди. Тунов куни Комилахон тушимга кириб ;олибди”.
9-кўриниш
;иш келган. Таш;арида лайлак ;ор ё;ади. Кечалари узо;-узо;лардан бўриларнинг увиллаган овози эшитилиб туради. Пастаккина уйларнинг томларини ;ор босган. Мўрилардан тутун кўкка ўрлайди.
Кўчада икки челак сув кўтариб Комила кетиб боради. У оё;и билан кўча эшигини очиб, ;овлига киради. Па;ирларни кўтарганча уйга кириб, уларни печканинг олдига ;ўяди. Муз ;отган ;ўлларини печкага тутиб исинади.
Комила: Ойи, эшитдингизми, ша;ардан Шо;иста  опамлар келишибди. Онаси Салтанат ая анчадан буён бетоб эмиш... Уларни ча;иртириб келишибди.
Ойбарчин опа: Тинчлик эканми ўзи? Салтанат опага нима ;илибди? Кечагина бир тузуккина юрувди-ку.
Комила: Куёв шифокор экан. Ўзи ;арвяптиийкан.. Тузалмаса ша;арга, касалхонага олиб кетишармиш...
Ойбарчин опа: Вой, бечора Салтанатхон-ей, шунчалик ёмон о;рияптиканми? Кечро; бир йў;лаб чи;сам бўларкан. Бира-тўла Шо;иста билан ;ам  Ма;суджон ;а;ида гаплашиб чи;аман.
10-кўриниш
Ойбарчин опа куймаланиб дарровгина ярим коса исси;;ина атала пиширади-да, устига битта нон ёпиб, дуррага чигади. Эгнига онасидан табаррук бўлиб ;олган ;ора бар;ут тўнини кийиб, бошига куя еявериб илма-тешик бўлиб кетган жунон рўмолини ўрайди. Тай;о; йўл бўйлаб пайпаслаб-пайпаслаб ;ўшни ма;алла томонга йўл олади. У Шо;исталарникига етиб келганида ;орон;у тушиб ;олай деган эди. Ойбарчин опага биринчи бўлиб Шо;истанинг ўзи пешвоз  чи;ади.
Улар ;учо; очиб кўришишгач. Шо;иста ме;монни бемор ётган хонага бошлайди.
Салтанат аянинг анчагина о;риётганлигини унинг сини;иб ;олган рангидан ;ам англаса бўлади. Ойбарчин опа бемор ётган жойга бориб у билан сўрашади.
Ойбарчин опа: Тузукмисиз, Салтанат опа? Сизга нима бўлди, астойдил кўрпа-тўшак ;илиб ётиб олибсиз?
Салтанат опа: Исси; жон экан, эгачи. Дард дегани сўрамай-нетмай келаркан, (дея ўрнидан ;ўз;алмо;чи бўлади).
Ойбарчин опа: ;еч безовта бўлманг. Тинчгина хотиржам ётаверинг. Мен дарров ;айтаман. У Шо;иста тўшаган тўшакка ўтириб дуо ;илади.
Ойбарчин опа: Худо дардни суйганига беради, дейишади. Дард- ме;мон, опа. Касалини берган шифосини ;ам беради...
Бу орада Шо;иста ме;моннинг олдига дастурхон ёзиб, нон, чой, ;анд-;урс олиб келиб ;ўяди.
Ойбарчин опа: Шо;иста, синглим, кўп безовта бўлманг, келинг ўтиринг, сизни ;ам анча овора ;илиб ;ўйдим.
Шо;иста: Овораси борми, опа. Ўзингиз со;-саломат юрибсизми? Комила ;из яхшими? Биз ;ам онам бетоб бўлиб ;олганини эшитиб оё;имизни ;ўлимизга олиб югуриб келдик. Ўзиям опангиз ўтакамизни ёриб юборай деди. Худога шукур, ;озир анча тузук. Укол ;илиб, дори-дармон бериб турибмиз. Куёвингиз яхши бўлиб ;олади, деяпти-ку...
Ойбарчин опа: Айтганингиз келсин, синглим. Онангизга Олло; ўзи шифо берсин...
Шо;иста: Айтганингиз келсин. ;а, айтгандай, эрталаб кўчада ;изингиз Комилани кўрган эдим. Сувга чи;;ан экан. Кўрдим-у, кўзларимдан дув-дув ёш о;иб кетди. Гўё дугонам Гуландомни ;айта кўргандай бўлдим. Одам деган ;ам шунчалар ўхшаш бўладими? Гуландомнинг ўзи-ю кўзи бўлибди, бу ;из.
Ойбарчин опа: Шо;истахон, синглим, ўзингиздан ;олар гап йў;. ;олаверса бу ;а;да ўзингиз биринчи бўлиб гап очиб ;олдингиз. Ўзингиз кўриб турибсиз. Мен ;ам анчагина ;ариб ;олдим. Комиланинг эса мендан бўлак ;еч кими йў;. Сиз билан бир неча бор кўришиб, унинг отаси ;а;ида о;из ;ам очмайман. Сиз ;ам бирон нарса демабсиз, бу ;а;да. Сиз асли Комиланинг отасини танирмидингиз?
Шо;иста: Бўлмасам-чи, опа. Биз у йигит билан бир курсда ў;ир эдик. ;озир уни ша;арда танимаган одам йў;. Тунов куни телевизордан ;ам кўрсатишди. Депутатликка номзоди ;ўйилибди.
Ойбарчин опа Шо;истанинг гапларини тинглайди-ю, юраги така-пука бўлади.
Шо;иста: У жуда бадавлат одам...
Ойбарчин опа: Исми нима эди ўша йигитнинг?
Шо;иста: Кимнинг, Комиланинг отасинингми? Ма;суд, Ва;обов. Гуландомнинг альбомида унинг сурати ;ам бор эди,  янглишмасам, ўшанда мен бу альбомни сизга олиб келиб берган эдим, чамаси.
Ойбарчин опа: Рост, рост, тў;ри, дея бош чай;ади. (Унинг жонида жон йў;. ;аяжондан юраги тез-тез ура бошлайди).
7- ;исм тугади
8- ;исм
1-кўриниш
Шо;иста  билан бўлган кечаги су;бат Ойбарчин опанинг ;аёлидан ;еч нари кетмай ;ўяди. У печканинг олдида ўша су;бат ;а;ида ўйлаб ўтиради. Комила эса уй йи;иштириш билан банд.
Шу пайт таш;аридан Шо;иста  кириб келиб ;олади. Уни деразадан кўриб ;олган Комила шоша-пиша эшикка чи;иб ;арши олади.
Комила: Ассалому алайкум, келинг опа (у билан кўришиш учун ;ўлларини узатади).
Шо;иста бўлса Комилани ;учо;лаб, юзларидан ўпади. Айданек ;изни ўпиб кўзларига ёш олади.
Ме;мон ичкарига кириб Ойбарчин опа билан саломлашиб, ;ол-а;вол сўрашгач, Комилага дугонаси Гуландом ;а;ида сўзлаб кетади...
Шо;иста: Улар бир-бирларини жуда яхши кўришарди. Йигитнинг ота-онаси тўс;инлик ;илишмаганида. Ма;суджон билан Гуландом албатта турмуш ;урган бўлардилар. Улар бир-бирларини шунчалар яхши кўришар эдики, ;аттоки бир да;и;ага ;ам ажрашолмас эдилар. ;ей, бойлик бўлмаям ўлсин! Дугонамнинг хаётига зомин бўлди...
2-кўриниш
Ма;суд ўйланиб-ўйланиб охири йўлга отланишга а;д ;илади. Фа;ат:
“;ишло;;а нима олиб борсам экан?” деб бош ;отиради. Пул берсам олишмаса... Яхшиси бир жуфт сигир олиб борганим маъ;улмикин? Ўтган сафар Ойбарчин опанинг сигирини ў;ирлаб кетишгани ;а;идаги хабар ;уло;имга чалингандай бўлган эди. Жониворларни олгани ;ам кўнишмаса-чи? ;ар ;олда бунинг иложисини ;илса бўлади. Бу сигирлар сизларникида тура-турсин, уларни ба;оргача асраб беринглар, бизникида ;арагани одам ;ам, шароит ;ам йў; деб ба;она ;илиб ;ўяман...”(У шундай деб  мол бозорга тушиб иккита сигир сотиб олиб, уларни юк машинасига жойлаштиради ва ўзи машинасида йўл кўрсатиб ;ишло; сари йўлга отланади. ;ир-адирлар оппо; ;ор остида ястаниб ётади. Икки машина адирликлар узра, то;лар оралаб бирин-кетин кетиб боради).
3-кўриниш
Комила Шо;истанинг ;асратли ;икоясини кўзларида жи;;а ёш билан тинглаб ўтиради. Комилага ;ўшилиб Ойбарчин опа ;ам йи;лайди. Шунда Ойбарчин опа ўрнидан туриб санди;дан Гуландомнинг альбомини олиб, уни Шо;истага  тут;азади. У альбомни бир-бир вара;лар экан, йи;лайди. Ўзининг ёшлик дамларини бир-бир хаёлидан ўтказади.
4-кўриниш
Машиналар ;ир-адирлар узра кетиб боради. Ма;суд бош;ариб бораётган о; “Лимузин” навбатдаги дўнгликка осонгина чи;ади. Биро; юк машинаси тай;о;дан кўтарилолмай ;ийналади...
5-кўриниш
Шо;иста ;амон альбом вара;лаб ёшлик дамларини эслаб ўтиради. У альбомнинг навбатдаги вара;ини очади-ю, бирдан сесканиб кетади. Суратга кўзи тушган за;отиё; шошилиб Комиланинг кўзларига ;арайди “Эсиз дугонам” дейди йи;ламсираб.
Шо;иста: Комилахон, сиз онангизга жуда-жуда ўхшайсиз. Мана бир ;аранг-а. Бу йигит эса сизнинг отангиз бўлади. Унинг исми Ма;суд. Фамилияси Ва;обов.
Комила индамай йи;лаб ўтиради.
“;а, Комила отасиз яшашга шунчалик ўрганиб ;олган эдики, энди умрининг ;олган ;исмини отаси билан яшашни тасаввурига ;ам си;диролмайди...”.
6-кўриниш
Яна йўлда келаётган машиналар кўрсатилади. Узо;дан о; “Лимузин”  билан, устига иккита сигир юкланган юк машинаси довон оша кетиб боради.
7-кўриниш
Ойбарчин опа, Шо;иста ва Комила Гуландомни эслашиб яна анча ўтиришади, сўнгра
Шо;иста: Опа, энди менга рухсат берсангизлар. Кеч ;ам кириб ;олай дебди. Онам ;ам бе;аловат бўлиб кутиб ўтиргандир. Иш;илиб а;воли яхшимикин?! Гуландомнинг ;а;;ига бир фоти;а ;илайлик-да, мен уйга ;айтсам...
Комила: Опа, ўтирибмиз-да энди. Истасангиз сизларникига мен бориб Салтанат аянинг ;олидан мен хабар олиб келаман. Бугун бизникида ётиб ;олинг?
Шо;иста: Йў;, ра;мат, Комила. Худо ;о;ласа, бош;а куни яна чи;аман. Шундан сўнг Ойбарчин опа “;уръон” ў;ий бошлайди. Улар дуо ;илишиб бўлгач, Шо;истани кузатиб кўчага чи;ишади. Шу пайт уларнинг ;аршисига о; “Лимузин” келиб тўхтайди. Машина эшиги очилиб, ундан Ма;суд тушиб келади. Эндигина гапириб турган одами шундо;;ина ;аршисидан чи;иб ;олганидан таажжубга тушиб ;олган Шо;иста ;айрон бўлиб ;олади. Ойбарчин опа билан Комиланинг тили калимага келмайди.
Ма;суд: Ие, ие, Шо;истахон, бу ўзларими? Мени кўриб намунча ранг-рўйингиз о;ариб кетди? Ўзингизни бу ё;ларга ;айси шамоллар учирди? Янглишмасам, сиз ша;арда турар эдингиз-ку. Куёвингиз билан улфатчилик ;ам ;илиб турамиз...
Шо;иста  (ўзини ;ўлга олиб): Клинг, келинг, Ма;суджон. Ўзингиз нима ;илиб юрибсиз ;ишнинг ;орли-;ировли кунларида бизнинг ;ишло;да?
Отасини кўриб Комила саросимага тушиб ;олади. Унинг юрак уриши ;аттоки ;уло;ларигача эшитилади. Шу асно унинг “отажон, отажон” деб ;ич;ириб юборгиси келади-ю, ўзини тутиб олади.
Ма;суд: Ассалому алайкум, опа, со;-саломат юрибсизларми? Эшик-эллар тинчми? Ўзингиз тузукмисиз?
Ойбарчин опа: Ваалайкум ассалом. Келинг, ука, хуш келибсиз (дейди ;ўлини кўксига ;ўйиб). Худога шукур, ра;мат, ўзингиздан сўрасак. Опамлар, дадангиз тинч-омон юрибдиларми? Укаларингиз, бола-ча;аларингиз эсон-омонми? ;ариндош-уру;лар со;-саломатми?
Ма;суд: Ра;мат, опа, худога шукур. ;аммалари тинч юришибди. Сизларга салом деб юборишди. Комила ;из калай, Комила ;из? (дейди у Комила турган тарафга ;араб). Яхши бўлиб ;олдингизми, ;изим. Бир ша;арга бориб келай ;ам демайсиз. Мана, сизларни йў;лаб яна ўзим келдим.
Шу ерда Шо;иста гапга аралашади.
Шо;иста: Ма;суджон тинчликми ўзи, жа ;ую; сўрашиб ;олдиларинг. Булар сизга ким бўлади ўзи, агар сир бўлмаса?
Ма;суд: Тў;ри топдингиз, Шо;иста, тў;ри топдингиз. Биз чиндан ;ам ;ариндошдай бўлиб ;олганмиз. Ойбарчин опа менга опадай, Комилахон эса ;изимдай бўлиб ;олишган...
Комила Ма;суднинг “;изимдай бўлиб ;олган” деганини эшитиб ;уло;лари зир;ираб кетади... (Комила кўрсатилиб, зир;ираган овоз берилади).
Шу дам “Лимузин”нинг ор;а ўринди;ида уларни Гуландом кузатиб ўтиради. Лекин уни ;еч ким кўрмайди. Унинг кўзларида ёш. Ойбарчин опа билан Комила ме;монларга жой ;озирлаш учун ичкарига кириб кетишади. Таш;арида Шо;иста билан  Ма;суд ёл;из ;олишади.
Шо;иста: Бахтингиз бор экан, Ма;суджон? Худо деган йигит экансиз.
Ма;суд: Нимага шаъма ;иляпсиз, Шо;истахон?
Шо;иста: ;изингизни топиб олганингизга-да!
Ма;суд: Нима демо;чисиз бу билан. Тушунтирибро;, гапиринг, илтимос.
Шо;иста: Бу эшик кимниклигини биласизми, ўзи? Бу ;овлида бир ва;тлар сиз севган ;из Гуландом ту;илиб вояга етган. ;а-;а, бу Гуландомларнинг уйи. Ойбарчин опа Гуландомнинг ту;ишган опаси бўлади. Комила эса Гуландомнинг ;изи, яъни сизнинг ;изингиз бўлади...
Шо;истанинг  гапларини ;аяжон билан тинглаб турган Ма;суд бирдан юрагини ;овучлаб машинаси капотига суяниб ;олади...
8-кўриниш
Узо;дан чин;ираб келаётган “тез ёрдам” машинаси кўрсатилади.
8-;исм тугади
9-;исм
1-кўриниш
Туман марказий касалхонасининг реанимация хонаси. Ма;суд о;ир а;волда ётади. ;амшира унга осма укол беради. Бир-икки о; халатли шифокорлар беморнинг ;олидан хабар олиб чи;иб кетишади.
2-кўриниш
Улу; аём кунлар бошланиб ;олган. Рўзаи рамазон ойи кирган. Мардон акаларникига телефон ор;али ўша куниё; хабар етиб боради. Хавотирли хабарни эшитган Мардон ака ў;лининг ;олидан хабар олиш учун хотини Васила опа ва келини Дилфузани олиб ;ишло;;а келишади...
3-кўриниш
Ойбарчин опаларнинг хонадони. Комила тонгда онаси билан са;арликка туриб, рўза тутиб бўлгач, отасига шифо тилаб Худога илтижо ;илади”.
Комила: Эй, Парвардигорим, бетоб отамни ўз пано;ингда асрагин. Уни эндигина топдим деганимда, падаримдан жудо этмагин. Дадажонимга ўзингнинг ра;минг келсин. Сенинг мар;аматинг кенг. Еру кўкни ўртага солиб ўтинаман. Отажонимни ;айтариб бер. Мендан яна нима истайсан? Онамдан айирдинг. Отам дийдорини кўрмай катта бўлдим. Шунчалар ;ам бешаф;ат бўласанми? Менга фав;улодда бахт бериб ;ўйиб, на;отки ўша ла;зада  уни ;айтариб олмо;чи бўлсанг?! Мен нима гуно; ;илибманки, мени бунчалар ;ийнайсан? (йи;лайди). 
4-кўриниш
Касалхона. Ма;суд ётган жонлантириш хонасига елкаларига о; халат ташлаб бирин-кетин Мардон ака, Васила опа, Дилфуза кириб келишади. Ма;суднинг а;волини кўриб Мардон ака ;ам, Васила опа ;ам кўзларига ёш олишади. ;амшира улардан беморни кўп безовта ;илмасликларини сўрайди. Дилфуза эса эрининг бехуш ётганини кўриб ё йи;лашини, ё йи;ламаслигини билмайди. Юрагининг бир четида эрига жони ачишиб турса, иккинчи ё;дан “Бу кунингдан баттар” бўл дейди ичидаги шайтони.
Дилфуза: (ичида), ;аммасига ўша айбдор. Эримга  бўлса-бўлмаса ўшанинг касофати урган. Йў; мен буни шу бўйича ;олдиролмайман. ;озиро; ўшанинг уйига бориб адабини бериб, ;олини сўраб келаман”.
5-кўриниш
Ойбарчин опаларнинг уйи. Комила Ойбарчин опа билан Ма;суднинг со;лиги ;а;ида гапириб ўтиришган пайт. Бирдан кимдир эшикни оё;и билан тепиб ;овлига кириб келади. ;овлида Дилфуза пайдо бўлади. Уни кўрган Ойбарчин опа билан Комила таш;арига чи;ишади. Улар ме;монни “Келинг” деб улгурмай, Дилфуза уларни ;а;орат ;ила бошлайди.
Дилфуза: Эримга сенинг касофатинг урди. Сен манжала;и уни шу куйга солиб ;ўйдинг. Ифлос, мараз, сую;оё;! (деб кўрсаткич бармо;ини Комиланинг кўзлари узра би;из ;илади. Комила кутилмаган бундай холдан ўзини йў;отиб ;ўяди. Дилфуза эса бечора ;изни ;ансираб-;ансираб, баъзан кўзлари чано;идан чи;иб, баъзан лаблари титраб, ба;ириб-ча;ириб, бўралаб-бўралаб сўкади):
Дилфуза: Гадойвачча. ;уриб кетгур ялангоё;, эримнинг куни сен яшшамагур аравакашнинг набирасига ;олган эканми, пасткаш? Эримни келиб-келиб сендай бир питли;и билан бўлишиб юрган эдимми? Вой, манжала;и-ей. Вой, миши;и-ей, вой, мараз-ей. Бу кунингдан ўлганинг яхши эмасми? А;волингга ;арасанг, шумшук.
Комиладан сал нариро;да турган Ойбарчин опа ;ам Дилфузанинг за;ар тилидан отилиб чи;аётган ;а;оратлардан аъзои-бадани да;-да; титрайди.
Ойбарчин опа: Синглим, Комила сизга нима ёмонлик ;илди ўзи? Нега бечорани бекордан-бекорга ;а;орат ;иляпсиз? Ундай ;илмай, илтимос, синглим. Гуно; бўлади...
Дилфуза: (Ойбарчин опа томонга кескин бурилиб). Фа;ат сен аралашма, сен жим тур, ифлос, ;ўшмачи. Уялмайсанми оппо; сочларинг билан она сути о;зидан кетмаган ;изингни ёт эркаклар ;ўйнига солиб, топган харом пулларинг эвазига тирикчилик ўтказгани?! Бе;аё?
Дилфузанинг о;зидан боди кириб-шоди чи;ади. Дилфузанинг ;адеганда о;зи ёпилмайди.
Дилфуза: Юзингдан бузулгур, юзсиз шарманда! Сасси; ;ишло;и! Афтингга бир ;ара. Уст-бошингдан тезак ;иди ан;иб турибди, (дея нафрати тўлиб тошиб турган Дилфуза Комиланинг юзига бир шапати тортиб юборади).
Лекин бу тарсаки Комилага эмас, худди Ойбарчин опага туширилгандай бўлади. Бу хўрликка унинг юраги дош беролмай, хушидан кетиб ерга йи;илади.
Бу ва;тгача Ойбарчин опаларникида бўлаётган жанжалдан ого; бўлган кўни-;ўшнилар гавжумлашиб кетади. Баъзилари девор оша мўралаб, Комилаларникида бўлаётган урушни “мири;иб” томоша ;иладилар. Комила эса онасининг бошини ердан кўтарганча аламдан лабларини тишлаб куйиб-куйиб йи;лайди.
5-кўриниш
Ма;судни туман касалхонасидан доктор Акромалиевнинг хусусий шифохонасига олиб келишган. У ало;ида палатада ётади. Беморни Акромалиевнинг ў;ли, ёш кардиолог олим, тиббиёт фанлари номзоди Аброр Асаналиев даволаяпти. ;ар куни беморни йў;лаб ;ариндош-уру;лари, ёру биродарлари келиб кетиб туришади. Отасининг ёнида Сиёвуш бирга ётибди. Ма;суднинг со;ли;и анча яхши бўлиб ;олган. У кўзойнагини та;иб, эрталаб хотини ташлаб кетган газеталарни бир-бир кўздан кечириб ётади. Шу пайт палата эшиги очилиб, ;амшира кириб келади.
Хамшира: Ма;суд ака, сизни йў;лаб ;ишло;дан икки аёл келишибди. Мен олдингизга уларни киргизмадим. Бугун жуда уриниб ;олдингиз. Аброр ака уларнинг киришига рухсат бермаяпти.
Биро; Ма;суд ;амширанинг “;ишло;дан” дегани сўзини эшитиб, кўз ўнгига ;изи Комила билан Ойбарчин опа келади.
Ма;суд: Илтимос, синглим. Ароржонда илтимос ;илсангиз, улар узо;дан келишган. Киришга рухсат бермасангизлар бўлмайди. (У шундай деб ўрнидан ;ўз;алиб, устига па;мо; халатини кия бошлайди).
Зум ўтмай яна эшик та;;иллайди.
Эшик очилиб, елкаларига о; халат солиб олган Ойбарчин опа билан Комила кириб келишади. Ма;суд уларни кўриб ўрнидан туради.
Ойбарчин опа беморнинг ёнига келиб ундан ;ол- а;вол сўрай бошлайди.
Ойбарчин опа: Тузукмисиз, ука, Тан-жонингиз со;ми? Узр, бизни деб анча азоб чекдингиз. ;айданам Олло; бизларни сизга йўли;тирди экан?
Максуд: Келинглар, хуш келибсизлар. Нима ;илар эдинглар овора бўлиб... Ўзингиз тузукмисиз, опа, Комилахон яхши юрибcизми (деб унга ;араб ;ўяди). Сизлар билан учрашиб ;олганимизга келсак, бизларни Олло; ўзи йўли;тирди. Сиз уна;а деманг, опа. Менинг бетоблигимда сизларнинг сира айбингиз йў;. Аксинча, мен сизларни топиб олганимдан ;урсанд бўлиб шу куйга тушиб ;олдим.
Катталар су;батлашиб ўтирган кезда Комиланинг кўнглидан мана шундай гаплар кечади:
“Мен энди ташланди ;ам, асранди ;ам эмасман. ;а, менинг ;ам кўп ;атори ўз отам бор энди. На;от мен чинданам мана шундай бообрў одамнинг ;изи бўлсам? Бунга ;еч ишонгим келмайди. Кечагина холамдан бўлак хеч кимим йў; эди менинг. Бугун эса холам ;ам, отам ;ам бор. ;олаверса дадамнинг уч нафар фарзанди бор экан. Демак улар менинг укаларим, жигарларим.”.
Шундан сўнг палатага даволовчи врач Аброр кириб келади.
Аброр: Ў;-;ў, Ма;суджон ака, ме;монларингиз бунча кўп. Чарчаб ;олмаяпсизми, иш;илиб.
Ма;суд: Йў;-е, Аброржон, бу ме;монларни мен бир умр кутиб яшаганман. Сиз ;ам улар билан танишиб ;ўйинг. Буниси менинг опам бўлади – Ойбарчин опа. Мана буниси менинг ;изим – Комила.
Аброр Комилага зимдан разм солиб, Ма;судга ;айратланиб ;араб ;ўяди.
Аброр: ;изим дедингизми?  (Унга ;айратланиб зимдан разм солади).
Ма;суд: ;а-;а, ;изим, тўн;ич фарзандим...
Отасининг сўзларини эшитган Комиланинг боши осмонга етиб кетади.   
Унинг ;алби фахр-ифтохорга тўлиб-тошган эди.
9-;исм тугади
10-;исм
1-кўриниш
Ойбарчин опа билан Комила автобусда ;ишло;;а кетиб боришади. Комила узо;-узо;ларга тикилиб, алланимларнидир ўйлаб боради...
Комила: (Ичида). ;ани энди бахтимга онам ;ам тирик бўлсалар. Ўксик кўнглимнинг кемтик жойи ;ам тўлиб ;олармиди? Да;шат! Мен онамни ;еч ;ачон кўрмаганман. Суратига кўзим тушган, холос. Биро; тасвир тасвир экан-да. Тасвирга термулиб, одамнинг овозини эшитиб, юриш-туришини кузатиб бўлмаса. Эх, суратларда ;олиб кетган онам-ей. Эсиз, онагинам.”
2-кўриниш
Ма;суд ётган касалхона ординатураси. Бу ерда Аброр деразага ;араб ўйланиб ўтиради. Негадир унинг кўз ўнгидан боягина кўрган ;изи Комиланинг гўзал че;раси нари кетмайди.
3-кўриниш
Автобус ;ишло; томонга бош олиб кетиб боради. Комиланинг ўйлари ;азин.
Комила: (Ичида). У менинг дадам, ;а-;а падари бузрукворим. Биро; мен уни ;ачонлардир “дада” деб ча;ира оламанми? ;изи;, “дада” На;отки мана шу нотаниш одамни эрта-индин “дада” деб атай бошласам. У киши билан бир дастурхон атрофида чой ичиб, эмин-эркин су;батлашиб ўтиришни тасаввуримга ;ам си;диролмайман. Баъзи бир дугоналарим оталарига эркалашиб, ;аттоки аччи; ;ам ;илиб туришади. Мен унга зарда ;илиш уё;да турсин, эркалай ;ам олмасам керак? ;олаверса унинг бош;а оиласи, ширин-шакар болалари ;ам бор. Менга эркалашга йўл бўлсин. Хотини Дилфуза опа анчагина баджа;л аёл экан. Тунов куни бизникида кўтарган жанжалини эсласам, аъзои-баданим жунжукиб кетади. Унинг ноўрин дашномлари ич-этимни тимдалаб ташлади. ;анийди бу каби нохуш дамлар хаётимда бўлак ;еч качон такрорланмаса. Уни ;ўр;инчли туш каби бира-тўла унутиб юборсам.
4-кўриниш
Касалхона. Ма;суднинг палатаси. Ёнидаги каравотда Сиёвуш ётади.
Сиёвуш: Дада, мана ;ишки таътил ;ам ни;оясига етай деб ;олди. Кеча Тошкентдан ;ўнгиро; ;илишди. Мен я;инда эълон ;илинган танловга ўз ишларимни юборган эдим. Менга Вашингтон университетига йўлланма беришибди. Энди буё;и нима бўларкин. Бир ё;дан сиз о;риб турган бўлсангиз...
Ма;суд: ;утлу; бўлсин бўлмаса, ў;лим. ;ўнглимни то;дай кўтариб юбординг. Баракалла, ў;лим...Тошкентдаги ў;ишинг нима бўлади?
Сиёвуш: Ў;ишнинг ;олганини Вашингтонда давом эттираман экан.
Ма;суд: Сен мен ;а;имда ўйлаб кўп ;ижолат чекма, ў;лим. Бемалол ў;ишларингни давом эттиравер. Худо, ;о;ласа, мен яхши бўлиб ;оламан. А;Шга ;ам ;ар ;андай одамни ў;ишга юборишавермайди. Сени шундай шарафга лойи;  деб топишибдими, демак сен бу ишончни о;лашинг керак... Билиминг ;анча муста;кам бўлса ўзингга, хал;ингга  нафи тегади... Менга ;олса, Америкада ў;ишингга розиман. Хотиржам бўл. Мен сенга кўлимдан келганича ёрдам бериб тураман... Ишларинг ;ар доим ўнгидан келсин. Сенга омад тилайман...
Сиёвуш отаси билан А;Шга бориш ;а;ида су;батлашар эди-ю, унинг ;албини бир дард кемирар эди. У Тошкентда  ў;иб юрган ;езларида курсдоши Лолани  севиб ;олган.
Сиёвуш: (Ичида) “Лолани анчадан буён кўрганим йў;. У Самар;анддан ;айтмагандир ;али. Мен А;Шга кетиб ;олсам у билан яна ;ачон кўришамиз. Тошкентга бир-икки кун эртаро; кетсаммикин? Лола бу хабарни этишса, нима деркин? Бир кам дунё деб шуни айтсалар керак-да. Ёки бугун  унга  ;ўн;иро;  ;илсаммикин?”.
5-кўриниш
Сиёвуш ;аво олиш учун кардиология бўлимининг коридорига чи;иб дам олиш бурчагига бориб ўтиради. У ерда отасининг даволовчи шифокори Аброр ;ам дам олиб ўтирган эди. Улар ўзаро гаплашишиб ;олишади.
Аброр: ;а, Сиёвуш, кайфиятингиз йў;? Тинчликми?
Сиёвуш: Тинчлик, ака, ўзим, шунчаки хаёл суриб ўтирибман. Ўзингизнинг ишларингиз ;алай?
Аброр: Дуруст, ёмон эмас. Таътил кунларингиз ;ам тугай деб ;олгандир. Мен ;ам эрта-индин ;ўшимча ишимга чи;аман. Бу ердан таш;ари тиббиёт коллежидан ;ам  ;ўшимча дарс олиб олганман.
Сиёвуш: Мени ;ам айнан мана шу ў;иш муаммолари ;ийнаяпти ;озир, ака?
Аброр: Нима гап ўзи? Бирор муаммо чи;иб ;олдими?
Сиёвуш: Йў;, фа;ат ў;иш жойимни ўзгартиришимга тў;ри келиб ;олди, Тошкентга  эндигина кўникиб ;олган эдим.
Аброр: Хўш, сизни нима бунчалик ўйлантираяпти? ;айдаб юборишмаётган бўлса керак, ;ар ;олда?
Сиёвуш: Шу десангиз, менга ў;ишни А;Шда давом эттиришга йўлланма беришяпти. Мана шундан бироз ;ижолат чекиб турибман.
Аброр: Ростданми? Табриклаймиз бўлмаса. Бундай хушхабарларга ;ай;уриш эмас, суюниш керак-ку, ука. Мен ;ам Америкада икки йил давомида малака ошириб ;айтдим. ;озир юрак кўчириш бўйича докторлик диссертациясини ё;лаш арафасида турибман. Сиз ;али жуда ёшсиз. ;орижга бориб катта хаётни кўриб келасиз. Тажриба орттирасиз. Бунинг нимаси ёмон, ахир?
Сиёвуш: Ёмон жойи йў;, албатта. Мен ;ам бундан ;оят ;урсандман. Биро; мени бўлак муаммолар ўйлантираяпти...
Су;бат шу жойда узилиб ;олади. Сабаби Аброрни  ;амшира палатага ча;ириб кетади...
6-кўриниш
;иш чи;иб, ба;ор келган. Мардон акаларникида катта тайёргарлик кўрилмо;да. Бугун Ма;суднинг ота-онаси ;аж сафаридан ;айтишади. Улар ота-онасини кутиб олгани “Фар;она” хал;аро  аэропортига чи;ишади. (Кутиб олиш маросими тўлалигича кўрсатилади). Ма;алла бошидан тортиб Мардон акаларнинг хонадонигача гилам тўшалган. Гилам узра оппо; кийимларда Мардон ;ожи билан Васила ;ожаялар босиб келишади. Ма;алла-кўй, ;ариндош- уру;лар уларга бирин-кетин пешвоз чи;иб? уларнинг юзларини, ;ўлларидан, кийим-кечакларини ўпиб, ;ошларига суртишади. Ма;суд  ота-онаси шарафига элга дастурхон ёзиб нонушта беради.
7-кўриниш
Мардон ака билан Васила опани йў;лаб келмаган одам ;олмайди. Улар орасида Ма;суднинг ;айна, ;айнотаси ;ам бор эди. Кечга я;ин ме;монлар кузаб, улар куёви билан ;оли ;олишади.
Зулайхо опа: (Ма;суднинг ;айнонаси) Хўш куёв бола, ўзингиз тузук бўлиб ;олдингизми, иш;илиб? Буё;ига энди нима ;илмо;чисиз? ;изимни, бизни шунча йил алдаб, яхши иш ;илмабсиз (дейди ;ошларини чимириб).
;айнонасининг киноясини эшитиб, Ма;суднинг юраги бир санчиб ;ўяди.
Улар ўзаро су;батлашиб ўтирган чо;да хонага Мардон ака кириб ;олади. Биро; Зулайхо опа пинагини бузмай ўтиради. Унинг чимирилган ;ошлари тобора таранглашиб, эгри-бугри бўлиб боради:
Зулайхо опа: (Мардон акага ;араб.) Набира ;уллу; бўлсин, куда. Хотин ;удасининг кинояли гапидан ;ижолат чекиб кетган Мардон ака ;еч нима деёлмай ерга ;араб ;олади.
8-кўриниш
;ўшни хона. Васила опа катта келини Дилфуза билан ўтиради.
Васила опа: Дилфузахон, ;изим, мана эрингиз ;ам касалхонадан яхши бўлиб тушди. Бўлар иш бўлибди, энди. Уни ;адеб тергайверманг. Фойдаси йў;. Нима ;ам ;илардик. Пешона экан. Лекин биз ;ам Ма;суднинг фарзанди борлигидан мутла;о бехабар эдик. Яхши иш бўлмаган экан.
Дилфуза ;айнонасининг гапларини кўзларига ёш олиб тинглаб ўтиради.
Васила опа: Мени тушундингизми, ;изим. Ўзингизни ;ўлга олинг. Хўпми? Бола-ча;ангиз бахтига болам омон ;олди. Бунинг учун Худойимга минг ;атла шукур. Энди уни ;ам, ўзингизни ;ам ;адеб ;ийнаманг. Ўтган ишга саловат. Худо ўзи сабр берсин...
9-кўриниш
;ўшни хона. Зулай;о опа кузаб кетган. Хонада Ма;суд билан отаси Мардон ака ўтиришади.
Мардон ака:  Ў;лим, мана биз эсон-омон юртимизга ;айтиб келиб олдик. Худога шукур, сен ;ам яхши бўлиб ;олибсан. Буё;ига энди нима ;иламиз? Бўйига етиб ;олган ;изинг бор экан. Нега ўшанда бизга бу ;а;да лом-мим демаган эдинг? ;а;и;атни олдинро; билганимизда балки сен ;ам бахтли бўлармидинг? Бизни кечир, ў;лим. Ўшанда сенинг кўнглингга ;уло; солмаган эканмиз. Энди билсак, сени бахтли ;иламиз деб, бахтсиз ;илиб ;ўйибмиз. (У кўзларига ёш олади).
Шу дам отасининг ўкинчли гапларидан кўнгли бузилиб кетган Ма;суднинг ;аро;ларидан ;ам икки томчи ёш о;иб тушди...
10-;исм тугади

11-;ИСМ
1-кўриниш
Ма;суд касалхонадан тушганидан буён ;ишло;ни кўмсайди. Ни;оят бўш ва;т топиб йўлга отланади...
2-кўриниш
;ишло;. Ойбарчин опа о;илхонада сигир со;иб ўтиради. Комила бўлса сўрида кўк тозалайди. Шу пайт таш;арига машина келиб тўхтайди. Бироздан сўнг кўчадан Ма;суд кириб келиб ;олади.
Ма;суд: Ассалому алайкум, Ойбарчин опа. Уйдамисизлар? Отасининг овозини эшитган Комила ич-ичидан суюниб кетади. У ўрнидан туриб ме;монга пешвоз чи;ади ва кўкариб кетган ;ўлларини ортига яшириб отаси билан саломлашади. (;изининг кўкариб кетган ;ўлларини кўрган Ма;суд унга ра;ми келиб, кўзларига ёш олади).
Комила: Ассалому алайкум, келинг, келинг...
Ма;суд: Ваалайкум ассалом, ;изим, яхши ўтирибсизларми? Шу орада о;илхонадан ;ўлларини ;о;иб Ойбарчин опа чи;иб келади.
Ойбарчин опа: Келинг, келинг, хуш келибсиз, со;ли;ларингиз яхшими? Мардон ака, Васила опалар тинч ўтирибдиларми?
Ма;суд: ;уллук, ра;мат. Ўзинглардан сўрасак. Со;-саломатмисизлар?
Ойбарчин опа: Худога шукур, биз ;ам ;ишдан эсон-омон чи;иб олдик. Орада Комила сўрига тўшак солиб ;ўяди. Ме;монни тўрига таклиф ;илишади. Дуо-фоти;а ;илинади.
Ма;суд: Ойбарчин опа, менинг бу сафарги ташрифимдан ма;садим – ра;матлик Гуландомнинг ;абрини зиёрат ;илиб келиш. Имкон бўлса мен билан бирга бориб унинг ;абрини кўрсатиб ;ўйсангизлар?
Орада сукут чў;ади. Бироз танаффусдан сўнг.
Ойбарчин опа: Майли, ука... Сизлар Комила билан бориб келинглар. Менинг бугун со;ли;им пича ёмонро; бўлиб турибди (деб ба;она ;илиб ;ўяди) ва Комилага ;араб.
Ойбарчин опа: Комилахон, ;изим, даданг чой-пой ичиб олгунча кийиниб чи;. Тупро; бошига бориб келасизлар. Бўл, бўла;ол...
3-кўриниш
Ота-бола таш;арига чи;ишади. Ма;суд машинасининг эшигини очиб, у ердан, бир сават гул олади. Кейин иккаласи ёл;изоё; сў;мо; бўйлаб ;ишло; ;абристони томон йўл оладилар. Кўм-кўк далалар узра алвон ;из;алдо;лар очилган. Улар офтобда ял-ял ёниб, кўзларни ;амаштиради. Ма;суд билан Комила ни;оят ;абристонга етиб  келишади. Дастлаб Гуландомнинг ота-онаси дафн этилган ;абрлар узра ўтириб, ;уръон ў;ишади. (;уръон овоз чи;ариб ў;илади). Кейин улар мозор оралаб Гуландомнинг бошига ўтишади. Устига сини;, таги тушиб ;олган чинни чойнак ;ўйиб ;ўйилган бу ;абр йиллар давомида анча чўкиб кетган. Устидан мойчечаклар, ;изгалдо;лар униб чи;;ан.  Ма;суд ;ўлидаги бир сават гулни Гуландомнинг бошига ;ўйиб ;ўяди. Ва ундан кечирим сўраб, тўйиб-тўйиб йи;лайди. Отасига ;ўшилиб Комила ;ам фарёд чекади.
Бу дам улар Гуландомнинг шу ерда эканлигини хаёлига ;ам келтиришмайди. Арво; ;ип-;изил ;из;алдо;лар узра, ;арир о; кўйлаги этакларини шабодада ;илпиратиб, кушлардай енгил парвоз ;илиб ра;сга тушади. О;иста ел эсади. Унинг тим ;ора, узун сочлари шабодада тўл;онади.
Шу ердан кадр ортидан матн ў;илади:
“О, ;исмат! Бунчалар ўзгарувчансан! Баъзан ра;мдилу баъзан бешаф;атсан! Та;дир та;озаси билан бу икки ;овуша олмаган дил бугун сенинг амринг билан ;абристонда “учрашиб” турибдилар. Бу мажру; оиланинг бегуно; дилбанди, жигарбанди бор. У отасини ;ам, онасини ;ам ;абристондан топдими. Уларнинг бири тирик бўлса, бири жонсиз...
4-кўриниш
Ма;суд Гуландомнинг ;абри узра кўзларига ёш олиб ўтирар экан кўнгидан ;уйидаги гаплар кечади:
“Мен мана бу гулларни (ўзи олиб келган гулларга ;араб) Гуландомга у Комилага кўзи ёриган чо;да олиб келсам бўлмасмиди? “Таба;а”.., сен шунчалар ;удратли бир тўси;мидингки, инсонлар умридан ;ам устун турсанг! Да;шат! Менга ;олса шо;га гадони, гадога маликани хотин ;илиб берган бўлардим. Гадони эса маликага, шо;ни бўлса гадога уйлантирар эдим. Ўртада му;ббат бўлмаса олтин ;аср ичра шо;у малика ;ам гадодир. Ёки аксинча, икки севишган гадо зим-зиё зимдонда ;ам бахтиёрдирлар”.
Ма;суд шундай хаёлларга чўмиб “водари;” дея о; чекиб юборади. Шундан сўнг анчагача бошини ушлаб ўтиради. Кейин уё;-буё;;а ;араб, овоз чи;ариб бир меёърда, ;уръон-тиловат ;ила бошлайди.
“Аъузу билла;и минашшайтонир рожим, бисмила;ир ро;манир ро;ийм. Ал-;амду лилла;и раббил аламийн, ар-ро;манир Ро;ийм, малики явмиддийн. Ийъяка наъбуду ва ийъака настаъийн. И;динас сиротал муста;ийм сиротал-лазина анъамта алай;им ;ойрил ма;зуби алай;им валаззолийн...
Суба;онака робба каробил иззати амма ясифун васаламин алар мурсалийн вал;амдулила;и раббил аламийн” (дея фоти;ага ;ўл очиб ният ;илади).
Шу ў;иган тиловат-куръонимнинг савобини аввало Олло; йўлига, Му;аммад пай;амбаримизнинг му;аддас ру;и покларига, ;олаверса шу ерда ётган жамики умидвор бўлган мусулмон авлод-аждодларимизга, шулар ;аторида севгилим Гуландомнинг ру;и покига бахшида этдим. Ило;о жойи жаннатдан бўлсин. ;орон;у гўри нурга тўлсин. Бу дунёда кўрмаган эзгуликларини нариги дунёда кўрсин. Олло; уни ўз ра;матига олган бўлсин. ;олганларни со;-саломат ;илсин. “Омийн”  (деб дуо ;илишади).
Мана шу жойдан кадр ортидан овоз янграйди:
“Мана, ўн саккиз йилдирки, Гуландомнинг  ру;и ;оврилаётган эди. Ўн саккиз йилдирки, унинг бир оё;и бо;ий дунёда бўлса, бир оё;и фоний дунёда эди. Ва, ни;оят, унинг ру;и таскин топди...”
5-кўриниш
Мардон акаларнинг хонадони. Дилфуза эридан ;афа эканлигини сездирмасликка ;аракат ;илса-да, лекин ;ар доим ;ам бунинг уддасидан чи;а олмайди. Табиатан бетгачопар, далланг гапирувчи бу аёл барибир ўзини тутолмай, кўчага чи;иб кетаётган эрига аччи; ;илиб юборади:
Дилфуза: ;а, йўл бўлсин. Яна ўша тўн;ич фарзандингизнинг ёнига кетаяпсизми? Ниятингиз нима ўзи? На;отки нико;сиз ту;илган ўша бир ;изни тан олсангиз?
Ма;суд: ;а, мен уни тан оламан. Ва у биз билан яшайди ;ам. Кутилмаган бундай жавобни эшитган Дилфуза  янада асабийлашади.
Дилфуза: Эсингизни еб ;ўйибсиз бўлмаса. Жинни-пинни бўлиб ;олмадингизми? ;еч бўлмаса, ота-онангиз, болаларингиздан уялсангиз бўларди. Йў;, йў;  мен бунга сира йўл ;ўйолмайман. ;али сиз шундай пок хонадонга харомзода ;изингизни олиб келмо;чимисиз? Уялинг-ге. ;адемай ў;илларингизни уйлашингиз керак. Ахир, биз нима деган одам бўламиз? ;ариндош-уру;ларимиз, ;ўни-кўшниларимиз юзига ;андай ;араймиз. Йў;, бу кунимдан ўлганим яхши. Эй, худо! (дея йи;лаб юборади).
Ма;суд: Бўлди, бас, ўзингизни босинг. Шунча йил гапларингизга ;уло; солиб яшадим. Айтганингизни ;илдим. ;уда-бе;удага кунлаб ;ам кўрдингиз. Индамадим. Энди буё;ига менинг айтганим бўлади. Комилани олиб келаман дедимми, олиб келаман! Одамлар билан менинг нима ишим бор? Улар нима деса деяверсинлар. Мен Олло;нинг олдида айбдорман. Айнан шунинг учун ;изимни уйимга олиб келишим керак. Гуно;имни ювишим зарур. Ота-онамга келсак, улар Комилани ;абул ;илишади. Чунки мен уларнинг фарзандиман. Комила эса менинг пушти камаримдан бўлган!
Шу пайт уй ичидаги ;ала-;овурни эшитиб, Васила опа кириб келади.
Васила опа: (Дилфузага ;араб) ;ай-;ай, болам, мен сизга нима деган эдим? Бекордан бекорга жанжаллашманглар демаганмидим?
;айнонасининг сўзларини эшитиб Дулфуза янада аччи;ланиб кетади.
Дилфуза: Хўш, сизнингча нима ;илишим  лозим? Ў;лингизнинг кўчадан топган боласини ба;римга олишим керакми? Ўлар бўлсам, ўлиб бўлдим. Ё мени денглар, ё ўшани!
Васила опа: ;ай-;ай, болам, шайтонга ;ай беринг-а. Жа;л чи;;анда а;л кетади-я. Бу жуда нозик масала. Уни сиз билан мен ;ал ;илиб ;ўя олмаймиз. ;аринлош-уру;, ма;алла-кўй бор. Кўплашиб бир фикрга келарvиз. Тўйдан олдин но;ора чалмай турайлик.
Шу ерда Ма;суд гапга аралашади.
Ма;суд: Э-э, ;ўйинг, ойи, кетса кетаверсин. У ;ачонгача бизга азоб беради. Йўлини тўсманг. Майли, кетса кетаверсин...
Ма;суд: (онасига ;араб) Ойижон, мени тў;ри тушунинг. Ахир Комиланинг ;ам ;олган фарзандларим ;атори бахтли яшашга ;а;;и бор-ку. Нега энди у отаси тирик бўла туриб, етимдай ;исилиб-;имтиниб яшаши керак? ;али ;ам ўн саккиз йил камба;алликда кун кечирибди. Мен бош;а болаларим ;атори унинг ;ам ў;имишли, ю;ори маданиятли ;из бўлиб етишишини истайман. (Ў;лининг гапларини тинглаб бўлгач).
Васила опа: Гапларингга ;ўшиламан, болаь. ;озирги пайтда тирно;;а зор оилалар етимхоналардан етти ёт бегоналарни ;ам асраб олишяпти. Уларни ўз болаларидай катта ;илишмо;да. Комила;он-ку сенинг ўз фарзандинг. Менинг набирам экан. Ўз ;изингдан воз кечишинг Худога ;ам хуш келмайди. Фа;ат ;озир бунинг мавриди эмас, шекилли. Бироз кута турайлик. Хотининг, болаларинг бунга пича кўникиб олишсин...Олиб келиш бўлса ;очиб кетмас.
Ма;суд: Лекин мен ;али ;ам жуда кеч ;олдим. Ўн саккиз йилга кеч ;олдим. Худо кўрсатмасин, мабода ўлиб ;олгудай бўлсам, ;албимда бу армон бўлиб ;олмасин дейман. Мен Комилага имкон ;адар тезро; яхшилик ;илиб, унинг кўнглини кўтаришга улгуриб ;олишим  керак. Бу билан мен ўз оталик вазифамни ;исман бўлса-да, адо этган бўлармидим? Йў;. Ойи, ;ўйинг. Сизларнинг гапингизга бир бор кириб кўрганман. Мени кечиринг, бу гал юрагимга ;уло; солиб кўрай-чи.
Васила опа: Отанг нима деркин?
Ма;суд: Дадам билан бу масалан алла;ачон ;ал ;илиб ;ўйганмиз. Улар ;арши эмаслар. Аксинча, ;изимга оталик ;илишим кераклигини масла;ат бердилар.
11-;ИСМ ТУГАДИ

