Гули хафтранг. Цветок семицветик. На таджикском яз
ГУЛИ ХАФТРАНГ
( А ф с о н а )
Замоне дар як кишвари дур, ки Русия ном дораду хар бахору тобистон падару бародарони аксари мо он чо ба кор мераванд,
Валентин Катаев ном
Нависандаи некном,
Машхур чун афсонагуй
Афсонахояш хушруй
Мезисту ба бачахо
Асархо мекард иншо.
«Гули хафтранг» ном афсона низ ба калами у таалук дорад. Ана,гуш кунед,ки
Чи тавр ин афсонаро
Бахри шумо-бачахо
Ман ба забони дари,
Ба забони модари
Бинмудам холисона
Бо шавку завк тарчума:
Чандин сол пеш аз ин дар шахри азиме Латифа ном духтараке хамрохи падару
модараш ва додарчааш Азимжон зиндагони менамуд.Рузе аз рузхо модараш уро ба
бозор фиристод,то ки кулча харида орад.
Латифа хафт дона кулча харид:ду дона кулчаи мавиздорро барои падараш,ду дона сидоназадаашро барои модараш,ду донаи кандинашро барои худаш ва як дона мисли гули лола суп-сурху зебояшро барои Азимжон.
Латифа,кулчахоро ба сабатча андохта,ба суи хонаашон рахсипор гардид.У бо дахониялаву хуши парешон гирду атрофи кучаро тамошокунон охиста-охиста рох мегашт.
Саги бегонае аз фурсати мувофик ва холабегамии Латифа истифода бурда аз окибаш ба у наздик омаду як-як ба хурдани кулчахо сар кард.Вай аввал ду кулчаи мавиздорро,баъд ду дона сидоназадашудаашро,сипас ду дона кандини Латифаро фуру бурд. Латифа хис кард,ки сабатчааш хеле сабук шудааст.Ба сабатча нигариста аз ходиса вокиф гашту фахмид,ки аллакай дер шудааст.Саг, кулчаи охирини лоларанги Азимжонро хоида, мамнунона лабонашро мелесид.
- Эх,саги нобакор!- гуён Латифа аз дунболи саг давид.Харчанд давид,сагро дошта натавонисту худаш бошад рахро гум кард. Ба чор тараф чашм давонида дид,ки ба махалли дигари бегонае омадааст. Дар гирду атроф ба чои хонахои баланди бисёрошёна хоначахои пасту назарногире намудор буданд.
Аз тарс Латифа ба гиря сар кард.
Нохост,аз ким-кучое дар наздаш як пиразане пайдо шуда гуфт:
- Духтарак,хой духтарак,чаро гиря мекуни?
Латифа ба пиразан тамоми вокеаро накл намуд. Ба холи Латифа рахми он призан омаду гуфт:
-Хеч гап не,гиря накун, ман ба ту ёри медихам.Мутаасифона,ман на кулча дораму на пул.Вале дар богчаи ман як гуле месабзад,ки «Гули хафтранг» ном дорад ва у аз ухдаи хама кор мебарояд. Ман ба ту аз хамон гул яктоашро такдим мекунам,вай бошад хочататро мебарорад.
Инро гуфта пиразан аз катори гулхо як гули зебоеро, ки ба гули бобуна шабохат дошт,канду ба Латифа дод. Гул хафт гулбарг дошт,ки ранги хар яки он аз хамдигар фарк дошт: яке зард, дигараш сурх, сеюмаш сабз, чоруминаш кабуд, панчумаш лочувард, шашум зангор ва хафтум бошад осмонранг буд.
-Ин гул,-гуфт пиразан,-гули одди не, гули сехрнок аст. Вай метавонад хамаи хохишхои туро фавран ичро намояд. Барои ин факат як гулбаргро канда хаво додан ва гуфтан лозим:
Барги гул,эй барги гул,
Бипар,бипар тезу зуд,
Бипар,бипар чун шамол,
Бипар ба Гарбу Шимол,
То Шарки Дур низ бипар,
Аз Чануб хам кун гузар.
Гирди олам чарх бизан,
Пас биё ба суи ман.
Чун фурои ба замин,
Бигу ба амрам «Омин!»
Сипас бе чуну чаро
Фармонам ичро намо!
Баъд ягон хохишро изхор намуда, фармудан лозим, ки онро ичро кунад. Дархол
хохишат пурра ичро мегардад.
Латифа ба пиразан халимона миннатдори карда, хайрухуш намуду аз богча берун
баромад. Ин дам ба ёдаш расид,ки рохи хонаашонро намедонад. Хост,ки бозгардаду
аз пиразан рохро пурсад, вале ба окибаш нигох карда дид,ки на аз богчаву на аз
пиразан ному нишоне намондааст.
