ГЬАЙВАНРИКАЙ КЬИСАЯР
ТIИБ
Аялар са жуьре, къариба махлукьар я.Экуьнин чIавуз ажайиб суалар гудай. Гьич ван татай,чIехибуру тагудай.
Экуьнин сятдин цIуд я. Шткунар куьтягьна, цIуру са "ФиС"(цIийибур хуьквезмачир) журнал кьуна ацукьнавай чIавуз заз, чи къуншидин муьжуьд йисавай руша-Хеяледи эверзава:
-Рима биби! Рима биби!!!
Яраб вуч хьанватIа? Гъилевай журнал эцигна тядиз пенжер ахъайна гьай гузва за адаз:
-Гьай!
-Рима би! Ваз тIиб акурди яни?
-Вуч?-гзаф дад гузва заз и суалди.
-ТIиб! ТIиб!
Экуьнен-экуьнен ида гузвай суал аку: ваз тIиб акурди яни? Хъуьруьн кваз жаваб гузва за:
-Ваъ!
-Ша, фада, гьутIанал папади тIиб ягъанва! Ша, килигиз!
Зун, гьелбетда, типIрез килигиз фена.Фена ам акурвалдини зун и ажаиб къушран иервилел мягьтел хьана.ТипIрен вилер иерди гьисабзавай къадим грекар гьахълу тир кьван. ТIиб мукьувай акурдалай кьулухъ вучиз грекри муьдриквилин илагьа Афинадиз "типIрен вилер квай пак Афина" лугьузвайтIа авурда акьуна.
Икьван иер къушраз инсанри вучиз эйбежер лугьузватIа, ам вучиз дакIан ятIа?
ноябр,1998
ПIАТIПIАТIАР
Са сеферда чи дидеди кьуртIу вечрез балбалдин какаяр эцигна.А йисуз лацу балбалар хуьн модда гьатнавай. Лаплацу пIатIпIатIар са-садан гуьгъуьна гьатна лавиз-лавиз рекъяй фирлахъди инсандиз лезет гузвай.
Чи верч дуьз кьуд гьафте какайрал ацукьна, балбалдин шарагар какайрай акъатна. Чна абур мукай авудна. КIуф, налугьуди, пласмассдикай кутунвай хьтин, хъпи, таза пIатIран шарагар вечрен цирибрилай са тIимил ири тир…
ГъвечIи пIатIар верчни галаз чна гьейетдиз ахъайна.Вечре къваз тавуна къуьтI-къуьтI ийиз абуруз эверзавай. Гагь гьешемар, гагь фитер чалзавай, тарарин кIанер кьечIегъзавай. Амма пIатIари вечрез яб гузвачир. Верч мягьтел хьанвайдаз ухшар тир.И чIалаз килиг тийизвай балайри ам аси авунвай.Абуру чпиз къваз тавуна къуьтI-къуьтIзавай вечрез яб тагана, цIиргъина гьатна хвал галайнихъ гьерекатзавай гьар экуьнахъ. Абурун пеше хула гьахьиз, ахпа хуьквез твар нез, мад хъфена хулуз гьахьун тир.КьуртIу верчни чара атIана гьабурун гуьгъуьна экъвезвай. Абур гьинихъ фейитIа, амни гьанихъ физвай. КьуртIу верч пIатIарин гуьгъуьна хулун цера экъвердалди кIвачер куьцIена жезвай гьар юкъуз.
Вечре и ажаиб цирибар фад гатIурна. Дуьз лагьайтIа, ам абрукай катна. Гьакьван ам туьтуьниз атанвай пIатIран шарагрикай.
13.02.2008.
ЛИПIЛИПI
Са сеферда, гатун чими юкъуз, пенжерар, ракарар ахъаз тунвай чIавуз чи кIвализ лув гана са липIлипI гьахьна.Ам кьаз кан хьайила фена телевизордин кьилел ацукьна. ЛипIлипI гьанлай заз килигиз акъвазна.Ам закай ерли гьяззавачир тегьерда килигзавай заз.ЛипIлипIди са кIвач вилик туна, кьил вине кьуна, хур хкудна заз такабурдаказ килигзавай.Адан вири акунри налагь, икI лугьузвай:
-Вун гьим я кьван зал тIуб эцигиз? Вун вуж кас я кьван захъ кягъиз? Зун ЛипIлипI я!