12-;ИСМ
1-кўриниш
;ишло;. Комилани олиб кетгани Ма;суд билан унинг ота-онаси ;ам келишади. Ойбарчин опа ме;монларни уйга таклиф этиб, ме;робдан якандоз олиб ерга солади. Чой ;ўйиб, нон ушатади. Дастурхонга у-бу олиб келади. Ме;монлар бир-икки пиёладан чой ичишгач. Васила опа гап бошлайди:
Васила опа: Барчиной, шу десангиз биз сизларни ша;арга олиб кетгани келдик. Комилахон набирам бўлганидан кейин бизникида яшаши керак-да. Сиз эса унга онасидай бўлиб ;олгансиз. Бизникига кўчиб бормасангизлар ;афа бўламиз.
Ойбарчин опа кутилмаган бу таклифдан бироз ўзини йў;отиб ;ўяди. ;атто кўзларига ёш ;ам олади...
Ойбарчин опа: Мен нима ;ам дердим, опа. ;из сизларники. Синглимнинг умри ;ис;а экан. Мен унинг ўрнига Комилани тарбиялаб вояга етказдим. Уч-тўрт куним борми-йў;ми, билмайман. Худо са;ласин, менга бирор нарса бўлиб ;олгудай бўлса, бу каттакон ховлида Комилам якка-ёл;из ;олиб кетмаса, деб ;ўр;аман. Кўзим очи;лигида уни куёвга узатиб олсам дейман...
Васила опа: Уна;а деманг, Барчиной. Сиз ;али ёшсиз. ;олаверса, Комилахоннинг отаси, катта дадаси, бувиси, укалари, ;ариндош-уру;лари бор энди. Сиз ;ам ёл;из эмассиз. Набирамга ;ам она, ;ам хола бўласиз.
Ойбарчин опа: Шундайлиги шундайку-я, биро; ;ариган чо;имда ота-онамнинг ;овлисини, ту;илиб ўсган ;ишло;имни ташлаб кетгани менга йўл бўлсин. Менга нисбатан илтифот кўрсатганинглар учун мингдан-минг ташаккур. Комила рози бўлса уни эртаро; олиб кетганинглар маъ;ул. Сабаби у ;анча эрта хонадонингларга кириб борса, оила аъзолари билан киришиб кетиши шунча осон кечади. Албатта, Комиладан айрилиш мен учун осон иш эмас. Ахир, у ўз ;изимдай бўлиб ;олган. Биро; нима ;ам ;илар эдим. Та;дир экан...
Шу ерда Ма;суд су;батга ;ўшилади.
Ма;суд: Сиздан ўла-ўлгунча ;арздормиз, опа. Емай-едириб, киймай-кийдириб ;изимни катта ;илиб ;ўйибсиз. Буё;ига ижозат берсангиз Комилага мен ўзим оталик ме;римни берсам.
Мардон ака: Бунга набирамнинг ўзи нима деркин (дейди у ў;лига ;араб).
Комила таш;арида ов;атга уринаётган эди. Катталар уни ичкарига ча;иришади. ;из Ойбарчин опанинг ёнига ўтиради.
Васила опа: (шошмай) Комилахон, ;изим, биз онангиз билан келишиб олдик. Барчиной сизни олиб кетишимизга розилик бердилар. Ўзингиз бунга нима дейсиз? Икковингларни олиб кетайлик десак, Барчиной ;еч кўнмаяпти.
Ма;суд: (Жиддий о;ангда, Комилага термулиб). ;изим, энди ;аётингизнинг буё;ига мен жавобгарман. Бизникида турсангиз, ;ар ;олда яхши бўларди. Ў;ишга кириш орзуингиз бор эди. ;о;лаган дорилфунингизга жойлаб ;ўяман. Ойбарчин опани со;иниб ;олсангиз тез-тез олиб келиб турамиз.
Комила икки ўт орасида ;олади. ;изнинг иккиланаётганини ;ис ;илган Ойбарчин опа Комилага ;арайди.
Ойбарчин опа: Нарсаларингни йи;иштир бўлмаса, ;изим, Менимча даданг билан бирга турсанг, ;ар ;олда яхши бўлади. ;олаверса ўзинг ;ам ў;ишга кириш учун ша;арга бормо;чи бўлиб турган эдинг. Мен ;ам сизлардан тез-тез хабар олиб тураман.
Катталар гаплашиб ўтирган ва;да Комила ;ўшни хонага кириб у-бу нарсаларини эринибгина й;иштира бошлайди. Биро; ме;монлар кўчага чи;иб улугурган бўлсалар-да, Комиладан ;еч хабар бўлмайди. Уни ча;ириб чи;иш учун Ойбарчин опа ;айтиб ховлига киради. Комила айвонда нарсаларини ;учо;лаб йи;лаб ўтиради. У Ойбарчин опани кўриб ўрнидан туради. Ўзини Ойбарчин опанинг кўксига отиб, йи;лай бошлайди.
Комила: Ойижон, бу ;овлига бир ўзингиз ;андай ;илиб яшайсиз?
Ойбарчин опа: Сен ;еч ташвишланма. ;ўшни ;ишло;да турадиган бир жиянимни оиласи билан олиб келиб оламан. Уларнинг ;озир яшагани жойи йў; эмиш. Ўтган сафар Ойимча холамникига борганимда, шу ;а;да гап очишган эди. Сен жиянимни кўргансан. Унинг исми Ба;ром Хотинининг исми Муборакхон. Уларнинг жажжигина ў;илчаси бор...
Комила: Ундай бўлса, розиман. Фа;ат сиз ёл;из ;олмасангиз бўлгани...
2-кўриниш
О; “Лимузин” довонлар оша ша;арга кетиб боради. Кейин машина ичи кўрсатилади. Комила йўл ;уйин йи;лаб боради.
Васила опа: ;изим, бўлди, ;адеб йи;лайверманг. Сизни кўриб менинг ;ам кўнглим бузилиб кетяпти. Мана кўрасиз, бизникига тезда ўрганиб ;оласиз. Барчинойга мен ;ам ачиняпман. Олиб кетайлик десак, кўнмади. Бир жияни бор экан-ку... Я;инда ўша йигит оиласи билан сизларникига кўчиб келаркан... Ша;ар ;ам кочиб кетгани йў;, ахир. Сиз ;ам тез-тез ;ишло;;а бориб турасиз...
Улар ша;арга кетаётиб йўл-йўлакай ;ишло; ;абристонига кириб Гуландом, унинг ота-онаси ;а;;ига ;уръон-тиловат ;илишади...
3-кўриниш
Мардон акаларнинг хонадони. Комила янги оила аъзолари билан тез киришиб кетади. Биро;  бу му;ташам саройга ўрганиб кетиши ;ийин кечади. Хоналарнинг кўплигидан унинг боши айланиб, баъзан ўз хонасидан чи;май ўтириб ;ам ;олади. Унга иккинчи ;аватдаги шинамгина хонани ажратиб беришган. Хоналарнинг ёп-ёру;лигидан кўзлари ;амашади. Комила ;ишло;да ;еч бекор юрмас эди. ;адеб диванда ўтириб, видео томоша ;илиш унинг жонига тегади. Шу боис баъзан ошхонага тушиб Шафоат холага ёрдамлашар, баъзан ;овлига чи;иб эшик супурар, баъзан эса уйларни тозалаб, дераза ойналарини артар эди. Кунлардан бир кун Комиланинг Ва;обовлар хонадонида яшаётганлигига ;аши келиб юрган Дилфуза ошхонада идиш-тово; юваётган Комилага.
Дилфуза (жа;л билан): Сенга ошхонада нима бор? Ювиндини ;ўмсаб ;олдингми. Паст пастлигича ;оларкан-да. ;аммолликни со;иниб ;олганга ўхшайсан. Нима сенга биз каби бойларнинг хаёти тў;ри келмаяптими? Отангга айтсанг ;ишло;дан эшагингни ;ам олиб келиб беради. ;овлида миниб юраверасан ўшанда...
Дар;азаб  Дилфузанинг жирканч юзини кўрган Комила титро;дан ;ўлидаги чинни тово;ни тушириб юборади. Идиш чилпарчин бўлиб синиб кетади. Дилфузанинг гапларини эшитиб турган Шафоат хола югуриб келиб идиш парчаларини ердан йи;иштира бошлайди.
4-кўриниш
Дилфузанинг за;арханда гаплари Комилага жуда о;ир ботади. У хонасига кириб кетиб, онасини ;ўмсаб йи;лаб бошлайди...
Комила: Ойижон, ойи, мени кимларга ташлаб кетдингиз? Холам билан яшаб юрган бахтиёр дамларим ;айда ;олди? Мен ;аердан ;ам ша;арга келишга розилик бердим?
;из йи;лаб ётган пайтда хонага Шафоат хола кириб келади.
Шафоат хола: Комилахон, ;изим, ;ўйинг, ;афа бўлманг. Дилфузахон ўзи шуна;а ;ўрс аёл. У биргина сизга эмас, хаммага мана шундай муомала ;илади. Шафоат ;ола шундай деб Комиланинг бошини, елкаларини силайди...;ўйинг, сиз кўп ;афа бўлаверманг. Бу хонадоннинг эгаси сизнинг катта дадангиз. Ўшаларнинг айтгани бўлади. Дилфузахоннинг гапларини о;ир олманг. У айтиб-айтиб ;олаверади. Унга сира ;ам а;амият берманг...
5-кўриниш
Емакхона. Улкан хонтахта атрофида Ва;обовларнинг барча оила аъзолари кечки ов;атга йи;илишган. Дастурхон тўла турли-туман  таомлар, ;ар ;ил ичимликлар, нозу неъматлар...
Васила опа: (даврада ўтирганларни бир  бор кўздан кечирар экан). Комилахон ;ани? Нега у кечки ов;атга тушмаяпти. О;риб-нетиб ;олмадимикин? Бугун тушликдан сўнг уни кўрмадим?
Дилфуза: (аччи;ланиб) бирам бу ;изнинг ўрни билиниб туради-ей, бу уйда. Барча унга ме;рибон, ;амма унга ;айрихо;. Бу ;а;да эртаро; ўйлаш керак эди, яъни бизгача. Ўша ва;тда бошинглар ;аерда эди, ая?! 
Васила опа: Бу нима деганингиз, Дилфузахон. Нега энди билинмасин. Комила менинг тўн;ич набирам. Мен барча набираларимни тенг кўраман. Менга иккинчи марта бундай гап гапирманг, у;дингизми? ;изим?(дея Дилфузага зимдан бир ;араб ;ўяди-да, ўрнидан туриб Комиланинг хонаси томон юриб кетади. У ;еч ;анча ва;т ўтмай катта набирасини ;ўлидан етаклаганича, тамаддихонага ;айтиб келади ва Комилани ўзининг ёнига ўтказиб олади. Шундай бўлса ;ам ;из бечора дастурхон атрофида ёзилиб ўтиролмайди. Унинг ;ўллари ;алтираб, ;адеб Дилфузанинг ;ово;ларига ;араб ;ўяди...
6-кўриниш
Фар;она давлат дорилфунунининг бош корпуси. Ма;суд Комилани ушбу олийго;нинг инглиз тили куллиётига жойлаб ;ўяди. Аудитория тасвирланади. У ерда курсдошлари ;атори Комила ;ам лекция тинглаб ўтиради. Танаффусда курсдош дугоналари билан университет ;овлисида юради. Йигит-;излар ;ар ;ил миллат вакилларидан иборат. Ў;ишга кириб Комиланинг кайфияти анча кўтарилиб ;олган. Ўзи ;ам маликалардек кийиниб олган. Пардоз-андози ;ам меъёрида. Сочи ;ам ўзига ярашиб туради. У уйдан эрта кетиб, кеч ;айтади. Шунинг учун унчалик си;илмай ;ўйди. Уйга келиб дарс тайёрлайди, китоб ў;ийди... 
Малика: ;анчалар бахтлисиз;а, Комила? Шунча йиллик етимликдан сўнг отангиз, оилангиз аъзоларини топиб олибсиз. ;ишло;дан ша;арга кўчиб ўтибсиз. Сизга жуда ;авасим келади...
Комила: Тў;ри айтасиз, дугонажон. Биро; та;дир, ;аёт деганлари ;изи; бўларкан. Бир ;ўлида бол бериб, иккинчида о;у тутакан. Очи;ини айтсам, айни дамда менинг ;ишло;;а кетиб ;олгим келаяпти. Онамни жуда со;индим (у кўзларига ёш олади).    
Малика: Нимасини айтасиз, Комила? Сиз-ку, дадангиз, ;ариндошларингиз билан ўз уйингизда турибсиз. Шахсан мен ёто;хонада тураман. Уйдагиларни мен ;ам со;иняпман. ;ар куни онам тушимга киради. Биро; наилож? Барчамиз  бу ерга билим олгани келганмиз, шундайми. Демак, сабр ;илишимиз керак...
Комила: Гапингизда жон бор, Малика. Лекин мен учун айни дамда ёто;хона афзалро;дек туюлаяпти. Билмадим, бу хонадонда яна ;анча чидар эканман? Сабр косам тўлиб тошган. Гап кўтаролмай ;оляпман. ;ар нарсага ;афа бўлиб кетяпман...
Малика: Сабр ;илинг. Сиз ахир жуда бардошлисиз. ;ар нарсани юрагингизга я;ин олаверманг. Истасангиз. Бугун бирга ша;ар айланамиз... 
7-кўриниш
Аброр Ма;судларникига тез-тез унинг со;ли;идан хабар олгани келиб туради. Аброрни бу ерда жуда ;урмат ;илишади. У гўё мана шу оила аъзосидай бўлиб ;олган. Биро; Комилага оши; бўлиб ;олгандан буён у бу ;овлига янада кўпро; келиб турадиган бўлиб ;олди. У бўй-басти келишган, хушбичим, лекин ёши бироз каттаро; йигит. Ў;иб, илмий ишлар билан бўлиб ёши ўттиздан ошиб ;олган бўлса ;ам ;али уйланмаган.
Ма;суд: Келинг, Аброр, ;андайсиз. Отангиз, онангиз, укаларингиз яхши юришибдими?
Аброр: Ра;мат, Ма;суд ака, ;аммалари тинч. Сизларга салом деб юборишди.
Ма;суд: Ра;мат, саломат бўлишсин. Бирга келишмабди-да. Бироз ёзилиб кетишарди?
Аброр: Ўзингизнинг со;ли;ингиз ;алай, Ма;суд ака. Юрак безовта ;илмаяптими?
Ма;суд: Худо са;ласин, ука. Сиз даволаган юрак о;рирмиди (деб кулимсирайди у). Уна;а сал нарсага безовта бўлаверадиган юракни ташлаб юбориш керак, тў;рими? (улар хохолаб кулишади).
Аброр: (кулиб). Нима бўлганда ;ам “мотор”ни  ни;оятда э;тиёт ;илишингиз керак. Бўлар-бўлмас нарсаларга койиманг. Юракни ;ийнаб ;ўясиз...
Ма;суд: Хўп бўлади, доктор, хўп бўлади... Сиз айтасиз;у, биз йў; деймизми?
Аброр Ма;суд ака билан гаплашиб ўтирарди-ю, кўз ўнгида Комиланинг гўзал сиймоси турарди.    
Аброр: (ичида): Комилани бирон ё;;а таклиф ;илсаммикин? Бунга Ма;суд ака ;андай ;арар экан?
8-кўриниш
Комиланинг ўз жияни эканлигидан ого; бўлган Севара Тошкентдан куёви, ;айниси билан  Фар;онага келишади. Севара акаси билан кўришиб:
Севара: Ака, ;из ;уллу; бўлсин! Бу ;а;да эшитиб ;еч ишонгим келмайди. Ўзингиз машинада уриб юборган ;из айланиб келиб ўзигизнинг ;изингиз бўлиб чи;са-я? Та;дирнинг ўйинини ;аранг...
Бу гапларнинг ;а;и;ат эканлигини англаган Асрор: (Ичида).
“Худога шукур. У Ма;суд аканинг ;изи экан. Демак, энди уни севсам бўлаверади. Ахир,  у каби  бой-бадавлат, чиройли хотининг бўлса ёмонми?”
9-кўриниш
Комила ў;ишга кириб янада очилиб кетади. Бир куни у университет коридорида кетаётиб, тўсатдан ;обилни учратиб ;олади. Биро; йигит ;изни танимайди.
Комила (;обилни таниб): ;обил ака, сизга нима бўлди? Одам танимай ;олибсизми? Бу ерларда нима ;илиб юрибсиз?
;обил: Ие, ие, Комилахон, бу ўзингизми? Кўзларимга ишонмайман. Бирам ўзгариб кетибсизки.
Комила: Лекин сиз сира ;ам ўзгармабсиз. ;али ;ам ўша-ўшасиз. Хўш, бу ерда нима ;илиб юрибсиз? Кимни излаб келдингиз?
;обил севгилисининг кўзларига бо;иб бироз ўзини йў;отиб ;ўяди. Комила ;адеб бир нималар деб гапиради. Лекин ;обилнинг ;уло;лари битиб ;олади. У ;еч нима эшитмайди. Бироз ва;т ўтгандан сўнг унинг ;уло;лари бирдан очилиб кетади. У хушига келиб ;изга жавоб ;айтарилади.
;обил: Мен ;ам шу ерда ў;ияпман.
Комила: Растдан-а? Бунча яхши. Табриклайман бўлмасам (дея ;ўл узатади). ;обил ;изнинг ;ўлини ;исар экан, э;тиросдан энтикиб кетади.
Комила: Унда ;аерда турибсиз?
;обил: Талабалар ёто;хонасида.
;омила: ;андай  яхши. Демак, биз энди тез-тез кўришиб турарканмиз-да. Сизни кўриб ;ишло;имиз, аямларни кўргандай бўлдим. Мен ойимни шунчалар со;индимки, асти ;ўяверасиз. ;ар ;афта ;ишло;;а бориб келиб турган бўлсам ;ам уларни ;ар куни со;инаман. (Комила шундай деб сумкасидан ;о;оз, ручка олиб унга телефон номерини ёзиб, ;обилга узатади):
Комила: Мар;амат, телефон ;илиб туринг. ;озир ;аерга кетаяпсиз? Ёто;хонагами? Унда йўлимиз бир экан. Юринг кетдик...
Улар ёнма-ён юриб университет биносидан чи;иб келишаётганда ;аршисидан Асрор чи;иб ;олади:
Асрор: Салом, Комилахон. ;андайсиз, ў;ишларингиз бўляптими?
Комила: Ўзингиз келинг, Асрор ака. ;ачон келдиларинг? Севара холам ;ам келдиларми?
Асрор: ;а, албатта.
Комила: Бўлмаса танишиб олинглар, бу йигит менинг ;ам;ишло;им. Исми ;обил. Бу Асрор ака. Бизга ;ариндош бўладилар...
Асрор фурсатдан фойдаланиб Комилани ;из;аниб зимдан хўмрайиб ;араб ;ўяди.
Комила (йигитларга жилмайиб): Асрор ака, ўзингиз буё;ларда нима ;илиб юрибсиз?
Асрор: Отангиз сизни олиб келинг, деб юбордилар.
Комила: Сизни овора ;илиб ;ўйибди-да. Ўзим борар эдим...
Шундан сўнг улар Асрорнинг “Нексияси”га чи;ишади. Асрор машинани ўт олдириб, газни босади. Улар ярим соатча юриб Комилаларнинг уйига етиб келишади. Машина ичида ўтирган ;обил Комила тушиб ;олган му;ташам саройга бо;иб о;зи очилиб ;олади. ;из йигитлар билан ;айрлашади.
Комила: Асрор ака, ;обилни ёто;хонасига ташлаб ;ўйинг, агар малол келмаса.
;обил: Кераги йў;, буё;ига ўзим кетаман, ра;мат (дея машинадан тушмо;чи бўлади. Лекин Асрор уни тўхтатади).
Асрор: Ўтираверинг, ошна, ташлаб ;ўяман. ;еч ;ижолат бўлманг. Ўша ё;да ўзимнинг ;ам ишим бор...
10-кўриниш
Талабалар ёто;хонаси худуди. Асрор машинасини тўхтатади. ;обил машинадан тушади.
;обил: Ра;мат, ака...
Йигитча, шошмай туринг, сизда гап бор.
;обил: Нима гап экан, ака?
Асрор: ;озир тушуниб оласиз-да. ;ани четро;;а ўтайлик-чи.
;обил: Ўтсак ўтаверамиз, ака. Нима гапингиз бор эди ўзи? Йигитлар сал нариро;даги одам йў; ;иёбонга ўтишади.
Асрор: Сен Комилага ;андай муносабатдасан?
;обил: Сенламай гапираверинг, акахон.
Асрор: Ўпкангни чўзмай саволимга жавоб бер. Комилада нима ишинг бор?
;обил: биринчидан у менинг ;ам ;ишло;им. Иккинчидан мен бу кизни яхши кўраман. Яна саволингиз борми, акажон?
Шу дам ўзини аранг босиб турган Асрор ;обилнинг томо;идан олиб, бир мушт солади. Улар бир-бири билан муштлашиб кетишади. Анча уришишади. (Бу кўриниш ало;ида тасвирланади). ;обил Асрорнинг таъзирини яхшилаб бериб ;ўяди. Озгина ва;дан сўнг бу ерга милиция ходимлари етиб келишиб, иккаласининг ;ам ;ўлини ;айриб, участкага олиб кетади. Йигитларнинг бирининг кўйлаги иккинчисининг о;зи-бурни ;он. Уст-бошлари, чанг, тупро;.
11-кўриниш
Мардон акаларнинг уйи. Ма;суд дам олиш хонасида телевизор кўриб ўтиради. Бирдан телефон жиринглаб ;олади. Келини Фарида Ма;суд акасига уни телефонда биров йў;лаётганини айтади. Ма;суд ўрнидан туриб телефон дастагини ;ўлига олади.
Ма;суд: Алло, эшитаман.
Нотаниш овоз: Бу Ма;суд Ва;обовларнинг уйими?
Ма;суд: ;а, лаббай. Мен ким йў;лаяпти?
Нотаниш овоз: Бу мен, милиция участкаси нозири Бердибоев бўламан.
Ма;суд: Хўш, хизмат?
Нотаниш овоз: Асрор ;уснуддинов сизга ким бўлади.
Ма;суд: Асрорми, ;ариндошим. Унга нима ;илибди?
Нотаниш овоз: Участкага келсангиз, ;аммасини билиб оласиз.
Милиция нозири участка ;аерда жойлашганини Ма;судга тушунтириб беради. (Шундан сўнг Ма;суд ичкарига кириб кетиб тезда кийиниб чи;ади ва машинасига ўтириб йўлга отланади).
12-кўриниш
Милиция участкаси. Хонага Ма;суд кириб келади. У бурчакда ;онга беланиб ўтирган Асрорни кўриб ;айрон бўлади. Иккинчи йигитни кўриб танимайди. Анча сур-сурдан сўнг, аранг жарима тўлаб Ма;суд йигитларни участкадан олиб чи;ади. Ўзининг машинасига ;обилни ўтказиб, Асрор ўз машинасига ўтириб, уйга жўнаб кетишади.
Машинада ўтирган ;обил “Лимузин” ўрнидан ;ўз;алгандан сўнг:
;обил: Амаки, тўхтатиб ;ўйинг. Мен шу ерда тушиб ;олишим керак.
Ма;суд: Шу а;волда ;аерга борасиз, ў;лим. Ўзи Асрор билан нимани талашдиларинг. У сизга нима ;илди? (;обил жавоб бермайди)...
;обил: Тўхтатиб ;ўйинг, илтимос, мен шу я;ин орадаги ёто;хонада тураман.
Ма;суд: Тек ўтиринг, илтимос. Шу а;волда кўчада юрсангиз, яна ушлаб кетишади. ;олган гапни бизникида гаплашамиз (дейди-да машина ойнаси ор;али ортидан келаётган “Нексия”га ;араб ;ўяди).
13-кўриниш
Комила бинога кираверишдаги залдаги диванда китоб ў;иб ўтирган эди. Бирдан эшик очилиб, ичкарига дадаси кириб келади. У отасини кўриб ўрнидан туради. Ортидан Асрор билан ;обил кириб келишади. Иккаласининг ;ам юз-кўзлари шишиб, кўкариб кетган. Комила уларга бо;;анча ;отиб ;олади...
12-;ИСМ ТУГАДИ

13-;ИСМ
1-кўриниш
Мардон акаларнинг хонадони. Комила бирининг кўзи, иккинчисиннг лунжи шишиб кетган йишитларга бо;иб:
Комила: Сизларга нима ;илди? Боягина бинойидек юрган эдиларинг-ку. Вой, ўлай... Ким билан уришдинглар?
Йигитлар ;изнинг юзига ;аролмай, кўзлари билан ер чизиб туришади.
Ма;суд: ;изим, бу жўжахўрозлар бир-бири билан муштлашишибди. Билмадим, нимани бўлишолмади экан, бу жангарилар? (Асрорга ;араб). ;ар ;олда сиздан буни кутмаган эдим. Бу йигитни-ку танимайман. Кўча дайдиларидан бўлса керак-да.
;обил: Уна;а деманг, амаки (дейди хўмрайиб).
Комила: Дада, бу йигит менинг ;ам;ишло;им бўлади. Исми ;обил. Боягина мен уларни таништириб ;ўйган эдим...
Ма;суд: Ие-ие, эртаро; айтмайсанми, ;изим. (Ма;суд йигитга я;инро; келиб, унга ;ўл узатади). “Келинг танишиб олайлик”.
Асрор бўлса нариро;да ;обилга нафрат билан ;араб турарди. У айни пайтда ;обилни Комиладан йиро;лаштираман деб, аксинча я;инлаштириб ;ўйганидан афсус чекади.
Ма;суд хизматкорлардан бирини ча;ириб, йигитларни ювиниш хонасига кузатиб ;ўйишни буюради. Кечки ов;ат ;озирлашни тайинлайди.
Кечки ов;атга ;амма тамаддихонага йи;илади. Хонтахта атрофида Асрор билан ;обил ;ам ўтиришади. ;обил кўкариб кетган кўзларидан уялиб бошини ердан кўтаролмайди. Уйнинг ёру;ида унинг ;урралари янада ани;ро; кўринади.
Васила опа: Олинг, болам, олиб ўтиринг. Нега емаяпсиз? Ов;атингиз ;ам совиб ;олди.
;обил: Олаяпман, холажон, олаяпман, ра;мат (дейди ;ўлини кўксига ;ўйиб).
Улар Асрор билан ў;тин-ў;тин бир-бирларига ёв ;араш ;илиб ;ўйишади. Комила ;ам го; Асрорга, го; ;обилга ;айратланиб ;арайди.
Орадан бироз ва;т ўтгач:
;обил (Ма;судга ;араб): Амаки, менга дуо берсангизлар. Мен ёто;хонамга кетишим керак. Кеч бўлиб ;олди. Эрталаб дарсга бораман...
Ма;суд: Сизга еган калтакларингиз етмабди-да, ў;лим. ;орон;уда ;аё;;а борасиз? Кўчада яхши-ёмон, маст-аласт бўлса. ;олаверса ёто;хона бекатигача саккиз-ўн ча;иримча бор...Шу а;волда сизни ;ўйиб юборолмаймиз. Бугунча бизникида ;оласиз. (У шундай деб ў;ли Шо;ру;га тайинлайди).
Ма;суд: Акангни хонангга олиб чи;иб жойлаштириб ;ўй. ;озир бу а;волда  кўчага чикса биронта милиционер сўзсиз участкага олиб кетади...
2-кўриниш
Шо;ру; ваннада чўмилиб, со;олини олгач, ;ар ;ил хушбўй ;идли ;имматба;о атирлардан сепиниб, ёто;хонасига киради. Шкафдан уст-бошини олиб кийина бошлайди. Сўнг сочларини тараб таш;арига чи;ади. Гаражга бориб машинасига ўтиради. Уни ўт олдириб, ша;ар бўйлаб елиб боради.
3-кўриниш
Шо;ру; зиёфатга бироз кечикиб етиб келади. Жўралари тўпланиб бўлишган. У жўралари билан зиёфатда  аллама;алгача ўтиришади. Кейин йигитлар бирин-кетин уйларига тар;ай бошлайди. ;олганлари тамаки чекиб, аро; ичиб, ;арта ўйнаб ;азил-мутойиба ;илиб ўтиришади. Кимдир бурчакда ухлаб ;олган. Ме;монхона тамаки тутунига тўлиб кетган.  Шо;ру; бўлса, энг я;ин о;айниси Мутал билан ;излардан гаплашиб ўтиради:
Мутал: Ўтган ;афта мазза ;илдиг-а, Шо;ру;? ;излар ;ам ўзи жудаям кетворган эканми? Сеникининг исми нимайди? Наргизами? Ўзи ;ам чинакам бали; эканми? Еб ;ўяй дегандирсан?
Шо;ру;: Ўзингникини айтмайсанми? Оё;лари ;ам бор эканми? Юбкаси катта сонидан ;ам ю;ори экан-а? Ўзларинг ;ам чирмашиб кетишган бўлсангларинг кераг-ов. Ўша куни ша;ар четидаги ме;монхона барида ичиб-ичиб, роса ўйинга тушдиг-а? (дея хохолаб кулишади).
Мутал: Бугун “ов”га чи;амизми, ошна?
Шо;ру;: Бўлмасам-чи?
Мутал: Бўлмаса чиздикми?
Мутал: Чиздик...
Улар икковлон кўчага чи;ишиб, Шо;ру;нинг “Мерседеси”га ўтиришади. Ўн-ўн беш да;и;а  йўл юриб “трасса”га чи;ишади. Катта йўл бўйидаги тунги кафелар одамлар билан гавжус. ;ар жойда башанг кийиниб олган ;излар туришади.
Шо;ру; автобус бекатида турган бир жуфт жононнинг ёнига келиб “;ий;” этиб тўхтайди.
Мутал: (эшигини очиб) Асал ;излар, ўйнаб келмаймизми?
;излар: Жонимиз билан (дея машинага чи;иб олишади).Аввал со;асини гаплашиб оламизми?
Мутал: Битта “кўки”дан берамиз-да.
;излар эса “ў;-хў” деб суюниб, тиржайиб кулишади, бе;аё ;или;лар ;илишади.
;излардан бири: Ундай бўлса кетдик.
;излар машинада тамаки чекиб кетишади. Улар ни;оятда бе;аё кийимлар кийиб олишган. Пардоз-андози ;ам  жуда да;ал.
4-кўриниш
Тонг отди. ;обил са;ар туриб апил-тапил кийинди-да, кўчага чи;иб жуфтакни ростлади. У ёто;хонага етиб келиб, хонасига кириб, ўзини сим каравотига ташлайди.
;обил: (ичида): Буё;и чакки бўлди-да. Энди уч-тўрт кун дарсга ;ам боролмайман, шекилли. (У шундай деб Комила ;а;ида ўйлаб-ўйлаб ухлаб ;олади).
5-кўриниш
Комила эрталаб кийиниб университетга кетиш учун шайланиб турганида, ;аршисида  Дилфуза пайдо бўлади.
Дилфуза: Комилахон, кечаги йигитни ;аё;дан илаштириб кела ;олдингиз? Дилфузанинг саволини эшитиб, Комиланинг ранги девордай о;ариб кетади.
Дилфуза: ;уш инида кўрганини ;илади, деганлари шу бўлса керак-да. Э;тиёткорро; бўлинг. Онангизнинг ;исмати бошингизга тушиб ;олмасин, та;ин. Бу сўзларни эшитиб, Комиланинг аъзои-баданидан муз чи;иб кетади. Аламдан кўзларидан ёш о;ади. Юзларини кафтлари билан тўсганча, кўча томонга ;араб югуриб чи;иб кетади. Лекин Комила университетга бормайди. Аксинча автобекатга тушиб, автобусга ўтиради-да, ;ишло;;а жўнаб кетади. У автобусда кетар экан:
Комила (ичида): Бу аёл мени токайгача ;ийнайди? Дилимга озор беради? Бунчалар ичи ;ора бўлмаса, бу хотиннинг? Одам ;ам шунчалар бешаф;ат бўладими? Ну;ул кесатгани, кесатган. Менга кун бормикин унинг дастидан. Фа;ат дадам ;афа бўлади деб унинг дашномларига чидаяпман. Биро;, булак чидай олмайман. Бу хотиннинг гаплари ич-этимни еб бўлди. Оч ;орним-тинч ;уло;им. ;ишло;да бир куним ўтар. Ўтирсам ўпо;, турсам-супо;, бўлсам Намунча тили за;ар экан, унинг. Ча;масдан туролмайди-я!”.
6-кўриниш
;ишло;. Ойбарчин опа экин-тикин ишлари билан банд. Шу пайт ;овлига Комила кириб келади. ;изини ;учо;лаб, юзларидан ўпар экан:
Ойбарчин опа: Болам, тинчликми. Сенга нима бўлди, рангларинг бирам о;ариб кетибдики, о;риб-нетиб ;олмадингми? Даданг, бувиларинг эсон-омон юришибдими?
Комила индамай йи;лаб туради. Кўзларидан “чак-чак” ёш о;ади.
7-кўриниш
Ма;суд уйда Комиладан хавотирланиб ўтиради. Кеч кирса  ;ам ундан хабар йў;. Ма;суд ташвишланиб нари бориб, бери келади. Унинг бе;аловат бўлаётганини кўрган .
Дилфуза: ;а, намунча оё;и куйган хўроздай типирчилайсиз? Арзандангиз эрталаб аразлаб чи;иб кетган. Гап кўтаролмай ;олибди, таъби нозик.
Хотиннинг гапларини эшитиб Ма;суд, гап нимада эканлигини англаб, унга бир хўмрайиб ;ўяди.
Ма;суд: Сен ўзи намунча Комилага осилиб ;олдинг? У билан сенинг ишинг нима? У бечорага ;адеб тош отавермай ўзингнинг болаларингнинг тарбияси билан шу;уллангсанг бўлмайдими? Кичик ў;линг кечадан буён йў;. Ким билади, у ;озир нима ишлар ;илиб юрганини?
Дилфуза: Унинг ;аё;да юрганини мен эмас, сиз билишингиз керак. Чунки сиз эркак кишисиз, унинг отаси бўласиз. Ў;ил боланинг хул;и-авторига кўпро; ота жавобгар...
Ма;суд: Ээ, сад;аи она кет. Сенга гапириб маза топармидим...
8-кўриниш
;ишло;. Ойбарчин опаларнинг хонадони.
Ойбарчин опа: ;изим, чакки ;илибсан-да. Дадангга, уйдагиларга индамай келиб олганинг яхши бўлмабди. Бувинг, катта даданг роса хавотирланиб ўтиришгандир ;озир.
Комила: Бўлмаса нима ;илишим керак эди?. То;атим то; бўлди. Ўлар бўлсам ўлиб бўлдим.Дилфуза аянинг гаплари томо;имга келди. Ўшаларникида хор бўлиб бой-бадавлат яшагандан кўра, ;ишло;да хор бўлиб ўлганим афзал.
Ойбарчин опа: Ў;ишинг нима бўлади?
Комила: Ў;ишни бир амаллармиз. Сирт;и бўлимга ўтказиб оламан. Комила билан Ойбарчин опа ;овлида гаплашиб туришганида Ма;суд келиб ;олади. У Ойбарчин опа билан сўрашиб бўлгач:
Ма;суд: Бу нима ;или;, Комила? Нега ;еч кимга индамай ;ишло;;а келиб олдинг. Сендан хавотир олавериб жонимизда жон ;олмади. Энсирашимизни билардинг-ку... Юр, ;изим, таш;арида машина ;араб турибди. Ша;арга кетамиз.
Комила: Йў;, дада, мени кечиринг, лекин мен сизларникида орти; яшай олмайман. Акс ;олда Дилфуза аямлар менга ;ам, сизга ;ам тинчлик бермайди. Менинг яхшиси ;ишло;да турганим маъ;ул. ;олаверса онам  ;ам анчадан буён бетоб эканлар. Уй ишларига ;аралашишим керак. Дўхтирлар унга бир-икки ;афта касалхонада ётишингиз керак дейишибди.
Ма;суд: Ойбарчин опага нима ;илибди?
Комила: Билмадим, врачлар кўп си;илиб ;олгансиз, дейишган эмиш.
Ма;суд: Ундай бўлса Ойбарчин опани ;ам ша;арга олиб кетамиз. Ўша ерда тузукро; дўхтирларга кўрсатамиз.
Комила: Йў;. Дада, сиз овора бўлманг. Улар барибир кўнмайди. Яхшиси мен шу ерда ;ола ;олай.
Ма;суд: (бироз ўйланиб туриб). ;м-м, майли бўлмаса Ойбарчин опа тузалиб ;олгунига ;адар сен шу ерда тура тур. Мен деканингларга телефон ;илиб, узримизни айтиб ;ўяман.
Ма;суд шундай дея Ойбарчин опа, ;изи. Ба;ромжон, Муборакхонлар билан хайрлашиб, кўчага чи;мо;чи бўлиб турган пайтда бирдан Ойбарчин опанинг ўнг би;инида ;атти; о;ри; бошланиб, боши айланиб, ;орнини ушлаганча ерга ўтириб ;олади. Ойбарчин опанинг о;ариб кетган рангини кўриб ;амма ;ўр;иб кетади.
Комила: Ойижон сизга нима ;илди?
Ойбарчин опа ;изига жавоб ;айтаролмай, ;адеб ўнтайди. Опанинг дарди жиддий эканлигини фа;млаган Ма;суд беморни машинасига солиб зудлик билан касалхонага олиб бориш кераклигини айтади. Комила отасининг гапини маъ;уллайди. Шундан сўнг улар Ойбарчин опани машинага ўтказиб, туман касалхонасига олиб келишади...
9-кўриниш
Ма;суд ;ам ;ишло;да тунаб ;олади. У са;ар туриб Комила билан касалхонага боради. Йўл-йўлакай туман марказидаги бозорга кириб у-бу нарса харид ;илишади. Кейин касалхонага бориб, Ойбарчин опа ётган палатага киришади. Ойбарчин опани ухлатиб ;ўйишган. Онасининг о;ариб кетган ранг-рўйини кўриб Комила кўзларига ёш олади. Сўнг палатадан чи;иб, Ма;суд касалхона бош врачи ;узурига киришади.
Ма;суд: (дўхтир билан ;ўл бериб кўришгач) Биз тўртинчи палатага ёт;изилган беморнинг ;ариндошлари бўламиз.
Доктор: ;а, кеча олиб келинган аёлнингми?
Ма;суд: ;а, доктор, ;а. Ойбарчин опанинг.
Доктор: Сизлар у кишига ким бўласизлар?
Ма;суд: Мен уларнинг куёв боласи бўламан. Бу ;из менинг ;изим.
Доктор: Бу аёлни зудлик билан операция ;илиш лозим. Унинг жигари безовта ;илаяпти. Анализлари ;они;арли чи;са ;ам, о;ри; сира ;олмаяпти. О;ри; босувчи уколлардан бериб турибмиз. ;онни ювиш учун осма укол бераяпмиз. УЗИ ;ам, рентген ;ам ;илиб кўрдик. Бир ;арашда ;еч ;андай паталогия йў;дай. Биро; барибир о;ри; бор-ку. Демак, ;аё;дадир дард яшириниб ётибди.
Ма;суд:  Сиздан илтимос, доктор. Бу аёлни яхшилаб даволанглар. Биздан нимаики ердам керак бўлса, ;аммасига тайёрмиз.
Доктор: Ундай бўлса ва;тни бой бермай, тезро; операцияни бошлашимиз керак. Уч-тўрт ;ил кучли дори-дармонлар керак бўлади. Бахтга ;арши ;озир бу каби мал;амларни излаб топиш  амри ма;ол.
Ма;суд: Сиз ;еч ;ижолат бўлманг. Шу бугуно; ;аммасини топиб келамиз.  Шу пайт доктор зарур дори-дармонлар рўйхатини ёзиб, уни Ма;судга тут;азади.
Ота-бола касалхонадан чи;ишгач, Ма;суд Комила билан ;айрлашиб ша;арга жўнаб кетади.
10-кўриниш
Комила эрталаб туриб тўпланиб ;олган ;ирларни ювиш учун ўчо;;а ;озон осиб, сув исита бошлайди. Иш билан у дилидаги хавотирларни енгмо;чи бўлади.
Комила (ичида) : Эртага операция. Эй, Худо, онамга ўзинг шифо бер. Бу дард холамга ;аё;дан ёпиша ;олди ўзи? Туппа-тузуккина юрган эди-ку. Иш;илиб тузалиб кетсин-да. Йў;са мен нима ;иламан? Онамсиз ;андай яшайман?!
Шу пайт ;овлида Гуландом пайдо бўлади. У ;изининг ёнига келиб унинг кўзларидан ёшларни артмо;чи бўлади. Лекин ёш томчилари ;еч артилмайди.
11-кўриниш
Ма;суд уйга етиб келади. Унга ;изчаси Гуландом пешвоз чи;ади.
Гуландом: Дада, Комила опам ;ани, олиб келмадингизми?
Ма;суд: (;изчасининг юзидан ўпиб) Комила опангнинг онаси касал бўлиб ;олибди. Шунинг учун у ;ишло;да ;олди. Уч-тўрт кундан кейин бизникига келади.
Гуландом аразлаб кўзларини иш;алаб йи;лаб бошлайди. Шу ерда овозсиз кадлар кўрсатилади. Гуландом кеч;урунлари отасидан сўраб Комиланинг хонасига чи;иб олиб, у билан ётади. Комила бу жажжи ;изало;;а аллалар айтиб ухлатади. Жажжи Гуландом ўша дамларни бир-бир эслайди.
Гуландом: Комила опа, сиз жуда чиройлисиз-а? Мен ;ам катта бўлсам сизда;а чиройли бўламан.
Комила: Бўлмасам-чи, Гуландом. Худо ;о;ласа, сен дунёдаги энг гўзал ва бахтли ;из бўласан!.
12-кўриниш
Университет. Лекция бўлаяп ти. ;обил дарсда ўтириб Комила ;а;ида, ўзи тў;рисида хаёл суради.
“Эсиз. Энди мен Комиладан бира-тўла умидимни узиб ;ўйсам ;ам бўлаверади. Кечагина у мен тенги бир ;из эди. Бугун эса чинакам маликага айланиб ;олган. ;а, Комила бугун кимсан фалончининг ;изи. Мен-чи, мен бир ;ишло;и, камба;ал йигит бўлсам. ;ўлларим ;ам калта менинг. Биро; му;аббат давлат билан ўлчанмайди-ку. Ахир беш ;ўл баробар эмас. Бойларнинг ичида ;ам бойро;лари, камба;аллар орасида ;ам камба;алро;лари бор, аслида. Умуман бойларнинг бой эканлигини ;андай ажратиб олиш мумкун? Ахир, уларнинг бор бисотини тарозу палласига уюб, иккинчи палласига ўзларини ўтказиб тортиб бўлмаса? Одамларнинг уйларига, ;ўш-;ўш енгил автомашиналарига бо;иб ;ам уларнинг ;ай даражада бой эканлигини айтиб бўлмайди. Сабаби орамизда шундай одамлар борки, улар бир умр емай-ичмай дан;иллама эшиклар солмай, ;орижий машиналарда юрмасликлари мумкин. Биро; уларнинг тўплаб ;ўйган давлатлари, уй-жой, машиналарга сарфлаб ;ўйган оилаларникидан ўн чандон зиёдро; бўлиб чи;иши мумкин. Бундайларни “чирик бой” ёки “туяни ютиб юборса ;ам думини кўрсатмайдиганлар деб ;ўйишади. Шундай экан, одамларнинг бой камба;аллигини уларнинг уй-жойи, тилла та;инчо;ларига ;араб белгилаб бўлмайди. Аксинча, бундай одамлар ма;танчо;  ёки зи;на деб таърифланса тў;ри бўлар эди. Аммо ;еч ким негадир ;из узатаётиб  ёки ў;ил уйлаётиб куёв ё келин тарафнинг маънавий бой ёки ;ашшо;лигини суриштирмайди. Афсуски. Бизда барча нарсалар моддийлик билан ўлчанади.
Йў;, мен барибир Комилани севаман, Майли, балки отаси уни менга бермас. Лекин у менинг ;албимда ;амиша яшайди... Мен бу туй;уни ахир бирор одамдан сўраб олганим йў;. Уни менга Олло; ато этган. Дардни берган эса шифосини ;ам беради”.            
13-кўриниш
Туман касалхонаси. Операция кетаяпти. Таш;арида Ма;суд билан Комила. ;из ;аяжондан ;адеб отасининг кўзларига ;арайди. Ма;суд Комилани ниго;и билан юпатиб туради. Операция узо;;а чўзилмайди. ;амшира чи;иб Ма;судни бош врач хонасига бошлаб кетади. Ма;суд ичкарига кирганида, доктор ерга ;араб ўтиради.
Доктор: Келинг, Ма;суд ака, ўтиринг.
Ма;суд: ;орманг! Ча;иртирган экансиз? Тинчликми?
Доктор: Ма;суд ака, сиз ёш бола эмассиз. Шу боисдан узо;дан бошлашнинг ;ам ;ожати йў;. Шунинг учун очи;ини айтиб ;ўя ;оламан. Беморнинг а;воли жуда о;ир. Биз ;орин бўлигини очишга очдиг-у, биро; ;еч нима ;илолмадик. Сабаби бу хасталик ;аршисида нафа;ат биз, балки бутун дунё медицинаси ;ам ;озирча ожиздир. ;а, бу ўсма, шиш... У ;аддан зиёд томир отиб кетган. Беморнинг касали жуда кеч ани;ланган.
Докторнинг гапларини эшитиб Ма;суднинг ранги о;ариб кетади. (Бироз танаффусдан сўнг). Хўш, бизга нима масла;ат берасиз?
Доктор: Бирор бир масла;ат беришга ожизман. ;аммаси Худога бо;ли;. Беморнинг озгина умри ;олган. Шунинг учун уни кўп ;ийнамай уйга олиб кетганинглар маъ;ул...   
13-;ИСМ ТУГАДИ

14-;ИСМ
1-кўриниш
Ма;суд касалхонанинг хирургия бўлимидан чи;иб келади. Таш;арида уни Комила кутиб туради. Комила ёнига тобора я;инлашиб келаётган отасининг кўзларига хавотир билан ;арайди.
Комила: Операция муввафа;иятли ўтибдими, дада?
Ма;суд: Ташвишланма, ;изим. ;аммаси яхши бўлади. Ойбарчин опага эрта-индин жавоб беришар экан.
У шундай дея ;изини алдаб ;ўяди-ю, машинасида уйга кетаётиб кўнглидан ;уйидаги хаёллар ўтади:
“Шифокорлар адашаётган бўлишлари ;ам мумкин-ку. Ойбарчин опани ша;арга олиб бориб, каттаро; врачларга кўрсатсак, балки тузалиб кетар...”
Машинага ўтирган Комиланинг кайфияти чо; эди. Сабаби у отасининг гапига ишонган эди.
2-кўриниш
Эртаси куни. Ойбарчин опани касалхонадан олиб тушишган. Эрталабдан буён участка шифокорлари  келиб хабар олиб кетишди. Ма;суд ша;ардан ;ам кўзга кўринган шифокорларни олиб келди. ;амшира беморга осма укол бериб туради. О;ри; авж олганида о;ри;ни ;олдирувчи укол ;илиб туришади.
Орадан бир ;афта ва;т ўтади. Ойбарчин опанинг а;воли тобора о;ирлашиб боради...
3-кўриниш
Комилаларнинг ма;алласида тўй. Унинг соби; синфдоши турмушга чи;аяпти. Бутун ма;алла а;ли тўйда. Биро; Комила чи;мади. Узо;дан чилдирма садолари. “Ёр-ёр” ;уло;;а чалинади.
КАДР ОРТИДАН МАТН:
“;аёт ўзи шундай. Кимга тўю, кимга аза. Бугун бир хонадонда тантана бўлаётган бўлса, эртага бўлак бир хонадонда мотам тутилади. Бугун бир хонадонда ча;ало; дунёга келган бўлса, иккинчи бир хонадонда кимдир оламдан кўз юмади. Бу каби ;одисалар асрлар мобайнида такрорланаверганиданми, биз, одамлар учун бу оддий бир ;олга айланиб ;олган. Шу боис, биз бир куннинг ўзида эрталаб тўйга борсак, тушликдан кейин бемалол азага бориб келаверамиз. ;аёт бизларни шунга кўниктириб олган. Фа;ат ;амма ўзига келганини ўзи билади...Нима ;ам ;илар эдик? Бу ;онунни ўзгартириб юборишга биз ожизлик киларканмиз...”
4-кўриниш
Узо;-я;индан Ойбарчин опани ;ариндош-уру;лари, ;ўни-;ўшнилари, таниш-билишлари йў;лаб кетишаяпти. Эрталаб Мардон ака, Васила опа, Дилфуза келишган. Улар беморнинг олдига бир ров кириб чи;ишиб, сўрида ўтиришади. ;овли этагида ўтирган Дилфуза ари;да ;ўлини юваётиб, о;илхонада сут со;аётган Комиланинг ёнига боради:
Дилфуза: Комилахон, энди буё;ига нима ;иласиз? Ишонган то;да кийик ётмас, деб бежиз айтишмаган экан. Ишонган то;ингиздан ажралиб ;олар экансиз-да. Мен сизга бу гапларни айтмо;чи эмасдим. Азбаройи Худо сизга ичим о;риганидан, сизга я;ин ;ариндош бўлганимдан айтаяпман.;а;и;атни айтиб ;ўйганим учун мендан ;афа бўлманг. Дўст ачитиб гапиради, дейишади-ку.
 Комила: У нима деганингиз? Яхши ният ;илсангиз-чи? О;зингизни шамол олсин. Худо хо;ласа, аям яхши бўлиб ;олади. Мана мен айтди дерсиз...
Дилфуза: Бу касалнинг номини рак дейишади. Рак, рак, рак... Эшитдингизми?  Бу дардга чалингалардан биронтаси ;али бери омон ;олган эмас. Ойбарчин опанинг ;ам куни-суви битиб ;олган. У узо;;а бормайди. Ишонмасангиз  дадажонингиздан сўранг....
Дилфузпнинг сову; гапларини эшитиб Комиланинг аъзои-баданидан муз чи;иб, кўнгли бе;узур бўлиб кетди.
КАДР ОРТИДАН МАТН:
“Комила онасининг дарди-бедавога чалиниб ;олганини, унинг ўлими му;аррар эканлигини ;аммадан кейин билди. Буни эшитиб ўзини ;ўярга жой тополмай ;олди, боя;иш. У ;адеб уйнинг уё;идан буё;ига бориб келади. Бошидан муз чи;иб, кўнгди бе;узур бўлиб, ов;ат ;ам ейолмай ;олди. Комиланинг ў;тин-ў;тин ;айт ;илгиси келади. ;а, у биринчи бор ўлим билан юзлашиб турибди. Унинг олдида на;адар ожизлигини ;ис этмо;да. Худога илтижолар ;илади. Лекин хукм ў;иб бўлинган. Ойбарчин опанинг куни-суви битган. Шундай бўлса ;ам ;из ўзини ;ўлга олади. Холасининг сўнгги кунигача уни яхши бўлиб ;оласиз, деб алдайди. Сабаби бу вазиятда ;а;и;атга ўрин йў;. Бу орада Ойбарчин опанинг ;ам жони ;ийналиб кетди. Хуллас, дард барчани таслим ;илиб бораётган эди. Атрофдагилар бирин-кетин ;ўлларини кўтариб, Ойбарчин опанинг ўлимига рози бўлиб бораётган эдилар.”
5-кўриниш
Жума куни тонгга я;ин Ойбарчин опанинг жони узилади. Бу шум хабардан ого; бўлган бутун ;ишло; а;ли Соди; аравакашўнинг хонадони томон о;иб кела бошлайди. Ша;ардан Мардон ака, Васила опа, Ма;суд ;ам етиб келишади. Мар;ума пешинга чи;арилади. Ойбарчин опанинг дафн маросими тўлалигича тасвирланади). Хотин-халаж уввос солиб,фарёд чекади. Дафн маросим билан барча  сарф- ;аражатларни Ма;суд ўз зиммасига олади.
Мурда ётган хона. Унинг жа;и дурра билан тан;иб ;ўйилган. Атрофида аёллар уввос солиб, дод-фарёд ;илишади. ;аммадан ;ам Комиланинг йи;иси баландро; эшитилиб, ;амманинг ба;ри-дилини вайрон ;илади.
Комиланинг йи;иси: Холам деб йи;лайми, онам деб йи;лайми, ме;рибоним, яккаю-ёл;изим. Мени кимларга ташлаб кетдингиз. Кўзларимни ёшлаб кетдингиз. Онажоним, онам, онам-а...
Баланд то;лар паст бўлдими, онажон,
Ўлганингиз рост бўлдими, онажон.
;аро ерлар ;атти;микин, онажон,
Белларингиз боттимикан, онажон!
6-кўриниш
Ойбарчин опанинг вафоти билан бо;ли; барча диний маросимлар тугаган. Комила ;ариндошлари Ба;ром ;амда келинойиси Муборакхон билан эски ;овлида яшайди. ;овлига Мас;уд кириб келади. У уйдагилар билан кўришгандан сўнг сўрига ўтириб, ;уръон-тиловат ;илади. Мезбонлар ма;судга дастурхон ёзишади...
Ма;суд  ўзига чой ;уйиб узатаётган ;изига ;араб.
Ма;суд: ;изим, мана, Ойбарчин опанинг ;ир;ини ;ам ўтказиб олдик. Энди ша;арга бориб, ў;ишингни давом эттирмасанг бўлмайди. ;али ;ам анча дарслардан ортда ;олдинг. Барча фанларни ўзлаштириб олишинг зарур.
Комила: Дада, ўзимнинг ;ам бошим ;отиб ;олди. ;овлимизни ;андай ташлаб кетаман. Бу ерларнинг ;ар бир каричи онамни эслатиб турган бўлса. ;олаверса сизларникига боргани оё;им тортмаяпти. Дилфуза аямнинг яна ;аши келади. Нима ;иламиз жонимизни ;ийнаб?
Ма;суд: Сен у эшикка бормайсан энди. Сенинг номингга бўлак жой сотиб олдим. Сен ўша ерда яшайсан. Сен билан бирга дадам, аям, Шафоат хола бирга яшашади...
Комила: (кутилмаган бу янгиликдан ;айрон ;олиб) Нима дедингиз?
Ма;суд: Сенинг номингга янги уй сотиб олдим, деяпман. Сен ўша ;овлида яшайсан, энди. Сенга ;еч ким хала;ит бермайди...
Комила: ;андо; бўлар экан, дада? Мен бу ховлини ;андай ташлаб кетаман. Ахир онамнинг чиро;ини ё;иб ўтиришим керак.
Ма;суд: Бу эшик, Худо хо;ласа ёл;из ;олмайди. Унинг чиро;ини мана Ба;ромжон билан Муборакхон  ё;иб ўтиришади. Сен эса ша;арга бориб янги ;аёт бошлашинг керак. Фа;ат ўтмиш билан яшаб бўлмайди. Сен эзилганинг билан, барибир энди Ойбарчин опа ;айтиб келмайди.  Сен бахтиёр бўлсанг, уларнинг ;ам ру;и шод бўлади...
Ма;суд ни;оят ;изини ша;арга кетишга кўндиради. Комила ичкарига кириб нарсаларини йи;иштира бошлайди...
7-кўриниш
Ма;суд ;изи учун сотиб олган бу иморатни уй деб бўлмайди. У ;а;и;ий саройнинг ўзгинаси. ;овлида янги машина туради. Комиланинг энди шахсий ;айдовчиси ;ам бор. Бинонинг ор;а томонида чўмилиш ;авзаси мавжуд. Иморатнинг ичига кираверишдаги деворда Гуландомнинг портрети осиб ;ўйилган, пастга улкан гилам тўшалган. Катта-катта сопол кўзаларга чиройли гуллар, манзарали дарахтлар ўтказилган. Комила ойнаванд эшикни очиб ичкарига кириб, тўридаги онасининг суратини кўриб ;увониб кетади. У шифтда осилиб турган каттакон биллур ;андилларга бо;иб, юксак дид билан безатилган, бир-биридан шинам ва ёру; хоналарни кўриб кўзларига ишонмайди. На;отки шуларнинг барчаси Комиланики бўлса? У зал тўрисида турган бахмал ;илофли диванга ўтиради. Ёнига эса онаси Гуландом келиб ўтиради. Унинг боши яланг, сочлари чиройли ;илиб турмакланган. Эгнида эса ўша ;арир о; кўйлаги. Улар ўтирган ерга Ма;суд кириб келади ва диванга учинчи одам бўлиб жойлашади. (Гуландом фа;ат томошабинга кўринади).
8-кўриниш
Орадан яна бир ;афта ўтади. Янги эшикда ;овли тўйи бўлаяпти. Барча ;ариндош-уру;, ёру биродарлар шу ерда. Ме;монлар орасида башанг кийиниб олган Асрор, Аброр, ;аттоки ;обил ;ам бор. Комиланинг курсдошлари ;ам келишган Хуллас, ме;монларнинг уст-бошлари ;амманинг ;авасини келтиради. Барчанинг ранг-рўйи тини;. ;изларнинг сочлари чиройли турмакланган, либослари бир-биридан гўзал. Ёшлар ра;сга тушишади. ;амманинг ди;;ат-эътибори маликалардай ясаниб олган Комилада Ма;суд ;изини барчага таништиради ва Комиланинг бўйнига жаво;ир кўзли та;инчо; та;иб ;ўяди. Комиланинг юзига табассум. У жуда бахтиёр.
Ма;суд: Азизларим, ме;рибонларим. ;адрли дўстлар, биродарлар. ;имматли ёронларим. ;адамингизга ;асанот. Хуш келибсизлар. Ижозат берсангизлар, мен сизларни тўн;ич фарзандим билан таништирсам. Бу -Комила. У менинг тўн;ич ;изим. Бахтга ;арши, та;дир та;озоси билан биз унинг онаси (тўридаги портретга ишора ;илади) билан тўй ;илиб турмуш ;уришга улгуролмай ;олганмиз. Гуландом кўзи ёриган куни бандаликни бажо келтирган. Лекин у менинг нико;имдаги аёл эди. Ва буни мен сизларнинг ;аршингизда фахр ва ифтихор билан овоза ;илишга тайёрман.
Сизлардан илтимос, менга ;андай муносабатда бўлсангизлар, ;изим Комилага нисбатан мана шундай самимий муносабатда бўлсангизлар. Худо хайрингларни берсин. Эътиборинглар учун ташаккур. ;ани, мар;амат дастурхонга. Биз билан бугунги бахтли кунимизни ба;ам кўринглар...
Ме;монар барчаси бир-бирлари билан ра;с тушишади.
Комила бир Аброр билан, го; ;обил, билан, баъзан эса Асрор билан ра;сга тушади...
9-кўриниш
Мардон акаларнинг хонадони. Бу ерда биргина Дилфуза ;олган. У ;овли тўйига бормади. ;ово;ларини уюб, Комилани ;ар;аб ўтиради.
Дилфуза: ;а, уйингга ўт тушсин. Харомзода. Бошимга битган бало бўлдинг. Ту;илмай ;ам ўл. Сени деб оиламиз бузилди. Ўшанда онанг билан бирга ўлиб кетсанг бўлмасмиди? Эртаро; билганимда сени ўз ;ўлларим билан бў;иб ўлдирган бўлар эдим. Шошмайтур, кўзим очи; экан, сенга кун бермайман!”
10-кўриниш
Яна Комиланинг янги уйи кўрсатилади. ;амма шоду ;уррам, яйраб яшнайди. Зал четига швед столи безатилган. Истаган одамлар стол ёнига бориб, кўнгли тусаган нарсалардан тамадди ;илади.
Са;нада тани;ли эстрада хонандалари бири ;ўйиб-бири ;ўши; куйлайди. Барчанинг юзида табассум, ;амма бахтиёр.
КАДР ОРТИДАН МАТН
“;аёт ;ам баъзида эртакка ўхшаб кетади. Шундай эмасми? Бир хор бўлган бир афзал” деб шуни айтсалар керак-да. Комила фалакнинг гардиши билан ;ис;а ва;т ичида ;ашшо;, етим-есир бир ;издан ;а;и;ий маликага айланиб ;олди. Шу кундан иборат унинг ;аётида янги давр бошланади. “Ойнинг ўн беши ;арон;у, ўн беши ёру;” деб бежиз айтишмаган экан. Умрининг бошланиши ;ай;ули кечган бу ;изнинг келажаги порло; бўлсин. Уни ёмон кўзлардан Худонинг ўзи асрасин!”. Омийн.
14-;ИСМ ТУГАДИ

