На захад ад хаціны далей
Ляжаў папар. Там два дубы
Шаноўнай вартаю, як бы
Курган над Начай атачалі.
Давалі цень і прахалоду
Надзейную ў час летняй спекі
Густыя шаты. Год ад году
Спяшала Нача ў край далекі
Бруілася па іх карэнні
Прама ў кургана сутарэнні.
Аднойчы на рачны пясок
Рака ў ножнах меч намыла
Ды ржавы штык, даўгі як шыла,
Пад ківер стлеўшы паясок.
Расказвалі старыя людзі,
Што біўся тут Пётр І з швэдам.
Таму гадоў больш дзьвесце будзе,
Зь Нясьвіжа на Палтаву следам
Ішлі за швэдамі палкі. І ў пешым стане
Пасекліся, каб на вякі тут супакоіцца ў кургане.
Праз два стагоддзі казакі
Ізноў акопы тут капалі,
Хады бярвеннем мацавалі
Чакалі немцаў з-за ракі.
Быў трэці год вайны ўсясветнай
Вільгельм - стрыечны брат Міколы,
Стаяў на Шчары і ў час летні
Здзяйсьніць надумаў план вяселы;
Разьбіўішы рускія палкі,
На Неман рушыць напрасткі.
Ды ваяваць тут не прышлося
Цар Мікалай аддаў карону
А зь ёй пабавіўся і трону
Бо так у свеці павялося.
Хаця ў Каралеўстве Польскім,
Што з ВКЛ было ў зьвязе
Палітыкай дзяржавы, войскам
Апекаваўся ў даўнім часе
Сенат. Кароль выконваў волю
Сената толькі і даволі!
Час затушыў вайны пажар
Акопы лесам зараслі
Праз іх сцяжынкі дзве вялі
Наўпрост на хутар. Колькі мар
Круцілася ў галаве малога,
Калі ён бег да бабы ў госці,
Бо зрок не прапускаў нічога,
Шукаў ці новае ёсць штосьці?
Пяшчотна кратала рука
Ў гняздзе яечкі жаўрука.
А той вісеў высока ў небе
І з песняй звонкай аддаляўся,
Каб і малы за ім падаўся,
Гняздо забыўшы ўжо на глебе.
Малы сачыў яго палёт,
Што да зямлі ніжэй спускаўся,
Счароўваў душу навылёт,
То заціхаў, то ўзмацняўся,
Іскрынкі з неба сыпаў гукаў,
Каб Стась, гняздо забыўшы, слухаў.
За ім прабегшы крокаў пяць
Малы гнязда болей не бачыў,
Хаця яго ён і пазначыў
Сцяблінкаю, каб адшукаць.
Ды песьні жаўрука ручай
Перасыхаў струменіць з неба
Сядзела птушка зазвычай
У яе гняздзе. Была ж патрэба
Яечкі грэці цяплом цела,
Каб птушаня расці хацела.
Ды вось і хутар. Бы ў вянку
Будынкаў зрубы там прывольна
Сярод бярозак беластвольных
Стаяць нібыта ў танку.
На захад - крыты гонтам дом
У два канцы і дзве святліцы.
Веранда, сенцы. За вакном
У кусце язьвіню сініцы
Зьвілі гняздзечка ў вешні час,
Бо ціха там было як раз.
На кухню з сенцаў вядуць дзверы,
Там печ і чорны ўваход.
Ён вёў на захад да варот,
Дзе над балотам кужаль шэры
Па вечарах туману плыў.
Знікалі ў ім кусты і дрэвы.
Парой ён даплываў да нІў
І птушак заціхалі сьпевы.
Аднак да позняе пары
Таўклі мак мошкі й камары!
У памяшканні між святліц,
Што іх як бы сабой злучала,
Стаяк кафляны стаў удала,
Дзве шафы, некалькі паліц.
Быў выхад на веранду для гасцей
Вялізны фікус у кадушцы ля ўваходу.
Тут бавіў час у восень найчасцей
Стасік у дрэнную пагоду.
Праз дзіркі ў дзьверцах стаяка
Страву агню нясла рука.
На поўначы двара гумно
На ўсходзе свіран, хлеў, вароты.
У іхніх шулах без турботы
Жыла сям'я шпакоў даўно.
Аднойчы Стась да сонца ўстаў,
Залез варотамі на шула,
Яечкі ў шапачку сабраў,
Прынес у хату, каб зірнула
На іх матуля. Ды, о жах!
Апанавау малога страх.
Бо мама наказала строга
Яечак болей не чапаць
Іначай болей прылятаць
Не будзе шпак. І вельмі многа
Па сваіх дзетках плакаць будзе.
А пакуль будзе іх шукаць
Ён песьняй сонейка забудзе
Збудзіць, калі пара ўставаць.
Не ўстане сонца - будзе ноч!
У гняздо панес іх Стась, як моч!