Чи бояд кард? Латифа аз руи одати харвактааш мехост, ки гиря намояд,хатто
биниашро турш карда, ба молидани чашмонаш шуруъ намудани буд, ки ба ёдаш
гули хафтрангу суханони пиразан омаданд.
-Кани,як санчида бинам-чи, ин гули хафтранги сехрнок аз ухдаи чи кор мебаромадааст,-гуён зуд як гулбаргеро, ки рангаш зард буд,канда хаво дод ва гуфт:
Барги гул,эй барги гул
Бипар,бипар тезу зуд,
Бипар,бипар чун шамол,
Бипар ба Гарбу Шимол,
То Шарки Дур низ бипар,
Аз Чануб хам кун гузар.
Гирди олам чарх бизан
Пас биё ба назди ман.
Чун фурои ба замин
Бигу ба амрам «Омин!»
Сипас бе чуну чаро
Фармонам ичро намо!
Бигзор,ман бо кулчахои харидаам дар хонаамон бошам!
Холо суханашро ба охир нарасонида у худро дар хонаашон ва дар дасташ
сабатчаашро бо хафт дона кулчахои аз бозор харидааш дид!
Латифа кулчахоро ба модараш дода, ба худ андешид, ки бояд ин гули зебою
сехрнокро дар гулдони аз хама хушру гузорад. Бо ин максад вай ба болои харак
баромада, мехост,ки гулдони дустдоштаи модарашро аз токча гирад, вале азбаски
кадаш холо тамоман паст ва худаш хам духтараки хурдакаке буд, базур дасташ
ба он гулдон расид.
Тасодуфан ин лахза аз пушти тиреза якчанд гунчишк чик-чиккунон парида гузаштанд. Латифа хост, ки хатман микдори онхоро аник кунад, ки онхо хафт ё ки хаштто буданд. У дахонашро кушода, ангуштонашро кат карда, ба шумурдан даромада буд,ки баногох гулдон ба поён гелида афтид ва пора-пора шуд.
-Боз чиро шикасти,кашола?-дод зад модараш аз ошхона.-Мабодо гулдони зебои
маро набошад?!
-Не,не,модарчон! Ман хеч чизро нашикастам. Ба назаратон намудааст,-чавоб дод
Латифа ва дархол гулбарги сурхро канда, хаво дод ва пичирос зад:
Барги гул,эй барги гул
Бипар,бипар тезу зуд,
Бипар,бипар чун шамол,
Бипар ба Гарбу Шимол,
То Шарки Дур низ бипар,
Аз Чануб хам кун гузар.
Гирди олам чарх бизан,
Пас биё ба назди ман.
Чун фурои ба замин
Бигу ба амрам «Омин!»
Сипас бе чуну чаро
Фармонам ичро намо!
Бигзор,гулдони дустдоштаи модарам мисли пештара баркарор шавад!
Хануз фармонашро то охир нагуфта, порахои гулдон худ аз худ ба якдигар
наздик шуда, ба хам пайваст шудан гирифтанд.
Модараш аз ошхона давида омада дид, ки гулдони дустдоштааш дар чои хамешагиаш, дар токчаи боло истодааст. Ба хар хол модараш уро мулоимона сарзанишкунон ба руи хавли ба сайру гашт пеш кард.
Латифа ба руи хавли баромада, дид,ки писарбачахо болои тахтахои кухна нишаста
ва ба рег калтакчахои хар хел аломатдорро халонида ба бозии «Тадкикотчиёни Кутби
Шимол» машщуланд.
-Бачахо, маро низ ба бози кабул кунед!-гуфт Латифа.
- Хаминаш кам буд! Магар намебини,ки мо дар Кутби Шимол ба тадкикот машгулем?
Хаво бенихоят сард. Шимол чои духтарон не!
- Дар кадом Кутби Шимол? Охир,шумоён дар болои тахтахои фарсуда нишаста,
сафсатагуи мекунед-ку.
- Ба дахонат нигох карда гап зан! Инхо тахта не, балки яхпорахои азиманд. Рав, ба мо халал нарасон!
- Яъне, ба бози намегиред ?
- Намегирем.Рав,тезтар рафта лухтакбози кун!
- Бас кунед! Ба ман бозии шумо лозим хам нест. Холо худи ман бе шумоён ба
Кутби Шимол меравам. Шумо барин ба дуругинаш нею ба Кутби Шимоли хакики!
Ба хамаи шумо як думи гурба мемонаду халос!