15-;ИСМ
1-кўриниш
Шо;ру; ич-этини еб юради. У пала-партиш жинсий ало;а ;илавериб за;м касаллигига гирифтор бўлиб ;олади. Охири у врач ;абулига боради. (Тери таносил касалликлари шифохонаси ёзуви кўрсатилади).
Шифокор: Ука, ишларингиз чато;-ку. Шунча ва;тдан бери ;аерда юрган эдингиз? Бироз ўтказиб юборибсиз. Зудлик билан шифохонага ётмасангиз бўлмайди.
Шо;ру;: (бошини ;ашлаб): Касалхонага ётиш зарурми? Келиб-кетиб даволансам бўлмайдими, ака? Уйдагилар билиб ;олмасин дейман.
Шифокор: “Касални яширсанг, истимаси ошкор ;илади” дейишади. Яхшиси касалингизни яширмай, уйдагиларга очи;-ойдин айтиб, ва;тида шифохонага ётганингиз маъ;ул. Акс ;олда...
Шо;ру; касалхонадан маъюс чи;иб келади. Машинасига ўтириб уйга ;айтади.
2-кўриниш
Шо;ру; етиб келганида Ма;суд уйда эди. Ичкарига кириб отасининг ёнига келади.
Шо;ру;: Дада, сизга айтадиган гапим бор эди...
Ма;суд: Ўзим ;ам сен билан анчадан буён гаплашмо;чи бўлиб юрувдим. Кечалари дом-дараксиз йў; бўлиб кетасан. Биз эса туни билан ухламай, энсираб чи;амиз. “Саё; юрган – таё; ейди” дейишади, болам. Иш;илиб калтак еб ;олмагин-да, та;ин.
Шо;ру;: Менимча, таё; еб бўлганга ўхшайман...
Ма;суд: Бу нима деганинг? Сен нимага шаъма ;илаяпсан? Нафасингни исси;ро; ;илсанг, ў;лим?!
Шо;ру;: ;озиргина шифокор ;абулидан келаяпман. Касал бўлиб ;олибман. Зудлик билан касалхонага ётишим керак деди, доктор.
Ма;суд: (Ў;лининг кўзларига ;араб) Нима касал экан у?
Шо;ру;: За;м...
Ма;суд: (жа;ли чи;иб) А;мо;, тў;ликка шўхлик ;илибсанда-да, нобоп. Мактабга кетди деб юрсак, сен ифлос ишлар ;илиб юрганмидинг?  (дея ў;лининг юзига шапати тортиб юборади).
Таш;аридаги ;ала-;овурни эштиб, ичкаридан Дилфуза чи;иб келади.
Дилфуза: ;а, энди харомдан топганингиз афзал бўлиб ;олиб, ;аллолари кўзингизга ёмон кўринадиган бўлиб ;олдими? Намунча бошингизга кўтармасангиз, ўша харомини?!
Ма;суд: О;зинга ;араб гапир, тову; мия! Ў;лингга берган тарбиянгни кўряпсанми? ;адеб бировлар билан олишмай, ўз фарзандларингга ;ам бундо; бир наси;ат ;илсанг, юриш-туришини текширсанг бўлмайдими? Мен куни бўйи ишда бўлсам. Эрта кетиб, кеч ;айтсам. Одамларнинг болалари намоз ў;ишади. Масжидга чи;ишади. Бизникини ;ара. Кўчада ;андай а;мо;чиликлар ;илиб юрибди. Эшитган ;уло;;а нима деган одам бўлдик? У оиламиз шаънига ;андай до; туширганини биласанми?
Дилфуза: Хўш, нима ;илиб ;ўйибди менинг болажоним.
Ма;суд: Ана ў;лингнинг ўзидан сўра.
Шундан сўнг Дилфуза ажабланиб ў;ли Шо;ру;га ;арайди. Шо;ру; эса индамай, ;изарганча ерга ;араб туради...
3-кўриниш
Орадан анча ва;т ўтди. Асрор яна Фар;онага келади. Бозордан чиройли гулдаста олиб, тў;ри Комиланинг уйига ;араб йўл олади. Асрор гулдаста кўтариб ;овлига кириб келади. Йигитни кўриб Комила ўрнидан туради:
Комила: Келинг, Асрор ака (дейди ва ўтиришга жой кўрсатади). Асрор олиб келган гулларини икки ;ўллаб Комилага тут;азади.
Комила: Ра;мат, Асрор ака, овора бўлибсиз-да (дея стол устидаги гулдонга солиб ;ўяди). Ўтиринг, мар;амат... ;уда холамлар, Севара опам, поччамлар яхши юришибдими? Ўзингизнинг ишларингиз  яхшими?
Асрор: Ра;мат, Комилахон. Ўзингиз ;алайсиз? Ў;ишларингиз бўляптими? (Шундай дея йигит ;изнинг кўзларига узо; термулади).
Комила (Асрордан уялиб): Мен, хозир, чой-пой олиб келай...
Асрор: Керак эмас, овора бўлманг. Мен хозиро; ;айтиб кетишим керак. ;уда то;амда ишим бор эди. Фар;онага келиб, сизни кўрмай кетгани кўнглим бўлмади... Комилахон, сизга айтадиган гапим бор эди...
Комила: Нима гап экан у, Асрор ака?
Асрор: Комилахон, менга турмушга чи;сангиз... Сизнинг ;ўлингизни сўраб келдим. Истасангиз Ма;суд то;ам билан ;ам гаплашаман.  (Комила йигитнинг даб-дурустдан айтган таклифини эшитиб, ;уло;ларига ишонмай, ;изариб кетади).
Комила: Нима дедингиз, Асрор ака?
Асрор: Мен сизни яхши кўраман, дедим. Сизсиз яшолмайман дедим. ;а-;а, мен сизни севаман, Комилахон. Бир кўришдаё; яхши кўриб ;олганман. Ўшандан буён а;лу хушим ўзимда эмас. Кечаю-кундуз сиз ;а;ингизда ўйлайман...
Комила: Бўлди, илтимос. Асрор ака, керак эмас... нималар деяпсиз. Бундай ;или;лар ярашмас экан, сизга. Сизни мен ўз акамдек кўраман.  ;ўйинг бундай гапларни. Ахир, биз сиз билан ;ариндош бўлсак (дея ўрнидан туриб ичкарига кириб кетади).
Асрор эса ўрнидан туриб таш;арига чи;ади. Тамаки тутатиб, машинасига ўтиради-да, жўнаб кетади.
4-кўриниш
Эртаси куни. Университет коридори. ;обил  кетаётиб Комилани учратиб ;олади. Улар ;ўл бериб саломлашади.
;обил: Уйингиз яна бир бор муборак бўлсин, Комилахон. Бахтли бўлинг.  ;афа бўлмай ўтирибсизми, иш;илиб? Мана, Ойбарчин холам ;ам ўтиб кетдилар.  Жойи жаннатдан бўлсин. Яхши аёл эдилар... Энди ўзингизни э;тиёт ;илинг.  Кўп ;ам азият чекаверманг. Дунёнинг ишлари мана шундай экан...
;обилнинг гапини эшитиб Комиланинг кўнгли бироз бузилиб, кўзларига ёш келади.
Комила: Бандачилик экан, ;обил ака. Нима ;ам ;илардим. Онам ;али ёш эди. Яшаса бўларди. Биро; бандасининг айтгани эмас, Олло;нинг айтгани бўларкан. Бу уйлар, бу жойлар менга татимаяпти ;ам. Онамнинг ўрни ;ар куни билиниб турибди.
;обил: Майли, ;афа бўлманг. Сизга ;удо ўзи сабр-;аноат берсин. ;олганларни со;-саломат ;илсин. Холангизни беихтиёр ёдингизга солиб ;ўйганим учун узр.      




;обил ерга ;араган куйи бироз ўйланиб ;олади. Шу дам унинг кўнглидан ;уйидаги гаплар ўтади:
“Таклиф ;илсаммикин, йў;ми. Айбга буюрмасмикин. Онаси ;азо ;илиб турган ;изни бирор жойга таклиф ;илиш одобдан бўлармикин?”
У  барибир Комилани кечага таклиф ;илишга журъат этади.
;обил: Комилахон, бугун факультетимизда “Ёшлар кечаси” бўлади. Тў;ри, балки ;озир бундай тадбирлар юрагингизга си;маётгандир. Шундай бўлса ;ам унга сизни таклиф ;иламан. Лозим топмасангиз, бирга борар эдик.
Комила: (Узо; ўйланиб ўтирмай). Майли, ;обил ака, уйда ўтиравериб ўзим ;ам  анча си;илиб ;олдим. Ёл;из ;олсам, онамнинг сиймоси кўз ўнгимдан  кетмаяпти. Борсак бораверамиз. Балки бироз овуниб келарман...
Йигит ;изнинг рози бўлганлигидан ;увониб кетади.
5-кўриниш
;обил билан Комила келишилган ва;да университет биноси ;аршисида учрашишади. ;обилнинг ;ўлида уч дона ;изил атир гул. ;обил ;изнинг кўзларига тикилган ;олда гулдастани унга узатади...
;обил: Комилахон, бугун янада очилиб кетибсиз. Кўйлагингиз ўзингизга шунчалар ярашиб турибди...
Комила: Ра;мат, мени кўп уялтирманг, ;обил ака. Бунинг сиз ;ам ни;оятда ;аяжонланиб турибман. Биринчи бор йигит киши билан учрашувна чи;ишим... ( у шундай деб юзлари бироз ;изариб кетади).
;обил: Сизнинг мен билан кечамизга  боришга розилик  берганлигингиздан  бошим осмонга етди. Мендек йигитнинг таклифини ерда ;олдирмаганингиз учун  сизга катта ра;мат.
Комила: Уна;а деманг фа;ат. Бизлар ахир ;ам;ишло;лармиз. ;олаверса битта мактада ў;иган бўлсак. ;адрдон кишиларга ишонмасак, кимга ишонамих (кулисирайди).

6-кўриниш
Улар залга кириб келишганида, кеча бошланган эди. ;ар ;ил  ўйинлар, танловлар ўтказилади. Ёшлар ра;сга тушиб, дам олишади. Комила шунчалар очилиб кетганки, йигит ;изнинг гўзал ;адди-;оматига бо;иб хушини йў;отиб ;ўяй дейди. ;обил кечада ўтирар экан:
Ички монолог: ;андай ажойиб кеча бу! Уни ташкил ;илганларга ра;мат. Менга улар нафа;ат бу кечани, балки шахсий ;аётимни ;ам уюштириб беришгандай... Мен севгилим билан илк бор биргаман...”
Залда о;иста куй янграй бошлайди. ;обил ўрнидан туриб Комилани ра;сга чорлайди... Улар ра;сга туша бошлайдилар.
;обил: (энтикиб) Комила, мен сизни севаман (дейди орти; чидолмай ;изнинг ;уло;ларига).
Улар куй тугагунча бир-бирларининг  ;уло;ларига  шивирлаб су;батлашишади. ;ар иккаласининг кайфияти чо;. Шу дамда уларнинг бахтиёрлиги светомузика чиро;лари ёру;ида акс этиб туради.   
Э;тиросли бу сўзлардан Комиланинг боши айланиб кетади. ;обилнинг ;изнинг ;уло;ларига шивирлагани  сўзлари Комилани тамомила маст ;илиб ;ўяди. Комила сукут са;лайди. Бу дам унинг аъзои-баданини ширин ;аяжон ;амраб олади.
Ёшлар аллама;алгача яйрашади. Ни;оят кеча тугаб, ;обил ;изни уйига кузатиб ;ўяди...
7-кўриниш
Комила уйга кўтаринки  кайфиятда ;айтади. У бироз чарчаган. Шунинг учун  тў;ри ёто;хонасига киради. Кўча либосларини ечиб, уй кийимларини кияди. Ўзини диванга ташлаб чу;ур ўйга толади:
“Бир куннинг ўзида менга бирданига икки йигит севги из;ор этса-я? ;обил акамни-ку мени яхши кўриб юрганини билар эдим. Лекин Асрор акамнинг дил из;ори мен учун кутилмаган ;ол бўлди. ;а, энди тушундим. Ўшанда улар бир-бирлари билан мени талашиб муштлашишган экан-да.
Асрор ака жуда бой оиладан. Уларнинг турмуш тарзи менинг келиб чи;ишимга тў;ри келмайди. Мен етишмовчиликда ул;айган, ;амба;ал биз ;из бўлсам. Булар ;ам бир нави. Биро; ўртада му;аббат бўлмаса буларнинг ;аммаси бекор. ;обил акам билан-ку биз болаликдан бирга катта бўлганмиз. У армиядалигида менга тез-тез хат ;ам ёзиб турарди. Аммо мен жавоб ёзгани уялардим...” Мана, энди та;дир бизларни ;ишло;дан ша;арга олиб келиб ;ўйди. Бу тасодифми ёки ;исмат?”
Комила хийла чарчаган бўлса ;ам унинг ;еч уй;уси келмасди. Тар;о; хаёллари уни го; уё;;а, го; буё;;а олиб ;очади:
“Эртага бувим келса ;ишло;;а бориб онам билан холамнинг ;абрларини зиёрат ;илиб келардик... ;озир ;ишло;да нималар бўляпти экан? Келин ойим сигирларни ва;тида со;иб турибдимикин? ;овлимиз ;увиллаб ;олган бўлса керак... ;а, ;али холамнинг ўрни кўп билинади...”
“Асрор акага ;андай жавоб ;айтараман. Йў;, мен сизни севмайман дейманми? Ё индамай-ла ;ўйсаммикин? У ;олда Асрор акам мени нотў;ри тушуниб олса-чи...?”
“Шанба куни дугонам Салиманинг  тўйи. Унинг бахти бор экан. Севган йигитига турмушга чи;аяпти. Музаффар  эса ;обил аканинг я;ин дўсти. Кеча Салима билан ша;ар марказидаги келинлар салонига бордик бориб келдик. У ерда келинчаклар учун (бу кўриниш Комиланинг кўз ўнгида тасвирланади) шуна;анги бири-биридан чиройли нико; либослари бор эканки, кўриб кўзинг ;амашади, кишининг. Дугонамнинг дидига ;ойил ;олдим. У кўйлакларнинг энг чиройлисини танлади. Пули ;ам беш юз доллар экан. Ўх-хў, бу бизнинг пулга ;анча бўларкин? Бунча пулга ;ишло;да анча яшаса бўлади. Салима оиланинг арзандасида-да. Ота онаси яхши топади. Тунов куни улар чет элдан келишди. Дугонам мени ЗАГСга бирга чи;асан деб зўрлаётган эди. Нима ;илсам экан? Дадамдан рухсат олишим керак. ;изларимнинг ;аммаси тўйга бирга боришади. “Фар;она” ресторанида ўтирар эканмиз. Нима кийиб борсам экан? У шундай дея барча ;ўйлакларини кўз ўнгидан бир-бир ўтказиб чи;ади. ;овли тўйида бувим сов;а ;илган костюм-юбкамни кийиб борсаммикин? Ўша куни ЗАГСга ;обил акам ;ам чи;са керак... Комила шу каби хаёлларга чўмган куйи ухлаб ;олади.
8-кўриниш
;обил дўстлари билан тонгда Музаффарларникига  ;араб йўл олади. Йигитлар ЗАГСга чи;адиган машиналарни ясатишади. ;аммаё; тайёр бўлгач, машиналарга ўтириб келин томонга отланишади.
ЗАГС маросим иложи борича кенгро; кўрсатилади.
Келин-куёв рўйхатдан ўтгач “;амма” “Фар;она” ресторанига кетади. Бу ерда  Салима билан Музаффарнинг нико; тўйи бўлиб ўтади. У ;ам ба;оли ;удрат кўрсатилади. Келиннинг ёнида Комила, куёвнинг ёнида эса ;обил ўтиришади. ;обил тўйни кузатиб ўтирар экан, дўсти Музаффарга ;авас ;илади. У хаёлан ўзини куёвнинг ўрнига ;ўйиб кўради. Ёнида севгилиси Комила келинлик либосида ял-ял ёниб ўтиради.”...
Тўй шоду ;уррамдик билан давом этади. Даврани олиб борувчи ;утлаш навбатини куёвнинг энг я;ин дўсти ;обилга беради. ;обил аста-секин микрофон ёнига келиб куёв-келин шаънига самимий тилаклар билдиради:
;обил: (;аяжон билан) Дўстим Музаффар, сени ва турмуш ўрто;инг бўлмиш Салимахонни бугунги нико; тўйларинг билан сид;идилдан ;утлайман. Сизларга оилавий бахт тилайман. ;ўшганинглар билан ;ўша ;ариб, ўзинглардан кўпайиб, ували- жували бўлишингларга тилакдошман. 
У дил из;орини билдириб ўлганидан сўнг бориб ўрнига ўтирмо;чи бўлганида ;амма унга сўзларини ра;с билан исботлаб беришини талаб ;илади. ;обил нима ;илишини билмай бироз ;ижолат чекиб, бошини эгиб туради-да, кейин фурсатдан фойдаланиб келиннинг дугонаси Комилани ра;сга чорлайди. ;из ийманибгина ўрнидан туриб ;обил билан даврага чи;ади. Шу пайт созандлар ;андай куй чалишни сўраб ;обилга ;арашади. Йигит уларнинг ёнига бориб “Комила ;из” ;ўши;ини ижро этиб беришларини   илтимос ;илади.  ;обил чўнтагидан иккита ўн сўмлик чи;ариб, бирини Комилага тут;азиб ра;с тушиб кетади... Унга ;ўшилиб Комила ;ам ўйинга туша бошлайди.
15- ;исм тугади.

16-;исм
1-кўриниш
О;шомги ;ишло;. ;уёш уф;да бўзариб ботаяпти. Чор атрофдан турли-туман ;ушларнинг чу;ур-чу;ури эшитилиб туради. Соди; аравакашнинг ;увиллаб ;олган хонадони. ;овли этагидаги тутлар тагида ра;матликнинг эшаги ётади. Жонивор на то;арадаги сувга, на охурдаги ем-;ашакка ;арайди. У оё;ларини чўзиб бошини за; ерга ;ўйган куйи ;ансираб-;ансираб нафас олади. Узун-узун ;уло;ларига бирин-кетин ;ўнаётган хира пашшаларни ;айдашга ;ам мажоли йў;. Катта-катта тим ;ора кўзларини бир ку;тага тикканча мана шу ;овлида ўтган умрини бир-бир кўз ўнгидан ўтказади:
“Мен мана шу хонадонда дунёга келганман. (Эшакнинг гаплари тасвир билан басма-бас берилади). ;аммаси кечагидай ёдимда. Ўшанда жажжигина хўтикча эдим. Ойбарчин билан Гуландом ;ам кичкинагина ;изало;лар эди. Улар мени ;ўзичо;дай эркалашиб, жажжигина ;ўлчалари билан бўйнимни силашлар эди. Сигиримизни ўтлатгани яйловга кетишаётганида ўзлари билан мени ;ам етаклаб олишарди. Мен ;ип-;изил ;из;алодо;лар узра чоп;иллаб, уларни уё;дан- буё;;а ;увалаб юрардим. Онам вафот этганидан сўнг мени биринчи бор мана бу аравага бо;лашди. Ўшандан баён мен бу хонадонга ;алол хизмат ;илиб келдим. ;аммадан ;ам хўжайиним Соди; аравакашнинг тўйи ;еч ёдимдан чи;майди. Ўзи ;ам ;алати тўй бўлган-да. Келинни олиб келаяпмиз. Атроф зим-зиё. Ортимда бир арава ;из. Улар баланд овоз билан “Ёр-ёр” айтишади. Ўшанда чилдирма садолари-ю, шов;ин-сурондан шалпанг ;уло;ларим на; ёрилиб кетай деган. Аввалига мен буни тушунмадим. Кейин билсам, бу одамларнинг тўйи экан. ;овлимизга етиб келганимизда кўча томонда улкан гулхан ёниб турар эди. Бироздан сўнг Соди; акам ;оп-;ора чимматга ўраниб олган Хадича опамни кўтариб пастга тушириб ;ўйган. Ўша пайт шинаванда бир йигит шундо;;ина ;уло;ларим остида жон-жа;ди билан чилдирма чалар эди. Эсиз, ўша дамлар. ;ани энди ўша ;ала-;овур? Охирги пайтда ;овлимиз шуна;анги ;увиллаб кетганки, сукунатдан кар бўлиб ;олганга ўхшайсан. Хўжайиним жуда юмшо; одам эди. У мени ;амчи билан уруш уё;да турсин, ;аттоки бирор марта “эшак” деб ;ам сўкмаган. Лекин мен шунча йил одамлар орасида яшаб, барибир уларни тушунолмадим. Негадир улар баъзан жа;ли чи;;ан кезларида бир-бирларини “эшак” деб сўкишади. ;изи;, биз уларга нима ёмонлик ;илган эканмиз? Бир умр хизматини ;илиб ўтсаг-у, улар биздан ;азар ;илишса. Яна шундо;;ина ёнгинангда туриб, ўлганнинг устига тепган ;илиб ;еч нимадан тап тортишмай ўзларининг биз ;а;имиздаги маш;ур ма;олини тез-тез такрорлаб ;ам туришади. “Эшакнинг ўзи харом, ме;нати ;алол эмиш”. Нима бало, одамлар бизни кар деб ўйлашадими? Табиат яхшиям бизга ;уло;ларнинг энг каттасини бериб ;ўйибди. Шунисига ;ам шукур. Молми, от ёки ;ўй ;илиб яратиб ;ўйганларида нима ;илган бўлар эдик? ;айрият, гўштимизни харом ;илиб ;ўйибди. Йў;са ;озир жон таслим ;илаётганимни кўришиб, харом ўлиб ;олмасин деб бў;зимга пичо; тортиб юборишармиди? Ээ, менга я;ин бўлган кишиларнинг барчаси бирин-кетин бу дунёдан ўтиб кетишди. Умри узо; бўлсин, улардан ёдгорлик бўлиб биргина Комила ;олибди. Лекин у ;ам ша;арлик бўлиб кетиб, ;ишло;;а жуда кам келадиган бўлиб ;олди. Эрта-индин келиб, ўлиб ;олганимни эшитиб роса йи;ласа керак (фараз ;илади). Чунки у ;ам мана шу аравада катта бўлган. Бугун Комила бош;а  “аравада” юрибди. Уни юз от кучига эга дейишади. Шу рост бўлса, у ;олда бу арава неча эшак кучига эга экан? Биз умуман бу дунёга нима учун келганмиз? Шуни ;еч тушунолмайман. Бир умр одамларга хизмат ;илиб ўтиш учунми? Туриб-туриб ;он;ираб ;ам юборамиз. Баъзан чарчо;дан, баъзан о;ри;дан. Лекин ;айсарлигимиз бор. Буни тан олишимиз керак. Бир ўжарлик ;илиб туриб олмайлик. Бундай пайтларда бизни ўша юз от кучига эга “арава”лар ;ам ўрнимиздан ;ўз;атолмайди. Одамлар бизнинг мана шу гажирлигимизни ё;тирмасалар керак-да”
Эшак шундай дея хаёл сураркан, бирдан аъзои-баданини титро; босиб, томо;и ти;илади. Сўнг кўз ўнгги бира-тўла ;орон;улашиб (экран ;орон;и бўлиб ;олади).
2-кўриниш
Вашингтон (А;Ш). Во;еа уй ичида кечади. Шундай бўлса ;ам А;Шнинг бирор ша;ри кўчалари кўрсатиб ;ўйилади).
Хонадаги диванда Сиёвуш ўйланиб ўтиради. У 16 ;аватдаги хонасининг деразасидан узо;-узо;ларга тикилиб ўй суради:
“Э;, Фар;онам, ота-онам, ёру биродарларимни шунчалар со;индимки, ;ани энди ;ўлларим ;анотга айланиб ;олса. Тинч океани узра она юртим томон учиб кетсам. (Шу ерда яна А;Ш, Тинч океани узра учиб кетаётган ;ушлар кўрсатилади). “Мусофир бўлмагунча мусулмон бўлмайсан” деб бежиз айтишмаган экан. Ватанни ташлаб кетиш осон иш эмас. Со;инч ;ам шундай бир кучли туй;у эканки, уни фа;ат она юртини ;аддан зиёд суйган ва ундан тўрт-беш йилга олисга кетган одамларгина ;ис ;илади. Со;инч ;ам му;аббат каби юрак-ба;рингни тилка-пора ;илиб ташлаш ;удратига эга бир ноёб ;иссиётдир. Лекин мусофирчиликка эндигина кўникиб ;олганингда ватанга ;айтишга тў;ри келади. Одам ;еч ;аерда ёл;из яшолмайди, шу сабабли хаёт кечирганки жойида дўст-ёр, таниш-билиш орттиради. Улар билан ажралишнинг ўзи бош;а бир о;ри;. Хуллас, бундай пайтларда инсон икки ўт орасида ;олади. Ё кетолмайди, ё ;олмайди. Шундай дамларда аросатда ;олдим деяверинг...
Эндигина Тошкентга кўникиб ;олган эдим. Агар университетда Лолани учратиб, уни севиб ;олмаганимда бу нотаниш ша;арга ўрганиб кетишим бундан ;ам ;ийинро; кечармиди? Мусофирчиликда кўнглингга я;ин одаминг бўлса, у ерда яшаб кетишинг ;ам анча осон кечаркан. Менга та;дирнинг ўзи мадад берди. Фар;онага нисбатан бўлган  му;аббатимни ;изга бўлган иш; билан омухталаштириб юборди. ;ар ;олда мен анча чал;иб ;олдим. Уйимизни болаларча со;инмай ;ўйдим. Энди бу ерда яшаб, ў;исам бўлар эди. Чунки бу ша;арда мен севган ;из Лола ;ам исти;омат ;илар эди. Шундайлиги шундайку-я, биро; му;аббат билан бўлиб менинг дарсларга лаё;атим бироз сусайиб ;олгандай бўлган. Мен Тошкентда ў;иб юрган кезларимда, бир кун келиб А;Шда та;сил олишим мумкинлигини хаёлимга ;ам келтирмаган эдим.
Кутилмаганда бизнинг курсимиз дунё бўйлаб тар;алиб кетди. Мен Вашингтондаман. Лола  ;озир Лондонда бўлса керак...
... Йў;, мен бўш келмаслигим лозим. ;андайдир хис-туй;уларга берилиб, ў;ишимни сустлаштириб юбормаслигим керак. Ахир, мен бу ерга билим олгани келганман. А;Шдай ривожланган давлатда та;сил олиш ;аммага ;ам насиб этавермайди-ку. Демак, мен иродасизлик ;илмаслигим лозим. ;адеб дераза ёнида ўтириб олиб, узо;-узо;ларга термулиб ва;т ўтказишимнинг фойдаси йў;. “Аравага ўтирдингми, ор;ам о;риди дема” деб бежиз айтишмаган. Ватаним ;еч ;аё;;а ;очиб кетаётгани йў;-ку! Лола билан ;ам  билан ;ам бир куни яна учрашамиз.
3-кўриниш
Фар;она. Мардон акаларнинг хонадони. Хонада Мардон ака билан Гуландом.
Гуландом: Оппо; дада, мен ;ам катта бўлсам Америкага бораман-а?
Мардон ака: Оббо, асал ;изим-ей, хўш, сен Америкада нима ;илмо;чисан?
Гуландом: Сиёвуш акамга ўхшаб ў;ийман-да.
М.: Шундайми? Майли, сен аввал катта ;из бўлиб ол-чи. Уё;и бир гап бўлар. ;ани айт-чи, сенга Американинг нимаси ё;ади?
Г.: Америка жуда катта ша;ар-да. У ерда барча кино артистлар яшашади. Халиги “Титаник” киноси бор-ку. Ана ўшанда ўйнаган йигит билан ;из ;ам америкалик. ;алиги кема сувга чўкиб кетадиган кино бор-ку, (у шундай дея “Титаник” кинофильмидаги маш;ур ;ўши;дан парча хиргойи ;илиб беради).
М.: Оббо, оппо; ;изим-ей. Сенга Фар;онамиз  ё;майдими?
Г.: Ё;ишга ё;ади-ку, лекин унчалик эмас.
М.: Шундай дегин... (Мардон ака  бироз ўйланиб ;олади). Ёнингдан о;;ан сувнинг ;адри йў; деб шуни айтадилар-да, ;изим. Сен ;али бизнинг Ўрта Осиё, Фар;она водийси, унинг тарихи ;а;ида етарлича тасаввурга эга эмассан-да. Фар;она водийси дунёдаги энг ;адимги ;удудлардан бири ;исобланади.  Унинг ;удудида жойлашган Фар;она, ;ў;он, Мар;илон,  Андижон, Ўш, Жалолобод, Хўжанд ша;арлари дунёдаги энг  ;адимги ша;арлардан ;исобланишади. Олимларнинг ;айд этишича, биргина Ўш ша;рининг ўзи я;инда уч минг ёшга тўлган эмиш. Бу ша;арларимизда кўпдан-кўп азиз ва му;аддас ;адамжолар мавжуд.  Айтишларича, ;ар бир мусулмон муборак Каъбатулло;га боришдан аввал Ўшдаги Сулаймон то;ини зиёрат ;илиши керак экан. Сен Сулаймон то;и ;а;ида эшитганмисан?
Г.: Йў;, эшитмаганман.
М.: Сулаймон то;ини ;адимда “Баро;у;” деб аташган. Бу чиройли, гўзал то; деган маънони англатади. Бу ерга асрлар давомида не-не улу; зотлар келиб кетганини биласанми? Амир Темур, Бобур боболаримиз ;ам Ўшни яхши кўришган. Мирзо Бобур Сулаймон то;и устига бир ;ужра ;урдирган. Уни “О; уй” деб ;ам аташади. Мабодо уё;ларга ме;мон бўлиб бориб ;олгудек бўлсак, сени албатта бу то;;а олиб чи;иб, ана шу уйчани бир кўрсатиб ;ўйсам бўларкан.
Г.: Олиб чи;инг, олиб чи;а ;олинг, оппо; дада?
М.: Хўп, ;изим, хўп. Худо ;о;ласа олиб бораман. Сен ;озирча гапларимга ди;;ат билан ;уло; солиб, индамай эшитиб тур. Илгарилари бу то; ёнба;рида улкан бир ;арсанг тош бўларди. Уни ўшликлар “Ёрилтош” деб аташарди... (Шу ерда “Ёрилтош ;а;идаги” ривоят тўлалигича намойиш ;илинади). Устидан Мардон аканинг ;икояси янграйди (кадр ортидан).
Г.: Ие, “Ёрилтош” дейсизми? ;алиги эртакдаги “Ёрилтош” эмасми?
М.: Худди ўша, ;изим, худди ўша. Сен фа;ат орти;ча савол бермай жим ўтириб тур. Мен эса бу ривоятни сенга бир бошдан айтиб бераман.
М.: Бир бор экан, бир йў; экан. ;адим-;адим замонда азим Ўш ша;рида ;асанбой исмли бир камба;ал яшаган экан. Унинг ;амрохон исмли хотини, Сот;иной исмли ;изи ;амда Рустамжон исмли ў;ли бор экан. Улар камба;ал бўлсалар-да, ни;оятда бахтли хаёт кечирарканлар...
Кунлардан бир куни уларнинг хаётига кулфат чанг солибди. ;амрохон тўсатдан бетоб бўлиб ;олиб, ўлиб ;олибди. Шундан сўнг Сот;иной билан Рустамжон узо; ва;т о;-фарёд чекишибди. Йиглаб, нола-фи;он ;илишибди. Лекин онаси ;айтиб келмабди. ;асанбой бўлса болаларини бир ўзи тарбиялай олмай, бош;а бир аёлга уйланишга мажбур бўлибди. Бу хотиннинг исми Ўгай эна экан. У ўзи билан бирга биринчи турмушидан бўлган Нишонбой исмли ў;лини ;ам олиб келибди. Шу кундан бошлаб Сот;иной билан Рустамжоннинг хаётида энг о;ир кунлар бошланибди. Ўгай эна етимларга ;еч кун бермас эмиш. Уларнинг бошида ён;о; ча;армиш. Етимлар ўтирса – ўпо;,  турса - сўпо; эканлар. Ойлар, йиллар ўтиб,  Сот;иной бўйига етибди. У жуда эсли, чиройли ;из бўлиб ул;айибди. Кунлардан бир кун Ўгай эна Сот;инойни ў;ли Нишонбойга хотин ;илиб олиб бермо;чи бўлиб, бундан элу юртни ого; этибди. Нишонбой онасига ўхшаб феъл-атвори ёмон йигит бўлиб катта бўлибди. Сот;иной эса бундай текинхўр, ишё;мас, ял;ов йигитга турмушга чи;ишдан бош тортибди. Сабаби Нишонбой уйда ;еч ;андай иш ;илмас экан. Ну;ул ухлаб, Сот;иной билан Рустамжонни масхара ;илишдан бўлак нарсага ярамас экан. Сот;инойнинг рад жавобини эшитган Ўгай энанинг жа;ли чикиб, аччи;идан ;изни ертўлага ;амаб ;ўйибди. Ўзи тўй кунини белгилаб, бу ;а;да элу юртга эълон ;илибди. ;асанбой ака эса аччи;и тез хотинидан жуда ;ўр;ар экан. Шунинг учун ;изига ёрдам беролмабди. Биро; жажжи Рустамжоннинг  опасига ра;ми келиб, кечаси Сот;инойни ертўладан чи;ариб юборибди. ;из ўшанда укаси билан ;айрлашиб, Сулаймон то;и тарафга ;араб ;очиб кетган экан. Аммо Сот;инойнинг ;очиб кетганидан ого; бўлган Ўгай эна одамларни тўплаб, унинг ортидан ;увиб кетибди. Сот;иной эса Ўгай энадан ;очиб, катта бир ;арсангга дуч келибди. Шунда бўлак ;аерга ;очишни билмай, гангиб колибди. Шунда ;из ;ўлларини ўша тошга ;ўйиб. Худога илтижо ;ила бошлабди. Сот;иной юм-юм йи;лаб, ялиниб-ёлворган экан,  Худонинг ;удрати билан тош етим ;изнинг нолаларига дош беролмай, тенг иккига бўлиниб кетибди. Сот;иной ўша тошнинг ичига яшириниб олганида, тош ёпилиб ;олибди. Ўгай эна эса ;изнинг ортидан ;увиб шу жойга етиб келибди Биро; одамлар Сот;инойни излаб, уни  ;еч ;аердан топишолмабди. Биров ;изни “ерга кириб кетган” деса, бош;аси “осмонга учиб кетганга ўхшайди” деган экан...
Орадан бир неча кун ўтибди. Рустамжон опасини кўргиси келиб, у ;ойиб бўлиб ;олган жойга излаб келибди. Биро; Сот;инойни ;еч ;аердан тополмабди. Шунда унинг кўзлари улкан тош ёри;идаги бир тутам сочга тушиб ;олибди. Опасининг мана шу тош ичига яшириниб олганини тушунган болакай, ;арсангга ялиниб, илтижо ;ила бошлабди.
“Ёрилгин, тош, ёрилгин,
Мен опамни кўрайин,
Дийдорига тўяйин!
Аммо тош ёрилмабди, Кейин Рустамжон яна илтижо ;илибди:
“Ёрилгин, тош, ёрилгин,
Мен опамни кўрайин,
Дийдорига тўяйин”.
Шундан сўнг Худонинг амри билан тош тарс ёрилиб, ичидан Сот;иной чи;иб келибди. Опа-ука ;учо;лашиб кўришиб, анча йи;лашибди. Сўнгра Сот;иной укаси билан хайирлашаётиб, унга шундай дебди. “Мен то;;а чи;иб ;ув анави ;ор ичига яшириниб оламан. Сен эса хар гал мени кўргинг келганида шу ерга келиб. “;ур ;из опа-ю-ю-ю” деб ча;ирсанг, ёнинга чи;аман,” дея укасини уйга жўнатиб юборибди.
Шу-шу Рустамжон ;ар сафар  опасини кўргиси келганида ўша ;ор о;зига келиб Сот;инойни “;ур ;из опа-ю-ю-ю” деб ча;ирса, опаси акс-садо берар экан.
;ур ;из ;озиргача унинг овозини эшитишни истаган ;ар бир одамга акс-садо бериб туради, дейишади ,;изим”.
Шу дам оппо; дадасининг ;икоясини ди;;ат билан тинглаб ўтирган Гуландом бирдан йи;лаб юборади.
Мардон ака: Ие, ие, ;изим сенга нима бўлди? Йи;лаяпсанми?
Гуландом: ;а (дейди ;изало; энтикиб) менинг ;ам Комила опамни кўргим келиб кетди...
16- ;исм тугади

17- ;исм
1-кўриниш
Ма;суд ;изи Комилага ша;ардан икки хонали уй олиб бергандан буён Дилфузада ;аловатини йў;отади. Унинг гўё бу дунёда Комила билан олишишдан бўлак ;иладиган иши йў;дай. У Ма;суд билан ;ам гаплашмай ;ўйган. Го; овсини Фаридага аччи; ;илса, го; ;айнонаси Васила опага дў; ;илиб юборади.
Фарида: Келин ойи, намунча акамларга аччи; ;илаверасиз. Ахир уйни кўчадаги бирон бир ўйнашига олиб бергани йў;-ку. Комилахон Ма;суд акамнинг ўз ;изи. Ким ўз фарзандини кўчага ташлаб ;ўяди.
Дилфуза: Сиз аралашманг. А;лингиз етмаган нарсага бурнингизни су;иб нима ;иласиз? Ишингизни ;илсангиз. Машрабжон ;ам бирор ё;дан бола-пола ошириб келганида кўрардик ;олингиз нима кечардийкин...
Васила опа: ;ўйинг, Фаридахон. Кеннаянгизга гапириб ;еч маза топганмисиз? Индамасангиз ;утуласиз...
Дилфуза: Сиз ;ам ;адеб менга кесатаверманг. Ў;лингиз ёшлигида шунча шўхликлар ;илиб юрган экан-у, сиз ;еч нарсадан бехабар ўтираверибсиз. Яна она эмиш...
Васила опа: Келин, о;зим бор деб гапираверманг. Сиз ;ам ў;ил-;из бо;япсиз. Бундо; бир эртангизни ўйлабро; гапиринг...
Дилфуза: Мени ;ўр;итмай ;ўя ;олинг. Ўша ў;лингиздан ошиб ;айга борарди улар ;ам...
Фарида: ;ўйинг, ойи, кеннаямга тенг бўлманг. Кўряпсиз-ку, гапирмай туриб ;аммасини ё;ангизга ёпиштиряпти...
Улар шундай дея бўлак хонага чи;иб кетишади. Хонада Дилфуза ёл;из ;олади. У ;ово;ларини чимириб ўй суриб ўтиради:
Ички монолог:
Нима ;илсам экан-а? ;андай ;илсам мана шу мегажиндан ;утиламан?
У шундай дея Комилага ;илган ёмонликларни бир-бир кўз ўнгидан ўтказади.
Кўриниш: У бахшининг ёнида ўтиради. Унга Комиланинг суратини бериб унга карши илму амал ;илиб беришини сўранади. Бахши аёл Комиланинг суратини ;ийиб бўйнидан ип бо;лап, амал ;илиб беради.
Бахши: Мана шу суратни ;абристонга олиб бориб  кўмиб ;ўясиз...
Бўлак кўриниш: Бахши бир ;урчо;;а амал ;илиб беради. Уни Дилфузанинг ;ўлига тут;азиб дейди:
Бахши: Бу ;урчо;ни ;ам ;абристонга олиб бориб кўмиб ;ўясиз...
2-кўриниш
Ма;суд ишхонасида ўтиради. Кабинети ;имматба;о жи;озлар билан безатилган. Дераза ойналарига жалюзи илинган. Оё; остига гиламлар тўшалган. Котиба ;из уч-тўртта ;о;озни унинг ёнига олиб кириб, имзо чектириб чи;иб кетади. Телефон жиринглайди. У трубкани олиб таниши билан жиддий гаплашади.
Ма;суд: Янги корхонани бир ойдан сўнг ишга туширмо;чи бўлиб турибмиз. Буюк Британиядан янги ;урилмалар олиб келишимиз керак. Уч-тўрт ойдан сўнг, Худо хо;ласа ма;сулотнинг янги турини ишлаб чи;ара бошлаймиз.
Ма;суд телефонда гаплашиб бўлиб, ўйга толади. У бошига кафтини ;ўйиб:
“Нега энди ;изим” харом бўлар экан? Ахир, биз Гуландом билан бир-биримизни севар эдик-ку. Комила соф му;аббат меваси бўлса. Севгини эса покиза туй;у дейдилар. Тў;ри мен Гуландомга тўй ;илиб уйланиб улгуролмадим. У мана шундай хаёллар о;ушида ўтирган эди. Котиба ;из кириб, кимдир йў;лаётганини айтади. Ма;суд “кираверсин” дея бош иргайди.
Эшик очилиб Ма;суднинг соби; курсдоши ;а;рамон кириб келади.
Улар ;учо; очиб кўришишгач, ўтириб дуо ;илишади. ;ол-а;вол сўрашишади.
;а;рамон: О;айни, ;изинг ;уллу; бўлсин!
Ма;суд кутилмаган бу табрикдан эсанкираб ;олади.
Ма;суд: Сен буни ;аё;дан эшитдинг.
;.: Дўстим, нима бўлганда ;ам яхши иш бўлибди. Эшитиб жуда ;урсанд бўлдим. Бир-икки марта ишхонангга сим ;о;сам, йў; экансан.
Ма;суд бир ла;залик танаффусдан сўнг о;айнисига ;ово;лари остидан ;араб:
Ма;суд: Ахир, сен ўшанда менга ча;ало; ;ам нобуд бўлибди демаганмидинг?
;.: ;ўйсанг-чи энди, бу гапларни, Ма;суд. Ахир мен ;излардан эшитганларимни айтганман, холос. Менга Шо;иста шундай деган эди. Энди билсам, ;изало; ўшанда тирик ;олган экан. Я;инда кўчада Шо;истани учратиб ;олдим. Ундан нега менга ўшанда ёл;он гапирганлиги ;а;ида сўрасам, Гуландомнинг ;ариндош-уру;лари бу во;еа орти;ча гап-сўз бўлиб кетмасин деб, ;изчанинг келажагини ўйлаб шундай деб ;ўйганликларини айтди. Нима бўлганда ;ам ;изингни топиб олибсан-ку.
Ма;суд: Топиб олганимдан ;урсандман, лекин...
;а;рамон: Хўш, нима лекин...
Шу пайт Ма;суд нимадан гап очишни билмай ;ижолат чекади.
;а;рамон: Исти;ола ;илмай гапиравер, дўстим. Ахир мен сенга ёт эмасман.
Ма;суд: Ошна, ўзингдан ;олар гап йў;. Ёшликдаги дамлар ўз йўлида. Аммо мусулмончилик деган гап бор... Келининг Комилани “харомзода” деб ;а;орат ;илаяпти. Ўшанда ота-онам ;аршилик ;илмаганларида мен Гуландомга албатта тўй ;илиб уйланган бўлар эдим...
;а;рамон: ;ўйсанг-чи, ошна, нега энди “ундай” бўлар экан. Ахир сизларга ўша пахтада юрганимиздаё; шахсан ўзим мулла топиб келиб нико; ў;итиб ;ўйганман-ку. Бу ёдингдан чи;иб ;олдими? ;арияпсан, чамаси. Ўшанда сен  Гуландом билан ўртангларда бўлиб ўтган во;еа ;а;ида о;из очган эдинг. Мен бўлсам  бир мулла топиб келиб, шийпонда  сизларга нико; ў;итиб ;ўйган эдим-ку. На;отки шундай му;им нарсалар ёдингдан кўтарилган бўлса?
Ма;суд: Йў;, йў;, албатта. ;аммаси эсимда. Лекин буни тасди;лайдиган бирорта ;ам ;ужжат йў;-ку, ;ўлимда.
;а;рамон: Сенга ;ана;а ;ужжат керак? Олло;нинг олдида виждонинг пок бўлса бўлди-да. Агар гуво; керак бўлса, мана мен турибман. Тирик гуво;. Истасанг буни мен ;о;лаган жойингда ва ;о;лаган пайтингда тасди;лаб беришим мумкин. Керак бўлса шу бугуно; ота-онангнинг ёнига бориб бор гапни айтиб бераман.
Дўстининг гапларини эшитиб, Ма;суд анча ўйланиб ;олади. Сўнг о;айнисига юрагидаги гапларни тўкиб солади:
Ма;суд: ;а;рамон, мен ўшанда катта хато ;илиб ;ўйганман. Бу менга ;имматга тушди. Бир умр виждонимни Гуландом олдидаги гуно;им ;ийнаб келади. Ахир мен унинг умрига зомин бўлган одамман. Ёшлик ;илиб ;ўйдим, ўшанда. Гуландом ;алолу пок ;из эди. У мени жуда севарди. Мен унинг соф му;аббатини оё;ости ;илдим. Гуландом менга ишонар эди. Лекин мен бахтим учун охиригача курашолмадим. ;ўр;о;лик ;илдим. О;ибатда ;исмат мени ;атти; жазолади. Тириклай ўлдирди. ;амма айб ўзимда. Мен ўшанда ;ис-ту;уларимга бунчалар эрк бермаслигим керак эди. Ота-онам билан бамасла;ат иш тутишим  лозим эди. ;а, мен эси йў;лик ;илиб ;ўйдим. Нима ;илай? Му;аббат кўзларимни бо;лаб ;ўйган экан.
;а;рамон: ;ўй, дўстим, кўпам ўзингни ;ийнайверма. Ўтган ишга саловот. “Бошга тушганни кўз кўрибди”.  Та;дирга тан бер. Пешонадан ;еч ким ;очиб кутулолмаган. Худонинг айтгани бўлади. Биз нима ;ам ;ила олардик? ;аммамиз ;ам хом сут эмган бандалармиз. Беайб парвардигор. Бизни Олло;нинг ўзи кечирсин.
3-кўриниш
Мардон акаларнинг ;овлиси. Тошкенлик ;удалари шу ерда. Улар бу гал Комилага совчи бўлиб келишган. Хонадаги дастурхон узра Васила опа, Мардон ака, Холисхон опа, Умаржон ака (Асрорнинг дадаси) ўтиришади.
Васила  опа: (хурсанд бўлиб) Вой, айланай ;уда-ей. Мени ;айрон ;илиб ;ўйдингиз-ку. Бундай бўлади деб сира ;ам ўйламаган эдим. Менга ;ўйса набирамни сизларга жон деб берар эдим. Аммо бу таклифга Комилахоннинг ўзи, Ма;суджон нима дер эканлар? ;из берсак, шунчалик ерга берамиз-да, айланай ;уда. Шунча йил ;ариндошчилик ;илиб, бирор марта  сен-менга борганимиз йў;, иш;илиб. ;изим ;ам ;ўлингизда тиниб-тинчиб ўтирибди. Биро; Комиланинг ў;иши нима бўларкин? У эндигина биринчи курсни тугатаётган бўлса...
Холисхон опа: Буё;ига ;еч ташвиш ;илманглар. Ў;ишини Тошкентга кўчиртириб оламиз. Ўша ерда ў;ийверади-да.
4-кўриниш
Фар;онада Наврўз байрами. Комила ;ам ;олган курсдошлари ;атори ёзги амфитеатрда бўлиб ўтадиган Наврўз тантаналарида иштирок этади. (Амфитеатрдаги томошалар ;исман кўрсатилади). Кейин дугоналари билан талабалар ёто;хонаси томон йўл оладилар.
5-кўриниш
Мардон акаларнинг хонадони. Уйда ;удалар су;батлашиб ўтиришади Дилфуза ;ўшни хонага кириб олиб гап пойлайди. Кўнглидан ;уйидаги хаёллар ўтади:
“;айрият-ей, бу ер ютгурдан ;утилар эканман. ;ар ;олда кўзларимдан нариро;да бўлар экан, бу яшшамагур... Ие, мен нималар деяман ўзи, йў;, унинг бахтли бўлиб кетишини сира ;ам истамайман. Нима бўлганда ;ам унинг номини бадном ;илиб, шарманда ;илишим керак. ;алиги ялангоё; йигитнинг оти нимайди. ;обилми, ;одирми? Биринчи навбатда ўша билан ораларига сову;чилик туширишим керак. Нима ;илсам экан? (ўйланиб ;олади) ;а, топдим, жияним Исроил ўша гадайвачча билан бир курсда ў;ийди. Яхшилаб ўргатиб ;ўйсам, Исроил унинг ишончига кириб олади. Бу ё;и эса хамирдан ;ил су;ургандай осонгина кўчади. ;аф, сеними, шошмай тур! Бахти ;аро ;илмасам, Дилфуза отимни бош;а ;ўяман”.
6-кўриниш
;обил ;ам дўстлари билан ;излар ёто;хонасига келади. Ёто;хона са;нисида жозибали куй янграб, барча ўйин-кулгу ;илади. ;обилнинг кўзлари эса ;адеб “олма теради”. Сўнгра у ниго;лари билан Комилани излаб топади. Севгилисини кўриб ич-ичидан ;урсанд бўлиб кетади. Боягина уни амфитеатрда  учратган эди.
7-кўриниш
Ма;суд уйга жуда кеч ;айтади. Дилфуза билан Шохру; зиёфатга кетишган. У ме;монлар билан кўришиб, ;ол-а;вол сўрашгач, пастдаги тўшакка чордона ;уриб ўтиради. Бир пиёладан чой ичилгандан сўнг:
Васила опа: Ў;лим, шу десанг ;уда холаларинг ;изинг Комилага совчи бўлиб келишибди. Асрорбекка унаштириб ;ўяйлик деб ;еч ;ўйишмаяпти. Мен бирон нарса деёлмадим. Отанг ;ам ;айрон. ;изнинг отаси сенсан. “Ота рози – худо рози” дейишади. Сен бунга нима дейсан?
Ма;суд кутилмаган бу таклифдан чой хўплаётиб ;о;аб кетади. Унинг пича кайфи гап бор. Бугун байрам ба;она дўсти ;а;рамон билан “Орхидея” ресторанида ёзилиб ўтиришди. Ма;суд о;зини сочи;;а артиб:
Ма;суд: Ойи, бу янгилик-ку. ;уда хола, сўраганнинг айби йў;. Бу таклиф кимдан чи;ди ўзи?
Холисхон опа: Ука, ;амма гап Асрорда. Болам тушмагур ;изингизни ё;тириб ;олибди. Ўша ;изни олиб беришасан деб ;оли-жонимизга ;ўймаяпти. (Шу ерда Ма;суд Асрор билан ;обилнинг муштлашган жойини кўз олдига келтиради).
Ма;суд: Буё;и чато; бўлибди-ку. Комиланинг ў;иши нима бўлади? Бу таклифга унинг ўзи нима деркин? ;изимизнинг хо;иши мен учун ;онун, ;уда хола. Комила нима деса шу бўлади-да... Ўзингиздан ;олар гап йў;, та;дир насиб...
8-кўриниш
Дилфуза зиёфатда. Улар опа-сингиллар, ;ариндош-уру;лар зиёфат ейишади. Бу ўтиришни ;ам у фитна, и;вога айлантириб юборади. ;амма ўшанинг о;зига ;араб ўтиради. Сабаби у даврадаги энг бой аёл ;исобланади. (Тасвир овосиз берилади). Даврадагилар берилиб, бир-бирлари билан нималар ;а;идадир жон куйдириб гапиришади...
9-кўриниш
Холисхон опалар ;удасиникида узо; туришмайди. Тонгда Ма;суд билан Васила опа уларни аэропортдан Тошкентга кузатиб ;ўйишади. Она-бола машинада келишаётиб ўзаро су;батлашишади.
Васила опа: ;удам тушмагур бошимизни анчагина ;отириб кетди-да.
Ма;суд: Нимасини айтасиз, ая. Буна;а бўлишини хаёлимга ;ам келтирмаган эдим. Уларга йў; десак, синглим, ўшаларнинг ;ўлида бўлса...
Васила опа: ;а-я, мен буё;ини ўйламабман ;ам. Биз нима ;ам ;ила олардик. ;аммаси та;дир-насибга бо;ли;, болам.
Ма;суд: Асрорбек-ку ёмон йигит эмас. Лекин Комила бунга нима деркин?
Васила опа: ;изинг билан ўзим ёти;ида гаплашиб кўраман...
10-кўриниш
Бу орада Дилфузанинг жияни Ша;ноза университетда Комила ;а;ида ;ар хил миш-мишлар тар;ата бошлайди. У дорилфунуннинг рус тили ва адабиёти куллиётида та;сил олади. Ўзи жуда танноз, пардоз-андозни ;иёмига етказиб ;иладиган, сочлари кесилган, шим кийиб юради.
Ша;ноза: (бир ;анча талабала ;излар даврасида) ;ув анави ;из бор-ку инглиз тили куллиётида ў;ийдиган. Оти нимайди? ;а, эсим ;урсин.. ;а ;озир, ;озир, шундо;;ина тилимнинг учида турибди-я. Отинг ўчгур, нимайди...
;а, ;а эсимга тушди. Комила. Комила... (дейди юз, бурун, ;ошларини тириштириб).
;излардан бири: ;айси?
Ша;ноза: ;алиги биринчи курсда ў;ийдиган Комила бор-ку. Бойнинг ;изи. Ўшанинг асли кимлигини биласизларми? У отасининг ўйнашидан бўлган экан.
;излардан яна бири: Ростдан-а? Сен ;айдан олдинг бу гапни?
Ша;ноза: Ўлай агар, унинг онаси аслида ;ишло;и бир ;из бўлган экан. У ша;арга келиб бир бой йигитнинг бошини айлантириб, унга тегиб олмо;чи бўлган экан. Лекин нияти амалга ошмай ;олибди. Йигитнинг ота-онаси камба;алнинг ;изини бошимизга урамизми деб ў;лига бош;асини олиб беришган экан. Комиланинг онаси эса аламидан бузилиб кетган экан. У ;изни кимдан ту;;анлигини ўзи ;ам билмас эмиш. Бу ;из кечагина бозорда сут, ;ати;, кўк сотиб юрган экан. Я;индагина ;алиги Ва;обовлар бор-ку, ўшаларникига келиб ;изингиз бўламан деб ўтириб олибди. Улар бу найрангбоз, ;ийлагар ;изнинг гапларига ла;;а тушишибди.
Бош;а бир ;из: ;аранглар, ;аранглар, ана, унинг ўзи келаяпти.
Шу пайт ;ийбатчиларнинг ;аммаси узо;дан келаётган Комилага ;араб, ;отиб ;олишади. У ўтиб кетгунга ;адар чур; этмай туришади.
Ша;ноза: Вой, таги паст-ей. Керилганига ўлайми унинг?
Яна бир ;из: Энаси-чи, энаси? У ;ам келиб ўтириб олгандир?
Ша;ноза: Йў;, у ўзидан ўн ёш кичик бир йигитга тегиб олиб, тижорат ;илиш учун Россияга кетиб ;олибди.
Бош;а ;из: Отасининг яшаш жойини ;изига кўрсатиб ;ўйиб жуфтакни ростлабди-да.
Навбатдаги ;из: ;ара-я, ;озирги йигитлар ;ам а;мо; бўлиб ;олишган. Бизда;а онаси ўпмаган ;излар турганда ;аё;даги ;аммадан ;олган бузу; аёлларга илашиб олишади (дейди ;ошларини чимириб).
17 - ;исм тугади.