Са шумуд йис алатнаватIани ам акъвазнавай поза, адан виняй агъуз килигзавай незер зи рикIелай алатзавач.Захъ гилани хъуьруьн акатзава ам рикIел хтайла.
21.02.2008
«ФРЕД АСТЕР»
Ноябрдин кьацIай-куьцIей экуьнин чIав я. За кул кьуна камун къур шткизва. Верчери, гьиндушкайри авунвай тIекьер, хурхар,гьешемар акурла зи рикI лап чIулав жезва. ЯтIани мад вучда? Кьил агъузна яваш-яваш са кьиликай гьешемар шткизва за. Са арадлай заз са ван къвезва: тап-та-тап, тап-тата-тап… Зи кьил шткунив акатнавайвиляй им вуч ван ятIа кьил хкажна гьич са килигни ийизвач.Амма акъваз тавуна ванзава: тапта-татап, таппа-таппа, тапта-татап…За мад фикир гузвач.Кар куьтягьзавай кьиляй садлагьана за и ван къвезвай патахъ килигна.Килигна ва пагь атIана амукьна:
-Оогь!
Вич лугьумир, дидедин гьиндушкади заз инал лап концерт тешкилнавай кьван! Ада кьуьлзавай.Луварар чилел кьван куьрсарна, кIвачер чилел кIевиз гьялчиз, тапта-таптив кьуьлзавай кьван. Лап испанри хьиз, чечотка кьуьлзавайбуру хьиз.Шткун акъвазарна, мягьтел яз, хъуьруьн галаз ада кьуьлна куьтягьирдалди адаз килигна. Кьуьл куьтягьна гьиндушка анихъ фена.
«Чан сагъ хьурай ви,- лагьана хъуьрена зун жув-жуваз,-тоже мне Фред Астер!»
29.11.1998
«ПИАФАР»
Са гъвечIи нуькI чи айвандик атана, адаз экъечIдай чка жагъанач. За ам чи псидиз аквадалди фадамаз кьуна. Адан гъвечIи рикIи акьван фад-фад ягъазвай хьи, заз лап кичIе хьана адан куьлуь рикI пад жез. Адан кьилиз туьмериз-туьмериз зун адахъ галаз рахазва: «КичIе жемир чан, за ваз са затIни ийидач… Ви кIвачер вуча шуькIуь кьван! Вуна и шуькIуь, куьлуь чандив чинавай къайи хъуьтIер гьикI эхзава?..Чан «пиаф1»…Ваз Пиаф чидани?»- жузазва за нуькIревай. Ваъ, чизвач…Зи гъвечIи «пиафар»…
1998.
Пиаф- француз ч1алал гъвеч1и нуьк1, Эдит Пиаф- француз манидар
ХЪИХ
Кьуьд атана чилел жив ацукьай чIавуз нуькIвер, пехъер, керекулар-къушар вири гишила амукьда. Абуру чуьнуьхиз авалда. Гьар верчериз твар вегьедамаз чинеба къвез са твар къачуз катиз, ахпа мад хуьквез. Чилел къуьлуьн твар аламаз кьван гьакI жеда.
Гьар кьуьд алукьайла чи пенжердин вилик квай тутун таран хилел хъих ацукьда.Гьар экуьнахъ ада завай вичин фуан пай гуьзетда. Къвез пенжердин вилик ацукьиз кIвалин къенез килигда, ахпа лув гана таран хелел ацукь хъийида. Ада налагь вич атанвай чIал заз чирзава, «зун атанва, заз фу эцига тIун» лугьузва. Зани йикъа кьвед-пудра адаз фу эцигда пенжерда къецел. Эцигай фу вири тIуьна мад тара ацукьда.Гагь-гагь адахъ галаз маса хъихерни къведа. Керекулни. Кьуьд акъатирдалди гьа икI давамда. За фу эцигиз, хъихре нез.Ахпа гад-гатфар атайла ада чаз яб гун хъийидач.