Латифа онсутар, ба таги дарвоза рафту гули хафтрангро аз багал бароварда, гулбарги сабзашро канда партофту гуфт:
Барги гул,эй барги гул
Бипар,бипар тезу зуд,
Бипар,бипар чун шамол,
Бипар ба Щарбу Шимол,
То Шарки Дур низ бипар,
Аз Чануб хам кун гузар.
Гирди олам чарх бизан
Пас биё ба назди ман
Чун фурои ба замин
Бигу ба амрам «Омин!»
Сипас бе чуну чаро
Фармонам ичро намо!
Бигзор ман худи хозир дар Кутби Шимол бошам!
У суханашро тамом накарда,ногахон гирдбоди сахте вазиду офтоб панох гашт,
атроф сип-сиёх торик шуд, замин бошад бошиддат давр мезад.
Латифа либоси тобистона пушида буду сару пойхояш луч. Дар хамин холат ба
Кутби Шимол хозир шуд. Яккаву ягона. Он чо бошад харорати хаво аз сад дарача
хам хунуктар буд. Ба замми ин хомушии хавлангезе хукмфармо буд.
- Вой, модарчон, ях кардам!-фарёд зад Латифа ва гиря карда чашмонашро молидани буд,ки ба пушти дасташ шушахои мисли сузан тези аз биниаш овезоншуда халиданд.
Ин замон аз кафои яхпораи калоне хафт хирси сафеди азимчусса баромада рост ба
тарафи Латифа меомаданд. Хар яки ин хирсхо аз якдигар бадхайбаттар: яке асаби ,
дигараш бадхашм, сеюмин – каллапушдор, чорум – либосдарида, панчум – бинидароз,
шашум – чутур ва ьафтум аз хамааш калонтар буд.
Латифа тарсону ларзон беихтиёр бо дастони аз сарди шахшудааш базур гули
хафтрангро гирифта, гулбарги кабудашро канда партофту бо тамоми кувва дод зад:
Барги гул,эй барги гул
Бипар,бипар тезу зуд,
Бипар,бипар чун шамол,
Бипар ба Гарбу Шимол,
То Шарки Дур низ бипар,
Аз Чануб хам кун гузар.
Гирди олам чарх бизан
Пас биё ба назди ман.
Чун фурои ба замин
Бигу ба амрам «Омин!»
Сипас бе чуну чаро
Фармонам ичро намо!
Бигзор, ман бетаъхир ба хавлии хонаамон баргардам!
Хамон лахза у дар руи хавлиашон пайдо шуд. Писарбачахо бошанд, ба вай нигох
карда, беист механдиданд.
- Кани, Кутби Шимолатро ба мо нишон дех!
- Ман дар он чо будам.
- Мо надидем.Исбот кун!
- Ана, бубинед, то хол шушаи ях овезон аст.
- Хе, масхарабозе! Ин шуша не. Гумон мекуни, мо думи гурбаро надидаем? Ба
худат насиб кунад. Шуша-а-а будааст! Хе, масхарабозе!
Латифа ранчиду карор дод,ки дигар бо писарбачахо бози намекунад.Вай ба хавлии
дигар, ба назди духтаракон рафт. Дид,ки онхо хар хел бозичахо доранд. Яке аробача, дигаре – тубча, дар дасти яке мошинчаву дигаре велосипедчаи сечарха дошт. Як духтарчаи кадпасти муйдароз бо лухтакчаи зебои дар сар кулохи махмалию дар пойхояш музачахои сурхдошта бози мекард. Лухтак бошад, мисли одамон гап зада метавонист.
Латифа хост,ки бо он лухтак каме бози кунад, вале духтарча онро дархол ба
багалаш руст карда, забонашро бароварда уро масхаракунон дуртар рафт. Ин ба Латифа бисёр аламовар буд.Вай бо чашми хасад ба лухтак нигариста, охе кашид. «Хеч гап не,-фикр кард Латифа,- холо ман ба хамаи шумо нишон медихам. Бозичахои ки бисёр, баъд мефахмед!»
Аз кисааш гули хафтрангро бароварда, гулбарги лочувардро канда хаво доду гуфт:
Барги гул,эй барги гул,
Бипар,бипар тезу зуд,
Бипар,бипар чун шамол,
Бипар ба Гарбу Шимол,
То Шарки Дур низ бипар,
Аз Чануб хам кун гузар.
Гирди олам чарх бизан,
Пас биё ба назди ман.
Чун фурои ба замин
Бигу ба амрам «Омин!»
Сипас бе чуну чаро
Фармонам ижро намо!
Бигзор, бозичахои тамоми чахон аз они ман бошанд!