18 - ;исм
1-кўриниш
Исроил онаси ва холаси Дилфуза ўргатгандай ;обилнинг ишончига кира бошлайди. У тез-тез ;обилни уё;-буё;;а бошлайдиган бўлиб ;олади. Кунлардан бир куни улар ;обил билан аудиториядан чи;иб келишаётганда ;аршисидан контракт бўлимида ў;ийдиган Гулнора чи;иб ;олади. Исроил ;обилнинг ёнида ўзини жиддий, сипо, олийжаноб йигит ;илиб кўрсатишга ;аракат ;илса-да, аслида у бунинг акси бўлади. У ўтакетган бемаъни, айёр, ;илвири йигит. Гулнора ;ам европача тарбия кўрган шаддод, бир гапириб ўн куладиган, полдир-шулдир ;из. У юзларига бир энлик упа чаплаб олган. Киприкларига сурма тортилган. Сузук кўзлари ;алам билан шунчалар бўялганки, кўзларининг ;ар бирига на; биттадан ;ош ;алам кетганга ўхшайди. Лабларига помада суртиб, гилосдай ;изартириб олган. Эгнида таранг сиё; рангли жинси шим. Тор кофта, лекин ;омати жуда келишган. Сочлари ;из;иш тусга бўялган. Гулнора йигитларга я;ин келгач:
Гулнора: (Исроил билан ;ўл бериб кўришиб) Исроил ака, сизни ;ам кўрар кун бор эканми? Намунча юз сўмлик пулдай камнамо бўлиб кетдингиз?
Исроил: Юрибмиз-да энди, олим бўламиз деб...
Гулнора: Бундо; бир дўстингиз билан таништирай ;ам демайсиз (у шундай деб ;обилга кўз ;ирини ташлаб ;ўяди). Олиб ;очиб кетади деб ;ўр;аяпсизми? (шара;лаб кулиб юборади).
Исроил: Нега энди, мар;амат, мар;амат, танишиб олинглар. Бу – Гулнора (;ўлини ;из тарафга узатиб). Бу – ;обил, менинг энг я;ин дўстим...
;из ;ўлини ;обилга чўзиб у билан кўришар экан, йигитнинг кўзларига бе;аёларча тикилади. ;обил эса хижолатчиликдан кўзларини ;аё;;а олиб ;очишни билмай ;олади.
Гулнора: (Исроилга ;араб) Исроил ака, кеч;урун дўстингиз билан ёто;хонага келинглар. Бугун менинг ту;илган куним. ;обил ака, сизни шахсан таклиф этяпман-а? Келмасангиз ;афа бўламан. ;ўр;манг, еб ;ўймайман (дея Гулнора яна кулиб шара;лаб кулади).
Исроил: Табриклаймиз, бўлмаса.
Гулнора: Йў;, йў;, бу ;исоб эмас. Табрикларни фа;ат кеч;урун ;абул ;иламан. Тушунарлими?
2-кўриниш
Мардон акаларнинг хонадони. Васила опанинг кичик ў;ли Мансур, хотини, бола-ча;аси билан Москвадан Фар;онага бир йўла кўчиб келишади. Бернора бу хонадоннинг энг кичик келини. Васила опа билан Мардон аканинг ;увончи чексиз. У москвалик набиралари – Исфандиёр билан Сў;диёнани тўйиб-тўйиб ўпади.
Оила аъзолари ме;монхонадаги хонтахта атрофига йи;илишади.
Васила опа: ;изим, ;ийналмай келиб олдиларингми? ;удаларим со;-саломат юришибдими? (дея келини Бернорадан сўрайди).
Бернора: Ра;мат, ойижон. ;аммалари тинч юришибди. Дадам, аямлар сизларга салом деб юборишди.
Васила опа: ;айрият-ей, кўзимиз очи;лигида ба;римизга келиб олдиларинг. Набираларим бирам кўзимдан ўтарди-ей. Борай десак, узо; йўл, боролмас эдик-да. Худога шукур, энди улар доим ёнимизда бўлишади.
Мансур: Нимасини айтасиз, ойижон. Бизни со;инишмаган дейсизми? Худонинг яратган куни сизларни эслардик. Барибир ;еч ;айси ер ш ўзимизнинг Фар;онага ўхшамайди...
3-кўриниш
О;шом тушган. Исроил ёто;хонага бориб, ;обилни олади. Йўл-йўлакай машинада келишаётиб (Исроилнинг машинасида) Марказий бозордан каттакон гулдаста, бир шиша виски, шампан виноси, коньяк, катта ;утида шоколад сотиб олишади. Сўнг машинага ўтиришиб, ;излар ёто;хонаси томон жўнаб кетишади.
4-кўриниш
;излар ёто;хонаси. Гулнора иккинчи ;аватдаги деразадан пастга ;араб, йигитларни кутиб туради. Ёто;хона ;овлисига келиб тўхтаган Исроилнинг машинасини кўриб, суюнганидан зинапоядан сакраб-сакраб биринчи ;аватга тушади. У йигитларнинг икки ;ўлти;идан олиб хонасига олиб кириб кетади. Йигитлар хонага киришса, каравотда башанг кийиниб олган, ;иёмига етказиб пардоз-андоз ;илиб олган чиройликкина яна бир ;из ўтиради...
Ту;илган кун бошланиб кетади. ;ада;алар уриштирилади. Ра;сга тушишади Дастурхон бинойидек безатилган. Ош дамлаб ;ўйилган. Ме;монлар Гулноранинг шарафига или; сўзлар айтиб, уни ту;илган куни билан муборакбод этишиб, роса ичишади. Ёшлар бироз ;изишиб олганларидан сўнг Гулнора ;обилга якинро; ўтириб олиб, ;адеб унга суркаланади.
Гулнора: ;обил ака, мана шу када;ни ;ўлимни ;айтармай мен учун ичиб ;ўйинг. Илтимос (у шундай дея ;обилга яна бир рюмка виски ичиради).
;обил эса Гулноранинг раъйини ;айтаролмай ;алигини ичиб юборади.
Гулнора: Мана буниси охиргиси.
;обил: Йў;, ра;мат, Гулнора. Мен ;али ;ам жуда кўп ичиб ;ўйдим. Умримда бунча кўп ичкилик ичган  йигит эмасман. Биро; сизнинг туьилган кунингиз шарафига бироз кўпро; олиб ;ўйдим...
Гулнора: (кўзларини сузиб) ;ўйсангиз-чи, шундай савлатингиз билан-а... Эркак кишисиз-ку, ахир. ;из боланинг ;ўлини ;айтариш яхши эмас! Ўзи аслида мен эмас, сиз мени зўрлаб ичиришингиз керак эди...
;изнинг гапларидан ;обилнинг юзи ;изариб кетади, уялганидан Гулноранинг ;ўлидаги ;ада;ни олиб охиригача кўтариб юборади...
Гулнора: Бу бош;а гап. Мана энди сизни ў;ил бола деса бўлади. ;ани, ;ани, о;зингизни очинг-чи (дея Гулнора ;обилнинг о;зига ;ўлидаги тузланган бодрингни солиб ;ўяди).
Бу орада Исроил билан иккинчи ;из бир-бирининг кўнглини авраш билан овора бўладилар. Исроил ;изга осила бошлайди...
Шундан сўнг улар ош ейишади. Кейин яна ичишиб, анчагача ра;с тушишади. Ни;оят ;обил маст бўлиб ;олади. У Гулноранинг каравотида етганча ухлаб ;олади. Исроил ;алиги ;из билан бош;а хонага чи;иб кетишади.
5-кўриниш
Тонг отади. ;обилнинг кайфи тар;аб, уй;удан уй;ониб, уё;-буё;;а ;араса хонада ўзидан бўлак ;еч ким йў;. У Гулноранинг каравотида ярим ялан;оч ;олда ётади. Шунlа кўзларини иш;алаб (ичида): “Тушимми бу ўнгимми?” деб ;айратланади. Сўнг ўрнидан туриб апил-тапил кийина бошлайди. Шунда Гулноранинг хонасидан чи;иб келаётган ;обилни ёто;хонадаги ;излар кўриб ;олиб, пичир-пичир ;ила бошлашади...
6-кўриниш
Университет. Аудиториялардан бирида ;излар гуру;-гуру; бўлиб олиб, алланималарни пичирлашади.
Биринчи ;из: Вой ўлай, ;излар. ;алиги йигит бор-ку. Бош;а факультетда ў;ийдиган. Халиги Комиланинг хуштори-чи. Бугун эрталаб ёто;хонада ўшани учратиб ;олдим. Гулноранинг хонасидан чи;иб келаётган экан...
Бўлак ;из: Уни яхши йигит дейишаётган эди-ку. У ;ам бузилибди-да.
Бош;аси: ;орага я;ин юрсанг, ;ораси ю;ади, деб шуни айтишади-да. Уни бўлса бўлмаса ;алиги Исроил деган йигит йўлдан урган. Сўнгги пайтларда ўша билан дўстлашиб юрган эди.
Яна бир ;из: Вой, бети йў; Гулнора-а-а... Бу йигитни ;ам тузо;ига илинтирибди-да...
Шу пайт аудиторияга Комила кириб келиб ;олади.
;излар шошиб унга ;арашади. У дугоналари билан сўрашиб, жойига ўтиради.
;излар эса унинг атрофини ўраб олишади. (Овозсиз тасвир намойиш ;илинади). Бироздан сўнг ;излар жой-жойига ўтиришади. Комила рангги о;ариб кетган ;олда тасвирланади. Ў;итувчи лекцияга эндигина кирганда у ўрнидан туриб аудиториядан чи;иб кетади...
7-кўриниш
Комиланинг ;овлиси. У уйга кўзларида ёш билан  кириб келади. ;овлидаги креслода кўзларига кузойнак та;иб, газета ў;иб ўтирган Васила опа набирасининг тезда ;айтиб келганини кўриб ;ўр;иб кетади:
Васила опа: Нима бўлди, ;изим, бунча тез ;айтиб келдинг мактабдан. Рангларинг ;ам о;ариб кетибди. О;риб-нетиб ;олмадингми, иш;илиб. Кел-чи, бошингни ушлаб кўрай-чи. (;из индамайди).
Комила: (кўзларидаги ёшни артиб): Ташвишланманг, бувижон. Менга ;еч нима ;илгани йў;, Фа;ат онам билан холам ёдимга тушиб кетишди...
Васила опа: Вой, она ;изим-ей. Нимасини айтасан шундо; аёл ўтиб кетди-я. Мен ;ам ;алигача бунга ишонгим келмайди. Олтинга тенг хотин эди. Ра;матликларнинг жойлари жаннатдан бўлсин. Нима ;ам ;илар эдик. Ўлим ;а;. Уларнинг ;олган умрларини сенга берсин. Сени ру;лари йўлаб-йўлпаб тарбиялашсин. Банда эканмиз, биров олдин, биров кейин. Худо ўзи барчамизга сабр-;аноат берсин...
Шундан сўнг улар бироз индамай ўтиришади.
Комила: Бошим ;ам бироз о;риб ;олганга ўхшайди.
Васила опа: Сенда кинна борга ўхшайди. Кел, болам, ;о;оз билан бир бурда нон олиб кел. Яхшилаб йўйиб ;ўяй. Сенга кўз-пўз ;ам теккан, чамаси...
Васила опа шундай дея Комилани йўя бошлайди...
Кейин ;изни йўйиб бўлгач, Васила опа мар;умлар ;а;;ига ;уръон тиловат ;илади. Иккаласи фоти;ага ;ўл очадилар...
Васила опа: Кел, ўтир энди, ;изим, бир пиёладан чой ичиб олайлик.
Улар чой ичиб ўтиришган пайтда Васила опа Холисхон опаларнинг таклифидан о;из очади:
Васила опа: ;изим, шу десанг, тошкентлик ;удам сени келин ;илай деб нариги эшикка  келган экан. Кеча бориб келдим. 
Бувисининг гапларини бироз ло;айдгина тинглаб ўтирган Комила бирдан сесканиб тушади.
Васила опа: Асрорбек сени ё;тириб ;олибди. Сен бунга нима дейсан?
Васила опанинг гаплари айни пайтда шундо; ;ам аламдан ўлай-ўлай деб турган Комилага ўлганнинг устига тепкандай бўлади. Комила бўлак ўзини тутиб тура олмай йи;лаб юборади...
Комила: (йи;лаётиб, ичида): Эй, фалак! Менга яна ;андай азобу у;убатларни тайёрлаб турибсан? ;адеб ўтдан олиб чў;;а отаверасанми? Орзу умидларимнинг бир кунда кулини кўкка совуриб, хаётимни остин-устун ;илиб юбординг-ку. Одамларнинг та;дири сенга ўйинчо;ми? Намунча юраклар билан ;азиллашаверасан?! Нима, бизлар сенга ;ў;ирчо;мидикки, оё;-;ўлларимиздан ипга тортиб, истаган куйинга йўр;алатасан. Мана, ;айтариб ол му;аббатингни. Кўзларимни бо;лаб ;ўйиб кимни суйдириб ;ўйдинг? Бу ;ам етмагандай, энди севмаган одамимга эрга бермо;чи бўласан?
Васила опа айни дамда набирасига нима бўлганини тўли; англай олмай Комилани ба;рига босиб унга ;ўшилиб йи;лаб юборади...
8-кўриниш
Ёто;хона. ;обил хонасидаги каравотда а;анаб ётади. У шифтга термулиб олиб, кеча бўлиб ўтган во;еаларни бир-бир хаёлидан ўтказади. Ва ичида:
Бугун дарсга бормадим. Ахир, ;айси юз билан бораман? ;амма мен ;а;имда гапираётган бўлса керак, ;ойна;ой. Комила ;аршимдан чи;иб ;олса-чи? Мен унинг кўзларига ;айси юз билан ;арайман. Абла; (ўзини ўзи сўкади). Йў;. ;аммасига Исроил айбдор. Мен унинг гапига кириб ўша ;изникига бормаганимда бундай ту;матларга ;олармидим? Уф, бошим тарс ёрилиб кетай деяпти. Менга нима бўлди, ўзи? На;отки мен Гулнора билан... Йў;, йў; бўлиши мумкин эмас! Бу гапларнинг ;аммаси бў;тон, уйдирма! Ким айтса, бекор айтибди. Худо ;о;ласа, ха;лигимни Комилага исботлаб бераман. ;а-;а, исботлаб бераман!
9-кўриниш
Мардон акаларнинг ;овлиси. Дилфуза тузган режалари аста-секин амалга ошиб келаётганидан маст.
Дилфуза: (ичида) “;а, мана йигит билан ;изнинг орасига сову;чилик ;ам туширдим. Бу билан мен Комиланинг мур;ак ;албига ханжар санчиб олгандай бўлдим. Бир йўла ;обил гадойваччадан ;ам ;утулдим. Бўлмаса дан;иллама ;овли менинг ;ўлимдан чи;иб, ўша пастларнинг ;ўлига ўтиб  кетармиди? Энди буё;ига Комилани Асрорга иситиб, Тошкентга эрга бериб юборишим керак. Асрор оилада энг кенжа фарзанд. Ака-опалари алла;ачон уй-жой ;илишиб чи;иб кетишган. Аслида-ку, бу харомзода Комилага бундай бахтни ;ам раво кўрмаган бўлардим. Начора, ;озирча ундан ;утулишнинг бирдан бир йўли мана шу.
18- ;исм тугади

19- ;исм
1-кўриниш
Комиланинг эшиги. Шафоат ;ола таш;арига чи;иб тахорат олади. ;ира-шира. Айвонда Васила опа дум тушиб ётади. У ;азо ;илган. Васила опанинг ;имирламай ётганини кўриб ;ўр;иб кетади.
Шафоат хола: Вой шўрим, опажо-о-он! Сизга нима бўлди? Кўзингизни очинг. Мени ;ўр;итманг. Ўрнингиздан туринг, опажооон!
Шафоат холанинг ўкириги бутун мавзени тутиб кетади. Ичкарида намоз ў;иб ўтирган Мардон ака, ухлаб ётган Комила ;ам чўчиб тушадилар. Улар таш;арига ў;дай отилиб чи;ишади. ;амма Васила опанинг атрофида гирдикапалак бўлиб, шов;ин-сурон кўтариб, ;ий-чув ;илиб, дод-фарёд кўтарадилар. (Шу пайт йи;и товушлари ўчириб ;ўйилади). Кадр ортидан ;уйидаги матн янграйди:
“Дунё ўзи шундай. Ажал баъзан билдирмай келади. У сенинг орзу умидларинг, ўй-хаёлларинг билан ;исоблашиб ўтирмайди ;ам. Биров айтиб деб олиб бу дунёдан кўз юмса, кимдир ;еч нима деёлмай бандаликни бажо келтиради. Тўплаб ;ўйган мол-дунёсини ;айга яшириб ;ўйганлигини бола-ча;асига айтиб улгуролмай ўтиб кетганлар ;анча? Бировдан ;арз олиб, омонатини эгасига топширолмай ўтиб кетганлар ;анча. ;амо;да ўтирган ў;лини, ;арбийдан келиб улгуролмаган набирасини, олис-олисларга келин бўлиб тушган арзанда ;изини, ;аттоки шундо;;ина ёнверида яшаб юрган фарзандлари билан ;ам рози-ризолик ;илиб улгуролмаганлар ;анча? Бола-ча;асининг орзу-;авасини кўрмаганлар ;анча? ;анча? ;анча?! ;анча!!! Эй, фалак, барчанинг бошлаб ;ўйган ишини охирига етказиб олишига ўзинг имкон бер!”
Ўша дамда Васила опанинг жасадини машинага солишиб, нариги эшикка олиб кетишади. Бир зумда ;овлини одам-олам босиб кетади. Йи;и овозини эшитиб ;ар ;аё;дан одамлар о;иб кела бошлайдилар. Кўчада эгнига кўк тўн, бошига дўппи кийиб олган уч ака-ука: Ма;суд, Машраб, Мансур турадилар. Улар келган-кетганни йи;лаб, улар билан ;учо; очиб кўришиб, ичкарига олиб кириб-чи;ишади. Уларнинг кўзлари йи;идан ;изариб, юзлари шишиб кетган. ;ўлларида о; дурра...
Мар;умани чи;аришга я;ин ;изи Севара ;ам ;айна-;айнотаси, куёви билан етиб келишади...
У акалари билан ;учо;лашиб ;он-;аро ;а;шаб йи;лайди. Ичкарига киргач, ўзини онасининг оё;ига отиб, уввос солади.
Комила ;ам гапириб-гапириб йи;лайди.
2-кўриниш
Жаноза ў;илгач, халойи; анбарни кўтариб дарвоза томонга ;араб юра бошлайди. Одам-олам анбарга эргашиб, хотин-халаж дод-фарёд ;илганча кўчага чи;адилар. Эркаклар анбарни юк машинаси кузовига жойлаштирадилар. ;ария, чоллар енгил машиналарга ўтиришади. Ёш-яланглар автобусларга чи;ишиб, ша;ар бўйлаб эски ;абристон томон йўл оладилар.
3-кўриниш
;абристон. Мар;уманинг дафн маросими кўрсатилади.
4-кўриниш
А;Ш. Вашингтон. Сиёвуш хонасида уё;дан буё;;а юриб, оё;и куйган хўроздай типирчилайди. ;ани энди ;аноти бўлса-ю, Фар;онага  учиб кетса. У хонасини ичидан ;улфлаб олиб, роса йи;лайди...
5-кўриниш
Мардон акаларнинг хонадони. Таъзияга одамлар келиб-кетиб туришади. Хотинларнинг йи;и овози эшитилиб туради. Ма;суд, Машраб, Мансурлар кўча томонда яна йи;лаб келган-кетганни кузатишади...
6-кўриниш
Орадан бир ойча ва;т ўтган. Мардон ака кампиридан жудо бўлиб мункиллаб ;олган. У иккинчи ;аватдаги хонасида ёл;из ўйга толиб ўтиради.
Мардон ака: (ўзига ўзи) Мана, ме;рибон кампиримдан ;ам ажраб ;олдим. Биз ;ир; йилдан зиёдро; турмуш ;урибмиз. Бу ;азлакам гап эмас. ;олганлар ;олиб кетди, ўлганга ;ийин, дейишади. Биро; ;олганга ;ам унчалик осон эмас. Айни;са у эркак киши бўлса. Ким олдин, ким кейин, билиб бўлмайди-ю, биро; шундай бўлса ;ам, ;ар ;олда, оилада эркак кишининг олдин кузагани маъ;ул экан! Сабаби уйнинг файзи ;ам, гашти ;ам аёл киши – она бўлади. Усиз хонадон ;ам ;увиллаб ;оларкан. Ота билан болаларни бо;лаб турувчи кимса ;ам онадир. Менимча, бева ;олган аёлнинг ташвиши, тул ;олган эркакнинг муаммоларидан енгилро;дай туюлади. Чунки она ў;илникига ;ам, ;изникига ;ам си;аверади. Эркак кишининг эса йўри;и бош;а...
7-кўриниш
Комиланинг ;овлиси. У хонасида ўтириб, бувиси – Васила опани ёдлаб, йи;лаб ўтириб, Шафоат холага ;араб  шундай дейди:
Комила: “Эй, фалак! Мени намунча ;ийнайверасан? Я;инларимни менга бунча кўп кўрдинг? Я;индагина топиб олиб, менга жуда ;ам азиз ва мўътабар бўлиб ;олган бувижонимдан ;ам айриб ;ўйдинг-му. Мен энди бу дунёда ;андай яшайман? Дардимни кимга айтаман? Олло;им, ўзинг сабр-;аноат, куч-;увват, менга бер!»
8-кўриниш
Университет. ;обил дераза ёнида таш;арига ;араб ўй суриб туради. Бувисининг вафотидан сўнг Комила ;ам дарсга энди-энди чи;а бошлаган. Комиланинг коридор бўйлаб келаётганини узо;дан кўрган Гулнора шоша-пиша (атайлаб) ;обилнинг ёнига бориб, унга я;ин келиб олиб гапира бошлайди.
Гулнора: ;обил ака, мени негадир унутиб ;ўйганга ўхшайсиз. Бир йў;лаб борай ;ам демайсиз. Нима, мен сизга ёкмадимми? ;уло;имга э;тиросли шивирлаганларингиз ёдингиздан чи;иб ;олдими? ;обил билан Гулнора шу алфозда туришганида уларнинг ;аршисидан Комила ўтиб кетади. ;обил Комилани кўриб, ;ип-;изил бўлиб кетади. Унинг аччи;и чи;иб Гулнорани ўзидан нарига итариб юборади... Гулнора эса хохолаб ;обилнинг устидан кулади...
;обил бироз асабийлашиб ўзини босиб олгач: (ичида)
“Нима ;илсам экан? Комилани бирор ерга ча;ириб, бор гапни тушунтириб берсаммикин? У менга ишонмаса-чи? Ахир мен ;ам бир пайтлар одамларнинг Комила ;а;ида тў;иган уйдирмаларига чиппа-чин ишониб, ундан нафратланиб юрмаганмидим? Касос дунё ;айтади, деб шуни айтадилар-да. Лекин мен нима бўлганда ;ам Комилани ;а;и;атга ишонтиришга урунмо;им керак. ;а-;а, мен ўз му;аббатим учун курашишим зарур!”
9-кўриниш
Орадан яна анча ва;т ўтади. Хаёт бир маромда давом этади. ;амма ўз ташвишлари ва ;увончлари билан овора. Тонгда хотинлар ;опларини кўтариб, бозорга оши;ишади. Фар;она бозори. Жума куни. ;адам босгани жой йў;. (Фарьона  бозори бошдан оё; кўрсатилади). (Жонивор бозори, тилла бозори, темирчилар растаси, кийим-кечак бозори, чойхоналар, де;кон бозори, гўшт бозори, дори-дармон бозори, улгуржи бозорлар, тамаки бозори). Бозорда уё;дан буё;;а тер тўкиб юк ташиб юрган аравачилар. Исири; тутатиб юрганлар ;ам тасвирланади.
10-кўриниш
Ма;алла бошидаги чойхона. Чинор тагида о;со;оллар чой ичиб ўтиришади. Улар орасида Мардон ака ;ам бор.
Мадумар ота: Ша;римиздаги катта-катта корхоналарнинг тўхтаб ;олгани чакки иш бўлди-да.
Мардон ака: Нимасини айтасиз? Тў;имачилик корхонасининг ўзидаё;  минглаб  одам ишлар эди. Сут, гўшт, мева-чева комбинатларида ;ам анай-манай одам ме;нат ;илармиди? Бугун бозор-учарда юрган кишиларнинг кўпчилиги ана шу корхоналарда  ишларди-да.
Ада;амжон ака: Врачлар торт пишириб сотишяпти (торт бозори кўрсатилади). Ў;итувчиларнинг ;ам баъзилари бозорда. Нима ;илишсин? Кўпга келган тўй. Оила тебратиш керак. “Жон са;лаган ботир” бўлиб ;олди. ;озир бутун бошли соби; Иттифо; ;удудларида шу а;вол. Баъзи бир ёшларимиз иш излаб Россия, ;озо;истонга кетиб ;олишяпти.
11-кўриниш
Васила опа ўтиб кетганидан сўнг Мардон акаларнинг хонадонидан файз-барака кетди. Овсинлар, ака-укалар орасида ме;р-о;ибат кўтарила бошлади. Оила аъзолари дастурхон атрофида илгаридек бирга ўтириб ов;атланишмайдиган бўлиб ;олишган. ;аммаси ўз ;олигача хаёт кечира бошлайди. О;ибатда Мардон ака ;ам бироз ёл;изланиб ;олган. Ў;иллари эса ;ар доим кўчада...
Дилфуза: (овсинлари билан ўтириб) Мана, ;айнонамиз ;ам ўтиб кетди. ;айнотамиз бўлса ;ариб ;олган. Ким билади унинг ;ам яна неча кунлик умри борлигини? ;айнонамизга ўхшаб дадам ;ам тўсатдан бу оламдан кўз юмса, унда нима ;иламиз? Шунинг учун биз бу эшикни Ма;суд акамнинг номига ўтказиб ;ўйсак, деймиз...
Фарида: Яхши ният килинг келин ойи. Яхши гапга ;ам, ёмон гапга ;ам фаришта омийн  дейди. Аввало дадамларнинг умри узо; бўлсин. Уйни кимнинг номига ўтказишни ;ам сиз билан мен эмас, ;айнотамизнинг ўзлари ;ал ;иладилар.
Дилфуза: Ёмонини айтмагунча, яхшиси бўлмайди. Чолни бойлаб ;ўйибдими? Кўзи очи;лигида бу эшикни бир ёкли ;илиб ;ўймаса чолдан кейин ака-укалар бир-бири билан бў;ишиб кетишмаса, дейман-да...
Бернора: Хавотир олманг, келин ая, у кунни харом ;илсин-у, мабодо сиз айтгандай бўлиб чи;са, у ;олда ака-укалар ўзаро келишиб олишар. Ахир, улар жигарлар-ку...
Дилфуза: Сиз аралашмасангиз ;ам бўлаверади, кичик овсин. Биламиз нега Фар;онага келиб олганингизларни. ;айна-;айнотангизнинг ;ариб-;артайиб ;олишини кутиб юрган экансизлар-да Москвада. ;арасангизлар, меросдан ;уру; ;оласизлар. Шунинг учун тайёрга “ши;” бўлиб етиб келиб олдиларинг...
Фарида: Бу нима деганингиз, кенная. Шу ;ам гап бўлди-ю...
Бернора ;афа бўлиб йи;лаб юборади.
12-кўриниш
Келинларинг ўзаро чи;ишолмаётганликларини кўрган Мардон аканинг ;он босими ошиб, юраги си;иладиган бўлиб ;олади. Ни;оят у набираси Комиланинг ёнига кетиб ;олади...
Комила катта дадасига жуда ме;рибон. Кеч;урунлари ёнида ўтириб ;ўл-оё;и, елкаларини у;алайди. Баъзан газета-журнал ў;иб беради. У ё;, бу ё;дан гапириб овутади...
Комила: Оё;-;ўлларингизни у;алаб ;ўяйми?
Мардон ака: Ра;мат, ;изим,  ;озирча ;еч ;аерим  о;риётгани йў;. О;риса ўзим айтам, У;алаб ;ўярсан. Умрингдан барака топ, ;изим. Умринг узо; бўлсин, риз;инг сероб бўлсин. Олгин,олдирма. Бахтингни берсин (дея Комиланинг ;а;;ига дуо ;илади).
13-кўриниш
Бу орада Холисхон опа яна Фар;онага  икки-уч марта келиб кетади. У ;амон ў;ли Асрорга Комилани олиб бериш ниятида.
Шафоат хола: Комилахон, ;уда холангиз яна сизни сўраб келибди. Мана, бувингизнинг ;ам йили ўтиб кетди. Тўйни бошлаб юборайлик дейишаяпти. Асрорбек сиздан бўлак ;еч кимга уйланмайман деяпти экан.
Комила: Хола, нима десангизлар денглар-у, лекин мен Асрор акамга турмушга чи;олмайман.
Шафоат хола: Балки бўлак бир ё;тирганингиз бордир, ;изим? Сиз бизга ани; жавоб берсангиз, Холисхон опаларни ;адеб овора ;илмаган бўлармидик.
Шу ерда Комиланинг ёдига ;обил тушиб кетади. У ичида:
“Ё;тирганим борми, ;а, бор эди. Лекин у мени алдади. Менга му;аббат из;ор ;илиб, ;аё;даги ;алан;ир-;асан;ирлар билан кўнгилхушлик ;илиб юрибди. Йў;, мен  бўлак му;аббатга ишонмайман...”
Шафоат хола: Хўш, ;изим, дадангиз Холисхон опаларга нима деб жавоб берсин? У киши мендан сиз билан ёти;ида гаплашиб кўришимни  илтимос ;илган эди. Яна бу аёл нега менинг шахсий ;аётимга аралашаяпти деб ;афа бўлиб юрманг мендан. 
Комила: Хола, мени тў;ри тушунинглар. Менинг Асрор акада кўнглим бўлганида буни сизларга очи; айтган бўлар эдим. ;олаверса менинг я;ин орада ;еч кимга турмушга чи;иш ниятим йў;. Ахир, мен эндигина ў;ишга кирган бўлсам...  Илтимос, мени ўз ;олимга ;ўйишсин. Асрор акам келишган йигит, Тошкентдай азим ша;арда  у кишига ё;адиган ;из топилмай ;олармиди?
14-кўриниш
Бу орада ма;алладаги о;со;оллардан бири  Ма;судни кўчада тўхтатиб:
О;со;ол: Ў;лим, мана онангизнинг вафот этганига ;ам анча бўлиб ;олди. Ёл;излик яккагина Худога ярашади. ;ар ким ;ўшгани билан ;ўша ;арисин. Ёл;изликда ўтган бир йил ;ам гўёки юз йилга татийди. Мардон ака ;ам кампиридан кейин анча тўкилиб ;олибди. ;ариб, бева ;олган чол-кампирларнинг олдидан ўтиб ;ўйиш фарзандлари учун ;ам ;арз, ;ам фарз.
Ма;суд о;со;олнинг киноясини тушуниб, бош силкиб уни маъ;уллаб ;ўяди...
15-кўриниш
Бу хабардан ого; бўлган келинлар саросимага тушиб ;олишади.
Дилфуза: Бизга ўзи шу етмай турган эди. ;озирги кампирлар анойилардан эмас. Нико; ў;итишдан олдин чолнинг ;овлисини, машинаси бўлса машинасини ;ам ўз номига ўтказиб олиб, кейин рози бўлаяптилар.
Фарида: Болалари бўлса-чи? Улар ;ам нимадир талаб ;илиб туриб олишар бўлмаса. Эй, худо, ;али бошимизда яна нима ишлар бор экан?
Дилфуза: Шунинг учун айтган эдим-да, тезро; Ма;суд акамнинг номига ўтказиб ;ўйишимиз керак деб.
Бернора: Нега энди айнан акамларнинг номига ўтказишимиз керак экан? Расми ота-онанинг эшиги кичик ў;лига ;олади.
Дилфуза: (ўжи;иб) Ростдан-а. ;а, ё;май ;олсин. ;а;;ингизни таниркансиз-ку, вазифангизни билмас экансиз-да, келин. Кичик келин ўлгур бу эшикка эгадор бўлишдан олдин, ;айна-;айнотанинг хизматини ;илиши кераклигини ;ам биласизми? Ишта;ангиз карнай-ку...
Рўз;орни тебратаётган ким? Менинг эрим бўлади. Сизларники нима ;илиб ;ўйибди? Катта-катта аул сарфлаб, еб-ичиб, машинада ялло ;илиб юришдан бўлак ;еч нимага ярашмайди. Буё;ига ;аммаларинг ўзларингни эпласаларинг бўлар эди. Ма;суд акамнинг ;ам ўз болалари катта бўлиб ;олишди. Эрта-индин уларни уйлаб-жойлаши керак... Анави етимча Комиласига эшик олиб бергани етар...
Фарида: Уна;а деманг, кенная. Бизникиларга ;ам ;ўйиб берса Ма;суд акам эплаган ишни, улар ;ам эплашади. Ахир Машраб акам ишлаётган фирма ;ам, дўкон ;ам ана шу фирмага ;арайди-ку. Мансуржон бўлса хорижга ;атнаб турли фирмалар билан шартнома тузиб келаяпти.
Дилфуза: ;а, намунча эрларингнинг ёнини олиб ;олдиларинг. Дўконда ишлаб ;аро шалто;;а тушиб кетгани йў;-ку улар! Машинасига ;ар хил ;изларни солиб олиб айшу ишрат ;илиб юришибди. Сиз бўлса эрингизга ишониб уйда бола бо;иб ўтираверинг. Эрта-индин эрсиз ;олмасангиз гўргайди.
Катта овсинининг гапларини эшитиб Фариданинг рангги о;ариб кетади.
Бернора: ;ўйсангиз-чи, кенная, шундай масалада ;азиллашиб бўладими? Уялсангиз бўларди.
Дилфуза: (Аччи; билан) Менга а;л ўргатмай ;ўя ;олинг. Мансуржонни тў;ри-текис юрибди деб ўйлайсизми? Бу ер сизнинг Москвангиз эмас. Бу ерда сир-асрор ;ар ;адамда ошкор бўлади!
16-кўриниш
Ёзнинг исси; кунлари. Сиёвуш ў;ишни тамомлаб Тошкентга ишга  келади. Уни кутиб олиш учун Мардон ака, Ма;суд, Дилфуза, Гуландом Фар;она аэропортига чи;ишади. Сиёвуш самолётдан тушиб келади. Уни ота-онаси  ;арши олишади. ;аммаси ;учо;лашиб кўришади. Сиёвушнинг эгнида ;ора костюм-шим, о; кўйлак, ;ора  галстук бо;лаб  олган. ;ўлида ;ора дипломат. Со;ол ;ўйиб олган.
17-кўриниш
Дилфуза аэропортдан машинада келаётиб:
“Комила яшшамагур Асрорбекка тегишга унамабди. ;о, ўла ;ол, ноз ;илмай. Сен таги пастни шундай йигит оламан дебди-ю, сен ноз ;илдингми? Йў;, мен у билан курашга тузукро; бел бо;ламасам бўлмайдиганга ўхшайди. Аламимни олиб, хуморимдан чи;масам, Дилфуза отимни бош;а ;ўяман. ;али ;араб турсин. Бир куни мен уни бадном ;иламан. ;а-;а, бадном ;иламан. Хозир нима кўп, каззоб кўп. 300-400 доллар бериб ;ўйсам бўлгани...
19- ;исм тугади

20- ;исм
1-кўриниш
Сиёвуш дадаси билан чиройли гулдаста олиб Комила билан кўришгани нариги ;овлига келишади. Сиёвуш опаси билан ;ўл олишиб, ўпишиб  кўришади. Уччаласи ;овлидаги стол атрофидаги креслоларда ўтиришиб, чан;о;босди ичимликлар ичиб, ;ўр-шўр еб гаплашиб ўтиришади.
Комила: Голливудда ;ам бўлдингизми, Сиёвуш? Айтишларича, Америкада ўзбеклар ;ам кўп дейишади. Шу ростми?
Сиёвуш: ;а, албатта, опа. Ўзбегимнинг ;адами тушмаган жой бор эканми, бу оламда. ;олаверса, Америка ;итъасини биринчи б бўлим Христофор Колумб эмас, балки бизнинг бобоколонимиз Абу Рай;он Беруний кашф ;илган бўлса.
Комила: Зўр-ку? Бу билан фахрлансак арзир экан-да.
Сиёвуш: Албатта, опажон. Буни бугунги кунда бутун жа;он олимлари тан олиб турибди.
 Сиёвуш Америкада кўрган-кечирганларини отаси ва опасига гапириб беради... Тушликдан сўнг эркаклар уйнинг ор;а томонидаги бассейнга ўтиб чўмилишади. Ота-бола сув бўйида ётиб офтобда ;орайишади...
 
2-кўриниш
Комила билан Шафоат хола ;ишло;;а келишади. Уларни Ба;рамжон билан Муборакхон ;арши оладилар. Сўрига жой солиб, ме;монларга нон-чой ;ўйишади. ;овлидаги олма, гилос меваларидан узиб келишади. Комила сўрида ўтириб ;овлини бир бошдан кўздан  кечиради. Негадир катта дадасининг эшаги кўринмайди.
Комила: Ба;ром ака, эшагинглар кўринмайдими?..
Бахрамжон: ;а, синглим, Соди; то;амнинг эшагининг ўлиб ;олганига анча бўлди...
Комила бу хабарни эшитиб жониворга бироз ўкинади.
Комила: Бу дунёда ўзи ;еч нима ;олмас экан-да. На одам, на жонивор...
Шафоат хола: Нимасини айтасиз, ;изим. Дунёнинг ишлари шуна;а-да.
Шу пайт сўрида ме;монларга чой ;уйиб узатаётган Муборахон йи;лаб юборади...
Комила: (унга ;араб) Кенная, тинчликми, нега йи;лаяпсиз?!
Муборакхон (индамайди). Бошидаги рўмолининг учига кўз ёшларини артади...
Комила: (Ба;ром акасига ;араб) Ба;ром ака, кеннаямга нима ;илди? Бирон кўнгилсиз во;еа юз бердими?
Ба;ром: Синглим, сизга бу ;а;да индамай-ла ;ўя ;олайлик деган эдик... Жиянингиз Ба;одир ;атти; куйиб ;олди. Шўхлик ;илиб о;илхонадаги ;ашакка гугурт ча;иб юборибди. Худога айтганимиз бор экан. Жони омон ;олди. ;озир у касалхонада.
Комила: Ё тавба! Нега менга буни илгарирок айтмадинглар? (;аяжонланиб). Бўлмаса бу ерда нима ;илиб ўтирибмиз? Кетдик шифохонага...
Муборакхон: ;ўйинг, Комилахон, овора бўлманг. Яхшиси ;озир уни кўрмай турганингиз маъ;ул. ;ўр;иб кетармикинсиз? Болам шўрлик жуда ёмон куйган.
Комила: Ундай бўлса ша;арга олиб бориб каттаро; шифокорларга  кўрсатишимиз керак. Мен бориб дадам билан масла;ат ;илай. Болага ёрдам ;илмасак бўлмайди. Нега бизга дарров хабар ;илмадинглар? Бу чо;;ача бирор чорасини ўйлаб топардик...
3-кўриниш
Шохру; тарбияси ёмон йигитларга ;ўшилиб кетади. У ичкиликка берилиб, ;имор ўйнаб, гиё;ванд моддалар истеъмол ;иладиган бўлиб ;олади. Эрталаб топ-тоза кийим кийиб чи;иб кетган Шохру; тунда усти-боши кир-чир алфозда ;айтиб келади. У баъзан маст ;олда кўча-кўйда ётиб ;олади. Го;о унинг ;амтово;лари, таниш-билишлари уйга олиб келиб ташлаб кетишади. Ўша куни уни ;иморбозлар роса дўппослашган. Шохру; ;имор ўйнаб уларга катта пул ют;азиб ;ўйган.
;иморбозлардан бири: Шохру;, сенга уч кун му;лат. Уч кун ичида ют;азган пулларингни олиб келиб бермасанг, биздан ўпкалама. Акс ;олда бу пул ;ар куни фоиз ми;дорида ортиб бораверади.
Бу гаплардан хабардор бўлган Дилфузанинг асаби ёмонлашиб, уни вилоят касалхонасининг неврология бўлимига ёт;изишади. Ма;суднинг эса юраги безовта ;ила бошлайди. Унинг ;олидан Аброр хабар олиб туради.
4-кўриниш
Шохру;нинг ;арзини узиш осон бўлмайди. У каттагина ми;дорда пул ют;азиб ;ўйган бўлади.
Ма;суд: Бизни иснодга ;ўйдинг (Шохру;га ;араб). Эл-юрт кўзида шарманда ;илдинг. Сени деб ма;аллада бош кўтариб юролмай ;олдик. Сенга ;имор ўйнашни ким ;ўйган эди?! ;алиги касалликдан-ку эндигина тузалган эдинг. Нима, сен бизларни тириклайин гўрга ти;мо;чимисан? (Шохру; индамай ерга ;араб ўтиради. Унинг эс-ёди гиёхванд моддаларда). Етар, бас шунча саё; юрганинг. Бўлак кўчага чи;майсан. ;имирламай уйда ўтирасан. Яна бир марта кўчага чи;;анингни эшитсам, ўзим оё;ларингни уриб синдираман. У;дингми мени?!
5-кўриниш
Дилфуза касалхонадан тузалиб тушди. У Шохру;нинг хаёти билан бо;ли; кўргиликларга ;ам боягидай Комилани айблайди.
Дилфуза:  ;аммасига ўша Комила айбдор. Ў;лимга ;ам ўша харомзоданинг касофати урмо;да. Буни тезро; бадном ;илиб, ша;ардан кўчиртириб юбормасам бўлмайди. Бу ер ютгур ;аммамизни бир-биримизга тескари ;илиб юборади...
Фарида: Ўзингизни босинг келин ойи. ;ачон ;араса манаша бечора ;из билан олишганингиз олишган. У сизга ахир нима ёмонлик ;илган. ;еч бўлмаса Худонинг ;а;ридан ;ўр;инг.
Дилфуза: Э, бор-е, энди сен бормисан  менга а;л ўргатмаган. Ра;матлик ;айнамнинг менга шунч йил эс бўлгани етар, буёьига эндисен бормиан?
Фарида ;айратдан ё;а ушлайди.
6-кўриниш
;обил ёзги таътил бошланган бўлса ;ам ;ишло;;а кетмайди. У ша;ардаги корхоналардан бирига ишга кириб олади.
;обил: Энди икки смена ишламаб бўлса ;ам пул тўплашиб керак. Ота-онамга ёрдам бермасам бўлмайди. Ў;ишлар бошлангунга ;адар икки-уч ой ва;т бор. Энди кундуз кунлари хам бекор юрмай ишлашим керак. (;обилнинг бирор бир корхонада ишлаётгани кўрсатилади. У о;ир-о;ир юк ташийди). ;олаверса Комилани ша;арга ташлаб ;андо; ;ишло;;а кетаман. Юрак-ба;римни ;иймалаётган ;ижрон азобини ме;нат билан енгаяпман. Биро; бугун уни кўрмасам бўлмайди. Ў;иш кунлари у билан гаплашмасам ;ам, иш;илиб ;ар куни кўриб турардим. Энди эса... ;озир у нима ;илаяпти экан?
7-кўриниш
;обил ишдан жуда кеч ;айтади. Хонасининг эшигини очиб ичкарига киради. Каравотида онаси – Санобархон опа ётади. Ў;лининг келганини кўриб  Санобархон опа уй;ониб кетади. ;обил бироз ;айрон бўлиб тургач:
;обил: Ассалому алайкум, ойи. Бу ерларга бир ўзингиз ;андай ;илиб келиб ;олдингиз. (Улар ;учо; очиб кўришади). Со;лигингиз яхшими? Дадам, укаларим тинч юришибдими?
Санабархон опа: (ў;лининг пешонаси, юзларидан ўпиб). Бўйларингга жоним ;о;инди;. Болам. Худога шукур, ;аммалари тинч-омон юришибди. Сенга каттадан-катта салом айтиб юборишди.  Ўзингнинг жонинг омонми, иш;илиб? Сенга нима бўлди? Нега дом-дараксиз йў; бўлиб кетдинг, болам. ;ишло;;а ;ам анчадан буён бормадинг. ;ўни-;ўшнилардан сўрасам, ў;иш алла;ачон тугаб, талабалар таътилга чи;иб кетишган, дейишади. Сендан хавотир олиб, оё;ларимни ;ўлимга олиб келавердим. Иш;илиб, о;риб-нетиб ;олмадингми?
;обил: Йў;, ойи, о;риётганим йў;... Фа;ат бироз пул ишлаб олай деган эдим.
Санобархон опа ў;ли келгунича ;озонга ов;ат солиб, пишириб ўтирган бўлади. У ўзи билан олиб келган тандир нони, ;аймо;,сут, ;ати;, у-бу нарсаларни олиб столга ;ўяди. Таш;арига чи;иб ў;лига чой дамлаб келади. ;обил юз-;ўлларини ювиб ов;атлана бошлайди.
;обил ;орнини тўй;азиб олгач:
Санабархон опа: Ў;лим, менинг ;амма гапдан хабарим бор. Шу;ратбек деган о;айнинг бор экан-ку,  сендан уч-тўрт хона нарида турадиган. Ўша йигит билан ошхонада гаплашиб ;олдик. У сен келгунча менга бор гапни айтиб берди...
;обил онасининг гапини эшитиб ;ижолат бўлиб ерга ;арайди, юзига ;он югуради. У ;уло;ларигача ;изариб кетади.
Санабархон опа: Комилахонни биламан. У ўзимиз тарафдан. Эсликкина, кўзликкина ;из. Биро; хозир у ни;оятда бой бўлиб кетган дейишади. Отаси бу ;изни биздай фа;ир, камба;ал одамларга берармиди? Отанг ногирон бўлса. Сен-ку ўзингни эплаб юрибсан. Бизга хам кўмаклашиб турибсан. Сендан мингдан-минг розиман. Биз ;ам сенинг бахтли бўлишингни истаймиз. Лекин “тенг-тенгги” билан деган гап бор, болам. Уларга ;ўлимиз калталик ;илармикин, деб ўйлайман...
;обил индамай ерга ;араб ўтиради...
Санобархон опа (ў;лига тасалли бериб): Майли, сен ;озир ётиб дамингни ол. Тонг отсин, бир гап бўлар. Худо хо;ласа, эртага мен ўша ;изларникига бориб кўраман. Худонинг айтгани бўлади... Ахир ўлимдан бош;а нарсанинг иложиси бор-ку...
8-кўриниш
Санобархон ая тонгда туриб ў;лини ишга жўнатади-да, ўзи ;ам бошига рўмолини солиб Ма;судларникига кетади. Аввалига у Ма;судларнинг уйини кўрмай ўтиб кетади. Бу уйни у бирор бир идорамикин, деб ўйлайди. Кейин одамлардан сўраб-суриштириб яна ;айтиб келади. Чўян дарвоза ёнига келиб уй эгаларини ча;ира бошлайди:
Ичкаридан биринчи бўлиб Дилфуза чи;иб келади.
Дилфуза: (;овли супуриб юрган хизматкорга юзланиб) Ибро;имжон, ким экан у, яна тиламчиларми? Ёмон ;умлаб кетишди-да булар. Боринг, ошхонага кириб суви ;очган нон олиб чи;иб беринг. Ўзи бундайларга бирор нарса бериб ўргатиб ;ам бўлмайди. Текинхўрлар. Иложи бўлса шу ерга ётиб олишса.
Дилфузанинг за;арханда гапларини эшитган Санабархон аянинг аъзои-бадани жунжукиб кетади. Кўнглидан ;уйидаги кечинмалар кечади:
“Шундай одамлар биздай фа;ирларга ўз ;изини келин ;илиб бериб ;ўярмиди, хаммани ;ўйиб. Ў;лим ;ам келиб-келиб шу ;изни севиб ;оладими? Кўрпангга ;араб оё; узатсанг бўлмасмииди, болам? Ёшлик ;илиб ;ўйибсан-да.” (У шундай деб эндигина изига ;айтай деб турганида кўчага о; “Лимузин” келиб тўхтайди. Ма;суд дарвоза ёнида турган бу аёлни кўриб, машинадан тушади).
Ма;суд: Келинг, опа, кимни ахтариб юрибсиз?
Санобархон ая: Вой, ука, келдим. (Юзини рўмоли билан яширади).
Ма;суд: Янглишмасам, сиз ;ишло;дансиз-а?
С.: ;а, ука, сиз буни ;аё;дан билдингиз.
М.: Билмадим, негадир кўзларимга исси; кўриниб кетдингиз. Мен сизни бир аёлга ўхшатиб юбордим. У киши я;инда вафот этдилар?
С.: Ойбарчин опагами?
М.: ;а-;а, сиз у кишини танийсизми?
С.: ;а, албатта. Биз бир ;ишло;дан бўламиз.
М.: Унда сиз Комилани ;ам таниркансиз-да.
С.: Бўлмасам-чи...
М.: Хўш, хизмат, биз томонларга ;андай юмуш билан келиб ;олдингиз?
Шу пайт Санобархон ая Ма;судга жавобан бир нималар айтмо;чи бўлади-ю, ;еч гап тополмайди. У бироз эс-хушини пешлаб:
С.: Ука, кечирасиз, сўраганнинг айби йў;. Комилахон сизнинг ;изингиз бўладими?
М.: ;а, ;а. Хўш-хўш, ;изимга нима ;илибди? Тинчликми ўзи?
С.: Тинчлик, тинчлик... Фа;ат... Фа;ат...
Аёлнинг кўчада гапиришга ;ижолат бўлаётганини англаган Ма;суд уни уйга таклиф ;илади:
М.: Мар;амат, опа, ичкарига киринг. Уйда келинлар бор. Ўша ерда бафуржа гаплашамиз.
Улар ичкарига кириб келишганида ;аршисидан келинлар чи;иб келишади. Санобархон ая тортиниб-тортиниб уйга киради. Фарида ме;монни тўрига бошлаб, тўшак солиб ўт;изади. Бернора дастурхон ёзиб, чой-нон олиб келади.
Бу орада Ма;суд ичкарига кириб кўча кийимларини алмаштириб чи;ади. Ма;суд Фарида билан чой ичиб ўтирган ме;моннинг ёнига келиб ўтиради.
Санобархон ая ;ўр;а-писа гап бошлайди:
Санобархон опа: Ука, шу десангиз, менинг ;обилжон исмли ў;лим бор. Улар Комилахон билан бир ма;аллада катта бўлишган. Бехабар эканман. Ў;лим анчадан буён ;изингизни ё;тириб юраркан. Биздай одамларнинг сиздай  кишининг ;изини сўраб келиб ўтириши ўзи кулгили бўлса керак? Шундай бўлса ;ам остонангизни хатлаб келганим учун мени авфу этасиз. Лекин, ука, орзуга айб йў;. Буни беадабликка йўймассиз. Кўнгил экан. Ў;лимни деб келиб ўтирибман, хонадонингизда...
Ма;суд: Уна;а деманг, опа. Одам бор ерга одам келади. ;олаверса, ;из бола бировнинг хасми. Сўраганнинг айби йў;. Буни та;дир-насиб дейишади. Бандасининг айтгани бўлмайди. Худонинг айтгани бўлади, опа... (Бироз ўйланиб). Ў;лингизнинг исмини ;обилжон дедингизми? ;ув анави университетда ў;ийдиган йигитми? ;изим бизларни бир бор таништириб ;ўйган эди. Болангиз ёмон йигит эмас, менимча. (Ма;суднинг кўз ўнгидан ;обилнинг Асрор билан муштлашган кези намоён бўлади). Буни умр савдоси дейишади. Мен бирон нарса дейишга ожизман. Бу масалани ;изимнинг ўзи ;ал ;илади. Комиланинг ;о;иши – мен учун ;онун, опа...
9-кўриниш
Бу кўринишда Дилфузанинг гап пойлаб эшик ортида писиб тургани кўрсатиб кетилади.
10-кўриниш
Комиланинг ортидан Дилфуза ёллаган каззоб – Жаббор исмли йигит пойлаб юради. У ;овлида китоб ў;иб ўтирган ;изни кўриб.
Жаббор: Комила дегани ўзиям жа кетворган ;из эканми? Мана шундай жононларни жон деб о;ушингга олсанг-гу, ;олганига етмагандай сенга яна мўмайига пул тўлаб беришса. Бу ўтакетган но;а;лик эмасми? Сурбетлик ;ам эви билан-да, о;айни. Мен буна;анги асал ;изларни бекорга ;ам “еб” ;ўйган бўлар эдим. Мендайлар учун бк ;изнинг ўзи катта мукофот-ку! Во, опам тушмагур-ей, менга ;алати-;алати нарсаларни илиниб юради-да.”
11-кўриниш
Дилфуза: Ким экан у? Нималар деб вайсаяпти. Ўша гадойвачча бизникига кириб келганидан буён, ;овлимизни ну;ул ;ишло;илар босиб кетди.
Бернора: Уна;а деманг, кенная, ахир улар ;ам одам... ;олаверса, бу аёл бизникига яхши ният билан келибди...
Дилфуза: Охирги пайтда намунча хушторлари кўпайиб кетди бу таги пастнинг. ;а;и;ий малика-я. Фа;атгина отаси ;изи ё;тирмаган оши;ларнинг бошини олдирмаяпти, холос. Танлаб-танлаб тосига учрамаса эди ;али. Югурганники эмас, буюрганники деган гап бор...
12-кўриниш
Комила ухлаб ётади. Тушига онаси билан холаси киради. Улар ;адеб Комилани силтаб, уй;отишга уринишади. Комилага куйиб-пишиб алланималар дейишади. Лекин Комила уларни эшитмайди. ;из ;ўр;иничли бу тушдан чўчиб уй;ониб кетади. Юраги тез-тез уриб, томо;ига ти;илади. У ўрнидан туриб ошхонага тушиб, бир ;овуч гуруч олиб томга сепади:
Комила:  Кўрганларим яхшиликка буюрсин. Негадир охирги пайтда мана шундай да;шатли тушлар кўрадиган бўлиб ;олдим. ;ишло;да тинчликмикин? Жажжи Баходиржон яхши бўлиб ;олдимикин? Бу ;а;да дадамга яна бир бор эслатиб ;ўймасам бўлмайди. У болалар касалхонасига бориб гаплашиб келаман деган эди. Ба;ром акамларга ёрдам бермасак бўлмайди. ;ариндошлар шуна;а дамларда бир-биримизга ас;отмасак, ;ачон ас;отамиз?”.
13-кўриниш
;обил тушгача ишлади. Тушликдан сўнг жавоб сўраб, онасини кузатиб ;ўйиш учун ишдан жавоб сўради. Улар она-бола бозорга тушишади. ;обил онасига, отаси, укаларига кийим-кечак, ;ар хил сов;а-саломлар сотиб олади. Сўнг улар автовокзалга келишади. Санобархон опа автобусга чи;иб ўтиришдан аввал ў;лининг пешонасидан ўпиб хайрлашади:
Санобархон ая: Ра;мат, болам умрингдан барака топ. Худо бахтингни берсин. Олло; сенга ;ам а;ли-со;лик ;айли;лардан ато этсин. ;аммамиз муроду ма;садимизга етайлик. ;асд ;илганлар паст бўлсин. Ўт балосидан, сув балосидан, бемаврид ўлимдан, ёмон кўзлардан асрасин. Дўстга хор – душманга зор ;илмасин.
14-кўриниш
Кечки пайт Ма;суд ;изининг ;олидан хабар олиб келиш учун нариги эшикка келади. Шафоат хола билан Комила телевизор кўриб ўтиришади. Дадасининг келганини эшитиб:
Комила: Ассалому-алайкум, дада. Келганингиз яхши бўлди. Сизни кечадан буён кутаётган эдим.
Ма;суд: ;а, ;изим, бирон нарса рўй бердими?
Комила: Йў;-йў;, худо са;ласин. Тунов куни айтувдим-ку, ;ишло;даги Ба;ромжон акамнинг ў;илчаси куйиб ;олганини. Ўша бола тў;рисида таниш врачлар билан масла;атлашиб кўраман деган эдингиз. Ёдингиздан чи;иб ;олмадими?
Ма;суд: Нега энди ёдимдан чи;иб ;олар экан? Ўша куниё; вилоят болалар касалхонасига бориб шифокорларга учраганман. Улар, майли болани олиб келинглар, ўзимиз даволаймиз дейишган.
Комила: Ра;мат, дада. Ўша болага ёрдам бериб ;ўйсак савоб бўлади.
Шу пайт Шафоат хола чой олиб келиш учун ўрнидан ;ўз;алади. Ма;суд эса унга ;араб:
Ма;суд: Хола, сиз ўтира туринг, чойни Комила ;из олиб келсин...
Шундан сўнг Комила чой олиб келиш учун ичкарига кириб кетади. Ма;суд бўлса ;улай фурсатдан фойдаланиб Шафоат холага гап очади:
Ма;суд: Хола, сиз онамиз ўрнида онадайсиз. Келинингизга айтай десам, унинг Комила билан муносабатидан хабарингиз бор. ;изим билан ўзимнинг гаплашишим но;улай. Шу сабабли бизга онамиз ;атори жиндек ёрдам бериб ;ўймасангиз  бўлмайди.
Шафоат хола: Хўш, нима хизмат экан, Ма;суджон. Хеч тортинмай айтаверинг. Ахир, шунча йилдан буён сизларникида яшайман. Мени сизлардан бўлак я;ин одамим бўлмаса. Сизларнинг ташвишингиз менинг ;ам ташвишим бўлиб ;олган. Сизлар ;увонсангиз, мен ;ам ;урсанд бўламан. Комила бўлса менга ўз набирамдай. Мен бу ;из учун ;амма нарсага тайёрман. Мени онангизнинг ўрнига ;ўйиб, ба;оимни анча ошириб юбордингиз. Ра;матлик Васила опага етадиган аёл бўлмаса керак, бу дунёда. Ра;мат сизга (дея кўзларига ёш олади).
Ма;суд: Сизга Ра;мат, опажон. Шунча йилдан буён яхши кунимизга ;ам, ёмон кунимихга ;ам шерик бўлиб келяпсиз. Или; гапларингиз учун сизга ташаккур... Энди ма;садга кўчсам, кеча бизникига ;обил исмли йигитнинг онаси келибди. Улар Комила вояга етган ;ишло;дан бўлишаркан. Йигитнинг Комилада кўнгли бор эмиш. Сиз ;изим билан шу ;а;да ёти;ида гаплашиб кўрсангиз. У нима деркин?
Шафоат хола: Хўп, майли, бор гап шуми? Мен бу ;а;да Комилахонга о;из очиб кўрай-чи. Шу пайт ичкаридан чойнак-пиёла кўтариб Комила чи;иб келади ва ўрнидан ;ўз;алаётган дадасига ;араб:
Комила: ;аё;;а шошиляпсиз, дада,  бир пиёла чой ичиб кетинг.
Ма;суд: Ра;мат, ;изим, чойни  Шафоат холанг билан ичиб ўтиринглар. Менинг ;озиро; учрашим керак бўлган жойларим бор. Хўп, бўлмаса, яхши ;олинглар... (чи;иб кетади).
19-;ИСМ ТУГАДИ