Гатуз вирида куьлуь цирибар ахъайда гьейетриз, багъдиз. Пехъер, хъихар, керекулар угъривализ жеда цирибар чуьнуьхиз. Вил алатайвал абуру цириб кьуна акI гваз фида хьи! Вун лап кузни-хъукъуз амукьда. Цирибрикай чулпаяр жедалди хуьруьн вири мягьлейрай, пелерилай инсанрин ванер къведа пехъер, хъихер чукурдай: «Чулури! Члури!» Зулухъ элкъвейла и ванер амукьдач. Мад жив ацукьда чилел, чилер дав жеда.Мад къушар гишила недайдахъ экъведа. Мад за фуан кIусар эцигда хъихариз.Абруни къвез неда. Заз чизва хьи, абру мад гатфарихъ чи цIийи цирибрихъ галтугиз, абур чуьнуьхиз чун инжиклу ийида. ГьакI ятIани, абру чаз гьикьван писвилер авуртIани за абруз гьар юкъуз фу эцигзава.
Асул хьайитIа, абурал ахьтин тахсирни алач. Хъихди гваз физвай цириб ада тIуьн тавуртIа, а цириб чIехи авуна тукуна чна незвачни? Мад чини адан арада вуч фаркь ава кьван? Ирекьни кьве кас галаз хтана, я са верч, я гьиндушка тукваз гана нез-хъваз, са-кьве гьакIан муьрд фенвай цIуру тост лугьуз, са-садан кьуртIу тарифар ийиз ацукьзавай итимринни цириб тухузвай пехърен, я хъихрен, керекулдин арада гьихьтин тафавут аватIа?..
16.02 2008.
КЬАРДИН КЬИСА
Са йисуз чаз къариба тIул квай са кьар авай. Ам суьруьдиз ахъайнавай чна хперихъ галаз. Гьар нянихъ суьруь хкверла чи хпер вири хтана къапудай гьейетдиз гьахьдай. Тек а кьар чи къапудлай алатна агъуз рехъ кьуна фидай гьар нянихъ. Гьикьван элкъуьриз алахъайтIани жедачир. Ам гьамиша масдан гьейетдиз хъфидай. Чавай ам вучайтIани вердишариз хьаначир. Гьар нянихъ къуншияр вири чал хъуьрезвай, кицI хьиз гарданда чIил туна хкизвай кьар акурла:
-Мад алатна агъуз фенвайни?
Яраб а кьарди вучиз акIзавайтIа? Белки адаз вич гарданда чIил туна хкуникай хуш къвезвайтIа? Я тахьайтIа, чи цура хперихъ галаз са проблем авайтIа? Низ чида?
01.03.2008
КАРУЯР
Дидеди чи верчериз гьар сеферда твар вегьедамаз тварцел нуькIвер, каруярни алтугда хъуьтIуьн йикъариз. Кьве каруди гьамиша таран хилел ацукьна верчериз твар гудай чIав вилив хуьда. Къвал-къвала акIана ацукьда, са-садав агатна лап мегьрибандихъ.Абур лиферин жинсиникай я, амма лиферилай са тIимил гъвечIи я, гарданда чIулав цIар ава, налугьуди чIулав лент кутIуннава.Гьадак ятIа, абуруз урусри «траурные голуби» лугьуда. «Ку-ку-ку!» -лугьуз гьарайда каруйри.Чибурун лугьунрай гуя каруди «Ку-ку-ку! Са бала авай зун аку!» лугьузва кьван. Амма чи каруйри чи айвандин вилик квай шуьмягъдин таран хилел муг авуна кьве шараг ахъайна чIехи авунай.
28.02.2008
КЬИФ МАША
Зун гьамиша са куьнал мягьтел жеда: яраб дишегьлийриз кьифрекай вучиз икьван кичIедатIа? Гамиш туш, кал туш крчар авай. КицI туш пехъи сарар галай,са куьлуь хъиф я. За зун игит я лугьузвач, зазни кичIе я, амма зурба,крчар авайбурукай. Кьифрекай ваъ.
Са чIавуз заз са дуст кьиф авай. ТIварни Маша тир. Ада къвез зи гъилелай фу недай. Заз гьикьван хвеши жедай, ада вичин гъвечIи, къайи тапасар зи тупIарал эцигна фу недамаз! Ам кат тавурай лугьуз зун куьтI тавуна, ял акъуд тавуна акъваздай. Са кIус нез анихъ физ, ахпа мад хуьквез Машади фу тIуьна куьтягьдай. Ахпа ам хтун хъувунач. Псиди кьунатIа, кьенатIа? Чидач.