Якбора аз чор тараф ба назди Латифа бозичахои бешумор пайдо шуданд. Албатта,
аввалин шуда туда-туда лухтакхои гуё сахт-сахт мичазанон ва бетанаффус «оча-дада», «оча-дада» гуён ба омадан сар карданд. Латифа сараввал хурсанд шуд,вале лухтакхо чунон бисёр буданд, ки дархол тамоми хавли, тангкуча, ду кучаи калон ва аз нисф зиёди майдони марказиро пур карданд. Чои кадам мондан намонд. Як кадам мондани шави, чандин лухтакро зер мекарди. Гайр аз сафсатаи хавлангез ва бемазмуни лухтакхо чизе шунида намешуд.
Худатон тасаввур кунед, ки агар понздах миллион лухтак беист якбора ба сухангуи дароянд, чи гуна магал мехезад? Лухтакхо бошанд аз понздах миллион кам набуданд.
Онхо факат аз он шахри калон ва гирду атрофи он омада буданду халос. Лухтакхои шахру дехахои дуртар бошанд холо расида наомада буданду дар тамоми роххои руи замин тутивор суханхои бемаънии худро такроркунон давида меомаданд.
Латифа аз ин каме харосид.Вале хамаи ин танхо саршавии кор буд. Аз окиби лухтакхо тубчахою пуфакчахо, велосипедхои сечархаву тайёрачахо, мошинчаву тракторчаьо-хуллас тамоми бозичахо худ аз худ гелидаву хазидаву давида ва парида меомаданду ба рохгардии лухтакчахо халал расонида, чирроси онхоро боз хам баландтару вохиманоктар мекарданд.
Шоххои дарахтону симхои барку телефон аз вазни самолётчаю вертолётча ва парашютчиёни пахтагини ба онхо дармонда мешикастанду канда шуда, овезон мешуданд. Харакат дар тамоми роххои шахри азим катъ гардида буду милисахо ба симчубу светофорхои кади рох часпида баромада чи кор карданашонро намедонистанд.
- Шуд, шуд!-аз вахму харос дод зад Латифа.-Ман шухи кардам. Шумо чи кор карда истодаед? Ман, ман хазл кардам, ба ман ин кадар бозича лозим не! Ох, ин чи дахшат? Модарчон, ман метарсам! Маро халос кунед…
Бозичахо ба суханони Латифа ахамияте надода хамоно меомаданду меомаданд. Бозичахои русиягию тожчкистонию чини тамом шуда, навбати бозичаиои европоию африкои ва хиндустонию амрикои нав сар шуда буд. Аллакай тамоми шахр то боми хонахояш аз бозича пур шуда буд…
Латифа ба зинапоя давид, бозичахо аз кафояш, ба болохона барояд, бозичахо аз окибаш… Хуллас чои гурезе набуд. Бо машаккати зиёд у ба болои бом баромада, саро-
семавор гули хафтрангашро гирифта, аз он гулбарги зангорро канда партофту гуфт:
Барги гул,эй барги гул
Бипар,бипар тезу зуд,
Бипар,бипар чун шамол,
Бипар ба Гарбу Шимол,
То Шарки Дур низ бипар,
Аз Чануб хам кун гузар.
Гирди олам чарх бизан,
Пас биё ба назди ман.
Чун фурои ба замин,
Бигу ба амрам «Омин!»
Сипас бе чуну чаро
Фармонам ижро намо!
Бигзор, фавран хамаи бозичахо ба чойхои худ бозгарданд!
Дар як лахза тамоми бозичахо гайб заданд.
Латифа ба гули хафтрангаш нигох карду дид, ки факат як гулбарг мондаасту
халос. Таассуф хурд, ки шаш гулбаргро бехуда сарф кардаасту ягон фоидае надидааст.
- Хеч гап не. Акнун боаклона сарф мекунам, - гуён ба куча баромад. У рохравон фикр мекард, ки ба гулбарг чи фармояд. «Биё, ду кило шоколад фармоям, не, не, нагзаш ду дона торти гулдор. Ё ин ки ним кило шоколаду як дона торт фармоям-ми? Агар сад грамм халвою сад грамм магзи бодом ва барои Азимчон як кулчаи лоларанги кандин фармоям, хуб мешуд. Аммо аз ин чи фоида? Магзу халво ва кулчаро мехурему тамом. Шояд, велосипеди сечарха фармоям бехтар бошад? Хайр,чи? Ду ё се маротиба савор мешаваму ба дилам мезанад, ё ки писарбачахо кашида мегиранду мешикананд. Не, ин хам нашуд. Кайхо боз ба боги хайвонот нарафтаам, магар хуб нест, ки ду дона чипта фармояму амрохи додарам ба тамошо равем? Не, мумкин аз ин хам хохишьои бехтар бошанд. Сабр кардан лозим. Шояд ягон фикри нагзтаре ба ёдам ояд.»