20-;ИСМ
1-кўриниш
;овлида Шафоат хола билан Комила чой ичиб ўтиришади.
Комила: Хола, дадам намунча шошилиб келиб, шошилиб  кетиб ;олди. Бир пиёла чой ;ам ичмади.
Шафоат хола: ;а, ;изим, отангизнинг зарур ишлари бор экан. Бирров кирган экан. Бизлардан хабар олиб ўтай дебди.
Комила: Бирор гап борга ўхшайди. Сизга ;еч нима демадими? Келди-ю-кетди-я. Мен ўтириб чой-пой ичармикин дебман...
Шафоат хола: Фаросатни ;изсиз-да, Комилахон. Шуни ;ам дарров пай;аб олдингиз-а? Нариги эшикка, анави йигит бор эди-ку, исми нимайди унинг. ;а, эсим ;урсин-а, шундо;;ина тилимнинг учида турибди-я. ;алиги ;ам;ишло;ингиз бор-ку.
Шу ла;за Комила гап ким ;а;ида кетаётганини англаб юраги тез уриб кетади...
Шафоат хола: ;а,;а, ;обил, ;обилжон. Нариги эшикка ўша йигитнинг онаси келиб кетибди.
Комила: (;аяжонланиб) ;обилга нима ;илибди? Тинчлик эканми?
Шафоат хола: Сизга о;из очиб келибди.
Шу дам Комиланинг рангги о;ариб кетади.
Шафоат хола: Дадангиз сизнинг фикрингизни билгани келган экан. Сиз бунга нима дейсз? ;обилжоннинг сизда кўнгли бор экан. У сизга уйланмо;чи эмиш.
Комила: Уйланмо;чи эмиш? (бироз аччи;ланиб) Бу йигит ўзи кимга уйланмо;чи экан. Гулнорасигами ёки менгами?
Шафоат хола: Тушунмадим, ;изим, нега ундай деяпсиз? Гулнорангиз ким ўзи?
Шундан сўнг Комила Шафоат холага бўлиб ўтган во;еани бир-бир айтиб беради. (;изнинг овози эшитилмайди) тасвир кўрсатилади.
Шафоат хола: Сиз буларни ўз кўзингиз билан кўрдингизми?
Комила: Йў;, менга ;излар айтиб беришди.
Шафоат хола: Одам бундай нарсаларга ўз кўзи билан кўрмагунча ишонмаслиги керак. Кўз - ;ўр;о;, ;ўл – ботир?  дейишади, ;изим. Баъзан кўзлар ;ам алдаб ;ўйиши мумкин. Атрофдагилар о;зига келганини бў;зига ;айтармай ;ам гапираверишади. Дўст бор, душман бор, айланай. ;обилжонни мен ;ам кўрганман. Уна;а ёмон йигитга ўхшамайди. Ўшанда улар Асрорбек билан сизни талашиб муштлашишган экан-да. У сизни яхши кўрмаса  бекордан-бекорга уришармиди? Хо;лайсизми  ўша  йигит билан мен гаплашиб кўраман? 
2-кўриниш
Фар;онага куз келган. Япро;лар сар;айиб оё;остига ястанади. Кунлар ;ам анча совиб ;олган. ;аво ил;аб ;ўйиб Мардон ака тўсатдан ;атти; о;риб ;олади. Бола-ча;асини анча ;ўр;итади. Беморни йў;лаб тез-тез ;ариндош-уру;лари йў;лаб кетишади. Эрталаб Ма;суднинг аммалари, Мардон аканинг сингиллари Ибодатхон билан Саодат хон аялар келишади.
Мардон ака: Мана, набирам ;ам бўйига етиб ;олиб, уйга кунора совчи келадиган бўлиб ;олди.
Ма;суд: Бу ;а;да сизларга масла;ат солай деб турувдик.
Саодатхон ая: Бўл;уси куёвлар кимлар экан ўзи?
Ма;суд: Бири жиянингиз Севаранинг ;айниси бўлса, иккинчиси Комиланинг ;ишло;даги ма;алладоши...
Ибодат;он ая: Севаранинг ;айноталари-ку таг-туглик, бой-бадавлат одамлар. Лекин бериги ;ишло;и йигитнинг оти-зоти бор эканми ўзи? Кимнинг боласи экан у? Сўраб-суриштирдингларми тузукро;?
Ма;суд: Бу йигитнинг исми ;обил. Отаси ногирон экан. Бир умр де;;ончилик ;илиб ўтибди. Онаси колхозда ишлаган  экан.
Саодатхон ая: ;ўй, жиян, гулдай ;изингни келиб-келиб яланоё; ;ишло;и йигитга берасанми? ;изингга ;илганинг етмай, энди куёвинг камини ;иламан деб жигаринг эзилиб кетмасин, та;ин. Кимсан фалончи Ма;суд Ва;обовсан. Колхозчига ;уда бўлиб ша;арда кулки бўлиб юрмагин яна. Уни ўзи ;аё;дан топдиларинг? Ша;арда бой-бадавлат одамларнинг ў;иллари ;уриб кетибдими? ;изинг ўзимиздан ;ам ошмасди. Шундайми? (Эгачисига ;араб ;ўяди). ;атор-;атор бўйига етган набираларимиз турибди. Комилангни ўзимиз келин ;иламиз. Тошкентни ;ам  ;ўй. Ра;матлик Василахон кеннаям, Севарани бир умр со;иниб ўтгани етар...
3-кўриниш
Жабборнинг эс-ёди Комилада. У нима бўлганда ;ам Дилфузанинг ;ора ниятини амалга ошириши керак. (Жабборнинг юз-кўзлари катта планда кўсатилади). У жуда хунук, бадбашара йигит.
Жаббор (ичида): Бу ишга астойдил киришмасам бўлмайди энди. Ва;т ўтиб бораяпти. Заколатни ;ам олиб ;ўйганман...”
4-кўриниш
Янги ў;ув йили бошланган. Комила эрталаб туриб, нонушта ;илиб бўлгач кийина бошлайди. У машинада кетаётиб йўл ;ўйин ;обил ;а;ида ўйлаб кетади. У билан ра;с тушган, гаплашиб турган кезлари бир-бир кўз ўнгидан ўтади.
КАДР ОРТИДАН МАТН ЯНГРАЙДИ:
“;а, кечагина бу йигитни у хаёлларидан ;увиб, ундан нафратланаётган эди. Бугун эса ;обилни кечиришга ;ам таёрдай турибди. Му;аббат ўзи тушуниб бўлмайдиган туй;у. Одам жисмининг тузилиши ;анчалар мураккаб бўлса, иш; ;ам шунчалик мав;ум тушунчадир. Айни пайтгача биронта одам севги билан  курашиб, уни ма;луб эта олган эмас. ;а, му;аббат жуда ;айсар туй;у. Унга ;арши курашганинг сайин, аксига олиб аланга олиб бораверади. Наздингда юрак-ба;ринг тилка-пора бўлиб кетаётгандай туюлади. ;алб ту;ёни бундай ла;заларда гўё денгизда бошланган довулни эслатади. Юрагинг бир ;айи; бўлса му;аббат бўрони ;онингни денгиз тўл;инларидай жўш урдириб, ;албингни ўз амрига бўйсундирмо;чи бўлади. Инсон худди мана шундай онларда ўзини ;ўлга ола билиши даркор. Чунки эрталабгача бу бўрондан асар ;ам ;олмаслиги мумкин...”
5-кўриниш
;обил катта планда кўрсатилади. У ;ам Комила билан ўтган дамларини бир-бир кўз ўнгигдан ўтказади.
КАДР ОРТИДАН МАТН ЯНГРАЙДИ:
“;обил ;ам ;ижрон ўтида кўп ;ийналди. У Комилани телбаларча яхши кўради. Биро; му;аббат бош;а,турмуш бош;а. Биро; о;-во;, “ўлдим-куйдим”  деб турмуш ;ўрганларнинг ;ам кўпини кўрганмиз. Тўйдан кейин бир-бирини кўргани кўзи ;олмай, ажралишаётганлар озми орамизда? Шунинг учун ;ар ;андай ;олатларда ;ам одам ўзини йў;отмаслиги лозим. Шу боис “Етти ўлчаб, бир кесган афзал. “Шошилган ;из эрга ёлчимайди”, дейишади. Бу ма;ол ;изларга нисбатан айтилган бўлса-да, у ;айсидир маънода йигитларимизга ;ам тааллу;ли. “;арс икки ;ўлдан чи;ади” . Ота-оналаримиз ;ам ;еч ;ачон бизларга ёмонликни раво кўришмайди. Шунинг учун ;амма ишни улар билан бамасла;ат ;илсак, ют;азмаймиз”.
6-кўриниш
Комила дарсдан ;айтмо;да. У яна йўл бўйи ;обил ;а;ида ўйлаб келади. Ширин ла;залари унинг кўз ўнгидан бир-бир ўтади.
7-кўриниш
Комиланинг ёто;хонаси. Дераза пардаси ортида Жаббор яшириниб турибди. Унинг бу ерга кириб олганини ;еч ким пай;амади. Юзига ;ора ни;об тўсиб олган. Унинг ;ўллари ;алтирайди. У хаёлан бир неча бор Комилага ;амла ;илиб кўради: (Ана шу са;налар экранда тасвирланади).
8-кўриниш
Бирдан кучли шамол эсиб, чанг-тўзон кўтарилади-да, дов-дарахтлар бошини уё;дан-буё;;а чай;ай бошлайди. Шу дам Жаббор яшириниб олган деразанинг ;анотлари шара;лаб очилиб кетади. Кучли шамол пардаларни шифтга учирганча Комиланинг хонасига кириб олади. Ёто;хонадаги улкан каравот ёнидаги жавон устида турган биллур гулдон ерга тушиб чилпарчин бўлиб кетади. Шифтга осиб ;ўйилган ;андил эса ша;ир-шу;ур этиб нари бориб, бери келади. Хонадаги шамол чи;иб кетишга йўл ахтариб, ўзини  го; у деворга го; бу деворга уради. Охири у бошини рўпарадаги деразага солади. Зарбнинг кучидан ойнанинг кўзлари синиб кетади. Шамол эса уй ичида увиллаб эсади. Жаббор ;айритабиий бу бўрондан эсанкираб ;олади. ;ўр;увдан оё;-;ўллари титрайди. Нима ;илишини билмай, охири ўзини  деразадан пастга уло;тиради. Ерга тушган, лат еган би;инини ушлаганча о;саб-о;саб  кўча томонга югуради. Йўл-йўлакай юзидаги ни;обини юлиб ташлаб, бу ердан ;очиб ;олади. Кўчага чи;са атроф жим-жит. Шамолдан асар ;ам йў;...
9-кўриниш
Комила хонасига кириб бу ердаги тартибсизликни кўриб ;айрон бўлади. У дастлаб уйга ў;ри тушганми, деган хаёлга боради. Сабаби деразалар ланг очи;...;аммаё;да шиша сини;лари...
Комила: Вой, ўлай (о;зини кафти билан ёпади). Бу ерда нима бўлган, хонамга ў;ри тушганми?
10-кўриниш
Гуландом билан Ойбарчин опа Комиланинг хонасига со;-саломат кириб келганини кўриб суюниб кетишади.
11-кўриниш
Жаббор ор;а-олдига ;арамай ;очиб боради. Ўпкаси ;ансираб, ;ўр;увдан “да;-да;” титирайди.
12-кўриниш
Дилфуза Жабборни кутиб, асабийлашади уйнинг у бурчидан, бу бурчига бориб келади. Бироздан сўнг у хона бурчагидаги трюмо ;аршисида ўтириб пардоз ;ила бошлайди. Ярим соатдан сўнг гаражга тушиб, машинани миниб кўчага чи;иб кетади.
13-кўриниш
Дилфуза ша;ардаги кафелардан бирининг ёнига келиб тўхтайди. Бу ерда уни Жаббор кутиб туради. Ранги девордай о;ариб кетган. ;адеб стаканга сув ;уйиб ичади. Дилфузани кўргач, ўрнидан туради...
Дилфуза: Хўш, нима бўлди?
Жаббор: .......
Дилфуза: Нега индамайсан? Тилингни тишлаб олганмисан?!
Жаббор: Йў;, опа (дейди ;алтираб).
Дилфуза: Нима йў;? Гапирмайсанми? Нима бўлди. Режа амалга ошдими?
Жаббор: Йў;...
Дилфуза: ;а, ;езалак, шуни ;ам эплолмадингми? Ким айтади сени эркак  киши деб? ;ажи;из! Шимингни ечиб ташлаб, атлас лозим кийиб ол энди, хунаса!
Жаббор аёл кишидан мана шундай ;а;оратли сўзларни эшитиб турганидан ўзидан-ўзи нафратланади. Агарда ундан пул олиб ;ўймаганида, ;озир унинг тумшу;ига бир мушт туширган бўлар эди. (У кафтларини мушт ;илади). Ни;оят жа;ли чи;иб чўнтагидан тўрт дона юз долларликни чи;ариб, уни Дилфузанинг юзига отади:
Жаббор: Тилингни тий, манжала;и. О;зингга ;араб гапир. Йў;са ;озир мана шу пулларингга шу ернинг ўзида ўзингни зўрлаб ;ўяман...
Дилфуза: Хо-хо-хо. ;ўр;иб кетдим, ;ўр;иб кетдим. Сен-а, сен мени зўрлайсанми? Бундай ишлар эркак кишиларнинг ;ўлидан келади. Сен миши;и хотин чалишга йўл бўлсин мени зўрлашга.
20-;ИСМ ТУГАДИ

21-;ИСМ
1-кўриниш
Орадан олти ой ва;т ўтди. Комиланинг ;обилга унаштириб ;ўйганини эшитган Ма;суднинг аммалари - Саодатхон билан Ибодатхон аялар бундан норози  бўлишади.
Саодатхон ая: Ака, яхши иш ;илмабсизлар. Ахир мен сизга Комилани опаvнинг набирасига олиб берамиз демаганмидим?
Ибодатхон ая: ;а-я, набирангизни синглингизга бермай, ;аё;даги ;ишло;и бир йигитга узатишга розилик берибсиз-да, ака? (дейди ўпкалаб). Мардон ака синглиларининг дийдиёларини анчагача тинглаб ўтириб, ни;оят жавоб ;айтаради.
Мардон ака: Нима ;илгин дейсизлар. Икки ёшнинг бир-бирида кўнгли бор экан. ;олаверса бу йигит ме;наткаш, тў;рисўз, эсли-хушли бола экан. Бунга Комиланинг отаси ;ам рози.
Саодатхон: Э-э, ;ўйинг-ге, ака. ;аё;даги гапларни айтиб, о;зингизни чарчатманг. Бир-бирида кўнгли бор эмиш... шу ;ам гап бўлди-ю, кап-катта одамга...
Ибодатхон ая: Ака, бу гапларни ўйлаб гапиряпсизми ўзи? Биз у йигит ўлгурнинг таг-тугини суриштириб кўрдик. ;овлисида биргина ўлар ;олга келиб ;олган сигиридан бўлак ;еч ва;оси йў; экан. Ўша гадойваччаларни биздан афзал кўрдингизми (кўз ёши ;ила бошлайди).
Саодатхон ая: Яхши иш бўлмабди, ака. ;еч бўлмаса ота-онамиз ру;ини ;урмат ;илсангиз бўларди (униси ;ам йи;лай бошлайди).
Мардон ака: Ўзларинг эртаро; ;аё;да эдинглар? Кечагина Комилани “;аромзода” деб юрган эдиларинг-ку. Энди набирам сенларга ;алол бўлиб ;олдими? Йигитнинг камба;аллигига келсак, бизга унинг бойлигининг кераги йў;. Набирам бахтли бўлса бўлгани. Мен бир пайтлар айнан сенларнинг гапингга кириб ў;лимга Комиланинг онасини олиб беролмаган эдим. Бу гал мен юрагимга ;уло; солиб иш ;иляпман. ;обилжон чиндан ;ам ;ашшо;, камба;ал йигит. Лекин асосийси инсоннинг юраги тоза бўлсин. ;а-;а, у маънан бой бўлсин. Комиланинг мол-мулки эса уларнинг бола-ча;аларигача етади.
Акасининг гапларини тинглаб ўтирган Ибодатхон ая билан Саодатхон аянинг кўзлари олайиб кетади.
Мардон ака: Мен ўшанда Ма;судга Гуландомни аравакашнинг ;изи экан деб олиб беролмаган эдим. Сенларнинг гапингга кириб, бойнинг ;изига уйлантирдим. Биро; ў;лим у билан бахтли бўлиб кетолмади. Худога шукур, бугун Олло; менга ўша хатомни тў;рилашга имкон берди. Шу боис мен бой набирамни камба;ал йигитга турмушга беришга а;д ;илдим.
Ибодатхон ая: Майли, ака, ихтиёрингиз. Ша;арда нима кўп, ;из кўп. Менинг набирам ;ам хотинсиз ;олмас. Фа;ат ота-онамиз ;урмати сўзимизни ерда ;олдирмассиз деб ўйлаган эдик. Билсак, хато ;илган эканмиз. Набирангиз бошингизда ордона ;олсин. Наилож. ;ариган чо;имизда пешонамизда бир-биримиз билан адо-жудо бўлиш бор экан. Бўлмаса буё;ига сиз ;ам сингилларим йў; деяверинг. Бизнинг эса сизда;а акамиз йў;. ;ани бўлмаса, Саодатхон турдикми? Алло;у акбар...
2-кўриниш
;ишло;. ;обиллларнинг уйи. Хонадон со;иби Шокир ота тўсатдан о;ирлашиб ;олади. У мўъжазгина кулбачада бехуш ётади. ;ариндош уру;ларининг ;аммаси шу ерда.
;обилнинг аммаси: Санобархон ая, ;обилнинг тўйини тезлаштирмасак бўлмайди. Эртагаё; ;удаларингизникига бориб келайлик.
Санобархон ая: Бунга ;обул нима деркин?
Амма: Шундай пайтда ёш боладан сўраб ўтирамизми? Ыизиы гапирасиз-да кеннойи.
3-кўриниш
Кўчада ;обил билан то;аси туришади.
То;аси: Жиян, ёмонини айтмагунча яхшиси бўлмайди. Худо кўрсатмасин, поччам бу оламдан кўз юмгудай бўлса армон билан кетмасин. Кўзи очи;лигида тўйингни кўриб ;олса бўларди.
;обил: Бироз кутиб турайлик. Аввал отам тузалиб олсин. Шундай пайтда одамнинг кўнглига тўй си;армиди, то;а?!
4-кўриниш
Ма;суд ;ам ;изининг тўйи бунчалик тезлашиб кетишини сира хаёлига келтирмаган эди. ;уда тарафдан келган нохуш хабар уларни ;ам ўйлантириб ;ўяди.
5-кўриниш
Мардон акаларнинг уйи. Мардон ака ма;алла элликбошиси билан гаплашиб ўтиради.
Мардон ака: Бўл;уси ;удамиз анчадан буён бетоб ётган эканлар. Охирги пайтда тоби янада ёмонлашиб, а;воли о;ирлашиб ;олибди. Кеча Ма;суд билан бориб, кўриб келдик. А;воли анча танг. Куёв тараф тўйни тезлаштириб юборишимизни сўраяпти. Нима ;илсак экан?
Элликбоши: Мардон ака, ўзингиздан ;олар гап йў;. Куёв бола ;удангизнинг тўн;ич фарзанди экан. Ў;лининг тўйини кўриб ;олса, менимча ёмон бўлмас эди. Бўладиган ишнинг бўлгани яхши эмасми?..
6-кўриниш
Тўй тезлашиб кетади. Куёв тарафликлар Комилаларникига пахта, ўтин, ё; ташлаб кетишади. Эрталаб бўйнига о; дурра бо;ланган ўртача бир ;ўч;ор бериб кетишди. Эртага “Фоти;а” куни. Келинлар, ;ариндош-уру;лар маъзар пиширишади. Комила негадир хомуш бўлиб юрибди. У дераза ёнида ўтириб ;уйидагиларни кўнглидан кечиради:
“;ани энди тўйимизни, онам, холам ;ам кўрсалар эди... Эсиз... (деб кўзларига ёш олади).
7-кўриниш
;обил ;ам хомуш. У отасининг бетоблигидан си;илавериб, озиб-тўзиб, ранг-рўйи анча сини;иб кетади.
;обил: (ичида) “Бир кам дунё деб шуни айтсалар керак-да”. Бу оламда ;ар доим нимадир оз, нимадир кам бўлиб турмо;и лозим, чамамда. Йў;са, унинг конунияти бузилади. Сабаби бу дунёнинг ўзи айнан ана шу тамойил асосига ;урилган, чо;и. Демак, одамзотга бир умр нимадир етишмай туриши керак. Та;дир са;оватли эмас, менимча. Аксинча, у таъмагир. У таъна ;илиб туришни ё;тиради. Бугун бирор нарса берса, эртага дарров бўлак бир нарсангни фав;улодда олиб ;ўйиши мумкин. ;ар не бўлганда ;ам эскилар айтгандай “;амма кўзи очи;лигида фарзандларини уйлаб-жойлаб олсин”. Менинг пешонам эса шўр экан. ;ани энди дадам ўзи бош бўлиб оё;да туриб тўйимизни ўтказиб берса...”
8-кўриниш
Фоти;а куни. Мардон акаларникига энг я;ин ;ариндош-уру;лари, ма;алладагилар тўпланишган. Мардон ака Ма;судни аммалариникига юборади.
Мардон ака: Ў;лим, ўзинг бориб аммаларингни олиб келмасанг бўлмайди.
Ма;суд: Майли барва;тро; кампирларни уйга олиб келай. Ахир, уларсиз тўй ;илиб бўларканми?
Мардон ака: Бор, бора;ол. Ў;лим, бориб кел. Катта ра;мат.
9-кўриниш
Ма;суд Саодатхон аммасиникига кириб келади.
Ма;суд: Ассалому алайкум,
Саодатхон ая: Ваалайкум ассалом, кел болам, ўтир (дуо ;илишади). Даданг яхши юрибдими?
Ма;суд: ;уллу;, амма. Ўзингиз дамлимисиз?... Мен сизни олиб кетгани келдим. Дадам юборди. Бугун Комиланинг фоти;аси. Бормасангиз бўлмас экан...
Саодат ая: (;ошлари чимириб) ;м-м, биз ;ам керак бўлиб ;олдикми? ;ўявермабсизлар-да. Бир кунлик тўй бизсиз ;ам ўтарди-кетарди...
Ма;суд: ;ўйсангиз-чи, аммажон. Ўзларингиз бош бўлмасангизлар тўй бўлармиди? ;аё;даги гапни айтасиз? Энди ўзинглар аямнинг йў;лигини билдирмайсизлар-да. Йўл-йўлакай Ибодат аммамни ;ам олиб кетамиз.
Саодат ая яна анчагач нозу карашма ;илиб ўтиради. Ни;оят Ма;суд билан кетишга рози бўлади...
10-кўриниш
;ишло;дан унчалик кўп одам келмайди. Тўрт нафар эркак, тўрт нафар хотин. Уй эгалари ме;монларнинг тугунларини ;ўлларидан олиб уйга бошлашади. ;удалар ичкарига кириб кетишгач, хотин-халажлар дастурхон хонага тўпланиб, ;удалар олиб келган саватларни бир-бир кўздан кечирадилар.
Ибодатхон ая: Сад;аи ;из кетсин, (бурнини жийириб). Олиб келган нарсалари шуми, энди...   
Дилфуза (тугунлардан жирканиб): ;а, сиз нималарни кутиб ўтирган эдингиз, бу пастлардан, амма?
Саодатхон ая: Лама пальто ;ани, пўмбар;ут ;ани, “Да;шат” ;ани, жунон рўмол йў;, плашч, туфли, жимпирлар йў;-ку... Янги чи;;ан кўйлаклар ;ани?
Ибодатхон ая: Эстикина ;из-а, эстикина.
Дилфуза: Намунча жон куйдирдингиз бу ;изга, амма. ;ўр;манг, бу нарсаларнинг ;аммасини суюкли ;изига жиянингизнинг ўзи олдириб ;ўйган. ;ўш-;ўш тилла та;инчо;лар, ;имматба;о костюм-юбкалар. Кашмир пальто уё;да ;олиб, чарм плашчгача олиб ;ўйганмиз. ;ишки, ёзги пойафзалларни айтмайсизми? Келин-куёвга икки ;аватли уй ;ам, машина ;ам му;айё...
Шу ерда келиннинг о;зидан чи;;ан нарсаларнинг номини эшитиб аммаларнинг кўзлари чано;идан чи;иб кетай дейди.
Дилфуза: (яна ёниб) Куёв боламизнинг сарпоси ;а;ида айтмай-ла ;ўя ;олай. ;алиги Америка киноларидаги ганстерлар бор-ку, худди ўшалар киядиган кийимлардан ;ам олиб ;ўйганмиз. Чарм плашч дейсизми, бриллиант кўзли узук дейсизми? Бу гадойваччанинг и;боли бор экан, амма...
11-кўриниш
Кечга я;ин барча расм-русм, ;ўйди-;ўйди, олди-бердилар тугайди. ;удалар кузашга шайланишади. Ни;о; кечаси ;ам, тўй куни ;ам шанбага белгиланади. Ёш яланглар то;ора-то;ора маъзарларни ;удалар келган икки машинага ортишади. Ма;суд уларга яна тўртта машина кўшиб беради.
12-кўриниш
;ишло;. “Келишди, келишди”. Ма;алла болаларининг “келишди, келишди” деган хай;ири;лари эшитилади. Кўчадаги овозни эшитиб ;ўни-;ўшниларнинг  ;аммаси кўчага ;араб оши;ади...
21-;ИСМ ТУГАДИ
22-;ИСМ
1-кўриниш
;обилларникида “Маъзар эди” бошланади. То;ора-то;ора гўштли вара;и сомсалар. “Чак-чакаю”, па;ир-па;ир мева-чевалар. Иккита бутун ;ўй. Улар калла-палласи билан пиширилган. Жуни бирам текис ;илиб ;ирилган. ;ўйларнинг о;зига кашнич тишлатиб ;ўйилган. Остига бу;дой ундириб ;ўйилган. Пишириб ;ўйилган бу жониворлар далада ўтлаб юрган тирик ;ўйларни эслатади. Бир лаганда ;ази, бирида ич, калла гўшти, пойчо;у ўпкалар. Ўнта ;айнатиб пиширилган “;ул;ула”, 50 та тову;. Писта-бодом. ;анд-;урс, то;ора-то;ора манти, палов, ўткир ва чан;о;босди ичимликлар. Албатта, тухум, тамаки, рўмолча ;ам бор. Куёв боланинг сарполарини айтмайсизми (;амма-;аммаси бир чеккдан кўрсатиб чи;илади).
Лекин ;обил ;али ;ам хомуш. Унинг юрагига ;ил ;ам си;майди.
Шокир ота ў;лининг “тўйини” кўриб” сўрида ётади.
КАДР ОРТИДАН МАТН ЯНГРАЙДИ:
“Эрта-индин тўй. ;обил севган ;изига уйланмо;да. Олдинда уни оила аталмиш икки кишидан иборат янги “салтанат” кутяпти. Я;ин орада бу давлатнинг ўз “фу;аролари” дунёга келади. Бўл;уси умр йўлдоши олдида янги мажбуриятлари-ю, янги ;а;-;у;улари пайдо бўлади. ;а-;а, у ўзини севган ;изига бахшида этади. Кўполро; ;илиб айтганда “ола хуржун” гарданига илинади. ;а;рамонимиз бу ;уржунни кўтариб юришга ;одирми? Бу ;уржунни олиб юришга ;урби етмай бўйни синиб ;олганлар ;анча? ;обил бу вазифаларнинг уддасидан чи;а олармикин? Ота-онасига ме;рибон фарзанд, укаларига ра;мдил ака, турмуш ўрто;ига вафодор ёр, дўстларига ошно биродар, ;айна-;айнотасига куёв, кимгадир почча, бировга божа, бўл;уси фарзанларига ота бўла оладими? Буё;ини энди ва;т кўрсатади.
2-кўриниш
Комилани ;ам шу каби ўз-хаёллар чул;аб олган. Комила кўрсатилади.
КАДР ОРТИДАН МАТН ЯНГРАЙДИ:
У ;адемай она бўлади. Икки кишидангина иборат бу жамиятда у зерикиб ;олмасмикин? Ўз эркини, измини эрининг ;ўлига бира-тўла топшира оладими? Эркак кишидан пастро; бўлиб, унинг кўзига тик ;арамай яшай оладими? Умуман у она бўлишга тайёрми ўзи? Бўл;уси фарзандларига улашгани бирдай ме;р топа оладими? Ахир фарзанд кўриб, ундан юз ўгириб кетаётган аёллар озми орамизда? Келинлик ;ам бир давр. У бировнинг эшигига бош эгиб салом бериб кирар экан, умрининг охиригача мана шу оила шаънини кўз ;орачи;идек асраш ;ўлидан келадими унинг? Эрига хотин, ;айна-;айнотасига келин, кимгадир келинойи, бировга овсин бўлишнинг уддасидан чи;а оладими у?
Комила етишмовчиликда, камба;алликда катта бўлган ;из. Исси;-сову; бошидан ўтган. Я;ин одамларидан ;ам жуда эрта жудо бўлган. Биро; у ;ашшо; етим-есир бир ;издан, бой-бадавлат оиланинг фарзандига айланишдай мураккаб бос;ични бошидан ўтказди. Биро; бундан у эсанкираб ;олмади, кибру ;аво, такаббурлик касалига ;ам гирифтор бўлмади. Аммо бугун у яна аввалги ;олига – камба;алликка ;айтиш арафасида турибди. Хўп, йў;чиликдан тў;чиликка ўтиш мумкин экан. Аммо тў;чиликдан йў;чиликка кўникиш осонми?””
Шу ерда ;обил намойиш этилади.
“;обил-чи, ;обил? У кечагина камба;ал бир оиланинг фарзанди эди. Бугун бўлса ша;арлик бир бойваччага куёв бўлиш арафасида турибди. У ;ам бу имти;он, синовдан ўзини йў;отмай ўта олармикин, ўзини йў;отиб ;ўймасмикин? Буё;ини энди ва;т кўрсатади...”
3-кўриниш
Ма;судларникида тўйга тараддуд бошланиб кетган. У эшикма-эшик юриб  тўйга одам айтиб юради. ;ар ;андай тўйнинг ўзига яраша шодлиги-., аразлари бўлади. ;али тўй бошланиб улгурмай аммалар бир тараф, ;олалар бир тараф, то;алар бир тарафу амакилар бир тараф бўлиб олишган. Ибодатхон ая билан Саодатхон аялар жиянига айтадиганини айтиб аразлаб кетиб ;олишди. Улар “калтак ;илиб тўйни ташлаб кетишди. Уларга ;удалар яхширо; мато; ;ўймаган эмиш... Улар Мардон акага “калтак” ;илиб тўйни ташлаб кетсалар гўргайди. Йў; тўппа-тў;ри Комиланинг ;овлисига бориб ўша ерда ётиб ;олишади. Бу эшикда “;изнинг кечаси”  бўлаётган эди. Бу ерда Комиланинг курсдошлари, ў;итувчилари  тўпланишган. Каттакон стол тузалган. Хонандалар ;ўши; куйлайди. Ёшлар ўйин-кулгу ;иладилар.
4-кўриниш
Комиланинг эшиги. Ме;монлар кузаб кетишган. Аммалар ;изни “айнитишга” уринадилар.
Ибодатхон ая: ;изим, куёвнинг битта укаси со;ов экан. Боланг ўша ногирон амакисига тортиб ;олса нима ;иласан?...
Саодат ая: ;ой, эгачи, сиз аввал сен фарзандли бўласанми деб сўрасангиз бу эси йў;дан. Айтишларича, йигит ёшлигида сари; касал бўлиб о;риган эмиш. Жигаридан операция ;илинган экан.
Ибодатхон ая: Эшитяпсанми, ;изим? ;али ;ам кеч эмас. Шошиб нима ;иласан? Опамнинг набираси Жа;онгирни кўргансан. Амманг сени ўшангга келин ;илиб олиб бермо;чи бўлиб юрган эди. Сенга ўша ;ишло;и йигитнинг нимаси ё;иб ;олди?
Аммаларининг бундай гапларидан Комиланинг кўнгли янада ;ижил бўлиб ;олди.
Ибодатхон ая: ;изим, яна ўзинг биласан. Жигар эканмиз, сенга ачинганимиздан гапиряпмиз. Кейин аттанг ;илиб юрма. “Сўнгги пушаймон ўзингга душман”...      
5-кўриниш
Эртаси куни Комила дугоналари билан чеварникига боради. У ерда тиктираётган либосларини бир-бир кийиб кўради. Сўнг уларни йи;иштириб уйга ;айтиб келишади.
6-кўриниш
;обилларнинг уйи. Маъзар еди давом этади.
Жўралардан бири: ;а, нима бало, о;айни, президентга куёв бўлаяпсанми дейман.
Иккинчи жўра: Тўйдан кейин бизни танимай ;олмасанг бўлгани.
Учинчиси: Сенга ша;ардан уй ;ам, машина ;ам тайёр деб эшитдик. Шу ростми? Ичкуёв бўларкансан-да...
Яна бир йигит: Ша;арлик бўлиб кетаркансан-да, дўстим.
;обил (йигитларни индамай тинглаб ўтириб): Нега энди? Ў;ишни тугатгунuа ;адар ша;арда турамиз. Кейин, албатта, ;ишло;;а ;айтиб келамиз. Ота-онам, укаларимни ташлаб ;аё;;а ;ам кетар эдим. Оиланинг каттаси бўлсам...
Бўлак йигит: Тў;ри ўйлабсан, жўражон. ;амма ша;арлик бўлиб кетаверса подани ким бо;ади ;ишло;да, о;айни... (;амма хохолаб кулиб юборади).
Йигитлар анчагача ;азил-мутойиба ;илиб ўтиришади. Кейин сабзи арчишади. Ма;алладан стол-стул ташиб, самовор, дош;озон олиб келишади.  Эрталабки нонуштага ;озирлик кўришади. Бир бурчакда йигитлар янги сўйилган ;ўй гўштини сўрига ёйиб, совутишади...
7-кўриниш
;обилларнинг эшиги. Нонушта тугаб-тугамай жўралар ЗАГСга чи;адиган машиналарни ювиб-тозалаб, уларни ясата бошлайдилар. Уч-тўрт йигит ўчо; ковлагани ;из тарафга кетади.
Машиналар сафарга шай бўлганларида катталар ёшларга о; йўл тилаб дуо ;иладилар. ;обил куёвлик сарполарини кийиб олган. Бошида дўппи. ;ўни-;ўшни, ;ариндош-уру;лар, ма;алладагилар ;авас билан ортидан ;араб ;олади...
8-кўриниш
Мардон аканинг эшиги. Кўча бошида ЗАГС машиналарининг сигнал чалиб келаётгани кўзга ташланади. Ма;алла болаларининг “куёв келяпти, куёв келяпти” деган хай;ири;и эшитила бошлайди. Ясатилган машиналар дарвоза ёнига келиб тўхтайди. ;амманинг кўзи куёв ўтирган машинада...
Ма;алла ;изало;лари куёвни кўришга оши;ишади. ;обил эса ойналари ;орайтирилган ;ора “Волга” ичида ;аяжонланиб, дўстларининг “машинадан туш” дейишини кутиб ўтиради. Ва, ни;оят, ўша ;аяжонли фурсат етиб келади. Жўралари ;обилнинг ;ўлига катта гулдаста тут;азиб, куёвни аста-секин ичкарига бошлашади. ;амманинг кўзи ;обилда. Чор атрофдан ;ар-хил шивир-шивир гаплар эшитилади. Мана, куёв остонага солиб ;ўйилган бахмал пойандозни аста босиб ўтади. О;айнилари мато;ни талашиб ;ам бўлишди. ;обилнинг кўз ўнгида севгилиси Комила намоён бўлади. Йигитнинг юрак уриши бироз тезлашгандай бўлади. Ана унинг келинчаги. Нико; либосида бошини ;уйи солиб турибди. ;из шунчалар очилиб кетганки, ушбу чо; у ба;орда очилган ўрик гулини эслатади.  ;обил Комилага янада я;инро; келади. ;изнинг хушбўй атри бутун хонани тутиб кетган. Комиланинг узун-узун киприклари, камондай ;ошлари-ю, ;унчадай лаблари ;арир тўр остидан ;ам я;;ол кўриниб туради. Улар айни пайтда му;аббатдан маст, саодатдан сархушдирлар...
Куёв келинга ;ўлидаги гулдастани тут;азгандан сўнг, дўстлари билан ;ўшни хонага чи;иб туришади. ;излар эса Комиланинг устига паранжи ёпишиб, уни нико;га тайёрлашади. Ўша ;онага мулла кириб келганида. ;обил билан Комила бир-бирига ;арама-;арши ўтиришади. Йигитнинг ёнида жўралари, ;изнининг ёнида эса келин ойилари Фарида билан Бернора туришади. ;ориака икки ёшга нико; ў;иб бўлгач, уларнинг эр-хотинликка рози-ризолик сўраб бўлгандан сўнг, келин-куёвга бахт-саодат тилаб фоти;ага ;ўл очилади.
9-кўриниш
Келин-куёв ўтирган машина ортидан келаётган машиналар ;ишло; томон йўл оларкан, барча шоду ;уррам. ;из тарафдагиларнинг ўзигина уч-тўрт машина бўлишади...
10-кўриниш
ЗАГС машиналари ;ишло;нинг “Бахт уйи”га етиб келишади. У ердаги расмий маросимлардан сўнг (имзо чекиш жараёнлари тасвирланади. Келин-куёв бир-бирига нико; узукларини та;иб ;ўйишади). ;амма уларни ;учо;лаб, табриклайди. Шампан винолари очилиб, ;ада;лар кўтарилади).
11-кўриниш
;обилнинг то;асининг уйи. Икки ;аватдан иборат бу ;овли жой ша;арлик бойларникидан ;олишмайди. Соя-сал;ин бу дан;иллама ;овли ўртасига узун-узун столлар ;ўйилиб, тўкин дастурхон солинган. Хонандалар тўйлар муборакни бошлаб юборганидан сўнг келин-куёв жўраю дугоналари тутиб турган шо;и сўзона остида даврани бир айланиб, тўрига ўтиришади. Жозибали куй-;ўши;лар янграй бошлайди. Ёшлар бири ;уйиб, бири ра;сга тушади. Келиннинг ;ам, куёвнинг ;ам курсдошлари шу ерда. Ме;монлар ;ар ;ил миллат вакилларидан иборат. Эзгу тилаклар, о; ниятлар ;ам турли тилларда янграйди ( ўзбек, рус, тожик, ;ир;из ва ;.;). Анчагача ўйин-кулгу давом этади.
12-кўриниш
;изни ша;арга олиб бориб ;ўйишдан аввал куёв тарафдагилар келинчакни йигитнинг уйига олиб киришади. Келинга Санобархон аянинг ўзи пешвоз чи;ади. У келин-куёвнинг пешонасидан ўпиб, уларга бахт-саодат тилаб дуо ;илади. Кейин келин-куёв сўрида ётган Шокир отанинг олдига боради. Шокир ота ;увончдан кўзларига ёш олади. У бир ў;лига, бир келинига ;авас билан ;арайди. Фарзандларига термулиб тўймайди. Санобархон ая бўлса бошига ташлаб олган о; рўмолининг учига кўз ёшларини артганича ;обил билан Комиладан кўзини узолмайди...
22-;ИСМИ ТУГАДИ

23-;ИСМ
1-кўриниш
Келин тараф. ;орон;у тушган. Тўйхона одамлар билан гавжум. Ма;алла болалари кўчада куёв келишини пойлаб ўтиришади. Шу пайт узо;дан келаётган автобусларнинг гуриллаган овози эшитилади. “Ёр-ёр” садолари ;уло;;а чалинади:
“Отманг мани тошлар билан
Ёр-ёр, айланаман, ;ей!
Учиб кетай ;ушлар билан
Ёр-ёр-ёр.

Куёв келади босиб,
Ёр-ёр, айланаман, ;ей.
Ёнига фонар осиб-ей,
Ёр-ёр, ёр-ей!
;ишло;, Куёв тарафдан келган ме;монлар хонадон ўртасига ;озирлаб ;ўйилган катта-катта жойларга жойлашишади. Бу ерда бир неча хонандалар гуру;лари муси;а асбобларини созлаб туришади. Столлар устида ичкиликнинг беш-ўн хили бор. Нозу неъмат, турли туман пишири;лар, ;ар ;ил газаклар. Хандон пистадан тортиб каъзи-;артагача бор. Бутун-бутун ;ўйлар калла-пойчо;лари билан пиширилиб ;ўйилган.
Мулозаматни айтмайсизми? Мезбонларнинг ;аммасининг ;ўли кўксида. Юзларида табассум. Беш-ўн киши даврада юриб, ме;монларнинг нон-чойидан ;абар олиб туради. Хотин-;алажлар ичкарига кириб кетишган. Таш;арида ўйин-кулгу бошланади. Йигитлар бир-бирини тортиб эшилиб ра;с тушишади. ;истир-;истир бошланади. Фар;она Фар;она бўлиб  ;али буна;анги тўйни кўрмаган эди.
2-кўриниш
;обил куёвлик сарпосини кийиш учун жўралари билан ичкарига кириб кетаётиб, оё;и остидаги поёндоздан аранг о;лаб ўтиб олади. Ошна-о;айнилари ортида уч-тўрт метрли бахмал мато;ни жон-жа;длари билан талашиб, торт;илашиб кетишади. Доирачи “ба;а-банг” ;илиб чилдирмасини гумбурлатади. ;ий-чув, тўс-тўполон бошланади. Жўралар ;уж бўлиб куёвнинг атрофини ўраб олишган. ;обил йигитлик уст-бошларини ечиб, куёвлик сарполарини кийиб олгунга ;адар, жўралардан бир гуру;и ;из бекитилган жойга бориб, ;изни ажратиб келишади. (;из ажратиш удуми кўрсатилади).
3-кўриниш
Келин иккинчи ;аватдаги хоналардан бирида ўтиради. Унинг бошига оппо; рўмол солиб ;ўйилган. Эгнида камзул билан о; шойи кўйлак. ;обил мана шу хонада яна бир имти;ондан ўтиши лозим. У аста-секин жўралари билан ;из ўтирган хонага киради. Бу уй ;из-келинлар билан тўла. У аста-секин ;изга я;инлашади. Комиланинг ёнига келиб, ичида ширинликлар, са;ич, кўзгу, таро;, атир-упа солинган тугунчани ;изнинг кучо;ига ташлаб сочини силайди.
;обилнинг ;ижолатчиликдан ранги о;ариб, пешонасидан муз тер чи;иб кетган. Унинг ;ўллари о;иста титрайди...
4-кўриниш
Келинни олиб кетиш маросими бошланади. Комила паранжи ичида юм-юм йи;лайди. ;из жувонлар “Ёр-ёр” айта бошлашади.
Йи;лама, ;из, йи;лама,
Тўй сеники, ёр-ёр,
Остонаси тиллодан,
Уй сеники, ёр-ёр.
Толада тойчо; кишнайди,
От бўлдим деб, ёр-ёр,
Уйда келин йи;лайди,
Ёт бўлдим деб, ёр-ёр...
5-кўриниш
Куёв тараф. Одатдагидек куёвникига келиндан аввал унинг юклари олиб келинади. Икки “КАМАЗ”га аранг жойлашган кўрпа-тўшак, ёсти;, гиламлар, уй жи;озларини “юк” кўргани чи;;ан ма;алла хотинлари санаб адо;ига етишолмайди. Санди;у жавонларни айтмайсизми? Япон телевизори, Австрия музлат;ичи. Хуллас, рўз;ор учун нимаики керак бўлса ;аммаси бор.
6-кўриниш
Келин олиб келаётган автобусларни йўлда “;аро;чи”лар тўсиб олишади. Улар атлас чорсилардан ар;он ясашиб, автобусларни ўтказишмайди. Куёв-келиндан сов;а-саломлар ундиришади...(Бу кўриниш ;исман бўлса-да кўрсатилади).
7-кўриниш
Куёв тараф. Кўчага гулхан ё;иш учун ;ўзапоялар шай ;илиб ;ўйилган. Узо;дан автобуслар кўринади. “Ёр-ёр” садолари янграйди. Автобус тўйхонага етиб келгач, гулхан ё;илади. Чилдирма садолари ;ишло;ни тутиб кетади. ;обил келинчакни автобусдан кўтариб тушириб ;ўяди...
8-кўриниш
Тўй эрталабгача давом этади. Дастурхон унчалик тўкин-сочин бўлмаса ;ам мезбонларнинг ба;ри кенглигидан ;амма миннатдор бўлади. Давра ;изигандан ;изийди. ;ада;лар кўтарилиб, эзгу тилаклар билдирилади...
9-кўриниш
Тўй тар;айди. Куёвнинг жўралари “Ёр-ёр” айтишиб, ;обилни келиннинг ёнига олиб кириб ;ўйишади...
10-кўриниш
;обил чиро;и ёниб турган ёру; хонага киради-ю, хона бурчига тўсиб ;ўйилган чимилди;;а кўзи тушади. Куёв чимилди;ни кўтариб очади. У ерда эгнига оппо; кўйлак кийиб, бошига о; шойи рўмол ўраб олган келинчак севгилиси Комила ўтиради...
11-кўриниш
;ишло;. ;аммаё;дан хўроз ;из;ири;и эшитилади. Саноабархон ая янгалар – Саодатхон ая ва Инобатхон ая билан бомдодни ў;иб ме;монларга чой ;ўяди. ;обилни жўралари “Куёв кочди” ошига олиб чи;иб кетишади. Бугун “Юзочди”.  ;уда тарафдан келган ;из-жувонлар сеп ёйишни бошлаб юборишган. Келинларнинг либослари шунча кўпки, ;излар уларни ёйгани жой тополмай ;ийналишади. ;имматба;о кийим-кечакларни кўриб ;амманинг о;зи очилиб ;олади. (Шу ерда уй ичидаги сеп кўрсатилади. Кейин ;обилларнинг хароба уйининг таш;и кўриниши тасвирланади.
12-кўриниш
Юзочдига овсинлари ;атори Дилфуза ;ам келади. Биро; ;еч кимга пинагини бузмай, ;амма нарсалардан ;азар ;илиб, емай-ичмай, бурнини жийириб ўтиради. Биро; ;улай фурсатни пойлаб бахшига ;илдириб келган “нарса”ларини уё;-буё;;а сепиб ташлайди. Ме;робдаги кўрпа ;атига игна ;ам ташлаб ;ўяди...
У бир уй хотинлар ичида ўтираркан, кўзларини деворга илиб ;ўйилган либослардан узолмайди.
Дилфуза (ичида): “Сенга бу кийимларни кийиш илойим насиб ;илмасмин. Сен ;ам онангга ўхшаб кўзинг ёриб ўл!”.
Кунботарда келиннинг ;ўлига ё; солиниб, юзи очилади...
13-кўриниш
Комила эрталаб эшик супургани чи;ади. Аммалари уйга кетиш учун тарадуд кўра бошлайдилар. Улар ша;арга кетишаётиб, Комиланинг ;ўлига яна бир бор ;ўл солиб кўрадилар:
Ибодатхон ая: ;изим, бу ерда ;андай яшар экансан. Яхшилаб ўйлаб кўр. ;алиям кеч эмас. Фарзандлик бўлиб ажралишгандан кўра, эртаро; ша;арга кетганинг маъ;ул. Сут со;иб, тезак ё;асанми энди ;аммаё;ингни саситиб? Эстикина эгнингдаги либослар-а... (Устига кўз югуртириб ;ўяди).
Комила: (;афа бўлиб) Уна;а деманг, амма. Пешонамда борини кўраман. ;олаверса, мен ўзим ;ам мана шу ;ишло;да катта бўлганман. Сигир со;иб, тезак ёпсам нима ;илибди? Бу ишларни  мен болалигимдан буён ;илиб ўрганиб ;олганман...
Саодатхон ая: Майли, бўлмаса, яхши ;ол. ;ўшганинг билан ;ўша ;ари...
14-кўриниш
Комила куёви, ;айинсингиллари, ;айинукалари билан далага чи;иб тамаки теради. Тушликдан кейин кўча деворига тезак ёпишади. Кеч;урун ;айнонаси билан бир-икки тандир нон ёпиб олишади. Бу орада кечки ов;ат ;ам пишиб ;олади. Оила аъзолари сўрида ўтириб ов;атланишади...
15-кўриниш
Комила ;айна-;айнотасининг хизматини ;илади. Уларга та;орат учун или; сув ;озирлаган, ногирон ;айнотасига нон-чой ташиган. Укаларининг кирини ювиб, дазмоллаган... Шокир ота келинининг хизматидан мамнун бўлиб:
Шокир ота: “Умрингиздан барака топинг, ;изим. ;ўшганингиз билан ;ўша ;аринг”, деб дуо ;илади.
16-кўриниш
Санобархон ая ма;алла хотинлари билан кўчада туради.
Биринчи ;ўшни: Санобархон ая, чолингиз тузукми? Чарчамай тўйни ўтказиб олдиларингми?
Санобархон ая: Ра;мат, ;ўшни. Келинимизнинг ;адами ё;дими, чолим ;ам анча яхши бўлиб ;олди.
Икинчи ;ўшни: И;болингиз бор экан, ая. Келинга ёлчибсиз. Ў;лингизнинг ;ам бахти бор экан. Келинингиз эсли-хушли, ;ўл-оё;и ча;;онгина ;из. Унинг ширинсўз, чиройлилигини айтмайсизми? ;ани энди Олло; бизларга ;ам шундай келинлардан ато этса... (Бу ;ўшнилар айнан бундан бир неча йил му;аддам Комила ;а;ида ;ишло;да яхши-ёмон гаплар тар;атиб юрган хотинлар бўлиши керак).    
Биринчи ;ўшни: Одамлар гапираверар экан-да. Бир пайтлар шундай покиза ;из ;а;ида ;ар ;ил миш-мишлар тар;атиб юришган эди...(Иккинчи кўшнига ;арайди).
Иккинчи ;ўшни: ;а-я... (унинг юзига ;он югуради...)
17-кўриниш
Мардон акаларнинг ;овлиси. Келин-куёв “Куёв салом”га келишган. Ма;суд куёви билан ичкари уйда гаплашиб ўтиради...
Ма;суд: Ў;лим, Комила менинг тўн;ич фарзандим, буни яхши биласиз. Ундан ;еч нарсамни аямайман. Менга фа;ат у бахтли бўлса бўлгани. Комиланинг кўзидан ;еч ;ачон ёш о;маса, дейман. Нариги эшик, машина ;ам сизларники, ў;лим. У ерга истаган чо;ингларда кўчиб келиб яшашинглар мумкин. Хо;ласангизлар сотиб юбориб, ;ишло;дан уй сотиб олинглар. Хуллас, ихтиёр ўзингларда.
;обил ;айнотасига чой ;уйиб узатиб, унинг гапларини ерга ;араб эшитиб ўтиради...
23-;ИСМ ТУГАДИ

24-;ИСМ
1-кўриниш
Ў;ув йили бошланиши олдидан Ма;суд ;изига “Ча;ири;” ;илиб беради.У ўзича бир тўй сингари ўтади. ;амма ;ариндош-уру;лар тўпланишади. ;обилнинг, Комиланинг курсдошлари ;ам келишади. Гуландом ;ам анча катта ;из бўлиб ;олган. У ну;ул Комиланинг ортидан эргашиб юради.
Гуландом: Комила опа, мен сизни жуда со;иниб кетган эдим. Ўтган сафар сизни охирги марта тўйдан кейин сизларникига маъзар олиб борганимизда кўрган эдим...
Комила: Мен ;ам сени жуда со;индим. Энди ша;арга келиб олсак, тез-тез кўришиб турамиз.
Гуландом: Ростдан келиб оласизларми, тезро; ша;арга келиб олинглар.
2-кўриниш
Ме;монхонада эркаклар ўтиришади. Куёвнинг ёнида унинг жўралари, курсдошлари. ;обилнинг бир ёнида Асрор ўтиради. Асрорнинг ;обилга аччи;и чи;иб турса ;ам буни сездирмасликка ;аракат ;илади...
3-кўриниш
Ў;ув йили бошланган. ;обил билан Комила ша;ардаги ;овлисига кўчиб келишган. Улар Комиланинг машинасида эрталаб дарсга боришади, дарсдан сўнг бирон ё;;а бориб дам олишади, сайр ;илишади. Уйга кечга я;ин ;айтишади. Машинани ;обилнинг ўзи ;айдайди. Улар Амфитеатр  ;удудидаги  ёзги кафедаги фонтан ёнида дам олиб ўтиришади... Келин-куёв жуда бахтиёр. Гўё бу дунёда улардан-да бахтиёрро; одам йў;дай туюлади...
ШУ ЕРДА КАДР ОРТИДАН МАТН ЯНГРАЙДИ:
“Икки севишган дилнинг бирга бўлишидан-да орти;ро; бахт борми. дунёда? Бизнингча, инсоннинг бахтиёр бўлиши учун унчалик кўп нарсанинг кераги йў;. Тинчлик, хотиржамлик, со;ли;-саломатлик бўлса бўлгани. ;а-;а, бахт бойликда эмас! Йў;, йў;. Бебахтлик ;ам фа;ирлигу ;ашшо;ликда эмас. Асло! Бахтсизлик, бизнингча ёл;изликдадир. Ёнингда ;амфикр, маслакдош одаминг ёки шириндан-шакар фарзандларинг бўлмаса бундан-да орти;ро; бебахтлик бормикин дунёда?
Аслида “бахт” ўзи нима? деган саволга ;ар ким ;ар ;ил давоб ;айтариши мумкин. Биров уни пулда деб ўйласа, биров айшу ишратда, деб ;исоблайди. Биров “ажнабий” машинада юриб бахтлиман деса, кимдир эшак аравада юриб ;ам  “бахтиёрман”, дейди.
4-кўриниш
Куз келиб, ё;ин-сочинли кунлар бошланган. ;обил билан Комила жума кунлари дарсдан чи;иб, ;ишло;;а кетишади. Мана, бир неча кундирки, Комиланинг ишта;аси йў;. У ;адеб ;айт ;илади. (Кечкурунлари безовта бўлиб, таш;арига чи;иб ;айт ;илгани кўрсатилади). Лекин бу ;а;да ;обилга индамайди.
5-кўриниш
Комиланинг ша;ардаги ;овлиси. Келин-куёв эрталаб туриб дарсга бориш учун тайёргарлик кўришади. Шу пайт бирдан Комиланинг боши айланиб хушидан кетиб диванга йи;илади. Унинг бу а;волга тушиб ;олганини кўрган ;обил ;ўр;иб кетади.
;обил: Комила, Комила, сизга нима бўлди? Кўзингизни очинг. Шафоат хола, Шафоат хола, ;аердасиз? Бу ерга ;араб ;ўйинг.
Эшитган Шафоат хола кириб келади.
Шафоат хола: Вой, ўлай, Комилахонга нима ;илди, ;обилжон. Комилахон, кўзингизни очинг, ;изим! (деб сув олиб келиб юзларига сепади). ;обилжон, боринг, боринг, тезро; “тез ёрдам”ни  ча;иринг.
;обил айвонга чи;иб ;ўн;иро; ;илиб келади. Тез ёрдам келгунга ;адар ;обил Комилани кўтариб ёто;хонага олиб кириб каравотга ёт;изиб ;ўяди...
Бу орада “тез-ёрдам” етиб келиб келади. Врач беморнинг ;олини кўргач, унга укол ;илади. Комила шундагина кўзларини очади. Комиланинг ўзига келганини кўриб, ;обилнинг ;ам, Шафоат холанинг ;ам кўнгли ўрнига тушади. Шафоат хола (кўйлагининг кўкрак ;исмини бироз кўтариб тупуради: “Туф-Туф”):
Шафоат хола: ;айрият-ей. ;из бўлмай ;олгур, ўтакамни ёриб юборай деди-я...”.
Ўша куни Комилани ту;ру;хонага олиб кетишади...
6-кўриниш
;обил Комилани ту;ру;хонага ёт;изиб, машинасида уйга ;айтади. “У я;инда ота бўлади”. У мана шундай фахр туй;уси билан кетиб боради. “Худо ;о;ласа, биринчи фарзандимиз ў;ил бўлади”, дейди у ичида.
7-кўриниш
Комиланинг ;омиладор бўлиб ;олганини эшитган Дилфуза ўзини ;ўярга жой тополмай ;олади. У оё;и куйган тову;дай уё;дан буё;;а бориб келиб типирчилайди.
Дилфуза: (овози баралла) Вой отинг ўчгур-ей. Индамасам бу харомзода ;али ;аммаё;имизни секин-аста эгаллаб олади, шекилли. Нима ;илсам экан уни? Бу ташланди;ни жин ;ам урмайди, чо;и. Каттаро; бахши топиб бир ё;лик ;илмасам бўлмайди, чо;и, бу жувонмаргни. Бу ;изнинг бошига онасини ;исматини солмасам, Дилфуза отимни бош;а ;ўяман. Комиладан ;утилсам, ;алиги ;обил ландавур ўз-ўзидан кўзимдан ;ойиб бўлади. Дилфуза бу гапларни аччи; устида овоз чи;ариб айтади. У хонада ўзидан бўлак ;еч ким йў; деб ўйлайди. Биро; Гуландомнинг арво;и шу ерда бўлади. У Дилфузанинг ортидан эргашиб юради. У ётса ;ам, турса ;ам ёнидан кетмайди... Дилфуза ;овлига чи;ади. Гуландом ;ам унинг ортидан эргашади. Биро; шу ерда Гуландомни ;овлидаги ит кўриб ;олади. Сенбернар наслига мансуб бу кўппак бўйнидаги занжирни узиб юборай дейди. Гуландом бу итнинг важо;атидан ;ўр;иб кетади. Гўё бу ит уни худди тишлаб оладигандай туюлади. Дилфуза буни англамай:
Дилфуза: (итни сўкиб) Терминатор, жим ёт, Терминатор. Сенга айтяпман. Жойингга бориб ёт. Жинни;пинни бўлиб ;олганмисан. Нима ;адеб менга ;араб аккиллауйсан. О;зингни  ёп, яшшамагур, итга ўхшаган...
Биро; ит Дилфузанинг ор;а томонига ;араб аккиллайверади. Ни;оят Гуландом бу ердан ;ойиб бўлишга мажбур бўлади...
8-кўриниш
Шо;ру;нинг а;воли кундан-кунга ёмонлашиб боради. Унинг бировнинг уйида икки-уч ;из орасида, гиё;ванд моддалар истеъмол ;илиб, ;ўлига укол ;илиб айшу-ишрат ;илиб ётгани кўрсатилади.
ШУ ЕРДА КАДР ОРТИДАН  ;УЙИДАГИ МАТН Ў;ИЛАДИ:
“Ким бировга чу;ур ;азиса ўзи тушади” дейди хал;имиз. Биро; Дилфуза ушбу ма;олдан умуман бехабар бўлса керак. Маданиятсиз бир аёл бу каби хал; ма;олларнинг маъносига ;аердан ;ам етсин? Мактабда математика уё;да турсин, ;аттоки адабиётдан ;ам икки-уч ба;ога аранг ў;иган бўлса? Шунинг учун у бировнинг боласига “;ўл кўтариб”, бунинг касофати ўз жигаргўшасига ураётганини хаёлига ;ам келтирмайди”.
9-кўриниш
Дилфуза ;айтиб уйга киради. Биро; таш;арида Терминатор ;али ;ам хуриб туради. Дилфуза кўппакнинг “воввиллаётгани”ни эшитиб ўтириб бирдан ўрнидан туриб кетади”
Дилфуза: Топдим. ;а-;а, топдим. Менга Комиладан алам олишимга айнан мана шу кўппак ёрдам беради. Шуни айтсалар керак-да, “Ит - вафо, хотин-жафо” деб. ;ани, Терминатор,  нималарга ;одир эканлигингни бир кўрсат-чи. Жаббор  ;езалак эплолмаган нарса зора сенинг ;ўлингдан келиб ;олса...
;озир нариги эшикда ;еч ким йў;. Шафоат хола опасиникига кетган. ;обил ландавур, ў;ишда бўлса керак. Ёки хотинчасининг ёнига кетган. Бугун Комилани ту;ру;хонадан олиб тушиши керак. Комиланинг отаси командировкада. ;озир хизматкорга тайинласам, Терминаторни олиб бориб Комиланинг эшиги тагига бо;лаб келади.”
10-кўриниш
;обил дарсдан чи;иб тўппа-тў;ри ту;ру;хонага ;араб йўл олади. У эрталаб Комиланинг кийимларини олиб, машинага солиб ;ўйган. ;обил ту;ру;хонага етиб келганида,  Комила деразадан пастга ;араб, уни кутиб, бето;ат бўлиб ўтирган бўлади. ;обил хотинининг кийим-кечакларини ;амширалардан чи;ариб юбориб, ўзи пастда ярим соатларча кутиб туради. Комила кийиниб чи;ади. ;обил унга гулдаста тут;азиб, юзидан ўпиб ;ўяди. Улар машинага ўтириб, ша;ардаги кафелардан бирининг ёнига келиб тўхташади. У ерга кириб бироз дам олишади. Тамадди ;ам ;илиб олишади. Сўнг яна машинага ўтириб уйга ;араб кетишади.
11-кўриниш
Комиланинг ;овлисига кираверишди Терминатор ухлаб ётади. Гуландом шу ерда. У ;адеб кўппакни уй;отиб юбориш учун у ердан бу ерга ўта бошлайди. Биро; Терминатор уй;онмайди...
Шу пайт таш;аридан Комила билан ;обил кириб келиб ;олишади. Шу пайт ухлаб ётган ит ;ала-;овурдан уй;ониб кетиб тўппа-тў;ри ;обилга ташланади. Кўппак йигитнинг томо;ини ;ажиб ;ўйишига бир ба;я ;олади. Унинг ;ип-;изил о;зи, ўткир-ўткир тишлари, да;шатли тумшу;и катта планда кўрсатилади. Шу пайт Комила ;ўр;;анидан ;атти; ;ич;ириб юборади. ;обилнинг ;ам ранг-рўйи о;ариб кетади. У да;-да; титрайди...
24-;ИСМ ТУГАДИ
25-;ИСМ
1-кўриниш
“Тез ёрдам” етиб келганида Комила ёто;хонадаги каравотда ётади. Врач уни кўздан кечириб, зудлик билан ту;ру;хонага олиб бориш кераклигини айтиб, ўзи билан  олиб кетади. ;обил ;ам машинасига ўтириб уларнинг ортидан ;айдаб кетади...
2-кўриниш
Ту;ру;хона. Комила ичкарида. ;обил кўчада туради. ;орон;уда ;адеб уё;дан буё;;а бориб келади. “Ло илала иллаллахи Му;аммадур расулиллах” дея калима келтиради. Бирин-кетин тамаки тутатиб чекади...
Орадан бир соатча ва;т ўтади. ;обил ;абулхона пешто;идаги соатга ;араб-;араб туради. Бироздан сўнг ичкаридан ;амшира чи;ади:
;амшира: Сиз Комила исмли келинчакнинг ёнига келдингизми?
;обил: ;а, унга нима ;илди? Со;ли;и яхшими?
;амшира: Ўзига ;еч нима бўлгани йў;. Биро;...Биро;... ;обил ;амширанинг нима демо;чи эканлигини яхши тушунади. Шунинг учун орти;ча саволга тутмайди...
3-кўриниш
Бўлиб ўтган нохуш во;еадан хабардор бўлган Мардон аканинг яна ;он босими ошиб кетади. Ма;суд ;ам командировкадан ;айтиб келади.
Мардон ака: ;изи;, бу ховлидаги ит ;андай ;илиб нариги эшикка бориб ;олди?
Ма;суд: (аччи;ланиб) Бу бўлса бўлмаса Дилфузанинг иши, дада. Шуни ;ам тушунмаяпсизми?
Шундан сўнг Ма;суд хизматкорларни ча;ириб бир-бир сўро; ;илади. Биро; улар о;зига тол;он солиб олгандай жим туришади. Шу пайт ичкаридан Дилфуза чи;иб келади.
Дилфуза: ;а, намунча хизматкорларни ;оли-жонига ;ўймай сўро; ;илиб ;олдингиз. (У ;ўлларини белига ;ўйиб). Нима бўлибди, уларга шундай ;илишни мен буюрган эдим. Ит – ит экан-да. Нима, биз унга сизнинг арзандангизни тишлаб ол деб ўргатиб ;ўйибмизми? Эшик ;аровсиз ;олган экан. Ў;ри-пў;ри тушиб уйни шим-шийдон ;илиб кетмасин деб итингизни ўша ерга бо;латтириб ;ўйибман. Шуни айтадилар-да “Яхшиликка ёмонлик” деб.
Ма;суд: (хотинига ба;ириб): ;еч бўлмаса Худодан ;ўр;санг бўларди. Охиратинги ;ам ўйласанг, бундо; бир. ;илган гуно;ларингни тўпласа то;-то; бўлади. ;али ;ам кеч эмас. Намоз ў;и. Худога илтижо ;ил. Бу йўлингдан ;айт. Шайтонга ;ай бер! Ахир сен ;ам одамсанку-ку! Аёлсан-ку! Онасан-ку!! Биро; сендай жо;ил аёл бўлак ;еч ;аердан топилмаса керак?
4-кўриниш
Ту;ру;хона. Комила йи;лаб ётади. У хаёлан дўмбо;;ина ча;ало;ни йўргаклаб, уни эмизади...
5-кўриниш
;обил туни билан мижжа ;о;майди. Тинмай уё;дан  буё;;а юриб, тамаки чекиб чи;ади.
Ма;суд: “Мен ўзимни ;ўлимга олишим керак. Тушкунликка тушмай, Комиланинг кўнглини кўтаришим даркор. Уни алдашим, ;али ;аммаси олдинда эканлигига сўзсиз ишонтиришим керак” (дея ўйлайди у ичида).
КАДР ОРТИДАН МАТН
“;а, ;а;рамонимизнинг тим ;ора сочлари орасида дастлабки, илк о; тола пайдо бўлди. ;а, бу “хаёт ташвишлари” аталмиш иборанинг илк кўриниши эди, холос. Энди улар ма;камро;, кучлиро; бўлиши керак. Турмуш дегани ;азлакам нарса эмас. Унга сира ло;айд ;араб бўлмайди. Хаёт бугун сенга ;анд берса, эртага панд бериб ;ўйиши ;ам мумкин...”
6-кўриниш
Комила касалхонадан тушган. У ;амгин, маъюс бўлиб ;олган. Ва;тинча университетга ;атнамаяпти. Дарсларга ;обил бир ўзи бориб келмо;да. Дарсдан сўнг Комилани овутиш учун кинога, концертга, у ё;-буё;;а олиб бораяпти. (;ис;а са;наларда кўрсатилади). ;озир улар концертда ўтиришибди. Са;нада маш;ур хонандалардан бири (масалан Юлдуз Усмонова ;ўши; айтади).
7-кўриниш
Ма;суд ;ам ;изининг кўнглини кўтариш учун ;ўлидан келган нарсаларни ;илади.
Ма;суд: Шафоат хола, сиздан илтимос, Комилани табибга олиб бориб юрагини кўтартириб келсанглар. Мен кардиолог Аброр Зокировични  таклиф ;илиб ;ўйдим. Кечга я;ин келиб Комиланинг ;олидан хабар олиб кетади.
Шафоат хола: Майли, Ма;суджон. ;из шўрликнинг шунча ;ийналгани етмай, энди бошида яна бу кўргуликлар  ;ам бор экан;а ( у кўзларига ёш олади)... Бир таниш табибим бор. ;озиро; уларникига  олиб бориб Комилахонни кўрсатиб келаман. ;обилжон бизни олиб бориб келар...
8-кўриниш
Келинини, ў;лини йў;лаб ша;арга Санобархон опа келади. У Шафоат хола билан гаплашиб ўтиради.
Санобархон ая: Катта ;удам ўзи тинч юрибдими?
Шафоат хола: ;а, синглим, яхшиси сиз сўраманг, мен гапирмай. Ёл;излик ;урсин. Ёл;излик худогагина ярашаркан. Шунча бола-ча;а, невара-чевара, келин-куёвлар бўла туриб, уларнинг ;аммаси бир кампирининг ўрнини босолмаяптилар. Ўлиб олай деса – ўлолмаса. Худонинг куни кўп экан. Ў;иллари уч-тўрт жойдан кампир топишиб, отасини уйлаб ;ам ;ўймо;чи бўлишди. Лекин Мардон ака кўнмади. У бечора ра;матлик Васила опани ни;оятда ;урмат ;иларди-да. “Ёл;излик олдида ожизлик ;илиб, уч-тўрт кунлик умрини деб онангнинг ру;ини безовта ;иламанми”, деб ў;илларини койиб берибди. ;озирги ёшлар бирмас, уч-тўрт хотинга ;ам уйланиб олишаяпти. Мардон ака кабилар эса эски давр одамлари-да...
Шу пайт ичкаридан Комила чи;иб келади. Санобархон ая келинини ёнига ча;ириб:
Санобархон ая: ;изим, сиз ;ам кўп ўзингизни ;ийнаверманг. Худонинг айтгани бўлади. Белингиз тўлдир бола. ;али шуна;анги ў;ил-;излар кўрасиз...Ва;т ;ар ;андай ярани даволайди. Мана мени айтди дерсиз, ;амма кўнгилсизликлар ўтиб кетади...
9-кўриниш
Вилоят болалар касалхонаси. Комиланинг ;ишло;лик ;ариндоши Ба;ромжоннинг куйиб ;олган ў;ли шу ерда даволанаяпти. Унинг ;олидан Ма;суд ;ам, Комила ;ам тез-тез хабар олиб туришади. Комила ўзи олиб келган ози;-ов;ат, ;ар ;ил ўйинчо;ларни Ба;одирга беради:
Комила: Яхши бўлиб ;олдингми, Ба;одир?
Ба;одир: Ра;мат, Комила опа. Кеча Ма;суд амакимлар ;ам келиб кетган эдилар.
Комила: Уйингни, ойинг, дадангларни со;индингми?
Ба;одир: ;а, жуда-жуда со;индим. Роса уйга кетгим келяпти.
Комила: Яна бироз сабр ;илиб тур. Аввал яхши бўлиб олгин, кейин ;ишло;;а олиб бориб ;ўямиз, майлими? Бу ердан чи;;анингдан кейин дадам сени Москвага олиб борамиз деяпти.
Ба;одир: Ра;мат, опа, ;илган яхшиликларингизга мендан ;айтмаса Худо дан ;айтсин...
10-кўриниш
Ма;судларнинг хонадони. Тонг отган. Машраб эрталаб ишга кетаётиб отасидан хабар олиб ;ўяй деб Мардон аканинг хонасига киради. Мардон ака каравотда ётади. Машраб йўталиб, дада, дада деса ;ам Мардон ака жавоб бермайди. Машраб отасига я;инро; келади.
Машраб: Дада, дада... (Мардон ака индамайди), Дада,дада!!! (дея ба;иради у).
Ба;ири; овозини эшитиб уйдагиларнинг ;аммаси ўша ерга югуриб чи;ишади. Ма;суд ;ам, Мансур ;ам. (хуллас ;амма-;аммаси). Бир дамда дод-фарёд бошланиб кетади. Ма;суд, Машраб, Мансурлар ;ам ёш боладай “дада, дадажон, дадажон” деб ў;ириб йи;лай бошлашади.
КАДР ОРТИДАН МАТН ЯНГРАЙДИ:
“Ўлим олдида шо; ;ам, гадо ;ам баробар. Одам боласи ;азодан кутила олармиди? Биз ундан ;анчалик ;очмайлик, яширинмайлик, у бизларни бир куни барибир излаб топади...
Хуллас, улкан бир хонадонни йўлаб турган катта бир устун, улкан чинор ;улади, ;улаб тушди, дарз кетди. Ота оламдан ўтди... Ота!”
11-кўриниш
Мардон аканинг дафн маросимлари овозсиз тасвирлардагина кўрсатилади... Фа;ат узо;дан жаноза эшитилиб туради.
12-кўриниш
Комиланинг эшиги. Хонада Комила билан Шафоат хола ўтиришади. Комила ;амгин ;олда йи;лаб ўтиради. Шафоат хола уни юпатади.
Шафоат хола: Комилахон, бўлди ;изим, ;адеб йи;лайверманг. Ўзингизни эхтиёт ;илмасангиз, со;ли;ингизга путур етиши мумкин.  Ўтган сафарги кўрганларингиз ёдингиздан чи;иб ;олдими...Сиз ;адеб йи;лаганингиз билан Мардон ака ;айтиб келармиди? ;аёт ;онуни экан бу. Бировни оларкан, бировни бераркан...
Комила: Чеваралар кўриб юрса бўлмасмиди?
Шафоат хола: ;изим, назаримда бу дунёга келиб, кетадиганларнинг ;ам ;исоб-китоби борга ўхшайди. Мардон ака ра;матликка чевара кўриш насиб этмаган бўлса, сиз нима ;ила олардингиз? Ким билади? Бу балки шунчаки тасодифдир... Бобонгиз жуда яхши одам эдилар. Мардон аканинг ота-болалари асли заргар ўтишган экан. У Васила опага уйланганида эндигина ;арбий хизматдан ;айтган экан. Кенжа ў;илларини урушдан ярадор бўлиб ;айтганидан сўнг топмшган экан. Улар асли Васила опа билан узо; ;ариндош эдилар. Бувингизни у бир кўришдаё; ё;тириб ;олган экан. Васила опа ;ам ўзи ёшлигида жуда чиройли ;из бўлган экан. Сочлари на; та;имига тушаркан. (Ўша давр тасвирда кўрсатилади). Васила опа Мардон акага турмушга чи;иб ёмон бўлмади, иш;илиб. Ра;матликни маликалардай олиб юрди. Бола-ча;а топишди...;аммасини уйлаб-жойлаб улгурди...;уллас, уларнинг ;еч армони ;олмади. Шунинг учун сиз ;адеб эзилаверманг, ;изим. Сизнинг хаётингиз ;али олдинда.Сиз эндигина хаётга ;адам ;ўймо;дасиз. Шунинг учун кўпро; ўзингизни, келгусида  ту;илажак фарзандларингиз келажаги ;а;ида ўйланг. Яхши ниятлар ;илиб яшанг...
Комила Шафоат холанинг гапларини тинглаб ўтириб анча овунади.
13-кўриниш
Комиланинг ;айтадан ;омиладор бўлиб ;олганидан ;обилнинг ;увончи ичига си;майди. Биро; ;андайдир хавотир унга ;еч тинчлик бермайди.
;обил: “Бу сафар, иш;илиб, эсон-омон, ойу куни етиб бўшаниб олсин-да. Мен уни ни;оятда э;тиёт ;илишим керак. Ёмон кўзлардан, ёвуз ниятли кишлардан аввайлаб-асрашим керак...
14-кўриниш
Дилфузанинг фи;они кўкка кўтарилади. У хонада ёл;из. Комиланинг яна ;омиладор бўлиб ;олганидан жа;ли чи;иб, ўзини ;ўярга жой тополмайди.
Дилфуза: Бу яшшамагур мушук каби болалайдиганлардан, шекилли. Кечагина бўйидан тушиб кетган эди. Орадан бир-икки ой ўтиб-ўтмай яна бў;оз бўлиб ;олибди, бу миши;и! ;а, жувонмарг бўлгур. ;а, жонинг чи;;ур. Илойим, ер ютсин сени...”
25-;ИСМ ТУГАДИ
26-;ИСМ
1-кўриниш
Комила ;овлида ўйланиб юради. Унинг ;орни бироз ;аппайиб ;олган. Деразадан унга бо;иб, ор;асидан кузатиб ўтирган Шафоат холанинг кўнглидан ;уйидаги ўйлар ўтади:
“Эй, ;изимнинг эндигина пайдо бўлган боласи. Бечора ча;ало;. Намунча пешонанг шўр бўлмаса. Сен ;али дунёга келиб улгурмасингдано; хаёт йўлингни тўсиб, бо;лайдиганлар бор экан, бу оламда. Сен шу алфозда  бу нурафшон очунга ;андо; ;илиб ;адам ранжида ;илар экансан? Пешонангга ;али нималар ёзилган экан. Майли, келавер, са;лайдиган Олло;нинг ўзи бор”.
2-кўриниш
Ма;суд куёвини университетдан излаб топади. Уни машинасига ўтказиб наси;ат ;илади:
Ма;суд: Ў;лим, Шафоат хола билан гаплашдим. Ўзингиздан ;олар гап йў;. Дилфузанинг феълини биласиз...Мени ;изимнинг со;ли;и ташвишга солаяпти. Уни иложи борича ёл;из ;ўймаслик керак. У жуда ;ам содда, ;ар кимга ишониб кетаверади. Ўзингиз ма;камро; бўлмасангиз бўлмайди. Шафоат хола ;ам унга  кўз-;уло; бўлиб туради...
;обил: Ра;мат, дада. Бизни шунча ўйлагангиз учун. Бу муаммо мени ;ам кўп ташвишга солади. Аввало Худо. ;изингизни энг аввало Алло;нинг  ўзи асрасин.
Ма;суд: гапларингизга кўшиламан, ў;лим. ;аммамизни энг аввало Олло; ўзи са;ласин... Биро; “Асралганни Худо асрайди” деган гап ;ам бор...Сиздан яна бир бор илтимос ;иламан. Комилани ёл;из ;олдирманг...
3-кўриниш
Дилфузанинг хунук алфози кўрсатилади. Кадр ортидан матн янрайди:
“Дилфузанинг кундан-кунга паймонаси тўлиб борар эди. У Комилага ёмонлик ;илишдан ма;сади нима эканлигини ўзи ;ам билмайди. Сабаби бу “ўч”, бу “;асд” унга ўнака бўлиб ;олган эди. Хуллас, Комилага ёмонлик ;илса бўлгани. ;олгани билан Дилфузанинг иши йў;”.
Дилфуза ўйланиб ўтиради. Хаёлидан ;уйидаги уйлар кечади:
“;аф, сеними, шошмай тур. Бу сафар мен Комилани ;ам, унинг эрини ;ам маънан эзаман, ру;ан синдираман. Юрган эканман ;андайдир каззобу, кўппакларга ишониб. Кундошим Гуландомдан ололмаган ;асдимни унинг ;изидан, кучим етмаса набирасидан оламан! ;а, бу сафар мен Комиланинг бошига унинг онасининг кунини соламан. Майли, ту;са ту;аверсин. Аммо боласи етим ;олади. ;а-;а, са;ир ;олади. Комила ;ачонлардир онасидан етим ;олгандай! ;озир нима кўп, фолбин кўп. Биронтасига пича пул бериб ;ўйсам, соддагина Комилага унинг муд;иш ;исматидан “башорат” ;илиб беради. Комила билан ;обил эса ўтган галги во;еадан юракларини олдириб ;ўйишган. Чўчиб ;олган юракларни эса васвасага солиб ;ийнашдан осони йў;!”
4-кўриниш
Комилаларнинг ма;алласи. Кўчада лўли хотин эшикма-эшик юриб фол очади. Ни;оят у Комилаларнинг ;овлисига кириб келади. Унга биринчи бўлиб хонадон хизматкори Сабо;ат пешвоз чи;ади. У хунуккина, эрга теголмай юрган ;ари ;из.
Лўли хотин: ;изим, келинг бир фол очиб ;ўяй...
Сабо;ат: (;айрон бўлиб). Йў;. Кераги йў;...
Лўли хотин: Юз сўмгагина  кўриб ;ўяман. Бошингизда бир ;урсандчилик иш турибди... (Сабо;ат лўлининг башоратига  ;изи;иб ;олади).
Сабо;ат: ;андай ;урсандчилик экан у?
Лўли хотин: Кафтингизни беринг, айтиб бераман.
Сабо;ат лўли хотинга ;ўлини чўзади. Лўли Сабо;атнинг кафтини ;ўлига олиб фол оча бошлайди.
Лўли хотин: Бўтам, йўлингизда бир ша;зода турибди. У сизга уйланмо;чи. Келажакда икки ;изу бир ў;линглар бўларкан. Сиз ;а;и;ий маликага айланиб ;оласиз. Бундан-да чиройлиро;, ;ашаматлиро; ховлида яшар экансиз. ;ўш-;ўш машиналар, тилла та;инчо;ларингиз бўларкан...
Шу дам ичкаридан Комила чи;иб ;олади.
Комила: Сабо;ат опа, ким экан у? Ким билан гаплашаяпсиз?
Сабо;ат: (Комиланинг овозини эшитиб чўчиб тушади): Фолбин экан, Комилахон. Тўсатдан кириб келиб ;ўярда-;ўймай фол очяпти. Келинг сизни ;ам бир кўрсатиб кўрамиз. Ў;ил кўрармикинсиз, ;изми? (У шундай деб юборади-ю. Ортидан ўзи ;ижолат чекиб кетади).
Комила: Йў;, ра;мат. Мен фолга ишонмайман...
Лўли хотин: Ундай деманг, синглим, “Фолбинга ишонма, фолсиз юрма” дейишади.  Чакки ;иласиз, ишонмай. “Шамол бўлмаса – теракнинг учи ;имирламайди”, ;айме? 
Сабо;ат: ;а-я, келаверинг, Комилахон, сиздан нима кетади. Бир кўриб ;ўяди-да. ;о; ишонинг, ;о; ишонманг...
Сабо;ат билан лўли хотин Комилани ;истаб-;истаб охири фол очишга  кўндиришади.
Лўли хотин эса ;улай фурсатдан фойдаланиб, Комиланинг кафтига ;араб унинг ;исматидан сўзлаб бера бошлайди.
Лўли хотин: Шу десангиз, ;изим, нима дейишга ;ам ;айронман, ишингиз чато;-ку. Сиз фарзанд кўраркансиз-у, биро; ча;ало;ингизни кўрмас экансиз...
Фолбиннинг гапларини ди;;ат билан тинглаб ўтирган Комиланинг ранг-рўйи бирдан о;ариб кетади...Кўнгли бе;узур бўлиб, ўзини аранг тутиб олади...
;обил уйга кириб келади. Комила дераза ёнида ўй сўриб ўтиради. У куёвини кўриб ўрнидан туради. Хотинининг о;ариб кетганини кўрган ;обил Комилага.
;обил: Комила, тинчликми? Рангингизда ранг йў;. Кайфиятингиз ;ам бузилган. Сизга нима бўлди? О;риб-нетиб ;олмадингизми?
Комила: Тинчлик, тинчлик, ;обил ака. Хавотирланманг. Мен.., ўзим.., шунчаки...
;обил: Йў;, мени алдаманг, Комила. Ростини айтаверинг. Бирор нарса бўлдими ўзи? Гапирсангиз-чи, ахир, одамнинг юрагини тоширмай.
Сезгир эрига бор гапни айтиб бермагунча барибир ундан ;утила олмаслигини билган Комила охири ;обилга бўлиб ўтган во;еани сўзлаб беради.
Комила: Бу гапни сизга айтмай-ла ;ўя ;олай деган эдим. Айтишга ;ам арзимайди.
;обил: Бўлмаса намунча ру;ингиз тушиб кетган? Рангингизда ранг ;олмабди. ;ани, айтинг-чи, нима экан ўша о;изга олишга арзимайдиган гап?
Комила: Ёто;хонада китоб ў;иб ётсам, таш;арида бировларнинг овози эшитилиб ;олди. ;изи;иб ;овлига чи;сам, лўли хотин келиб Сабо;ат опамга фол очиб ўтирган экан. Улар мени ;ам ёнларига ча;ириб, ;ўярда-;ўймай фол очишди. Шундан сўнг...Шундан сўнг...(Шу пайт Комиланинг рангги о;аргандан о;ариб, жунжикиб кетади) .
;обил: Хўш, уё;и нима бўлди, уё;и?
(Комила эса индамай туради).
;обил: Сизга нима бўлди, Комила? Гапиринг, гапираверинг, уё;и нима бўлди (дейди туто;иб).
Комила: (дуду;ланиб): Айтолмайман...
;обил: Нимани айтолмайсиз? Нима гап ўзи? Тузукро; тушунтириб гапирсангиз-чи бундо; бир?
Комила: У менга “;из ту;аркансиз-у, лекин сизга болангизни кўриш насиб этмас экан” деди...
;обил аввалига бу гапнинг маъносига тўла тушунмайди. “Бу нима дегани” деб ўзига ўзи савол беради. Кейинчалик бу гапларнинг ма;зини ча;иб кўргандан сўнг, беихтиёр сесканиб кетади...Биро; ;аяжонини рафи;асига сездирмайди. Аксинча ўзини ;ўлга олади...
;обил: Бекорларни айтибди. ;аё;даги фолбинларга ишониб юрасиз-а. Одам деганлари ;ам шунчалар содда бўладими? Фолга ишонмас эдингиз-ку. На;отки кўча-кўйда сан;иб юрган ўша бир лўли хотиннинг гапларига ла;;а тушиб ўтиргансиз? ;ўйинг-ге...
;обил шундай дея ;еч нима бўлмагандай ўрнидан бепарвогина туриб, тамаки чекиб келиш учун таш;арига чи;иб кетади.
5-кўриниш
Ярим тун. Комилаларнинг ёто;хонаси. Каравотда эр-хотин ётишади. Иккаласи ;ам бедор. Биро; ухламай ётганликларини бир-бирига билдиришмайди.
;обил (хаёлан): Деразадан тушиб турган ой нурида унинг кўзлари кўрсатилади). Эй, Худо! Бизларни намунча синайверасан? Бошимизга яна ;андай кулфатлар солмо;чисан. На;отки шу гап рост бўлса?! Йў;, йў;...Бўлиши мумкин эмас...
На;отки мен чиндан ;ам жажжи ;изчам билан якка-ёл;из ;олсам бу оламда? Болам катта бўлиб, аям ;ани деб сўраса, унга нима деб жавоб ;айтараман? Да;шат! Йў;, йў;. Худо са;ласин.
Шундан сўнг у ётган жойида калима келтиради... “Ла илла;у иллала;у Му;аммадан расулилла;, Худо бир Му;аммадур Расул бар;а;”
;обил: (давом этиб) Олло;им! Ўзинг мадад бер. Умр йўлдошимни ўз пано;ингда асра! Кимнингдир жони керак бўлса, мана, меникини ола ;ол. Боламни онасидан айирма! Мен бундай жудоликни кўтаролмайман....
Шундан сўнг кадрда Комиланинг юзи кўрсатилади. У ;ам ичида Худога илтижо ;илиб ётади.
Комила: (ичида): Эй, парвардигорим! Иш;илиб ;ўшганим билан ;ўша ;арит. Боламизни етим ;илма. Фарзандимиз ;из бўлса, ;еч бўлмаганда уни бало;ат ёшига етказиб олишимизга изн бер. Кейин истаган чо;ингда жонимни олсанг розиман. Фа;ат онамнинг ;исматини бошимга солма! Фав;улодда бахт бериб ;ўйиб, на;отки уни дарров тортиб олмо;чи бўлсанг? Ўзинг шаф;ат ;ил. Истасанг мени бирон бир дардга гирифтор ;ил. Фа;ат...
Шундан сўнг яна ;обил кўрсатилади.
;обил: Истасанг мени бирон бир дардга гирифтор ;ил. Фа;ат Комиламни омон ;олдир. ;о;ласанг бир умр бир-бурда нонга зор ;ил. Фа;ат Комиламни омон ;олдир. Майли, мени истаганча ;ийна, менга азоб бер, лекин Комиламни, ту;илажак боламни ўз пано;ингда асра! Ўзингнинг ра;минг келсин.
6-кўриниш
Комиланинг эшиги. Келин-куёв эрталаб туриб ювинишгач, ;еч нима бўлмагандай нонушта ;ила бошлашади. Уларнинг юзларидаги табассумда ;ам, узу;-юлу; су;батларида ;ам сохталик борлиги я;;ол сезилиб туради. ;обил пиёладаги чойини ичиб, ўрнидан туради-да, кўзгуга ;араб галстугини ўнглай бошлайди. Сочини тарайди. Биро; у дарсга кетаётиб рафи;асига нима деб чи;иб кетишини билолмай иккиланади... Ни;оят... ўзини ;ўлга олиб томо;ини ;иради.
;обил: Комила, хо;ласангиз бугун бир ша;ар айланиб келамиз. Дарсдан ;айтишимга тайёр бўлиб турсангиз, олиб кетаман.
Комила: (ўртадаги уй;айсизликни силли;лаш учун) Ростдан-а? Майли, ;обил ака, ;аё;;а олиб борасиз. Уч-тўрт кундан буён ўзим ;ам дарсга бормай анча зерикиб ;олган эдим.
;обил: Бобур номли театр ёнидаги фаввора ёнида кечки сал;инда бир-икки соат сайр ;илиб келамиз.
7-кўриниш
;обил машинасини миниб кўчага чи;ишга улгурмасдано; яна ;алиги “башорат” ёдига тушади. Унинг кўнгли бе;узур бўлиб ;айт ;илиб юборай дейди. Ранги девордай о;ариб кетади. Машина чамбарагини тутиб турган ;ўллари о;иста титрайди.
;обил: Аста;фурулло, аста;фурулло (дея ;айта-;айта калима келтиради).
8-кўриниш
;обил дарсда ўтиради. Унинг хаёлидан яна ўша маъшум башорат ўтади. У лекцияга ;ам ;уло; солмай васваса бўлиб ўтиради... ;аршисида лўли фолбин пайдо бўлиб ;алиги башоратни ;айта-;айта такрорлайверади (ва;имали овозда, акс-садо билан  тасвирланади)...
9-кўриниш
Орадан бир ;афта ўтади. Комила у ё;да, ;обил бу ё;да ўз ё;ида ковурилиб, нари бориб бери келишади.
;обил: На;отки пешонам шунчалар шўр бўлса?! Йў;, йў;. Са;лайдиган Олло;нинг ўзи бор-ку. Унга кечаю-кундуз ялинаман, ёлбораман, илтижо ;иламан. Комиламга умр сўрайман. Тунлари билан ухламай чи;ишга ;ам тайёрман. Керак бўлса Комиланинг кўзи ёрийдиган кунга ;адар бетўхтов илтижо ;илиб чи;аман. Биз албатта бахтли бўламиз. Болаларимиз кўп бўлади. Уларга тўйлар ;иламиз. Фарзандларимизнинг болаларини ;ам кўрамиз.
КАДР ОРТИДАН МАТН:
(;обилнинг каравотда ётган жойи кўрсатилади).
“Фолбининг о;зини шамол олсин. ;утлу; уйдан таш;ари ;илсин. Комила билан ча;ало;ни Олло; ўз пано;ида асрасин!
;а, ;обил кечаю-кундуз Олло;га илтижо ;илишдан чарчамайди. Керак бўлса у хотининг кўзи ёрийдиган кунга ;адар тўхтовсиз ибодат ;илиб чи;ади. Токи Олло; унинг илтижоларини эшитсин. Севгилисига ра;м ;илсин.
Билмадим, ;а;рамонимизнинг бунга ;удрати етармикин? Унинг иродаси кучлими? Ёки дунёнинг ишлари олдида у шунчалар ожизми? Буни энди ва;т кўрсатади. Ва;т – олий ;акам. Зеро бугунги тундан тортиб Комиланинг кўзи ёрийдиган кунгача роппа-роса уч ойу уч кун ;олаётган эди...”
26-;ИСМ ТУГАДИ
27-;ИСМ
1-кўриниш
Куз келган. Теракларнинг шапало;-шапало;дай ;ўн;ир-сари; тусдаги япро;лари ерда ястаниб ётади. Кузги шамол эсиб, баргларни уё;дан-буё;;а учиради. Баъзан ём;ир ё;иб, баъзан офтоб чи;иб кетади. Ма;суднинг ;изи Гуландом мактабдан уйга кетиб боради. Шу пайт унинг ёнига бир хорижий машина келиб тўхтаб, ичидан икки барзанги йигит сапчиб чи;иб, Гуландомнинг о;зини димлаб машинага ўтказиб, олиб ;очиб кетишади. Буни кўрган Гуландомнинг синфдошлари Ма;судларнинг уйига ;араб чопиб кетишади...
2-кўриниш
Уч-тўрт ;из ;ансираб-;ансираб ма;судларникига кириб келишади.
;изларнинг ;овлига ўпкаси шишиб кириб келганини кўриб Дилфуза ичкари уйдан отилиб чи;ади.
Дилфуза: (;изларнинг кўзига ;араб). Нима бўлди? Гуландомга нима ;илди?
;излардан бири: Дилфуза ая, Дилфуза ая, Гуландомни бировлар ў;ирлаб кетишди...
Дилфуза: А! (ба;иради) Нима дединг. Ў;ирлаб кетишди. Ким? ! ;аё;;а?!
Иккинчи ;из: (;ансираб) билмадим. ;аё;дандир бир машина келди-да, ундан иккита эркак киши тушиб, Гуландомнинг о;зини ёпиб, машинага солиб, олиб ;очиб кетишди...
Дилфуза: Вой, дод, энди нима ;иламан! Ким бор, одамла-а-р! Нималар бўлаяпти ўзи? ;изимни ким олиб ;очиб кетди экан?! Эй, Худо, мен сенга нима ёмонлик ;илган эдим?! ;айси гуно;ларим учун мени бунчалар та;;ирлаяпсан? Вой,  шўрим, уйим куйди-ку! (Шум хабарни эшитиб тошдай ;отиб ;олган Ма;судга ;араб). ;ой, дадаси, нега ;л;;ан ;ози;дай  индамай  турибсиз. Тезро; бирон нарса ;илсангиз-чи! ;изимни ўлдириб-нетиб ;ўйишмасин та;ин...;аф, сад;аи ота кетинг-ге! Комилангизни ў;ирлаб кетган бўлганларида ;озир бу ерда ;ўл ;овуштириб ўтирмаган бўлардингиз. Э;, биттаю-битта ;изим-а! Вой, дод, ахир у ;али ;из бола-ку! Вой, шўрим, энди нима ;иламан?! (Дилфуза шундай дея уввос солиб, тиззаларига уриб йи;лайди).
Ма;суд бироз ўзига келиб:
Ма;суд: Бўлди, Дилфуза, бас ;ил йи;ини. Ўзим шундо; ;ам жи;ибийрон бўлиб турибман. Мен нима ;илай, ахир? Гуландомнинг ;аердалигини билмасам... (унинг лаблари о;ариб, титрайди).
Шу ла;зада телефон жиринглаб ;олади. Трубкани Ма;суд олади.
Ма;суд: Лаббай, эшитаман!
Нотаниш одам: Алло, бу Ма;суд Ва;обовми?
Ма;суд: ;а, ўзингиз ким бўласиз?
Нотаниш овоз: Менинг кимлигимни билишингиз шарт эмас!
Ма;суд: Бўлмаса бизникига нега ;ўн;иро; килаяпсиз? ( дейди бироз аччи;ланиб).
Нотаниш одам:  ;ай-;ай, ўпкангизни босинг, акахон. Мен билан бундай о;ангда гаплашманг-а. Афсусланиб юрманг кейин та;иин.Агар ;изингизнинг жонидан умидингиз бўлса...
Ма;суд: А! Нима дединг, абла;! ;изинг дедингми? У ;аерда ;озир? Сен кимспн ўзи?
Нотаниш одам: Мен-ми? Мен... балки бўл;уси куёвингиз бўларман...
У шундай дея хо;олаб кулиб, трубкани ;ўйиб ;ўяди. Ма;суд эса телефон дастагини ушлаб олиб, ;адеб унга “пуф-пуф”лайди. Трубкадан эса “ту-у-у” деган товуш эшитилиб туради. Эрининг телефонда нотаниш одам билан гаплашаётганини ва;има билан тинглаб турган Дилфуза телефон дастагини эрининг ;ўлидан тортиб олади.
Дилфуза: Алло, алло, жавоб бер! ;анисан? Кимсан ўзи? ;ани менинг ;изим?! Унга нима бўлди? У тирикми ўзи? Нега индамайсан? Жавоб бер! Номард. Ушлаб олсам, со; ;ўймайман! ;изимга бирон нарса бўлса кўзларингни ўйиб оламан! (Телефон дастагидан эса ;амон “ту-у-у” деган товуш эшитилиб туради)...
3-кўриниш
Ма;судларнинг хонадони. Орадан ярим соатча ва;т ўтган. Ма;суд сўрида юрагини чангаллаб ўтиради. Дилфуза айвонда йи;лаб ўтиради. Уй ичидагилар уларнинг атрофида парвона. Шу дам яна телефон жиринглаб ;олади. Бу сафар телефонни Дилфузанинг ўзи олади.
Дилфуза: Алло, алло! Кимсан? Биздан нима истайсан? ;изим ;ани! Биро; телефондан аёл кишининг овози эшитилади.
Аёл: Алло, бу Ва;обовларнинг уйими?
Дилфуза аёл кишининг овозини эшитиб бироз ўзига келади.
Дилфуза: ;а-;а, сиз ким бўласиз.
Аёл: Мен наркология диспансеридан ;ўн;иро; ;илаяпман. Ўзингиз ким бўласиз. Менга Шохру; Ва;обовнинг ;ариндош-уру;ларидан биронтаси керак...
Дилфуза (кўзлари олайиб): Бу  мен... Шохру;нинг онаси бўламан. Ў;лимга нима бўлди? Ў;лингиз о;ир а;волда ётибди. У ;аддан зиёд ми;дорда гиё;ванд модда истеъмол ;илган... Зудлик билан етиб келмасанглар кеч бўлиши мумкин...
Шум хабарни эшитиб, Дилфузанинг ;ўлидан трубка тушиб кетади... (У а;лидан оза бошлайди). Ортидан Ма;суд трубкани олади. ;уло;ига тутиб, юрагини чангаллаб ерга йи;илади...
Дилфуза ерга ётиб олиб юмалаб-юмалаб, тупро;;а беланиб йи;лайди. Ма;суд ерда бехуш ётади. 
Хизматкорлар, уй ичидагилар васвасага тушиб уё;дан-буё;;а югуришади. Биров “тез ёрдамга” ;ўн;иро; ;илса, кимдир дори олиб Ма;суднинг ёнига югуради. Машраб бўлса акасининг кўкрагини у;алайди. Сиёвуш эса отасининг оё;ларини ушлайди. ;амманинг рангги о;ариб кетган. ;ий-чув бошланган.
Бернора, хизматкорлар Дилфуза билан овора. У ;аммани итариб юбориб, ўрнидан туриб кетиб бир нималар деб алжирайди. Баъзан кулиб, баъзан аю;аннос солади. Унинг сочлари тўз;иган, кўзларига эса ;ип-;изил ;он тўлган.
Дилфуза: ;изим...;изим...Гуландом ;ани? ;ани деяпман (кимдандир сўрайди йи;ламсираб). Шохру;, Шохру;! (ба;иради)...У ўлиб ;олди. Ишонмайсизларми? (чор атрофга ;арайди). У шундай дея шара;лаб кулиб юборади. О-о, нега ўларкан? Бекорларни айтибсиз. У тирик. Шохру; ўлгани йў;! (йи;лайди) Гуландом ўлган! ;а-;а, Гуландом ўлган! Ишонмайсизларми? Шохру;ни бўлса ў;ирлаб кетишган (хохолаб кулади).
Вой, дод! Ёл;он! ;аммаси ёл;он! Болаларим тирик, улар со;-саломат! Гуландом уйда...ухлаяпти...Шохру; бўлса айланиб келгани кўчага чи;иб кетган. Билдингизми? Йў;, йў;! Улар ўлгани йў;. Мана мен, мен жон берганман. Мен ;азо ;илганман. Болаларим эса тирик...;а-;а, тирик...
Дилфуза мана шундай ай;аш-уй;аш гапларни тез-тез такрорлаб, йи;и аралаш кулиб, кулгу аралаш йи;лаб фарёд ;илади. Шундан сўнг у сарпойчан кўча тарафга югуриб чи;иб кетади. Хизматкорлар унинг ортидан югуришади. Кўчадан аранг тутиб келишади...
Бироздан сўнг бир эмас, иккита “тез ёрдам” машинаси “чин;ириб” етиб келади ва иккаласини ;ам касалхонага олиб кетади...
27-;ИСМ ТУГАДИ