Хамин тавр фикркунон мерафту, баногох як бачаи хеле олуфтаро дид,ки дар болои хараки назди дарашон менишаст. Пойафзолу либосхои писарбача тозаву озода ва зебо буданд. Вале аз чи бошад, ки чашмони калон-калони шухаш махзун ва гайритабии ором буданду, гуё беихтиёр аз нохушие дарак медоданд. Маълум буд, ки писарак чангара не,балки ботамкину одамдуст аст. Латифа бо у шинос шуда, хамрох бози кардан хост.
Вай натарсида рост ба назди писарак омаду ба чашмони у нигох кард ва дар гавхараки он чашмон хеле равшан руи худро бо ду кокулчаи ба китфаш овезонаш дид.
- Номи ту чист? – пурсид Латифа.
- Акрамчон. Аз они ту чи?
- Латифа. Биё бо хам бози мекунем.
- Наметавонам. Пойхои ман ланганд.
Латифа ба пойхои бехаракати писарак махзунона нигаристу чашмонаш пури об
шуданд.
- Афсус! – гуфт Латифа. -Ту ба ман хело маъкул шуди ва ман мехостам хамрохат давутозкунон бози кунем.
- Ту низ ба ман маъкул шуди ва, агар метавонистам, бисёр хам мехостам, ки бо ту давутоз намоям. Вале, сад афс=с, ки илоче надорам. Духтурон ин касалиро табобатнашаванда гуфтанд. Ман то охири умрам факат давутози дигаронро тамошо карда метавонаму халос.
- Акрамчон, дигар харгиз ин хел суханони бемаъниро такрор накун! Ту рох гашта метавони. Фаыат сафсатаи духтурро фаромуш куну далерона аз чоят хез!- гуён Латифа гули хафтрангро ба даст гирифту гулбарги осмонрангашро,ки гулбарги охирин буд, канда, лахзае ба он нигох карду пас хаво дод ва бо овози хеле махину аз хаячону хурсанди ларзонаш суруд:
Барги гул,эй барги гул
Бипар,бипар тезу зуд,
Бипар,бипар чун шамол,
Бипар ба Гарбу Шимол,
То Шарки Дур низ бипар,
Аз Чануб хам кун гузар.
Гирди олам чарх бизан,
Пас биё ба назди ман.
Чун фурои ба замин,
Бигу ба амрам «Омин!»
Сипас бе чуну чаро
Фармонам ижро намо!
Бигзор, Акрамчон сихату саломат шавад!
Писарбача дархол аз чояш жаста хесту давон-давон ба хавлиашон даромада, велоспеди сечархаашро баровард ва хамрохи Латифа то бегох бози кард. Хангоми
давутоз бошад, Латифа харчанд тез аз кафои Акрамчон давида бошад хам уро ягон
маротиба дошта натавонист.
Бачахои азиз! Бо хамин афсонаи мо хам тамом шуду Латифаю Акрамчон ва
Азимчону хамаи бачахои некдили дигар низ ба муроду максади хеш расиданд.
Ин афсонаро ман ба наберахоям хонда додаму аз Амиржон, ки дар синфи панчум
мехонад, пурсидам:
- Тасаввур кун, ки гулбарги охирин дар дасти туст. Ба вай чи мефармуди?
Ба анчом расонидани сохтмони НОБи Рогунро , ё ки онро мисли Латифа барои аз бемории муоличанашаванда рахонидани кудаке?
Амирчон дархол чавоб дод,ки халки баору номус ва мехнатдусти точик бо кувваи бозувону аклу хирадаш метавонад даххо НОБхои аз ин бузургтарро хам бе ёрии сехру чодуе бунёд созаду ба касе мухточ набошад.
- Аз хамин сабаб, - гуфт у, - ман гулбарги хафтумро мисли Латифа барои муоличаи тамоми кудакони бемор истифода мебурдам.
Акнун шумо бигуед, ки ба гулбарги охирин чи мефармудед? Агар гули хафтранг
бо хамаи гулбаргхояш аз они шумо бошад чи?
Бо эхтиром, Абдукаюми Мухаммадчон.
P.S: Ин афсона соли 2010 дар китобе, ки дар нашриёти давлатии
ба номи Рахим Чалил бо хамин ном аз чоп баромада буд,
нашр гардидааст.