28-;ИСМ
1-кўриниш
Комилаларнинг эшиги. Комила Шафоат хола билан гаплашиб ўтиради. Нариги эшикда рўй берган кулфатлар Комилага ;ам ёмон таъсир ;илади. Бирдан Комиланинг бели ушлаб ;олади.
Комила: Имм-м. (У ;ўллари билан белини ушлаб инграй бошлайди).
Шафоат хола: ;изим, сизга нима бўлди? ;аерингиз о;рияпти? Белингизми?
Комила: (паст овозда) ;а.
Шафоат хола: Бўлмаса тўл;о; бошланиб ;олибди-да, ;изим. Майли сабр ;илиб туринг, ;аммаси яхши бўлади. Худо хо;ласа осонгина бўшаниб оласиз. Мен ;озир исси;;ина чой дамлаб келаман. Сиз каравотингизда ётиб туринг. (Шафоат хола Комиланинг ётишига ёрдамлашади). Комила эса ё ётишини, ё ўтиришини билмайди, ;ийналади. О;ри;;а дош беролмай, уйнинг у бурчидан, бу бурчига бориб келади...
Бу орада Шафоат хола Комилага ;айно; бодом  чой дамлаб келиб, исси;-исси; ичиради. Бироздан сўнг у пича ўзига келгандай бўлади.
Шафоат хола: Сал ;ўйиб юбордими, ;изим.
Комила: ;а,  бироз ;ўйиб юборди. Сизни ;ам ;ўр;итиб юбордим-а, хола?
Шафоат хола хонадаги соатга бир ;араб ;ўяди.
Шафоат хола: Келинг бўлмаса, ;ўйиб юборганида жиндек ётиб дамингизни, олволинг. Сиз ётиб туринг. Мен бўлса дарровгина ов;атга уриниб юборай. Кучлиро; ов;ат емасангиз бўлмайди.
Сўнг Шафоат хола жиндеккина гуруч солиб палов дамлай бошлайди.  Бу орада Комиланинг тўл;о;и яна уч-тўрт марта ушлаб, ;ўйиб юборади.
Шафоат хола (соатга ;араб): ;али бироз борга ўхшайди. Яхширо;  етилсин. Ту;ру;хонага дурустро; пишириб бормасак бўлмайди. Уё;дагилар бироз ;ийнаб ;ўйишлари мумкин.
;обил бу пайт таш;арида машинасини тайёрлаб туради...
Бирдан ичкаридан яна “о;-во;” деган товушлар эшитилади. Комиланинг аъзои-баданидан ;ора тер сизиб чи;ади. У белини ушлаганча, инграйди.
Комила: Вой, жоним-ей, ойижоним, холажоним. О;-о;!!!
Бу пайтгача Шафоат холанинг оши ;ам пишиб ;олади. У Комилага алдаб-сулдаб ош едиради. Ор;асидан босиб-босиб бодом чой ичиради...
Ойбарчин опа, Гуландом, Васила опаларнинг арво;лари ;ам шу ерда. Улар худога илтижо ;илиб, ;изи Комилага о; йўл сўраб тинмай дуога ;ўл очишади. Улар пичирлаб Комилага дам солишади. Биро; овози эшитилмайди ва ;еч кимга кўринмайди. (Улар фа;ат томошабинга кўринади).
Ва;т ўтган сайин Шафоат хола ;ам хавотирлана бошлайди. Бот-бот соатга ;араб туради. Тўл;о; ораси тобора кичрайиб, озайиб боради. Ни;оят у таш;арига чи;иб ;обилни ча;иради.
Шафоат хола ертўлага тушиб бир ликопча ун олиб чи;ади. Уни Комиланинг бошидан ўгириб, токчага ;ўйиб ;ўяди. Ўзи таш;арига чи;иб ;обилни ча;иради.
Шафоат хола: ;обилжон, ў;лим. Келаверинг энди, ту;ру;хонага борадиган ва;т ;ам бўлиб ;олди...
2-кўриниш
Мардон аканинг эшиги кўрсатилади. Бу ерда Шохру;га аза очилган. Келди-кетди, йи;и-си;и авжида. Мар;умни пешиндан кейин чи;аришади. Шохру;ни дафн этиш маросими ў;тин-ў;тин кўрсатилиб туради. Бу орада Тошкентдан яна Севара, ;айна-;айнотаси, куёви етиб келишган...
3-кўриниш
Ту;дириш хонаси. Комилани ;илдиракли каравотда ўша хонага олиб киришади. У тўхтамай инграйди. Биро;, доянинг эркак киши эканлигини кўриб, ;ижолатчиликдан Комиланинг тўл;о;и ;очиб кетади. Орадан яна бироз ва;т ўтади. Лекин тўл;о; ;еч бошланмайди. Шунда врачлар унга тўл;о;ни кучайтирувчи у;ол беришади. Зум ўтмай Комила яна инграй бошлайди.
Комила: Вой, жоним, вой, жоним, вой, дод! Ойижо-о-н! Ойижо-о-н!
;амшира: Ба;ирманг, ба;ирманг, ёмон бўлади, синглим. Жим ётинг. Кучанинг, ичингизга кучанинг. Чу;ур-чу;ур нафас олиб кучанаверинг. ;аммаси яхши бўлади. ;озир-ла ту;иб оласиз...
;амшираларда бири Комиланинг ;он босимини ўлчайди. Бири унга укол ;илади. Игорь Васильевич эса ту;диришга шайланиб туради.
Комила: (боягидай инграйб етади) Ойи, ойижон, жон ойи! Вой, худойим-ей, бўлак ту;майман. ;айданам эрга тегдим-а. Вой, дод, ўлиб ;оламан! Бош;а чидай олмайман, ойижо-он, ойи! Олло;им, ўзинг мадад бер. Менинг боламни ўз пано;ингда асра!
;амшира: Бўлди, бўлди, ўзингизни босинг. Мана, ;о-зир-;о-зир... Кучанинг, ;ани, яна, яна, яна...
Комила ;ора шалто;;а тушиб кетади.
Комила: Йў;, мен ту;олмайман, ту;олмайман (дея ба;иради). ;мм, ;мм...Шу пайт бу хонада ча;ало;нинг йи;иси янграб кетади...Доя ча;ало;ни икки ;ўлти;часидан тутиб Комилага кўрсатади.
;амшира: Ў;ил ;улу; бўлсин, синглим...Шу ерда Комила ча;ало;;а бир ниго; ташлаб ;ушидан кетади...
4-кўриниш
Ту;ру;хона. Пастда ;обил билан Шафоат хола туришади. Ичкаридан ;амшира ;из югуриб чи;ади.
;амшира: Суюнчи беринглар, суюнчи...
Шафоат хола: Нима ту;ди?
;амшира: ў;ил, ў;ил, ;ани отаси?
Шафоат хола: ;обилжон, ука, суюнчи беринг энди, мана ота бўлиб ;ам ;олибсиз.
Биро; ;обил индамай туради. У анчагача ўзига келолмай ўйланиб ;олади. Кейин лаблари титраб.
;обил: Комила-чи, унга нима ;илди?
;амшира: (кулиб) комилангиз полвон ;из экан. Индамай-ла ту;иб олди. ;ани, энди, суюнчисини чи;аринг-чи, куёв бола. Ў;илчангизга атаганингиз бордир?...
;обил шундан сўнг чўнтагини ковлаб битта юз доллар чи;ариб, ;амширага узатади беради. Бироздан сўнг ;алиги ;амшира уларни бинонинг ор;а тарафига ўтишини айтади.
;обил билан Шафоат хола иккинчи ;аватдаги деразага тикилиб туришади. Шу пайт ;амшира ча;ало;ни деразадан кўрсатади.
Шафоат хола: Вой-ей, намунча ширин бу ча;ало;. Умрини берсин...Вазни ;анча экан, ;изим.
;амшира: Уч килою уч юз!
Шафоат хола: (;обилга ;араб) Ў;-ху, алпомиш-ку, алпомиш... ;обил эса ичи-ичидан ;увонаётган бўлса-да, лекин шодлигини яширишга уринади. Ичида “Олло;га шукур, олло;га шукур”, деб калима келтиради.
(Ча;ало;нинг юз-кўзи катта планда кўрсатилади)
5-кўриниш
Касалхона. Ма;судни реанимация хонасидан ало;ида палатага олиб чи;ишади. ;амширалар ;илдиракли аравага ёт;изиб олиб кетаётгани кўрсатилади.
6-кўриниш
Ру;ий касалликлар шифохонаси. Аёллар палатаси. Бир хотин бурчакда тиззаларини ;учиб ўтиради. Бош;аси сочларини ёзиб, ўйинга тушади. Бири йи;лайди. Бири кулади. Иккитаси бир-бири билан бў;ишаётган бўлса, бош;аси болишни бола ;илиб олиб унга алла айтади. 
Дилфуза бироз босилиб ;олган. Унга тез-тез тинчлантирувчи укол ;илиб туришади. Эгнига тинчлантирувчи либос кийдириб ;ўйилган. Унинг кўзлари катта планда кўрсатилади. Улар шунчалар нурсизланиб кетганки, гўё уларда ;аёт акс этмайди. Ниго;ида ;андайдир бир сову;лик, йў;лик мужассам. Юзлари сўл;ин, сочлари тўз;иган. Аввалги чиройидан асар ;ам ;олмаган...
7-кўриниш
Мардон аканинг ;овлиси. Бу эшикдан ;аличага йи;и-си;и овозлари аримаган. Фоти;ачилар келиб кетиб туришади. Бирдан телефон жиринглайди. Трубкани Севара олади.
Севара: Эшитаман, лаббай!
Нотаниш овоз: ;изингиз Гуландомни тирик кўрайлик десангизлар, биз айтган товон пулини тўлашингизга тў;ри келади.
Севара: Алло, алло! Ким бу гапираётган. Гуландом дедингизми? У ;аерда ;озир?
Нотаниш овоз: ;изингиз бизнинг ;ўлимизда. У тирик.
Севара: (овози титраб) Буни биз ;аердан биламиз...
Нотаниш овоз: Мана, мар;амат, унинг овозини эшитишингиз мумкин.
Шу пайт гўшакнинг нариги тарафидан Гуландомнинг овози эшитилади.
Гуландом: Ая, аяжон (дея йи;лаб юборади).
Севара: Гуландом, бу ўзингмисан?! Мен Севара амманг бўламан. Сенга ;еч нима ;илишмадими? Со;-саломатмисан. ;озир ;аердасан?
Кадрда го; телефоннинг у тарафи, го; бериги тарафи тез-тез алмаштирилиб кўрсатилиб турилади. Гуландомнинг ;ўл-оё;и бо;ланган. (Трубкани унинг ;уло;ига безорилардан бири тутиб туради).
Нотаниш овоз: Бизни тушиндиларингми? ;анча тез бўлса шунча яхши. ;изингизнинг ба;оси ўн минг доллар. ;ачон, ;аерда учрашишимизни кейинро; айтамиз...(Шу ерда телефон узилиб ;олади).
Севара ;ўлидаги трубкани ушлаганча ;отиб ;олади.
8-кўриниш
Ту;ру;хонада. ;обилнинг ота-онаси, Шафоат хола, Севара о; “Лимузин”да келишади. Бироздан сўнг ичкаридан ча;ало;ини кўтариб Комила чи;иб келади. ;амма уни табриклаб, юзларидан ўпиб, гулдасталар тут;азади. Комила ;ам, ;обил ;ам жуда бахтиёр...
9-кўриниш
Касалхона. Ма;судни йў;лаб Севара билан Машраб кириб келишади.
Машраб: Ассалому алайкум, ака. Тузук бўлиб ;олдингизми...
Ма;суд: Ваалайкум ассалом...Тузук, ра;мат. Ўзингнинг ишларинг яхшими? Уйдагилар тинчми?
Севара: Худога шукур, рангингизга анча ;он югуриб ;олибди, (деб елкасини силаб-силаб ;ўяди). Набира ;уллу; бўлсин энди...
Ма;суд: Нима дединг? (тез ;арайди).
Севара: Сизга ;увониш ;ам, ташвишланиш ;ам мумкин эмас деганларига индамай турган эдик. Комилангиз ў;ил ту;иб олди.
Ма;суд: (суюниб) Ростданми? ;а, ;айрият, ;айрият. Ўзи тузукми, иш;илиб?
Машраб: Набира ;уллу; бўлсин, ака (деб уни ;учо;лаб табриклайди)...
(Шу ерда овозсиз тасвир берилади. Ака укалар анчагача гаплашиб ўтиришади).
10-кўриниш
Комиланинг уйи. Комила ча;ало;ини эмизиб ўйланиб ўтиради. Кўзларида ёш. У отасининг бошига тушган кулфатлардан азият чекади. Кўзларига ёш олиб бола эмизиб ўтирган Комилага кўзи тушган Шафоат хола уни юпатади.
Шафоат хола: ;ўйинг, Комилахон, ;адеб эзилаверманг. Сизга си;илиб бўлмайди. Эмизиклисиз-а. Сутингиз ;очиб кетиши мумкин. ;еч бўлмаса мана бу гўдагингизга ра;мингиз келсин. Унда нима гуно;, ахир. Ўзингизни ;ўлга олинг. Мана кўрасиз, бу кунлар ;ам ўтиб кетади. Дадангиз яхши бўлиб ;олади. Сиз ;али ёшсиз. Бутун умрингиз олдингизда. ;озирдано; ўзингизни уринтириб олсангиз, кейин болаларингизга ким ;арайди. Сиз энди ўзингиздан ;ам кўра кўпро; фарзандингиз камолини ўйлашингиз керак.
11-кўриниш
Касалхона. Ма;суднинг палатаси. Севара, машраб, Ма;суд гаплашиб ўтиришади.
Ма;суд: Севара. жиянинг Гуландомдан хабар бўлмадими? Кеча тушимга кириб ;олибди...
Шу ерда Машраб билан Севара бир-бирига ;араб олишади.
Севара: Ака, бу ;а;да ўзингиз биринчи бўлиб гап очганингиз яхши бўлди. Биз боядан бери ;андай бошлашни билмай ўтирган эдик. ;алиги одамлар телефон ;илишди. Гуландом со;-саломат экан. Улар фа;ат катта ми;дорда товон сўрашаяпти...
Ма;суд: ;анча экан ўша товон?
Машраб: Ўн минг доллар...
(Шу жойда Ма;суд бироз ўйланиб ;олади).
Ма;суд: (бошини ;ашлаб). Нима ;ам ;илар эдик? Майли албатта розиман. ;изимни эсон-омон ;айтариб олсам бўлгани. Яна нималар дейишди?
Севара: Бўлак ;еч нима дейишгани йў;. Учрашув куни ва жойини кейинро; айтамиз дейишди...
12-кўриниш
Комиланинг хонадони. Ча;ало;ни йў;лаб унинг курсдош дугоналари бирин-кетин кириб келишади. ;ўлларида сов;а-саломлар. Комила ;изларни кўриб ;увониб кетади.
Комила: вой, келинглар, келинглар. (Улар билан ;учо;лашиб кўришиб, ме;монхонага таклиф этади).
Мало;ат: Комила, ў;лингнинг исмини нима ;ўйдиларинг?
Комила: Фаррух.
Мадина: Фаррух дедингми? Намунча ширин от топдинглар?
Собира:  Жуда чиройли исм экан. Менга жуда ё;ди.
Мадина: Гуво;нома олдингларми?
Комила: ;а, ту;ру;хонадан олиб тушишдан олдин ;обил акам ёздириб келди. Ўша куни мулла олдириб келиб, ;уло;ига озон ;ам айттириб ;ўйдик...   
Мадина: Жижингни олиб чи;-чи, бир кўриб ;ўяйлик уни. ;ўр;ма кўзимизни теккизиб ;ўймаймиз ча;ало;ингга.
Собира: ;а-я, олиб чи;. Биз ахир гўдакни кўргани келганмиз. Кўрманамиз ;ам бор унга. ;ани, кимга ўхшар экан, бир кўрайлик-чи (дейди олма еб ўтириб). Бу орада Шафоат хола ме;монларга дастурхон ёзиб бўлган.
Замира: Кимга ўхшар эди. Ота-онасига ўхшайди-да. (;излар “гур” этиб кулиб юборишади. Комила ;ам дугоналарининг гапига солиб ичкаридан жижисини олиб чи;ади).
Гулче;ра: (;ўлига олиб). Вой-бу, намунча ширин бу ча;ало;? Комиланинг ;уйиб ;ўйган ўзгинаси-ку.
Мало;ат: Кўйсанг, Гулче;ра, ;ош-кўзи ;обил акага ўхшаяпти.
Собира: ;ани, менга бер-чи... Йў;, бу бола катта дадасига ўхшабди. ;аранг ;ошларининг ;алинлигини. Тў;рими, тўйда кўрган эдинглар-ку, эсинглардами?
Мадина: Бунинг ;идини ;аранг. Намунча ширин (дея гўдакни ;идлаб-;идлаб олади).
13-кўриниш
Ру;ий хасталиклар шифохонаси. Дилфуза озиб-тўзиб кетган. Ов;атни ;ам яхши емайди. Онасининг ;олидан хабар олиш учун Сиёвуш келади. Улар она-бола касалхона ;овлисидаги ўтиргичда ўтиришади. Дилфуза бир ну;тага термулиб олиб, ў;лига ;арамайди ;ам.
Сиёвуш: Ая, яхши бўлиб ;олдингизми? Мени танияпсизми?
Дилфуза ....
28-;ИСМ ТУГАДИ

29-;ИСМ
1-кўриниш
Ша;ар четидаги му;ташам хонадонлардан бири. Бу ерда Гуландомни ў;ирлаб кетган гуру; аъзолари тўпланишади. О;шом чўкиб ;олган. Чор атрофдан дайди итларнинг улиши эшитилади. Уйнинг иккинчи ;аватидаги ме;монхонада безорилар ичиб-чекиб, айшу ишрат ;илиб ўтиришади. Даврада енгилтак аёллар ;ам  бор. Улар ;унук-;унук, бе;аё ;или;лар ;илишади...
2-кўриниш
Ертўлада Гуландом йи;лаб ўтиради. Туйнукдан тушаётган ой нурида кўзларидан о;аётган ёш кўринади...   
3-кўриниш
Безорилар йи;иладиган ;овли. Балконда икки киши туриб ўзаро су;батлашишади. Уларнинг со;оллари ўсиб кетган, бадбашара. ;ўлларида тамаки. Иккаласи ;ам оё;ида аранг туришади. Тамаки чекиб, уё; буё;;а ;араб тупуришади. Тинмай сўкинишади.
Биринчиси: Худо хо;ласа, Ма;судбойваччадан мўмайгина пул ундириб оламиз. (Пастга ;араб ;унук тупуради). Мана кўрасан, ошна. Ахир унинг яккаю- ёл;из ;изи бизнинг ;ўлимизда-ку...
Иккинчиси: Билмадим, о;айни. Шундай бўлишига негадир ;еч ишонгим келмай турибди. Ма;суд деганлари катта одам бўлса. Таниш-билиши ;ам ўшанчадир. Иш;илиб ўзимизни ;ўлга тушириб бермаса деб ;ўр;аман...
Биринчиси: Нафасингни исси;ро; ;илсанг, жўра. ;аё;даги гапларни гапирасан? Во;мчи...Ким ;ам ўз боласининг нобуд бўлишига йўл ;ўяр эди. Ма;суд ;ам тентак бўлмаса керак, ;ар ;олда (ижир;аниб кулиб ;ўяди). Арзанда ;изини со;-саломат ба;рига ;айтишини хо;ласа керак. Мана кўрасан, ;аммаси хўжайин айтгандай бўлади. Аввал ;алиги долларларни ундириб олайлик, уё;и бир гап бўлар...
Иккинчиси: ;изнинг отаси касалхонадан чи;ибдими ўзи? Иш;илиб жон таслим ;илмай турсин-да. Хотинини ;ам жинни бўлиб ;олибди дейишяпти, шу ростми?
Биринчиси: ;а, рост, у жиннихонада ётибди экан. Лекин жуда э;тиёткорлик билан иш кўришимиз керак. Яна биронта одам “хит”лаб ;олмасин.
Иккинчиси: Ўзиям режамиз анча чўзилиб кетди. Уни тезро; ни;оясига етказиб ;ўймасак бўлмайди. “Ё пан, ё пропан”.
Биринчиси: Тў;ри айтасан. Хўжайин тайнлаганидай уларга эртагаё; телефон ;илиб, учрашиш жойимизни айтишимиз керак.
4-кўриниш
Ма;судларнинг хонадони. Телефон жиринглайди. Бу гал трубкани Машраб кўтаради.
Машраб: Лаббай, эшитаман.
Каззоб: Яхши, бўлмасам яхшилаб эслаб ;ол. Эртага ша;ар четидаги 46 ча;иримда кутамиз. Гуландомни со;-саломат ;айтариб олайлик десанглар, биз айтган пулни Ма;суднинг ўзи ўша жойга олиб келсин. ;изнинг жонидан умидларинг бўлса, уё; буё;;а мурожаат ;илмаганинглар маъ;ул...
(Машрабнинг ранги о;ариб, девордай ;отиб ;олади).
5-кўриниш
Касалхона. Ма;суд шифтга ;араб ўйланиб ётади.
Ма;суд (ичида): Абла;лар! Улар кимлар экан ўзи? Тутиб олсам, адабини бериб ;ўярдим каззобларнинг...(У ;ўлларини мушт ;илади).
Шу пайт палатага Машраб кириб келади, ва акасига бор гапни айтиб беради.
Машраб: Ака, ;алиги одамлар телефон ;илишди. Учрашиш жойини ;ам айтишди. Фа;ат сизни ўзи келсин дейишди... Сиз бетоб бўлсангиз. Ўрнингизга мен борсам бўлмайдими? Ахир биз бир-биримизга жуда ўхшаймиз-ку...
Ма;суд: ;еч ;иси йў;, Машраб. Мен анча тузукман. Яхшиси ўзим борганим маъ;ул... Сенинг ;аётингни ;ам хавф остига ;ўймо;чимасман...
6-кўриниш
Ша;арнинг бир чети. Ма;суд Шо;ру;нинг “Мерседеси”да безорилар тайинлаган жойга етиб келади. У ерда бир “иномарка” туради. Ма;суд дипломатдаги пулни уларнинг вакилига беради. Унгача Гуландомни ;ўйиб юборишади. ;из шоша-пиша отасининг машинасига ўтиради. Ма;суднинг ранги о;ариб кетган. Гуландом ;ўр;;анидан писиб ўтиради. Сўнг Ма;суд аста босиб келиб машинасига ўтириб, “Мерседес”ни ;айдаб кетади...
7-кўриниш
Орадан бир-икки ;афта ва;т ўтади. Ма;суд ;ариндош-уру;ларининг масла;ати билан новвос сўйиб элу юртга нонушта беради. У ;изини со;-саломат ўз ба;рига ;айтариб олганлиги учун “ис”  чи;ариб юборади.
Ме;монлар кузаб кетгандан сўнг ёто;хонада ёл;из ўтириб Худога илтижо ;илади.
“Эй, Худо! Бизга ;ам ёру; кунларингдан бер, энди. ;айси гуно;ларим учун мени бунчалар та;;ирладинг? Балки бир пайтлар Гуландомнинг уволига ;олганим учун мени шу куйларга солгандирсан? Балким ;аддан зиёд бой бўлиб кетганлигим учун менинг бошимга мана шундай ;аро кунларни ё;дираяпсанми? Аста;фурулло! Ё риз;имни керагидан орти;ро; еб ;ўйдимми? Ё тирикчилигимга ного; харом аралаштириб ;ўйдимми? ;еч нимани тушунолмай ;олдим. Одам боласи шунчалар ;ам метин бўладими? Беш ва;т намозни канда ;илмасам. Бева-бечораларга ;ўлимдан келганча ёрдам берсам. Ота-онамни ;ам норизо ;илган эмасман. Ёмон йўлга юрмадим. Эсимни танибманки, ме;натдан бошим чи;майди...Буё;ига энди ўзингнинг ра;минг келсин. Хотинимга ;ам ўзинг шифо бер. Болаларининг бахтига у ;ам со;айиб кетсин. Йўлдан адашган бу аёлни кечир, унга имкон ;адар эс-хушини ;айтариб бер. Сенинг караминг кенг. Ўзинг ра;мдилсан, Парвардигорим!”.
8-кўриниш
;обил ;айнотасининг ;олидан хабар олиш учун бериги эшикка келади. Унга Сиёвуш пешвоз чи;ади.
Сиёвуш: Ассалому алайкум, келинг, почча.
;обил: Ваалайкум ассалом, Сиёвуш. Келдим. Тинч ўтирибсизларми? Дадам яхши юрибдими. Гуландом ;алай...
Сиёвуш: Ра;мат, почча (кўксига ;ўлини ;ўйиб). Ўзинглардан сўрасак. Комила опамлар, яхши юрибдими. Фаррух катта бўляптими?
;обил: Ра;мат, ука, ра;мат...
Улар ;овлидаги столда ўтириб, чой ичиб су;батлашишади.
;обил: Сиёвуш, ука, гапимни о;ир олманг-ку, менимча сиз ра;матлик Шо;ру;нинг йили чи;;андан сўнг тез уйланиб олишингиз керак. Ойингиз бетоб бўлиб ;олганидан буён дадам ;ам ёл;из бўлиб ;олди. ;олаверса ўзингиз ;ам, Гуландом ;ам ;ийналяпсизлар... Дадамга айтсак, сизга биронта ;из-пиз топиб уйлантириб ;ўйсак...Ёки кўзингиз остига олиб ;ўйган биронтаси борми?
Сиёвуш: (Бироз ;ижолат бўлиб) ;аё;даги тўйни айтасиз, почча. ;озир юрагимга ;ил ;ам си;маяпти. Билмадим, бу ;ашлик юрагимни ;ачонлардир тарк этармикин ўзи? Гапингизда жон бор. Тў;ри, дадам сўнгги пайтларда ёл;изликдан кўп ўйланадиган бўлиб ;оляпти. Синглим Гуландомга ;ам ичим ачишади. Ўзимга ;ам осон бўляпти дейсизми? ;олаверса онам бетоб бўлса. Укам Шо;ру;сиз эса ;овлимиз ;ам ;увиллаб ;олгандай...
;обил: Нима ;ам ;илар эдик? Худонинг айтгани бўларкан. Ўлганнинг ортидан ўлиб бўлмаса. ;аёт давом этяпти, ахир. Сиз ;али ёшсиз. Эндигина хаётга ;адам ;ўяпсиз. Шунинг учун ўзингизни ;ўлга олишингиз керак. Тушкунликка тушманг. Яхши ният ;илиб, орзу-;авас ;илиб яшанг...Уйланиб олсангиз буларнинг ;аммаси ўз-ўзидан йў; бўлиб кетади. ;албингизга ;ам ёру;лик тушиб ;олади. Мана мен айтди дерсиз... (Танаффусдан сўнг). Хўш, ;из истайликми, ё...
Сиёвуш: (Бироз ўйланиб туриб) Почча, ;изга келсак, кўпдан бери кўз остимга олиб юрган бир ;изим бор...
;обил: Унда яна ;ам яхши...Исми нима?
Сиёвуш: Лола. Биз бу ;из билан Тошкентдаа ў;иб юрганимизда танишиб ;олганмиз. Бир-биримизни яхши кўрамиз. У асли самар;андлик...
;обил: Исси;кўлдан бўлса нима ;илибди. Одамлар ;озир Америкадан ;ам келин тушуриб келишаяпти-ку.
Сиёвуш (кулиб): Почча, ўзингиз ;ам олиб ;очишга роса устасиз-да...
9-кўриниш
Универитет. ;обил ;ам, Комила ;ам университетни тамомлашди. Бугун дорилфунунда хайрлашув кечаси бўлаяпти. (Фаррухни уйда Шафоат хола олиб ;олган).
Хайрлашув кечаси ;исман кўрсатилади. ;обил билан Комила ра;с тушишади...
;обил: Комила, Худога шукур, мана ў;ишни ;ам тугатиб олдик. Биз шунча йил отангизнинг ;овлисида яшадик. Бунинг учун ;айнотамга ра;мат. Биро; бизга ;амма нарса му;айё экан деб ўтириб олишимиз ;ам инсофдан эмас. Буё;ига энди ўзимиз ;ам ;аракат ;илмасак бўлмайди. Ахир мен ;ам бир умр ;айнотамнинг эшигида ўтиролмайман-ку. ;олаверса, ;ишло;да ;ариб ;олган ота-онам бўлса.
Комила: (шивирлаб): Майли, ;обил ака, ;аммаси сиз айтгандай бўла ;олсин. Фа;ат дадам бу фикрга нима деркин? Шунча йил яшаб бемасла;ат кетиб ;олсак ;андай бўларкин? Ахир бизга улар шунчадан буён ёрдам бериб келган бўлсалар...
;обил: Тў;ри, тў;ри, албатта. Мен ;ам шуни ўйлаб турувдим. Индамай кетиб ;олармидик. Дадамга ёти;ида тушунтирамиз-да.
Комила: Бироз тура-турсак бўлмасмикин? ;озир дадамнинг бошига мушкул  ишлар тушиб турган бўлса. Уларни ёл;из ташлаб кетсак бўлмас...Дадам Фаррух билан анча овунаётган эди...Биз кетиб ;олсак ;ийналиб ;олмасмикин?
;обил: ;а, гапингизда жон бор. Мен ;ам ;аммасини тушуниб турибман. Дадамнинг бизга ;илган яхшиликларини унутиш одамгарчиликдан эмас. Шундай бўлса ;ам мен ;ам кўп ;атори ўзим уй солсам, бирор иш бошласам, дейман...
29-;ИСМ ТУГАДИ

30-;ИСМ
1-кўриниш
Фар;она бозори. Шафоат хола бешик сотиб олиш учун “Бешик бозори”да юради. У савдолашиб чиройли бешик, тўшакча, кўрпачалар, бешик устига ёпгани махсус жилдлар сотиб олади...
2-кўриниш
Комиланинг ;овлиси. Ма;суд набираси учун сотиб олган турли-туман ;имматба;о сов;а-саломлари билан ;овлига кириб келади. У Фаррух учун чиройли кийим-кечаклар ;ам олиб келган.
Дадасининг келганини кўрган Комила суюниб ўрнидан туради.
Комила: Ассалому алайкум, келинг, дада...
Ма;суд: Ваалайкум ассалом, ;изим. Яхши ўтирибсизларми? Менинг набирам ;ани? ;ани, уни менга олиб келинглар-чи...(Комила ичкаридан Фаррухниолиб чи;ади). ;ани, кел-чи, тойчо;им, кел-чи, оппо; дадангга... Мана бу ўйинчо;лар сенга...(У айвонда турган нарсаларга ;арайди).
;обил: Дада, нима ;илардингиз овора бўлиб. Ахир я;индагина бир арава ўйинчо; олиб келиб берган эдингиз-ку... Яна шунча ;аражат ;илибсиз. Ахир набирангизнинг ;аммаё;и бор-ку...
Ма;суд: ;ўяверинглар. Менинг ;ар куни набира кўраётган ерим йў;. ;олаверса, Фаррух менинг тўн;ич набирам. Онанг тирик бўлганида у ;ам суюнган бўлар эди...
Отасининг укинчли гапларини эшитиб Комила кўзларига ёш олади.
Бу орада Шафоат хола, хизматкор йигит бозордан сотиб олинган бешикни кўтариб кириб келишади. Шафоат хола билан Ма;суд сўрашишгандан сўнг, ;аммаси ме;монхонага кириб кетишади.
3-кўриниш
Ме;монхона. Хонтахта атрофида Ма;суд, Комила, ;обил ўтиришади. Шафоат хола ;ам шу ерда. Улар ов;атланишади. Бироздан сўнг Шафоат хола гап бошлайди.
Шафоат хола: Ма;суджон, мана, набирангизнинг ;ам катта чилласи чи;ай деб ;олди. Ўзингиз тайинлаганингиздек, бозорга тушиб бешик олиб чи;дик. Энди ;изингизни ча;ало;и билан ;ишло;;а – ;удангизникига олиб бориб ;ўймасак бўлмайди. Улар ;ам анча кўз тикиб ;олишди. Санобархон ая ;ар сафар набирасини йў;лаб келганида олиб кетаман деб туриб олади. Ахир уларнинг ;ам Фаррухни кўргиси келади-да. ;олаверса Комилахон ;ам тушган ерида келинлик вазифасини ўташи керак. ;али ;ам ў;иш ба;она анча ша;арда яшашди.
Ма;суд: Тў;ри, гапларингиз тў;ри, опа. Ўзим ;ам бу ;а;да ўйлаб юрган эдим. Ўзимизнигина ўйласак бўлмайди. ;уда-анда олдида ;ижолат бўлиб ;олмайлик. Фаррухз, ахир, уларга ;ам тўн;ич набира. ;удам ;ам Фаррухз билан анча ёзилиб ;олар. Майли, эртага бозор-учарга тушиб ;олган кам-кўстларни олиб, бироз майда-чуйда ;илиб ўзим олиб бориб ;ўйиб келаман. Бира-тўла ;удамдан ;ам хабар олиб келамиз. ;ишло;;а бормаганимга ;ам анча бўлиб ;олди.
Шафоат хола: Сиз ;еч хавотирланманг. Сават-пават, керакли ;амма нарсаларни эртагача ўзим ;озирлаб ;ўяман...Йўл-йўлакай Саодат холамни ;ам олиб олармиз. Отангизнинг уру;идан ўша киши бирга бормаса бўлмас...
4-кўриниш
Орадан бироз ва;т ўтган. ;обилларнинг ;овлиси. Уйда ;обил билан Комила. Фаррух ухлаб ётади.
;обил: Комила, мана ба;ор ;ам келиб ;олди. Эрта-индин дала ишлари бошланиб кетади. Ўтган йили ;ишло; хукуматига ер сўраб ариза ташлаб ;ўйган эдим. Бизга ер ажратишибди. Энди давлатдан жиндек ;арз олсак, ўша ерга пахта экамиз. ;олган пулга беш-ўнта мол сотиб оламан... Молхонамизни кенгайтириб олсак, яхши бўлар эди...
Комила: Ўзингиз биласиз, ;обил ака, “Яхши ният, ёрти мол” дейишади. Ажаб эмас, орзу-ниятларингиз амалга ошиб, ;ишло;имизда тани;ли фермер бўлиб кетсангиз.
5-кўриниш
Ба;ор келиб, дала ишлари бошланиб кетган. ;обил укалари билан далада кечаю кундуз ме;нат ;илишади...Санобархон ая ;ам ў;иллари билан.
6-кўриниш
Комила Фаррухни бешикка белаб, уни сўрида ётган ;айнотасининг ёнига олиб келиб беради. Шокир ота бешик тебратиб ётади. Комила эса ўчо;нинг ўтини ўчириб, ;озондаги ов;атни сузиб, бир лаганчада Шокир отага чой, нон билан олиб келади. ;олганини тово;;а солиб, далага ;араб йўл олади.
Комила: Дада, майли сизлар дам олиб туринглар. Мен далага бориб, тушки ов;атни бериб келай. Фаррухнинг ;орни тў;. Индамай ухласа керак. Ов;атингиз  совиб ;олмай, ўзингиз ;ам тушлик ;илиб олинг.
Шокир ота: Ра;мат, ;изим, умрингиздан барака топинг. Мен Фаррухни тебратиб ётиб тураман. Сиз бемалол далага бориб, ов;атингизни бериб келаверинг...
7-кўриниш
Дала. ;амма дала ишлари билан маш;ул. Комиланинг узо;дан келаётганини кўриб Санобархон ая ў;илларини тушликка ча;иради.
Санобархон ая: ;ув, ана, Комилахон ;ам келаяпти. Бўлинглар, ишни тўхтатиб ювиниб туринглар. ;олган ишни тушликдан сўнг давом эттирамиз.
Комила тупро; йўл бўйлаб ;аммаё;и чанг бўлиб чайлага етиб келади.
Санобархон ая: ;изим, чарчамай келиб олдингизми?
Комила: Ра;мат, ойи, ўзинглар чарчамай ишлаяпсизларми?
Санобархон ая: Ра;мат...;имирлаган ;ир ошибди деганларидек, биз ;ам ;ўлимиздан келганича ;аракат ;илаяпмиз-ку. ;а, айтгандай, дадангиз тузукми? Фаррух-чи?
Комила: Худога шукур...Фаррухни белаб келдим. Дадамлар уни тебратиб ;олдилар...
Улар ов;атланиб бўлишгач, Комила идиш-ая;ларни ари;даги сувда чай;ай бошлайди. Дастурхонни йи;иштириб ;ўйиб яна уйга равона бўлади.
8-кўриниш
Ру;ий хасталиклар шифохонаси. Дилфузанинг а;воли анча ўнгланиб ;олган. Ма;суд кунора хотинининг ;олидан хабар олиб туради. Ма;суд унинг ;олидан хабар олиб чи;иб, бош врач ;узурига киради...
Доктор: (Ўрнидан туриб) Келинг, келинг, Ма;суджон...
Ма;суд: ;еч безовта бўлманг, доктор, ўтиринг, ўтираверинг...Сизга ;ала;ит бермадимми?
Доктор: Йў;, йў;, бемалол...
Ма;суд: (Дуо ;илиб). Ва;тингизни кўп олмайман. Дилфуза Ва;обованинг со;ли;и ;а;ида сўрамо;чи эдим...
Доктор: Ма;суджон, хотинингизнинг а;воли аввалгидан анча яхши. Худо деган одам экансиз. Унинг эс-хуши кундан-кунга ўз ;олига ;айтмо;да. Буни ило;ий мўъжиза деса ;ам бўлади...Бир-икки ;афта ичида уйга рухсат беришимиз мумкин.
;ишло;. ;обилларнинг эшиги. Кечга я;ин бу ерга Ба;ромжон билан Муборакхонлар ташриф буюришади. Улар кўк чучвара ;илиб келишган. Комила Ба;ром акаси билан келин ойисини кўриб ;урсанд бўлиб кетади. У тандирда нон ёпаётган бўлади. Ме;монларни кўриб уларга пешвоз чи;ади ва ;айнотаси ётган сўрига таклиф ;илади.
Ба;ром: Ассалому алайкум, Шокир ота, набира ;уллу; бўлсин.
Муборакхон: ;уллу; бўлсин, ота, набира ;уллу; бўлсин. (У Санобархон ая билан ;учо; очиб кўришади). Сизга ;ам набира ;уллу; бўлсин, ая...
Санобархон ая: Ра;мат, ;изим, ра;мат. Хуш келибсизлар.
Сўридагилар дуога ;ўл очишади.
Санобархон ая: Ўзинглар тинчмисизлар? Яхши юрибсизларми? Ба;одиржон тузук бўлиб ;олдими?
Муборакхон: Тузук, ра;мат. Ўзларингиздан сўрасак. Янги ме;монни ;ийналмай катта ;илаяпсизларми?
Ба;ром: ;обилжон-чи. ;обилжон. Уйда кўринмайдими? ;алиям даладан ;айтишмаганга ўхшайди...
Комила: Ра;мат, Ба;ром ака. Дадамиз укалари билан ;али даладан ;айтишгани йў;... Ба;одир яхши бўлиб ;олдими? Уни бирга олиб келмабсизлар-да.
Муборакхон: У уй пойлаб ;олди. Бор-йў;имиз кўчада. ;ар ;алай кўз-;уло; бўлиб туради.   
Бу орада дастурхон ёзилиб, ме;монлар бир-икки пиёладан чой ичишади.
Муборакхон: Комилахон, эсингизда бўлса бундан бир неча йил аввал бизга бир жуфт сигирингларни ;олдириб кетган эдинглар. Келиб-кетиб турганингларда кўрсатган эдим янги ту;илган бузо;ларни. Улар ;озир сигирлар билан саккизта бўлишди. О;илхонага аранг си;ишаяпти. Бузо;лар ;ам анча катта бўлиб ;олишди. Ўшаларни сизларнинг эшигингизга олиб чи;иб берайлик деган эдик.
Комила: (кутилмаган бу таклифдан ;айратга тушиб). Бу нима деганингиз, келин ойи. Нималар деяпсиз ўзи? Бизни ;афа ;илманг. У жониворларни сизлар бо;иб, сизлар катта ;илдиларинг. Бузо;лар, ;ам сизларникида, энди.
Муборакхон: Йў;, синглим, йў;. Уят бўлади. ;али ;ам шунча йил сут-;ати;ини ичдик. Дадангиз Ма;суд аканинг дастикорига барака берсин. Оиламизни тебратишга анча ёрдам берди, улар. Сут, ;атти;, ;аймо; сотиб, тирикчилик ўтказган кунларимиз ;ам бўлди. ;олаверса Ба;одирга ;илган яхшиликларин учун биз бир умр ;арздормиз. Худога шукур, ;озир бироз оё;;а туриб олдик. Устига устак ;овлини ;ам биз эгаллаб олган бўлсак...
Шокир ота: Ра;мат, ;изим, сизлар яхшиликни биладиган одам экансизлар. Лекин гапларингиз, менимча, ноўрин. Ахир, келиним, ;удам сизларга ёт эмас-ку. ;олаверса сигирларнинг ;орнини силаб, уларга ўт бериб, сув бериб шунча йилдан буён парваришлаб келаётган бўлсангизлар. Улар кўпайган бўлса сизларнинг ;ўлингизда ;ўпайибди. Энди ро;атини ;ам ўзинглар кўринглар-да...
Ба;одир: Гапингизда жон бор, Шокир ота. Шундай бўлса ;ам ;озир битта сигир фалон пул бўлаётган бўлса. ;ар ;олда улар сизларга ;ам орти;чалик ;илмас эди.
Комила: ;ўйинг, Ба;ром ака. Бу гапни бир айтингиз, бўлак такрорламанг, илтимос. Айтганларингизни дадам эшитиб ;олса ;афа бўлади. Жониворлар ;еч бўлмаса Ба;одиржоннинг тўйига ас;отиб ;олар. Бир куни...
30-;ИСМ ТУГАДИ
31-;ИСМ
1-кўриниш
Ру;ий хасталиклар шифохонаси. Дилфуза ётган палата. Ма;суд ;ам шу ерда.
Ма;суд: Уч-тўрт кундан сўнг сенга жавоб беришар экан. (Дилфуза эрини индамай тинглаб ўтиради).
Ма;суд: (давом этиб). Янги шохбекат тарафдан ўн икки сотих ер сотиб олдим. ;озир у ерда усталар ишлашаяпти. Иморатни ёз ичи ;уриб битказиб олишимиз лозим. Шо;ру;нинг йили чи;иши билан Сиёвушни уйлаб олмасак бўлмайди. Гуландоминг ;ам катта ;из бўлиб ;олди. Эрта-индин уни ;ам куёвга узатишимиз керак. Шунинг учун акасини уйлаб-жойлаб турмасак бўлмайди. Тўйни, худо хо;ласа уйда ;иламиз...
2-кўриниш
;урилиш кетаётган ;ашаматли бино кўрсатилади. У ерда усталарнинг ;ўли-;ўлига тегмайди...
3-кўриниш
Ма;суд машинасида кетиб боради. Унинг хаёлидан ;уйидаги ўйлар кечади. “Уйни ;ам-ку бир амаллаб кузгача ;уриб битказармиз. Худога шукур, юпун эмасмиз. ;олаверса Сиёвуш ;ам ёнимга кириб ;олди. Анча-мунча ишни менсиз ;ам битириб ;ўядиган бўлиб ;олди. Биро;, менинг бошимни ;озир бўлак нарсалар ;отиряпти. Бизга энди биронта одам ;изини берармикин? Ўзимча Сиёвушга унинг ;изини олиб берсаммикин, бунинг ;изини олиб берсаммикин дея бош ;отираман. Ўша одамлар энди бизга ўз ;изларини берармикинлар? Бу ;а;да ўйлаб-ўйлаб ;еч ўйимга ета олмаяпман. Куёвнинг онаси овсар экан дейишса нима ;иламан. Арз-додимни кимга айтаман? ;олаверса ўзим ;ам “оппо;” эмасман. Четдан ортириб олган ;изи бор экан, дейишса эшитган ;уло;;а яхши эмас, ;ар ;олда. Э;, оиламизга нима бўлди ўзи? Ота-онамиз даврида ;андай бахтли яшар эдиг-а? Ўша кунларнинг ;ам ;адрига етмабмиз баъзида. Ўзи одам боласининг эси жуда кеч кираркан. Эстикина ёшлигим...;озир ота-онам тирик бўлганларида менга бирор бир йўл-йўри; кщрсатармидилар?”
4-кўриниш
;обилларнинг эшиги. Комила Фарангизни эмизиб ўтиради. ;обил тўшакда дам олиб ётади.
Комила: Бугун дадам тушимга кириб ;олибди. Тан-жони со;микин, иш;илиб? Бир бориб уларни йў;лаб келсаммикин? Дилфуза аямни ;ам бориб кўриб ;ўймадик. У анчадан буён касалхонада ётибди. ;ар ;олда, дадамнинг умр йўлдоши. Укаларимнинг онаси. Гуландом яхши юрибдимикин? Кеннаяларим-чи? ;обил ака, нима ;илсак экан? Бир ша;арга бориб келайликми? Ўзим ;ам дадамни жуда со;иниб кетдим. Фаррухз ;ам уларнинг кўзидан ўтиб тургандир. Ўзингиз биласиз, дадамнинг ишлари кўп. Бунинг устига ;урилиш бошлаб олишибди. ;еч тиним билмайди, шўрлик. О;риб-нетиб ;олмасайди, деб ;ўр;аман. Шафоат холам ;ам ;ай;отдай жойда якка-ёл;из ;олди. Уларни ;ам анча со;индим. ;айна-;айнотам рухсат юеришса бир бориб келардик-а?
;обил: Тў;ри, айтасиз, Комилахон. Ўзимиз билан ўзимиз бўлиб дадамлар ;ам ёдимиздан кўтарилаёзибди. Чиндан ;ам ша;арга бориб, уларнинг ;олидан хабар олиб келмасак бўлмайди...Истасангиз эртагаё; бориб келамиз. Ўйлайманки, дадам, ойимлар бизнинг фикримизга ;ўшилишади.
5-кўриниш
Пахта мавсуми бошланган. ;амма далада. Комила ;ам эрталабдан кечгача пахта теради. Эшикда Шокир ота билан Санобархон ая, Фаррух ;олишади. Санобархон ая ов;ат пишириб, Фаррухни бешикка белаб, далага равона бўлади. ;овлидаги сўрида Шокир ота набирасининг бешигини тебратиб ётиб ухлаб ;олади. Шу пайт Фаррух уй;удан уй;ониб кетиб, ;имирлаб, ;ўлларини йўргакдан бўшатиб олади. Бора-бора гўдакнинг оё;лари ;ам йўркадан чи;иб кетади. У оё;чаларини бешик ё;очига ;ўйиб, алланималарни ;удраб ётади. Ни;оят у бешикдан юмалаб сўрига йи;илиб тушади ва ;ўр;иб кетиб ;атти; йи;лаб юборади. Гўдак ;ич;ири;ини эшитган Шокир ота эса чўчиб уй;ониб кетади. Бир ;ўли билан бешикни очиб ;араса у ерда Фаррух йў;. Чолнинг кўзи бешикнинг нариги томонида дум тушиб йи;лаб ётган гўдакка тушади. Шу пайт Шокир отага ;аё;дандир куч келиб, даст ўрнидан туриб кетади. Фаррух ётган жойга ўтиб, гўдакни ердан кўтариб олади ва Фаррухни ушлаганча ўша ерда тошдай ;отиб ;олади...Бу орада ;овлига Санобархон ая кириб келади. У сўрида Фаррухни кўтариб турган чолини кўриб кўзларига ишонмайди...
Ма;суд “Лимузини”ни ;айдаб боради. Машинада ;обил, Комила, унинг ;ўлида Фаррух бор.
Ма;суд: ;обилжон, ў;лим, бугун ётиб ;олавермадинглар-да.
;обил: Ра;мат, дада, уйга бормасак бўлмайди. Йи;им-терим мавсуми бўлса. Кўнглимиз бўлмай, сизлардан бир хабар олиб келайлик деган эдик...
Комила: Дада, мана шу келганимизда Дилфуза аямларни ;ам бир кўриб кетсак бўлар эди. Касалхонада, анчадан буён ётган бўлса ;ам, биз фурсат топиб ало;ида кўриб кета олмадик. Иложи бўлса йўл-йўлакай шифохонага кириб ўтсак...
Ма;суд ;изининг гапини эшитиб негадир бир сесканиб тушди.
Ма;суд: Нима дединг, Комила?
Комила: Дилфуза аямнинг ;олидан хабар олиб ;ўйсак девдим. Куёвингиз ;ам ;ижолат чекиб юрибди. ;айнонам-ку ўтган сафар бир келиб кетган эди...
Ма;суд: ;андо; бўларкин? На;отки ўша сенга шунчалик ёмонлик ;илган аёлнинг ёнига бориб, ундан ;ол-а;вол сўрагинг келаётган бўлса?
Комила: Менга ёмонлик ;илган бўлсалар, ўтган ишга саловат. Мен ;ам аёл кишиман. Дилфуза аямни тушунаман. Шу боис ёнига бориб ;ўйсак, савоб бўлади. ;олаверса бу аёлнинг бошига муд;иш кулфатлар тушди. Мен бундай кўргуликларни ;аттоки душманимга ;ам раво кўрмаган бўлардим. Фарзанд до;идаy ;ам орти;ро; дард бўлмаса керак, дунёда. Дилфуза аямда энди ;еч ;андай гуно; ;олмади, менимча. У бугун, назаримда, ёш боладай бегуно;...Ахир шундай да;шатли йў;отишни бошидан кечирган одамдан ;афа бўлиб бўладими?
Шу пайт ;изининг гапларини тинглаб машина ;айдаб бораётган Ма;суд “Лимузинини” ор;а буради.
Ма;суд: Майли, ;изим, сен айтгандай бўла ;олсин. Борсак бориб келайлик. Фа;ат сени кўриб унинг яна жазаваси тутиб ;олмаса деб ;ўр;аман...
6-кўриниш
Касалхона. Дилфуза ётган палатага Ма;суд, Комила, ;обил кириб келишади. Уларни кўриб Дилфуза ўрнидан туради. У кўзларини Комиладан узолмайди. Комила эса Дилфузанинг ёнига келиб, уни ;учо;лаб ўпади. Дилфуза эса Комилани ;учо;лаб йи;лаб юборади. У ёниб-ёниб йи;лайди. Дилфуза умрида ;еч ;ачон бунчалик куйиб йи;ламаган эди. Уларни кўриб Ма;суд билан ;обил (Фаррухни кўтариб) аста-секин таш;арига чи;иб кетишади. Дилфузага ;ўшилиб Комила ;ам роса йи;лайди...(Дилфуза анча йи;лаб, юрагини бўшатиб олгандан сўнг Комиладан кечирим сўрайди).
Дилфуза: Мени, кечиринг, ;изим, мени кечиринг. Сизга кўп ёмонликлар ;илиб ;ўйдим. Мана, Олло; мени ана шу гуно;ларим учун ;атти; та;;ирлади, жазолади.
Комила: ;ўйинг, ая, уна;а деманг. ;аё;даги гапларни айтасиз? Мен сиздан заррача ;ам ;афа эмасман. Сиз менга нима ёмонлик ;илдингиз, ахир?
Дилфуза: Сиз билмайсиз, сиз билмайсиз, Комилахон. Мен сизга илк кўрган кунимдан бошлаб ёмонлик ;илиб яшадим. Сизга кун бермадим. ;ийнадим, азобладим.
Комила: Майли, ая, буларнинг барчаси ортда ;олди. Келинг, бўлак ёмон кунларни эсламайлик. Яхши кунлардан гапирайлик. Худога шукур, ;олган фарзандларингиз бахтига яхши бўлиб ;олдингиз...
Дилфуза: (Ўйланиб туриб). Яхши кунлар...яхши кунлар...;аё;даги гапларни гапирасиз, ;изим. Мен бир охирати куйиб кетган аёл бўлсам. Менга яхши кунлар ;а;ида орзу ;илишга йўл бўлсин. Энди менинг ;олган хаётим дўзахдан иборат эмасми? Сиз мени кечерган бўлсангиз ;ам, мен ўзимни ўзим ;еч ;ачон кечиролмайман. Ахир, виждон азобидан-да о;ирро; жазо борми одам учун?!
Комила: Тинчланинг, ая, тинчланинг, илтимос. Ўзингизни босинг. Худо хо;ласа, ;аммаси яхши бўлади. Мана мен айтди дерсиз. Набирангиз Фаррухни бо;иб берасиз. Мен онамни йў;отганман. Сиз эса ў;лингиздан жудо бўлиб ;олдингиз. Мен онамга интизор бўлсам, сиз ў;лингиз Шо;ру;ни эслаб бўзлайсиз.
Дилфуза: (Кўзлари тўла ёш билан) Афсус, минг афсус. Эсим жуда кеч кирди. Мен сизни билмаган эканман. Назаримда Олло; ;илган гуно;ларим эвазига мени фарзандимдан жудо ;илиб, тавба тазарруъларим эвазига  сиздай ме;рибон ;изни, Фаррухдей дўмбо; набирани, ;обилжондай эсли-хушли куёвни инъом этиб турибди. Бунинг учун Олло;имга беадад, шукур...Ра;мат, сизга, ;изим, ра;мат...(Дилфуза шундай деб Комилани ;учо;лаб яна йи;лайди).
Комила: (у ;ам йи;лаб) Ойи, ойижон, бўлди энди. Бунча кўп йи;ламанг.  Яна о;риб ;оласиз. Менинг ;ам бувимдан кейин я;ин одамим ;олмади деб ўксиб юрган эдим. Худога шукур, бугун сизни топиб олдим...
ШУ ЕРДА КАДР ОРТИДАН МАТН ЯНГРАЙДИ:
“Эзгуликнинг кечи йў; деб бежиз айтишмаган. “Яхши гап ;ам бир о;издан чи;ади, ёмон гап ;ам”. Одам боласини бир гап билан ўлдириб, бир о;из сўз билан тирилтириш мумкин. Келинг, азиз одамлар, бир-биримиздан яхшиликни, эзгуликни, ширин сўзимизни дари; тутмайлик. О;рисак бир-биримизга ;он, керак бўлса жон бериб яшайлик”.
7-кўриниш
“Лимузин” ;ишло; томонга ;араб кетиб боради. Машина ичи кўрсатилади.
Комила: (Ичида) Бечора аламзада аёл. Хаёт одамларни не куйларга солиб ;ўймайди-я. Баъзан эгади, баъзан синдиради. Кейин эса яна тур;изиб ;ўяди. Го;о уриб о;зи-бурнингни ;онатса, го;о кутилмаганда яна бахт ато этади. Балки яшаш шунинг учун ;изи;дир? Нима бўлганда ;ам, биз Яратгандга шукроналар айтиб яшамо;имиз даркор. Зеро, Олло; бизга мана шундай тини;, шаффоф дунёни торти; этиб, уни кўриб зав;лангани ниго; ;ам бериб ;ўйибди. Бизни шайтон йўлдан урмаса, бир-биримизга ёмонликни раво кўрармидик?...”
;обил ;ам эндигина касалхонада кўрган-кечирганларини кўз олдига келтириб хаёл суриб борар эди.
;обил: (ичида) Ажиб дунё, экан бу дунё! Воажаб! Кечагина бир-биридан нафратланиб юрган одамларни мўъжиза рўй бериб ме;рибон она-болага айлантириб ;ўйган бўлса! На;отки? ;ани энди ;ар ;андай нарса мана шундай бахтли якун топса. Ахир биз бир-биримиздан нимани ;ам талашар эдик? Бир куни барибир ;аммамиз ўша бир-икки ;арич жойга борамиз. Олло; барчамизга ўзи инсоф берсин”.
8-кўриниш
Орадан яна бироз ва;т ўтди. Ма;суд отасининг эшигида ра;матлик ў;ли Шо;ру;нинг “йил”ини ўтказиб, оиласи билан янги уйга кўчиб келишади. (;овли бир бошдан яхшилаб кўрсатилади). Бу бино Мардон аканинг хонадонидан ;ам ;ашаматлиро; ;илиб ;урилган. Уй ичидаги жи;озлар, деворларга ишланган на;шлар киши кўзини ;амаштиради. Ма;суд янги эшигида худойи ;илаяпти. Барча ;ариндош-уру;лар тўпланишган...Хоналар тўла ме;мон...
Ичкари уйда хотинлар ўтиришади.
Саодатхон ая: Ўзиям уймисан уй бўлибди-да. Умридан барака топсин. Мана шундай дан;иллама эшикни бир неча ойда  ;уриб битказиб кириб олишди-я. Шуларнинг ;аммасини акам, келин ойим ра;матликлар ;ам кўрсалар бўлмасмиди. (У шундай дея йи;ламсирайди)
Севара: Нимасини айтасиз, амма. Дадам, аямлар бўлишганида ;озир роса   
;увонаётган булар эдилар. Нима ;илар эдик. Бир кам дунё экан...
Саодатхон ая: ;а, бўлар иш бўлди. Ўтганлар ўтиб кетди. ;олганларни со;-саломат ;илсин энди. Тўйлар ;илишсин...
Севара: Айтганингиз келсин, амма. Мана, Сиёвуш ;ам катта йигит бўлиб ;олди. Энди уни уйлаб ;ўймасак бўлмайди... Шо;ру;нинг йилини ;ам ўтказиб олдик...
Уларни тинглаб ўтирган даврадаги аёллар уё; бу ё;да ;из борлиги ;а;ида о;из очишади...
Биринчи хотин: Уйлаймиз десангизлар, ;из кўп.
Иккинчи хотин: Бундай ;овлига ;амма ;ам жон деб беради, ;изини...
Саодатхон ая: Бўлмасам, чўзиб юрмай тезро; Сиёвушга ;из топинглар. Уё; бу ё;дан сўраб-суриштирайлик. Сиёвушнинг ;ам бошини иккита ;илиб ;ўймасак бўлмайди...
10-кўриниш
;ишло;. ;обилларнинг эшиги. Уйда Комила билан ;обил ўтиришади.
Комила: Дадамларнинг янги эшиги роса чиройли ;урилибди-а? Ўзиям жуда катта эшик бўлибди. Дадамнинг юрагига бироз бўлса-да ёру;лик тушганини кўриб кўнглим анча равшан тортди... Дилфуза аям ;ам яхши бўлиб ;олибди. Сиёвуш билан Гуландомнинг ;ам кайфияти чо;. Худойи ;илиб юборишгани жуда яхши бўлди-да... Энди Сиёвушни уйлаб олишса, келинчак билан бироз овуниб ;олишади... ;озир ;из излашаяпти экан...
;обил: Кимга?
Комила: Кимга бўларди, Сиёвушга-да...
;обил: Овора бўлишади...
Еомила: Нега энди?
;обил: Сиёвушнинг кўз остига олиб ;ўйган ;изи бор экан. Ўтган сафар менга бу ;а;да о;из очгандай бўлган эди...
Комила: Нега бўлмаса менга индамадингиз? У ким экан ўзи?
;обил: Соби; курсдоши экан. Самар;андда  яшаркан. Исми Лола...
Комила: Самар;андда  дедингизми?
;обил: ;а...
Комила: Нега буни менга олдинро; айтиб ;ўймадингиз. Эртаро; билганимда худойига борган кунимизо; Дилфуза аямларга айтган бўлар канман...
31-;исм тугади
32-;исм
1-кўриниш
Орадан бироз ва;т ўтган. ;обилларнинг ;овлиси. Таш;арида Санобархон ая билан Комила. Фарангиз тетапоя ;илиб юриб ;олган. ;олганларнинг ;аммаси далада.
Санобархон ая: Комилахон, ;изим, мана терим ;ам ни;оясига етай деб ;олди. Сиз энди мактабимизга ишга чи;иб олмайсизми? Уйда ўтиравериб зерикиб ;ам кетгандирсиз. Мактабда ;ар ;олда ёш-ялангларни кўриб ёзиласиз. Мана, набирамни ;ам кўкракдан чи;ариб олдик. Фаррухни мен бо;иб тураман.
;айнонасининг гапларидан Комила ни;оятда ;увониб кетади.
Комила: Ростдан-а, ойи, мен мактабда ишлайманми? Ў;ишни тугатмасдано; турмушга чи;;ан эдим. Ўзиям мактабда бир кун ;ам ишлаганим йў;. Тў;ри, Фар;онадаги бир ;анча мактабларда практикада бўлганман. Барибир мактабда тўла-тўкис муаллима бўлиб ишлаш бош;ача-да...
Санобархон ая: Албатта, ўзингизнинг хо;ишингиз бўлса. Яна ;айнонам ишла деяпти деган фикр кўнглингизга келиб юрмасин, та;ин...
Комила: Нега энди истамас эканман, ая? Рухсат берсангизлар албатта ишга чи;аман. ;озир мактабларда инглиз тили ў;итувчилари етишмаяпти. Фа;ат беш-ўн кун аввал дарсликни ;ўлга олиб бир карра такрорлаб олсам бўлгани...
2-кўриниш
О;шом тушай деб ;олган. ;обил ювинмо;да. Комила куёвининг бошига сув ;уйиб беради.
Комила: Суюнчи беринг, ;обил ака...
;обил: Нега учун? Биронтаси ту;дими?
Комила: ;изи; гапирасиз-да, ;обил ака. Фа;ат ту;;андагина суюнчиларканми?
;обил: Хўш, бўлмаса ;андай во;еа рўй берибди суюнчи берса бўладиган?
Комила: Топинг-чи...
;обил: (Бироз ўйланиб) Тополмадим...
Комила: Бўлмасам эшитинг. Мен ишга чи;аяпман. Ойимиз айтдилар.
;обил: Чиндан-а? Янгилик-ку.
Комила: ;а-;а... Албатта, энди мен муаллималик ;иламан.
;обил: Бола-чи, бола? Унга ким ;арайди?
Комила: Фаррухга ойим ;араб тураркан...
;обил: Бўлмаса ўзингиз билинг. Ишлагингиз келаётган бўлса, ишлайверинг. Янгилигингиз шу эдими?
Комила: Йў;, бу ;али ;аммаси эмас.
;обил: ;а, яна нима гап?
Комила: ...
;обил: Хўш, нима бўлди? Айтаверинг уялмай...
(Комила бироз уялиб туради).
Комила: Анави ў;лингиз я;инда укалик бўлиб ;олади, шекилли...
;обил хотинининг гапини эшитиб сочи;;а артинаётиб унга термулганча ;отиб ;олади.
3-кўриниш
Ма;суднинг янги ;овлиси. Бу ерда Сиёвушга тўй бўлаяпти. Барча ;ариндош-уру;лар жамулжам. Келинни Самар;анддан тушириб келишади. Фарьона аэропорти кўрсатилади. Сиёвуш келинни самолёт трапидан кўтариб тушади. Карнай-сурнай садолари янграйди. ;амма келин-куёвни ;утлайди. Барчанинг ;ўлида бири-биридан чиройли гулдасталар. Чор атроф одамлар билан гавжум...
Тўйхона. Бу ерда нико; кечаси бошланади. Бир неча хонанда-созандалар гуру;лари бинонинг бринчи ;аватидаги улкан залда бири ;ўйиб-бири куй чалиб, ;ўши; айтишади. Тўй Оврўпа услубида ўтказилади. Залнинг бир четидаги каттаро; стол емак-ичмак, нозу неъмат билан безатилган. Ме;монларнинг ;аммаси оё;да туришади. Уларнинг либослари бири-биридан чиройли. (Хуллас тўйни кўриб томошабиннинг ;аваси келиши керак).
4-кўриниш
;обилларнинг уйи. Улар ша;ардан эндигина ;айтиб келишган. Уйда Санобархон ая, Комила ва ;обил. Фаррух бувисининг ;ўлида ухлаб ётади.
Комила: Сиёвушнинг тўйи жуда яхши ўтди-а, ая? Ўзиям роса катта тўй бўлди-да. Дадам ;ам жуда суюнди. ;увонганидан улфатлари билан жиндек ичиб ;ам олибди.
Санобархон: Ма;суджон чиройли ра;сга тушаркан-а?
Комила: Дилфуза аямни айтмайсизми? У ;ам роса ўйнади-а? Таши ўйнаб турган бўлса ;ам ичи йи;лаб турди. Мен буни ;ис этиб турдим. Ра;матлик Шохру; тирик бўлганида эди, тўй ундан ;ам ;увно;ро; ўтармиди?
(Тўйдан парчалар кўрсатилиб турилади).
Санобархон ая: Лолахон ;ам жуда чиройли ;из экан. Унинг келинлик либосини айтмайсизми. Сиёвушбек ;ам ўзига мосини танлабди. Укангиз ;ам куёв бўлиб янаям очилиб кетибди... Дадангиз ;ам анча ёзилиб келди. Ўзи ;ам оё;;а туриб кетганидан буён борган биринчи тўйи шу бўлса керак-ов.
Комила: Менга ;ам мана шунга суюндим-да. Дадамнинг ша;арга бориб бир ;аво алмаштириб келгани яхши бўлди.
;обил: Энг асосийси Сиёвуш ;ўшгани билан ;ўша ;арисин. Ўзиям охирги пайтларда жуда ичикиб кетган эди. Мана, уйланиб ;ам олди... ;олаверса ўзи ё;тирган ;изни олди. Буё;ига бахтли бўлишсин, энди...
5-кўриниш
Тонг отган. Эски кулба ичида Шокир ота билан ;обил нонушта ;илиб ўтиришади.
;обил: Дада, биз ;ам укам ;одирни сову; кунлар тушгунга ;адар уйлаб олсак бўларди. Худога шукур, ;осилимиз мўл бўлди. Пахтани тезлик билан сотиб, тўйни тезлаштириб юбормасак бўлмайди. Тўйни эсон-омон ўтказиб олсак, ;олган пулга мен ба;орга чи;иб уй солишга киришмасам бўлмайди. Бундан таш;ари каттаро; бир молхона ;уриб, беш-ўнта мол асраб ;ўйсакмикин, дейман...
Шокир ота: Эсинг жойидами, ў;лим. ;аё;даги гапларни гапирасан-а? Уй солишим керак дейсанми? Нима, сени биров бу эшикдан ;айдаяптими? Укангни уйлайдиган бўлсак мана шу эшикка ;ам уй солсак бўлаверади-ку.
;обил: Йў;-е, дада... Худога шукур, а;лим жойида. Биро; эртами-кеч барибир мен ;ам бир уй солишим керак-ку.
Шокир ота: ;аммамиз бирга яшасак нима бўлади? Ёки сенга ;овлимиз торлик ;илаяптими?
;обил: Дада, ;ўйсангиз-чи, буна;а гапларни... Ўзингиз биласиз. Мен оиланинг каттасиман. Ортимда укаларим турган бўлса. Бирор ерга яна жой солиб ;ўйсак, ;ар ;олда, орти;чалик ;илмас, деяпман, холос...
Шокир ота: Майли, ў;лим, ихтиёр ўзингда. “Зоримиз бор, зўримиз йў;”. Биро; бу фикрингга онанг ;ўшилармикин? Аслида онанг билан менга сизлар ;аерда яшасангизлар ;ам со;-саломат бўлсангизлар бўлгани.
;обил: Сиз рози бўлсангиз, менимча, онам ;ам ;аршилик ;илмайди.
Шокир ота: Майли, бўлмасам, ў;лим. Уй солмо;чи бўлсанг, биз ;ам ;араб турмаймиз. ;ўлимиздан келганча ёрдам берамиз.
;обил: Ра;мат, дада... Бўпти бўлмаса, мен ;ишло; хукуматига бориб келай... Озгина ишим бор эди.
6-кўриниш
;ишло; мактаби. Комила синфда дарс ўтади. (Инглиз тили дарси бироз кўрсатилади).
7-кўриниш
;иш келган. ;аммаё; оппо; ;ор. Хонада Шокир ота, Санобархон ая, ;обил ўтиришади. Фаррух амакилари билан ;ўшни хонада.
Санобархон ая: (;обилга ;араб). Укангни бу йил уйлаб улгуролмадик. ;удо хо;ласа ба;орга чи;ибо; тўйни бошлаб юборамиз.
;обил: ;а, худо хо;ласа ;одирни эрта ба;орда уйлаб ;ўямиз.
Шокир ота: Ўзингнинг ишларинг нима бўляпти, ў;лим. ;ишло; хукуматига бугун ;ам борасанми?
;обил: ;а, дада. ;ужжатларни расмийлаштираяпмиз. Бу орада Фар;онага бориб келаман. Хусусий хўжалигимизни адлия бош;армаси рўйхатидан ўтказиб олишимиз лозим. Молхонамиз ;ам битиб ;олди. Энди бир неча бош жонивор сотиб олсак ;ам бўлади...
8-кўриниш
Хонада ;обил билан Комила.
;обил: Комилахон, мактабга кўникиб кетдингизми?
Комила: Бўлмасам-чи? Болалар билан ишлаш бирам яхши эканки. Ў;увчиларга ;ўлимдан келганча билим беришга ;аракат ;илаяпман. ;ишло;имиз болалари ;ам ша;арликларга ўхшаб инглиз тилини пухта ўзлаштириб олсалар, ;андай яхши. ;озирги замонда чет тилларидан ;еч бўлмаганда биттасини мукаммал билиш зарур... Ўзингизнинг ишларингиз ;алай?
;обил: Мен ўша молхонани ишга тушириш билан овора бўлиб юрибман. Худо хо;ласа, келажакда у ;ишло;имиздаги энг катта ферма бўлади. Бора-бора уни агросаноат мажмуига айлантирамиз. ;адо;ланган сут, ;ати;, пишло;, ;ази-;арта, ;уритилган мева-сабзавот, шарбатлар, гўшт консервалари ишлаб чи;арамиз. Бунинг учун биронта ;орижий жам;армалардан грант оламиз...
Комила: Худо ишингизни ўнгидан келтирсин. ;илган ниятларингизга албатта эришинг. ;ани энди ;алиги “Маъшум мерос” сериали бор-ку, ўшанинг ;а;рамонига ўхшаб келажакда “Гўшт ;ироли” бўлиб кетсангиз.
;обил: “Яхши ният ёрти мол” дейишади, Комила. Аввало Худо...
32-;исм тугади
33-;исм
1-кўриниш
Эрта ба;ор. ;обил уй-жой ;уриш учун ;ишло; хукуматидан ер олди. Укалари билан иморат пойдевори учун ханди; ;азишмо;да. Участканинг бир бурчига сўри ;ўйилган. Атрофи ;амиш билан ўраб чи;илган. Томига сомон босилган чайла. (;обил укалари билан мана шу ерда тунаб ;олишади). Эски-туски кўрпа-тўшаклар олиб келиб ;ўйилган. ;озон-тово; ;ам бор. Тошдан ўчо; ясаб олишган. Бир четга уч-тўрт машина ша;ал тўкиб ;ўйилган. Ака-укалар исси;да терга ботишиб ер ковлашади. Шу пайт бу ерга ;айнотаси Ма;суд билан Сиёвуш келишади.
(Салом-алик, ;ол-а;вол сўрашиб бўлганларидан сўнг).
Ма;суд: ;обилжон, ў;лим, нима ;илардингиз ўзингизни шунчалик ;ийнаб. Ахир ша;арда бўм-бўш уйинглар турган бўлса. Бориб ўша ерда яшавермайсизларми? Сизни бирон бир тузукро; ишга жойлаштириб ;ўяман. Ота-онангиз, укаларингизга ша;арда туриб ;ам ёрдам берсангиз бўлаверади-ку.
;обил: Ра;мат, дада. ;али ;ам сиз бизга кўп яхшиликлар ;илдингиз. Биро; ;амма нарсани бизга сиз му;айё ;илиб бераверсангиз, биз дунёга нима учун келганмиз, ахир? Худога шукур, тўрт мучамиз со;, оё;-;ўлимиз бут. Биз ;ам одамлардай ўз кучимиз билан бошпана ;уриб кўрайлик-чи. Бола-ча;а катта ;илайлик. Ахир бирон бир нарсани ўзинг ишлаб топмагунингча унинг ;адрига етмайсан, киши. Мен ;ишло;да ту;илиб катта бўлганман. Менга ша;ардаги тайёр уйда ;ўл ;овуштириб яшаш тў;ри келмайди. Узр, дада, мени кечиринг... Мен мана шу нарсаларнинг ;аммасига ўзим эришишим керак...
Ма;суд: У ;олда ша;ардаги уй нима бўлади. Ахир мен уни Комилага олиб берганман-ку...
;обил: Дада, сиздан илтимос, бизни тў;ри тушунинг. Бекордан-бекорга дилингизни о;ритмо;чи эмасмиз. Сиздан мингдан-минг розимиз. Лекин бизнинг ;ам ўз олдимизга ;ўйган орзу умидларимиз бор...
Ма;суд: Тушунарли, майли, ўзинглар билинглар. Лекин барибир ша;ардаги уй сизларники бўлиб ;олади. У ;озирча сизларга керак бўлмаса, келажакда  набирам Фаррухга ас;отиб ;олар. У ерга истаган чо;иншларда бориб-келиб турарсизлар. Лекин мен ;ам бир четда тек ;араб туролмайман. ;урилишга ;ўлимдан келганча ёрдам ;иламан. Хуллас, нимаики керак бўлса тортинмай айтаверинглар. ;ашар ;иладиган бўлсанглар, биз ;ам бехабар ;олмайлик. Бу иморатга бизнинг ;ам ;ўлимиз тегиб ;олсин. Ёт эмасмиз, ;ар ;олда...
;обил: Ра;мат, дада, ра;мат. Албатта ча;ирамиз.
Ма;суд: Майли, бўлмаса биз ;айтайлик. Йўл-йўлакай нариги эшикка учраб ўтамиз. Боя кирганимизда ;удамлар йў; экан. Комила мактабга чи;иб кетибди. Аянгиз билан Фаррух-ла уйда экан... ;ани бўлмаса, бир дуо ;илайлик-чи. Омийн. Сизларга Худо ўзи куч-;увват берсин. Алло;у Акбар...
2-кўриниш
;ишло; мактаби. Комила синфда дарс ўтади. У ишга чи;иб аввалгидай ораста бўлиб ;олган. Уст-боши ўзига ярашиб туради. Ў;увчиларга ме;р билан сид;идилдан дарс беради.
3-кўриниш
;урилиш авжида. Шокир ота ;ам куни бўйи ўша ерда. Чайлада ўтириб ў;илларига бош-;ош бўлиб туради. ;обил укалари, ошна-о;айнилари билан ;ашар ;илишаяпти. Улар пахса уриш билан маш;ул. Комила ;ам дарсдан чи;иб кийимларини алмаштиради-да, участка томонга ;араб йўл олади. Фаррухни олиб Санобархон ая ;ам ў;илларининг ёнига келади...
4-кўриниш
;обилларга ;арашли пахта майдони. Чигит эндигина униб чи;;ан... (Орада мана шу кадр кўрсатилади).
5-кўриниш
;урилиш бораётган жой... ;обил “эшак” устида туриб пахса уради. Атрофида укалари, о;айнилари. Ю;орида турган ошналаридан бири узо;дан келаётган о; лимузинни кўриб ;олади.
Собир: О;айни, ;ара, ;айнотанг келаяпти.
Дўстининг гапини эшитган ;обил ўша ё;;а ;арайди. Узо;дан чанг-тўзонни осмону фалакка кўтариб о; “Лимузин” келади.
Орадан бироз ва;т ўтар-ўтмас машина ;урилиш бўлаётган ерга келиб тўхтайди. Уларга ;амма пешвоз чи;ади. Машинадан Ма;суд, Дилфуза, Сиёвуш тушиб келишади.
Ма;суд: Ассалому алайкум, ;уда! ;орманглар, энди. (Икки ;ўлини Шокир отага узатиб кўришади).
Шокир ота: Ваалайкум ассалом, Ма;суджон, саломат бўлинглар. (;удаси билан ;учо; очиб кўришади. Аёллар ;ам бир-бирлари билан ;учо; очиб кўришишади).
Дилфуза: (Комила, Санобархон ая билан ўпишиб кўришиб). Чарчамай битказяпсизларми, ая. Худо ўзи куч-;увват берсин, сизларга. Комилахон, уриниб ;олмадингизми, иш;илиб? Ўзингизни эхтиёт ;илинг (паст овозда) о;ироё;сиз-да. Яна уни-буни кўтариб юрманг.
Бу пайтгача пахса ураётганлар ;ам ме;монларга пешвоз чи;иб, улар билан кўришишади. ;амма сўри атрофида ўтириб фоти;ага ;ўл очади.
(Ма;судлар ўзи билан то;ора-то;ора ози;-ов;ат, саватларда патир, ;ўр-шўр, мева-чева, ;ар хил чан;о;босди, ўткир ичимликлар олиб келишган).
;амма бир-бири билан ;ол-а;вол сўрашиб бўлгандан сўнг. (Фаррух Ма;суднинг ;учо;ида ўтиради).
Ма;суд: ;ани, бўлмаса, Шокир ака, кун ;изиб кетмай туриб ишга киришайлик. Кейин ;аммамиз ўтириб, тушлик ;илармиз. (У Сиёвушга ;араб ўрнидан ;ўз;алади). ;ани, ў;лим, машинадан эски кийимларимизни олиб келинг-чи...
Санобархон ая: Сизга нима бўлди, Ма;суджон? Уят бўлади-я. Шунча ёш-яланглар туриб ;аммани ;ўйиб сизни ишлатармидик? Сизлар яхшиси ;удангиз билан чайлада сал;инлаб ўтира туринглар. Биз Дилфузахон билан уё;-буё;дан гаплашиб ўтирамиз. Комилахон бўлса дарров ўчо;;а ;озон осиб юборади.
Ма;суд: Йў;-е, Санобархон ая, шундан шуё;;а ;ашар ;илгани келиб, чайлада ўтириб кетамизми?
Санобархон ая: Йў;, йў;, сизга нима бўлди, ;уда, бизни ;ижолат ;илманглар. (У шундай деб Дилфузага ;арайди).
Дилфуза: Нима бўлибди, ;уда хола, ишласа ;изиникида бир ишлабдида. Бироз чигали ёзилади. Укангиз куни бўйи иўхонасида столда ўтириб чарсайди. Йигитларга бир-икки па;ир лой олишиб берса, осмон узилиб ерга тушармиди? Сиёвуш ;ам поччасига ёрдам бергани келган, ахир...
Ма;суд Санобархон аянинг гапларига ;уло; солмай ў;ли билан эски кийимларини девор ортига ўтиб алмаштиришади. ;ашар кун ботгунга ;адар давом этади.
33-;исм тугади
34-;исм
1-кўриниш
;ашар тугаган. Йигитлар юз-;ўлларини ан;ордаги сувда ювиб ов;атланишади. ;ашарчи йигитларга битмаган уйнинг ичига жой ;илинган. Ерга дастурхон тўшалиб, ;удалар олиб келган таомлар ;ўйилган. (Бу ози;-ов;атлар ни;оятда кўплигидан тушликдан ;ам ошиб ;олган). Иш тугаб, йигитлар бироз ёзилиш учун аро;, коньяк ;ам ичишади. Улар анчагача гурунглашиб ўтиришади. Бу орада Ма;суд, Дилфуза, Сиёвуш кузаб кетишади. Хашарчилар яна анчагача дам олиб ўтиришади. Йигитлар охири бироз кайф бўлиб ;олишади.
Йигитлардан бири: ;обил, кун роса исиб кетди. Сойга бориб бир чўмилиб келмаймизми?
Иккинчи йигит: Ўринли таклиф. Ўзиям терлаб ;аммаё;имиз ёпишиб кетди. Йўл-йўлакай чўмилиб уйга кетамиз. Майлими, йигитлар.
Шундан сўнг уларнинг ;аммаси ;ишло;дан о;иб ўтадиган сойга чўмилгани боришади. Кун ;али бира-тўла ботиб улгурмаган...
2-кўриниш
Офтобда ;орайиб кетган йигитлар сойда чўмила бошлашади. (Бирон бир сув ;авзаси ёнида суратга олинади).
3-кўриниш
Ярим тун. Хонада ;обил билан Комила ухлаб ётишади. Нариро;да Фаррух ухлаб ётади. Хонада ;обилнинг ўнтаган овози эшитилади. Куёвининг ўнтаб ётганини пай;аган Комила уй;ониб ўрнидан туради. ;обилнинг пешонасига ;ўлини ;ўйиб иситимаси борми-йў;лигини билмо;чи бўлади.
Комила: ;обил ака, сизга нима бўлди. Иситимангиз борми? Бирор жойингиз о;рияптими?
;обил: (Титраб) Комила, илтимос, устимга ;алинро; кўрпа ёпиб ;ўйинг. (У шундай деб ;ужанак бўлиб олиб да;-да; титрай бошлайди). Негадир жунжукиб, сов;атиб кетяпман.
Комила шошиб чиро;ни ё;ади. ;обилнинг ранг-рўйи девордай о;ариб кетган, тиши-тишига урилиб ;алтирайди. Комила ;ўр;иб кетиб шоша-пиша тахмондан бир-иккита тўшак олиб, уларни эрининг устига ёпади ва ;айна, ;айнотасини уй;отиб чи;ади...
4-кўриниш
Туман касалхонаси. Уч-тўрт кишилик палата. Елкасига о; халат ёпилган Комила билан Санобархон ая кириб келишади. Рўпарадаги каравотда ;обил ётади. Санобархон ая ў;лининг ёнига я;инлашиб:
Санобархон ая: ;обил, тузукмисан, ў;лим. Бизни жудаям ;ўр;итиб юбординг-ку, болам. Сенга нима бўлди? Соппа-со; юрган эдинг-ку...
;обил: Келинг, ойи, ўзингиз тузукмисиз. Дадам ;ам яхшими?
Комила: Со;лигингиз яхшими, ;обил ака?
;обил: Ра;мат, анча тузук...
Санобархон ая: Даданг ;ам келган. Пастда турибди. Ўрнингдан тура оласанми?
;обил: Кечаги титро; анча ;увватимни олиб ;ўйибди. Тунда осма укол беришди. Йигитлар билан бир-икки ;ултум ичган аро; ёмон таъсир ;илдими, билмадим. Ё терлаб сойда чўмилганимиз мени шу а;волга солиб ;ўйдими?
Санобархон ая: Ўзинг биласан-ку, сенга ичкилик ё;майди. Устига устак сову; сувда чўмилибсизлар. ;озир сувга тушишнинг ва;тими, болам. ;али сув сову; бўлса...
;обил: Майли, ойи, ;еч ташвишланманг. ;аммаси ўтиб кетади. Тез кунларда отдай бўлиб кетаман... Худо хо;ласа...
Санобархон ая: Айтганинг келсин. Худо ўзи шифо берсин...
5-кўриниш
Санобархон ая билан Комила палатадан чи;ишиб, даволовчи врачга учрашади.
Комила: Опа, ;обил акамга нима ;илибди. Касали унчалик жиддий эмасми?
Шифокор: Йў;, унчалик эмас. Лекин э;тиёт бўлиш керак. Титро; яна такрорланса, касаллик авж олиб кетиши мумкин. Биз унга “Кальций хлорид”, “Алоэ” каби исси; уколлар беряпмиз. Биро; ;ис;а фурсат ичида бира-тўла тузалиб кетиши ;ийин. Бунинг учун бироз ва;т керак бўлади. Буйрак аста-секин аввалги ;олига ;айтиши керак. Эртадан “Гентамицин” ;ам бера бошлаймиз. Биро; бу беморга салбий таъсир этмасмикин деб ;ўр;аман. Унга “Нитроксолин”, “5-Нок” каби дорилар олиб келиб беринглар... (Шифокор шундай дея Комиланинг ;ўлига рецепт тутказади).
6-кўриниш
Участкада ;урилиш ишлари давом этади. ;обилнинг укалари уйнинг томини ёпиб, эшик-ромларини ўрнатиб ;ўйишди. Шуво; ишлари олиб борилмо;да.
7-кўриниш
;обилга тегишли пахта даласи кўрсатилади. ;ўзалар гулга кириб ;олган. Санобархон ая, Шокир ота, ў;иллари билан эрталабдан кечгача далада. (Уларнинг о;шомда ;ўлда кетмон билан эгатларга сув ;уйиб юргани кўрсатилади).
8-кўриниш
;урилиш кўрсатилади. ;обил укалари билан шифтга лампа, пастга пол ;о;ишади.
9-кўриниш
Мактаб. Комила синфда дарс ўтади.
10-кўриниш
;ишло; бо;часи. Фаррухнинг бо;чада юргани намойиш этилади.    
11-кўриниш
;обилларнинг хонаси. У Комила билан су;батлашиб ўтиради.
Комила: ;обил ака, ўшанда ўзиям на; ўтакамни ёриб юборай дедингиз. Шунчалар ;ўр;иб кетган эдимки... Юрагим худди товонимга тушиб кетгандай бўлди. ;ўл-оё;им бўшашиб, йи;илиб тушишимга бир ба;я ;олди. Сизга бирон нарса бўлиб ;олганида, билмадим, менинг ;олим не кечар эди... Бизга Худонинг ра;ми келди. ;илган илтижоларим ижобат бўлди.
;обил: ;ўйсангиз-чи бундай гапларни. Шунга ;ам шунча ва;има ;илиб юборишингиз яхши эмас. Одам деган бундо; ўзини ;ўлга олишни билиши ;ам керак. Ахир сизга ;аяжонланиш мумкин эмас. Ойу кунингиз я;инлашиб ;олган бўлса. ;озир сиз ча;ало; ва ўзингиз ;а;ингизда кўпро; кай;уришингиз керак. ;адеб ;ар хил майда-чуйда нарсаларга хавотирланаверманг-да...
Комила: Нима ту;аркинман-а? ;изми, ў;илми?..
;обил: Менимча, ;из ту;сангиз керак?
Комила: Сиз иккинчи фарзандимизнинг ;из бўлишини истайсизми?
;обил: Билмадим. Менга фар;и йў;. Худонинг бергани-да. ;а, айтгандай, ;ачон декретга чи;асиз?..
Комила: Декретга чи;ишга-ку чи;иб олдим. Фа;ат болаларни кўзим ;иймаяпти. Мактабга ;атнамай ;ўйсам улар, дастурдан анча ортда ;олишади. Ўзингиз биласиз, мактабимизда чет тили ў;итувчилари етишмайди...
;обил: Ўзингиз билинг. Менга ;ийналиб ;олмаётган бўлсангиз бўлгани.
Комила: Дадаси, мабодо ;из кўрсак, исмини нима ;ўямиз...
;обил: Билмадим... Ўзингиз ўйлаб кўрмадингизми, бу ;а;да?
Комила: Уни холамнинг исми билан атасак бўлармикин?
;обил: Ойбарчин холамнингми? Нега энди бўлмас экан? Ахир Ойбарчин опа ра;матлик сизни о; ювиб-о; тараб, емай-едириб, киймай-кийдириб катта ;илган. Онангиз ўрнига оналик ;илган...
Комила: Мен ;ам бу ;а;да кўп ўйладим. ;из бўлиб холамга бирор нарса ;илиб улгуролмадим. ;озир тирик бўлганларида эди...
;обил: Мабодо ў;ил ту;сангиз-чи?
Комила: Ў;ил ту;самми?.. (Бироз ўйланиб ;олади). Билмадим. Менга негадир ;из ту;адиганга ўхшаяпман. Айтгандай, биз ўзимиздан ўзимиз ;али ту;илмаган ча;ало;имизга исм танлаб ўтирибмиз. Бунга дадам, аямлар нима дейишаркин. Албатта, энг аввало уларнинг айтгани бўлади-да...
12-кўриниш
Эрталаб Комилани тўл;о; тута бошлайди. ;обил кўчадан машина топиб келади. Санобархон ая билан хотинини машинага солиб туман ту;ру; хонасига йўл олишади. Комила машинада йўл бўйи ўнтаб келади. Санобархон ая ва;имадан ;адеб келинига дам солади. ;обилнинг рангида ранг йў;. Машина довон бўйлаб кетиб боради. (Го; “Москвич” таш;ариси, го; ичкариси кўрсатилиб турилади...
13-кўриниш
Туман ту;ру;хонаси. Комилани зудлик билан ту;иш хонасига олиб кириб кетишади. Она-бола таш;арида кутиб туришади. ;обил ;аяжондан нари бориб бери келади. Онаси ;иёбондаги ўтиргичда пичирлаб ;ар хил оятлардан ў;иб ўтиради. Бирдан ча;ало;нинг чин;ири;и ;аммаё;ни тутиб кетади...
14-кўриниш
Хамшира: (Ичкаридан югуриб чи;иб). ;из ;уллу; бўлсин! Келининглар ;из ту;иб олди, суюнчи беринглар...
Она-бола бир-бирига ;урсанд бўлиб тикилиб ;олишади.
Санобархон ая: ;изинг ;уллу; бўлсин, болам (деб ў;лининг пешонасидан ўпади).
;обил: Набира ;уллу; бўлсин, ойи...
Санобархон ая: ;уллу;, ў;лим, ;уллу;. Умри билан берган бўлсин. Комилахон ;ам ча;ало;ини ба;рига босиб тушсин...
34-;исм тугади
35-;исм
1-кўриниш
Ма;судларнинг хонадони. ;овлига ;обил билан Санобархон ая кириб келишади. Ме;монларга Дилфуза, Сиёвуш, Гуландом ва келин пешвоз чи;ишади. Улар ўзаро ;ол-а;вол сўрашишиб бўлганларидан сўнг.
Санобархон ая: ;уда, набира ;уллу; бўлсин. Комилахон ;из кўриб олди.
Дилфуза: Ростдан-а, бўлмаса набира ;уллу; бўлсин, ўзингизга ;ам, ая. (;обилга ;арайди). ;изало; ;уллу; бўлсин, ;обилжон...
;обил: ;уллу;, ра;мат. Ўзингизга набира ;уллу; бўлсин.
(Сиёвуш билан Гуландом ;ам келиб ;обилни ;утлашади).
Дилфуза: Сиёвуш, дадангга телефон ;илиб, дарров хушхабарни етказ. Зудлик билан ту;ру;хонага борсин. Биз ;ам ;озиро; етиб борамиз, деб айт...
(Дилфуза ичкарига кириб кетиб, Санобархон ая билан ;обилга суюнчи олиб чи;ади. ;удасининг елкасига бир кийимлик мато;, ;обилга эса кўйлак беради).
2-кўриниш
;ишло;. Шокир ота ;овлида набираси Фаррух билан ёл;из. Ў;иллари далада. У хавотирланиб ўтиради. Шу пайт таш;аридан Санобархон ая билан ў;ли шошиб кириб келишади.
Санобархон ая: Дадаси, набира ;уллу; бўлсин, энди.
Шокир ота: ;уллу;, ра;мат, ўзингларга ;ам ;уллу; бўлсин. ;а, ;айрият, эсон-омон бўшаниб олибди. Мен роса ва;има ;илиб ўтирган эдим. ;а, айтгандай, ў;илми, ;изми?
Санобархон ая: ;из, дадаси, ;из...
Шокир ота: (Ў;лини ;учо;лаб) ;уллу; бўлсин бўлмаса, ў;лим...
;обил: Сизга ;ам, дада...
Шокир ота: Энди укангнинг тўйини бошлаб юборсак ;ам бўларкан-да?
;обил: Бўлмасам-чи, дада, албатта бўлади...
3-кўриниш
Ту;ру;хона. ;обил пастда туриб Комила ётган палата деразасига ;араб, хотинининг исмини айтиб ча;иради.
Палата ичи кўрсатилади. Хонада уч-тўрт аёл гўдакларини эмизиб ўтиришади. Пастдан келаётган овозни эшитиб, ;аммаси бирваракайига деразадан пастга ;арашади. Аёлларнинг ;аммаси Комилага келганини кўришиб, ;обилга анча термулиб туришади...
Комила (Деразани очиб): Келинг, ;обил ака.
;обил: Келдим, Комила. ;андайсизлар... Ча;ало; яхшими?
Комила: Худога шукур, ;аммаси жойида. Ўзингиз, дадам, аямлар ;алай?
;обил: ;аммаси салом деб юборишди... Дадамларга таклифингизни айтдим. Улар рози...
Комила: ;айси таклифни назарда тутаяпсиз?
;обил: ;изимизга Ойбарчин холамнинг исмини ;ўйиш ;а;идаги таклифингизни-да...
Комила: Ростдан-да?
;обил: ;а-;а...
(Эр-хотин яна анчагача нималар ;а;идадир су;батлашиб, бир-бирига термулиб туришади. Бу кўринишлар овозсиз тасвирланади). Комила ;обилга жижисини кўрсатади.
4-кўриниш
Комила палатада ўйланиб ётади. Ча;ало;ларни олиб чи;иб кетишган.
Комила: (ичида) Ойбарчин.. ;айрият, ;из кўриб олдим. Энди унинг исмини холамнинг номи билан атаб олсам, орзуим бироз ушалгандай бўлармиди? Онамнинг исмини-ку дадам ;изига ;ўйиб олибди... Мен ;ам Ойбарчинимни шунчалар эркалаб катта ;илайинки, холамга ;илолмаган яхшиликларимни мана шу ;изало;имга ;айтариб, зора, армонимдан чи;сам... Хозир улар тирик бўлганларида, роса ;увонишган бўлардилар... (Кўзларига ёш олади).
5-кўриниш
Бу орада ;обилнинг уйи ;ам битиб ;олди. Шокир ота хонадонида тўйга тараддуд бошланиб кетади.
Санобархон ая кўчада ;ўшниларидан бири билан гаплашиб туради.
;ўшни хотин: Ая, тўй бошлаб олибсизлар. Шу ростми?
Санобархон ая: ;а, айланай...
;ўшни хотин: Худо илгари ;илсин. Бу келин ;ам ша;арданми?
Санобархон ая: Нега ундай дейсиз, ;ўшни? Катта келиним ;ам ўзимизнинг ;ишло;дан-ку. Бунисини эса ;ўшни ;ишло;дан олиб келяпмиз. У ;из туман касалхонасида ;амшира бўлиб ишларкан. Ўтган сафар ;обилни кўргани борганимизда, кўриб ;олиб, дарров ё;тириб ;олган эдим. Ў;лимга ;ам ё;ди, шекилли, рози бўлди-ку...
;ўшни хотин: Исми нима экан?
Санобархон ая: Манзурахон...
;ўшни хотин: ;айси уйингизга оласиз?
Санобархон ая: Ўша, Комилахонни тушириб келган уйимга-да. ;обилжонлар янги уйга кўчиб чи;ишганидан бехабармисиз?
;ўшни хотин: Шундайми. Ундай бўлса янги уй ;утлу; бўлсин...
Санобархон ая: Ра;мат, ;ўшни, сизга ;ам бўлсин...
36-;исм тугади
37-;исм
1-кўриниш
Шокир оталарникида тўй. Эрталабки нонушта, нико; маросимлари ;исман кўрсатилиб ўтилади. ;аво анча совиб ;олган. Барча ;ариндош-уру;лар шу ерда. Комиланинг ча;ало;и ичкари уйда ётади...
2-кўриниш
;обилларнинг янги уйи. Улар болалари билан тўйни ўтказиб келишган. Комила печкага ўт ё;иш билан овора. Хона анча сову;. Ўчашгандай печка яхши ёнмай, ;адеб тутун ;айтаради. Ярим кечада ча;ало; инграб йиглай бошлайди. У ;атти; шамоллаб ;олган. Истимаси баланд. Бу йил ;иш анча эрта келди. ;али куз бўлишига ;арамай ;ор ё;а бошлади. Гўдакнинг бирдан нафаси ;исиб, ранги о;ариб кетади. Буни кўриб ;обил билан Комиланинг жонида жон ;олмайди. Улар нима ;илишни билмай, гўдакни тўшакка ўраб нариги эшикка кетишади. Бўралаб лайлак ;ор ё;ади.
3-кўриниш
Шокир оталарнинг дарвозаси. Кўчада ;обил билан Комила. Улар ;адеб эшик та;;илатишади.   
Ичкаридан “ким у” деган овоз эшитилади.
;обил: Бу мен, дада, ;обилман. Эшикни очиб ;ўйинг.
Шокир ота: (;аяжонланиб) ;обил, сенмисан, ў;лим. Тинчликми ўзи... (Эшикни очиб, келини билан ў;лини кўриб ;айрон бўлиб ;олади. Нима бўлди?
;обил: Тинчлик, дада, тинчлик. Хавотирланманг. Фа;ат набирангиз ;атти; истималаб ;олиб, нима ;илишимизни билмай кеч бўлса ;ам сизларникига келавердик.
(Комила ча;ало;ни ба;рига ма;кам босиб олган. Сову;дан дир-дир титрайди).
Шокир ота: Нима турибсизлар. Тезро; ичкарига киринглар. Исси;ро; бизнинг уйимизга киринглар...
(Бу пайтгача Санобархон ая ;ам тимирскилаб таш;арига чи;иб келади).
Санобархон ая: Вой, шўрим, сизларга нима бўлди, болам? Тинчликми? Комилахон, ;изим, сиз нега йи;лаяпсиз. Набирамга бир нима бўлдими?
Комила: Набирангиз ;атти; истималаб ;олди. Нафас олиши о;ирлашиб бизни анча ;ўр;итди.
Санобархон ая: ;ани, болани менга беринг-чи. (Лабини унинг пешонасига босиб). Вой, болам шўрлик, ўтдай ёняпти-ку. Тезро; уйга киринглар. ;обил, сен тез бориб машина топиб кел. Тў;ри касалхонага олиб борамиз...
(Улар бирин-кетин ичкарига киришади).
Санобархон ая: Ўзим ;ам ;ўр;иб турган эдим. ;али чилласи чи;маган бола тўй кунлари анча уриниб ;олмадимикн деб. Набирагинамга кўз ;ам тегиб кетди. (У шундай дея, машина келгунга ;адар гўдакни йўя бошлайди).
4-кўриниш
Санобархон ая таш;арига чи;ади. У кичик ў;ли ;одирнинг хонаси ёнига келиб, эшикни та;иллатади. Бир зумда ичкаридан чиро; ёниб, янги келинчак чи;иб келади.
Санобархон ая: Кечирасиз, ;изим, сизларни ;ам безовта ;илиб ;ўйдим. Акангизнинг ;изчаси ;атти; истималаб ;олибди. ;ар ;алай, касал кўравериб кўзингиз анча пишиб ;олган. Ча;ало;ни бир кўриб ;ўйсангиз...
(Келиннинг ортидан ;одир ;ам етиб чи;ади).
5-кўриниш
Шокир оталарнинг хонаси. Ичкарида Шокир ота билан Комила ўтиришади. Ойбарчин онасининг ;ўлида. Фаррух ухлаб ётади.Овсинлар бир-бири билан кўришишади. Келинчак Комиланинг ;ўлидан ча;ало;ни олиб, уни тўшакка ёт;изиб текшира бошлайди.
Манзура: Кенная, Ойбарчинни ;атти; шамоллатиб ;ўйибсизлар-ку. Нафас олишини ;аранг. Иситимасини ўлчайлик-чи. (У ;айнасидан градусник олиб, гўдакнинг ;ўлти;ига солиб, иситимасини ўлчайди)...
Ўз хонасига кириб, у ердан шприц, дори-дармонлар олиб чи;иб, укол ;илади.
(Бу пайтгача ;обил машина топиб келади). ;обил, Комила, Санобархон ая, янги келин машинага ўтиришиб туман касалхонасига кетишади.
(Комила ;ўр;;анидан йўл бўйи йи;лаб кетади). Худога илтижо ;илиб ча;ало;ига шифо сўрайди.
6-кўриниш
Касалхона. Комила фарзандига шифо сўраб, Худога илтижо ;илиб ўтиради.
Комила: (Ичида) Эй, Худо! ;изало;имга ўзингнинг ра;минг келсин. Унинг муштдеккина жонини ўз пано;ингда асра. Норасидамнинг дардига ўзинг шифо бер. Уни биздан айрима! Истасанг, менинг жонимни ол! Лекин ;изало;имга ра;м ;ил. Сендан ўтиниб сўрайман...
7-кўриниш
;обилларнинг янги уйи. Фаррух бувисиникида ;олган. ;обил таш;арига чи;иб мол-;оллардан хабар олади. Ухлай деса ;еч ухлай олмайди. У ва;имада ;адеб уё;дан буё;;а юради. Эс-хаёли жажжи ;изчасида.
;обил: (Ичида) Олло;им, ўзинг барчамизга сабр-;аноат бер. Кўпни са;ла, кўп ;атори бизнинг жажжигина ;изчамизни ;ам. Ойбарчинимизни Ойбарчин холанинг, бувисининг ру;лари ;ўлласин. Тангрим ўзи мадад берсин...
;обил Худога илтижо ;ила-;ила тонготарга я;ин ;отиб ухлаб ;олади.
8-кўриниш
Тонг отган. ;обил ўрнидан туриб печка устидаги чойнакдан или; сув ;уйиб, таш;арига чи;иб юз-;ўлларини чай;айди. Сочи;;а артиниб одатдагидек о;илхонага ўтиб жониворларнинг ;олидан хабар олмо;чи бўлади. Биро; молхонага я;инлашиб тошдай ;отиб ;олади! О;илхона бўм-бўш бўлади. Кечаси сигирларини кимдир ў;ирлаб чи;иб кетади.
9-кўриниш
Ча;ало;нинг а;воли анча ўнгланиб ;олади. Уни касалхонадан олиб келишади. Санобархон ая ўша куни ў;линикида ;олади. Ойбарчин уй бурчидаги каравотда ухлаб ётади. Биро; ;обил билан Комила ;али ;ам хавотирда.
Комила: Ойи, нега неварангиз ;еч уй;онмаяпти. ;адеб ухлайверяпти? ;орни ;ам очиб кетгандир, шўрликнинг. Аввалгидай эммай ;ам ;ўйди. Эмизай десам, лабларини олиб ;очади...
Санобархон ая: (Паст овозда, кўзларини ;исиб) Майли, ;изим, индаманг. Ухлайверсин. Яхшилаб, тўйиб-тўйиб ухлаб олсин. Уй;у ;ам ;увват. Анай-манай дард чекдими, болам шўрлик...
Комила: (ва;има ;илиб) У тузалиб кетармикин?
Санобархон ая: Вой, у нима деганингиз, ;изим. Сизга яна нима керак? Яхши бўлиб ;олгани шу-да. Худога шукур десангизлар. Бир-икки кун ухлаб дамини олиб олса, отдай бўлиб кетади, ;али... Мана, мен айтди дерсизлар. Намунча ;ўр;о;сизлар, болам. Ахир ;аммамизни са;лайдиган Олло;, бор-ку.
10-кўриниш
Набирасининг касал бўлиб ;олганидан хабар топган Ма;суд билан Дилфуза тезлик билан ;ишло;;а етиб келишади. Уларни кўриб Комила йи;лаб юборади.
Ма;суд: ;ўй, ;изим, йи;лама. Худога шукур, ;аммаси ортда ;олибди. Ойбарчин энди яхши бўлиб ;олади. Бироз шамоллатиб ;ўйибсизлар-да. Уйинглар ;а;и;атдан ;ам сову; экан. Хўп десангизлар ша;ардаги эшигингларга олиб бориб ;ўяман. Ўша ерда ;ишлаб, ба;орда яна ;ишло;;а келиб оласизлар. Ча;ало; шуна;а нозик бўлади-да, тў;рими, ;уда (Ойбарчин опага ;араб). Гўдакни ни;оятда э;тиёт ;илиш керак.
Дилфуза: Дадангиз, тў;ри айтяпти, Комилахон. Сизларни ша;арга олиб кетайлик. Ўша ерда биз ;ам ;аралашиб турамиз.
Санобархон ая: Мен ;ам нариги эшикка олиб кетай деб кўп зўрладим. ;еч кўнишмади. Иккаласи ;ам ;айсарлик ;илиб туриб олишди. Мана о;ибати...
Ма;суд: Майли, ;уда, ;афа бўлманг. Булар ;али анча ёш-да. Эслари ;ам кириб ;олар...
Комила: (Катталарни анча тинглаб ўтириб) Дада, ;андо; ;ам ;илиб кетамиз. ;аммаё;имиз очи;-сочи; бўлса. ;аттоки ;ўр;онимиз бўлмаса. Биз касалхонада ётган кунларимиз, ў;рилар молхонани шипшийдон ;илиб кетишибди.
Ма;суд: Майли, ;изим, бош-кўзингларнинг сада;аси. Эўитдим. ;озир бундай нарсаларни ўйлаб ўтиришнинг ва;ти эмас. ;озир сизлар, энг аввало, болаларингизнинг со;лиги ;а;ида ;ай;уришингиз керак. Пул ;ам, мол ;ам топилади... Тў;рими, ;обилжон? (У шундай дея куёвига тикилади).
;обил: Мен нима ;ам дер эдим, дада. Ўзинглар билинглар. Бўлмаса Комилахон ча;ало;и билан ша;арга бориб тура турсин. Мен уй пойлаб шу ерда ўтириб тураман...
11-кўриниш
;обил: (Уйида ўтириб). Одам боласидай ёмон нарса бўлмас экан, дунёда. Номардлар сигирларимизни ў;ирлаб кетишибди-я! Ба;орга чи;иб уларнинг сонини яна ;ам кўпайтираман деб ўйлаб юрган эдим. Бировнинг мулкига ;ўл солгани ;андай ;адди си;ди экан бу каззобларнинг?
Комила: (Эрини юпатиб) Майли, дадаси, эсингиздан чи;ариб юборинг энди бу во;еани. ;али ;ам неча кундан бери си;илиб юрибсиз. На ов;ат ейсиз, на тунлари оромингиз бор. Сира ;афа бўлманг. Нима ;ам ;илар эдик? Кўргилик экан? Худо хо;ласа, жонимиз омон бўлса ;али буна;анги сигирлардан нечтасини сотиб оламиз. ;изингиз касал бўлиб ;олган о;ир кунларимизни бир эсланг. Олло; бизларни шуна;а кунлардан асрасин. Тунов куни дадам айтгандай, бош-кўзимизнинг сада;аси...